Υιοθέτηση κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης μετά την χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση — επανεξέταση

 

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ:

Ανακοίνωση [COM(2014) 905 final] — Επανεξέταση της οικονομικής διακυβέρνησης

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ;

• Επανεξετάζει τα διάφορα σχετικά νομοθετήματα, που είναι γνωστά ως «εξάπτυχο» και «δίπτυχο». τα οποία έχουν ως στόχο την ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).
• Αναλύει τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι κανόνες έχουν επιτύχει τον στόχο της διασφάλισης του στενότερου συντονισμού των οικονομικών πολιτικών.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Από την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση και μετά, το σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) έχει αλλάξει σε σημαντικό βαθμό. Οι αλλαγές αυτές έχουν διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση σταθερής σύγκλισης, οικονομικής ανάπτυξης και της δημιουργίας περισσότερων θέσεων εργασίας.

Οι στόχοι των δύο δεσμών νομοθετικών μέτρων

Οι 7 υπό επανεξέταση κανονισμοί επιδιώκουν:

• την ενίσχυση της δημοσιονομικής εποπτείας στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης (ΣΣΑ), την πρόβλεψη πρόσθετης δημοσιονομικής εποπτείας για τις χώρες της ζώνης του ευρώ και την ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων,
• τη θέσπιση νέας διαδικασίας για τον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών,
• τη δημιουργία ενός πλαισίου για τις χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοοικονομικής σταθερότητας,
• την παροχή δεσμευτικής νομικής βάσης για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, η οποία ήταν ανύπαρκτη μέχρι την έκδοση των εν λόγω κανονισμών.

Δημοσιονομική εποπτεία

Η οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση επέφερε την αύξηση των δημόσιων ελλειμμάτων και των επιπέδων του χρέους στην ΕΕ και αποκάλυψε κενά στην εποπτεία των δημοσιονομικών πολιτικών. Με τα νομοθετικά μέτρα μεταρρυθμίστηκαν τα δύο σκέλη του ΣΣΑ, το προληπτικό και το διορθωτικό:

• Το προληπτικό σκέλος του ΣΣΑ (που σχεδιάστηκε για την αποφυγή των υπερβολικών δημόσιων ελλειμμάτων) ενισχύθηκε και έγινε πιο αυστηρό με τη θέσπιση της τιμής αναφοράς για τις δαπάνες και της διαδικασίας της σημαντικής απόκλισης.
• Το διορθωτικό σκέλος βελτιώθηκε με την ενεργοποίηση του κριτηρίου χρέους που προβλέπει η Συνθήκη (περιορισμός του δημόσιου χρέους στο 60 % του ΑΕΠ) και την ενίσχυση των κυρώσεων που επιβάλλονται στις χώρες της ζώνης του ευρώ που δεν συμμορφώνονται με τις συστάσεις στο πλαίσιο της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος.
• Σε περίπτωση κρίσης, το ΣΣΑ μπορεί να εφαρμοστεί με πιο ευέλικτο τρόπο, τόσο ως προς το διορθωτικό όσο και ως προς το προληπτικό σκέλος του. Τον Ιανουάριο του 2015, για να ενισχυθεί ο σύνδεσμος μεταξύ των επενδύσεων, των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της δημοσιονομικής ευθύνης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις χώρες της ΕΕ σχετικά με την αξιοποίηση στο έπακρο της ελαστικότητας στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων του ΣΣΑ.
• Ο πρώτος κανονισμός του «διπτύχου» [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 473/2013] εισάγει επιπλέον πτυχές που ενισχύουν τη δημοσιονομική εποπτεία και τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια των χωρών της ζώνης του ευρώ. Εξασφαλίζει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να αξιολογεί τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων αυτών των χωρών και ενισχύει περαιτέρω τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Για παράδειγμα, παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να απευθύνει αυτόνομες συστάσεις στις χώρες που παρουσιάζουν υπερβολικά ελλείμματα.

Διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών

Το «εξάπτυχο» επέκτεινε την εποπτεία των οικονομικών πολιτικών θεσπίζοντας τη διαδικασία μακροοικονομικών ανισορροπιών για τον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διόρθωση των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

• Έκθεση του Μηχανισμού Επαγρύπνησης (ΕΜΕ): Αναλύει την κατάσταση στις χώρες της ΕΕ χρησιμοποιώντας διάφορους οικονομικούς δείκτες για τον εντοπισμό πιθανών ανισορροπιών. Επισημαίνει τις χώρες της ΕΕ που χρήζουν περαιτέρω διεξοδικής ανάλυσης (εμπεριστατωμένη επισκόπηση).
• Εμπεριστατωμένες επισκοπήσεις: Η Επιτροπή διενεργεί πλήρη αξιολόγηση της κατάστασης των χωρών για τις οποίες έχει επισημανθεί στην ΕΜΕ ότι διατρέχουν κίνδυνο ανισορροπιών. Η έκθεση αυτή αποδεικνύει ή διαψεύδει την ύπαρξη ανισορροπιών και το κατά πόσον είναι υπερβολικές ή όχι.
• Διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών (ΔΥΑ): Εάν οι ανισορροπίες κριθούν υπερβολικές, η υπό εξέταση χώρα μπορεί να υπαχθεί σε διαδικασία υπερβολικών ανισορροπιών και οφείλει να εκπονήσει σχέδιο διορθωτικών μέτρων με χρονοδιάγραμμα και συγκεκριμένες προθεσμίες.
• Πρόστιμα : Επιβάλλονται εάν τα σχέδια διορθωτικών μέτρων των χωρών της ζώνης του ευρώ δεν είναι κατάλληλα ή εάν δεν εφαρμοστούν σωστά.

Χώρες της ζώνης του ευρώ που αντιμετωπίζουν προβλήματα χρηματοοικονομικής σταθερότητας

Στόχος του δεύτερου κανονισμού του «διπτύχου» [κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 472/2013] είναι η ενίσχυση του ελέγχου και της εποπτείας των χωρών της ΕΕ που αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με τη χρηματοοικονομική τους σταθερότητα. Στοχεύει στη θέσπιση διαδικασίας παρακολούθησης των χωρών της ΕΕ που υπάγονται σε ενισχυμένη εποπτεία, πρόγραμμα μακροοικονομικής προσαρμογής ή εποπτεία μετά το πρόγραμμα.

Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των κανονισμών

• Τα ανωτέρω νομοθετήματα που διέπουν το εν λόγω σύστημα οικονομικής διακυβέρνησης έχουν σαφώς ενισχύσει την υφιστάμενη δομή διακυβέρνησης.
  • Παρά το γεγονός ότι εφαρμόστηκε μόλις πρόσφατα, το νέο πλαίσιο δημοσιονομικής εποπτείας έχει ήδη αποφέρει καρπούς σε ό,τι αφορά τη διόρθωση υπερβολικών ελλειμμάτων. Ο μέσος όρος του δημοσιονομικού ελλείμματος στην ΕΕ-28 μειώθηκε από 4,5 % του ΑΕΠ το 2011 στο εκτιμώμενο ποσοστό του 3 % του ΑΕΠ περίπου για το 2014. Ο αριθμός των χωρών υπό διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος μειώθηκε από 23 εκ των 27 στις 11 εκ των 28 μέχρι τα τέλη του 2014.
  • Η ΔΜΑ συνέβαλε στην κοινή κατανόηση των στρατηγικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι χώρες της ΕΕ, και οι ανισορροπίες διορθώνονται.
  • Οι νέοι κανόνες ενίσχυσαν τη διαφάνεια, την προβλεψιμότητα, τη σκοπιμότητα και την αποδοτικότητα της εποπτείας και της παρακολούθησης των χωρών που αντιμετωπίζουν ή ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.
  • Ωστόσο, λόγω της πρόσφατης έναρξης ισχύος αυτού του νέου συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης και της περιορισμένης, κατά συνέπεια, εμπειρίας σχετικά με την εφαρμογή του, σε αυτό το στάδιο είναι δύσκολο να εξαχθούν συμπεράσματα για την αποτελεσματικότητα των κανονισμών.
• Το σύστημα έχει εφαρμοστεί μέχρι στιγμής στο πλαίσιο μιας σοβαρής χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης. Εντούτοις, η αποτελεσματικότητά του στηρίζεται, σε μεγάλο βαθμό, στην καλή λειτουργία του προληπτικού σκέλους του, η οποία απομένει να αποδειχτεί σε ευνοϊκότερη οικονομική συγκυρία.
• Παρόλο που οι κανονισμοί έχουν ενδυναμώσει το πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, η επισκόπηση αποκαλύπτει επίσης πτυχές που χρήζουν βελτίωσης. Οι πτυχές αυτές αφορούν τη διαφάνεια και την πολυπλοκότητα του βασιζόμενου σε κανόνες πλαισίου, καθώς και την επίπτωσή του στην ανάπτυξη και τις ανισορροπίες.

ΠΛΑΙΣΙΟ

• Αντιδρώντας στις αδυναμίες του συστήματος οικονομικής διακυβέρνησης, οι οποίες έγιναν εμφανείς με την οικονομική και χρηματοπιστωτική κρίση, η ΕΕ έλαβε ένα ευρύ φάσμα μέτρων για την ενδυνάμωση της οικονομικής διακυβέρνησης και, συνεπώς, για τη σταθερή σύγκλιση, την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Επίκεντρο των προσπαθειών αυτών είναι δύο δέσμες νομοθετικών μέτρων, γνωστές ως «εξάπτυχο» (που τέθηκε σε ισχύ τον Δεκέμβριο του 2011) και «δίπτυχο» (που τέθηκε σε ισχύ τον Μάιο του 2013).
• Μολονότι περιλαμβάνεται στο «εξάπτυχο», η οδηγία 2011/85/ΕΕ σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονομικά πλαίσια των χωρών της ΕΕ δεν αποτελεί μέρος της παρούσας επανεξέτασης. Ακολουθεί ξεχωριστό χρονοδιάγραμμα με προθεσμία επανεξέτασης έως τις 14 Δεκεμβρίου 2018.
• Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:
  • τον δικτυακό τόπο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οικονομική διακυβέρνηση·
  • το ανακοινωθέν τύπου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

ΚΥΡΙΑ ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Επανεξέταση της οικονομικής διακυβέρνησης — Έκθεση για την εφαρμογή των κανονισμών (ΕΕ) αριθ. 1173/2011, 1174/2011, 1175/2011, 1176/2011, 1177/2011, 472/2013 και 473/2013 [COM(2014) 905 final, 28.11.2014]

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1173/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, για την αποτελεσματική επιβολή της δημοσιονομικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ (ΕΕ L 306 της 23.11.2011, σ. 1-7)

Διαδοχικές τροποποιήσεις του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1173/2011 έχουν ενσωματωθεί στο πρωτότυπο κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη έκδοση έχει μόνο αξία τεκμηρίωσης.

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1174/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, σχετικά με κατασταλτικά μέτρα για τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών στην ευρωζώνη (ΕΕ L 306 της 23.11.2011, σ. 8-11)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1175/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011, που τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών (ΕΕ L 306 της 23.11.2011, σ. 12-24)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1176/2011 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Νοεμβρίου 2011 σχετικά με την πρόληψη και τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών (ΕΕ L 306, 23.11.2011, της σ. 25-32)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1177/2011 του Συμβουλίου, της 8ης Νοεμβρίου 2011, που τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1467/97 για την επιτάχυνση και τη διασαφήνιση της εφαρμογής της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (ΕΕ L 306, 23.11.2011 της σ. 33-40)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 472/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, για την ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ τα οποία αντιμετωπίζουν ή απειλούνται με σοβαρές δυσκολίες αναφορικά με τη χρηματοοικονομική τους σταθερότητα (ΕΕ L 140 της 27.5.2013 της σ. 1-10)

Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 473/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Μαΐου 2013, σχετικά με κοινές διατάξεις για την παρακολούθηση και την εκτίμηση των σχεδίων δημοσιονομικών προγραμμάτων και τη διασφάλιση της διόρθωσης του υπερβολικού ελλείμματος των κρατών μελών στη ζώνη του ευρώ (ΕΕ L 140 της 27.5.2013 της σ. 11-23)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων — Αξιοποίηση στο έπακρο της ελαστικότητας στο πλαίσιο των υφιστάμενων κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης [COM(2015) 12 final της 13.1.2015]

τελευταία ενημέρωση 30.03.2017