(1)

Στις 26 Νοεμβρίου 2008, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (στο εξής «Επιτροπή») εξέδωσε την ανακοίνωση «Ευρωπαϊκό σχέδιο για την Ανάκαμψη της Οικονομίας» («σχέδιο ανάκαμψης») για να διευκολύνει την Ευρώπη να ανακάμψει από την τρέχουσα χρηματοπιστωτική κρίση (1). Το σχέδιο ανάκαμψης βασίζεται σε δύο κύρια στοιχεία που το ένα ενισχύει το άλλο. Πρώτον, βραχυπρόθεσμα μέτρα για να αυξηθεί η ζήτηση, να σωθούν θέσεις εργασίας και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και δεύτερον, «έξυπνες επενδύσεις» που θα αποδώσουν μεγαλύτερη ανάπτυξη και βιώσιμη ευμάρεια σε μακροπρόθεσμη βάση. Το σχέδιο ανάκαμψης θα ενισχύσει και θα επιταχύνει τις μεταρρυθμίσεις που ήδη έχουν δρομολογηθεί βάσει της στρατηγικής της Λισαβόνας.

(2)

Στο πλαίσιο αυτό, η πρόκληση είναι να αποφευχθεί η κρατική παρέμβαση η οποία θα υποβάθμιζε το στόχο για λιγότερες και καλύτερα στοχευμένες κρατικές ενισχύσεις. Παρά ταύτα, υπό ορισμένες συνθήκες, κρίνεται ότι υπάρχει ανάγκη χορήγησης νέων προσωρινών κρατικών ενισχύσεων.

(3)

Η Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ (στο εξής «η Αρχή») θεωρεί ότι πρέπει να θεσπισθούν νέα μέτρα για την εφαρμογή των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις με τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή ευελιξία για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ διατηρούνται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού και αποφεύγονται οι αθέμιτοι περιορισμοί του. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές περιγράφουν λεπτομερώς ορισμένες πρόσθετες επιλογές που παρέχονται προσωρινά στα κράτη μέλη προκειμένου να χορηγήσουν κρατικές ενισχύσεις.

(4)

Πρώτον, η χρηματοπιστωτική κρίση έπληξε σοβαρά τον τραπεζικό τομέα στον ΕΟΧ και σε πρωτοφανή έκταση την Ισλανδία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει τονίσει ότι παρόλο που η κρατική παρέμβαση πρέπει να αποφασιστεί σε εθνικό επίπεδο, αυτό πρέπει να γίνει εντός συντονισμένου πλαισίου και βάσει ορισμένων κοινών αρχών της Κοινότητας (2). Η Επιτροπή αντέδρασε αμέσως λαμβάνοντας διάφορα μέτρα μεταξύ των οποίων την έκδοση της ανακοίνωσης για την εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στα μέτρα που λήφθηκαν για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς στο πλαίσιο της τρέχουσας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης (3) και σειράς αποφάσεων με τις οποίες εγκρίνεται η χορήγηση ενίσχυσης διάσωσης σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Η Αρχή της ΕΖΕΣ έχει θεσπίσει αντίστοιχα μέτρα (4).

(5)

Η επαρκής και προσιτή πρόσβαση στη χρηματοδότηση αποτελεί προϋπόθεση για τις επενδύσεις, την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας από τον ιδιωτικό τομέα. Τα κράτη της ΕΖΕΣ πρέπει να χρησιμοποιήσουν τις δυνατότητες μόχλευσης που απέκτησαν λόγω της χορήγησης σημαντικής χρηματοπιστωτικής στήριξης στον τραπεζικό τομέα, ώστε να εξασφαλίσουν ότι η στήριξη αυτή δεν θα οδηγήσει απλώς στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης των τραπεζών, χωρίς να υπάρξει κανένα όφελος για την οικονομία γενικότερα. Ως εκ τούτου, η ενίσχυση του χρηματοπιστωτικού τομέα θα πρέπει να είναι καλά στοχευμένη ώστε να εγγυάται ότι οι τράπεζες θα επανέλθουν στις συνήθεις δανειστικές δραστηριότητές τους. Η Αρχή θα λάβει υπόψη της την παράμετρο αυτή κατά την εξέταση χορήγησης κρατικών ενισχύσεων σε τράπεζες.

(6)

Ενώ η κατάσταση στις χρηματοπιστωτικές αγορές παρουσιάζει βελτίωση, οι συνολικές επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης στην πραγματική οικονομία γίνονται πλέον αισθητές. Μια σοβαρότατη κάμψη επηρεάζει την ευρύτερη οικονομία και πλήττει νοικοκυριά, επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, ως αποτέλεσμα της κρίσης στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι τράπεζες εφαρμόζουν τακτική απομόχλευσης και αποφυγής των κινδύνων σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι κατά το παρελθόν, γεγονός που θα προκαλέσει πιστωτική στενότητα. Η παρούσα χρηματοπιστωτική κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει στην καθιέρωση δελτίου πιστώσεων, σε πτώση της ζήτησης και σε ύφεση.

(7)

Προβλήματα αυτού του είδους θα μπορούσαν να πλήξουν όχι μόνο ασθενείς εταιρείες χωρίς την προστατευτική ασπίδα της ρευστότητας, αλλά και υγιείς εταιρείες που θα βρεθούν αντιμέτωπες με ένα ξαφνικό έλλειμμα ή ακόμη και την κατάργηση των πιστώσεων. Αυτό ισχύει ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), που ούτως ή άλλως αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στη χρηματοδότηση απ’ ό,τι οι μεγαλύτερες εταιρείες. Η παρούσα κατάσταση θα μπορούσε να επηρεάσει σοβαρά όχι μόνο την οικονομική κατάσταση πολλών υγιών εταιρειών και των υπαλλήλων τους σε βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη βάση, αλλά και να έχει μονιμότερες αρνητικές συνέπειες, δεδομένου ότι όλες οι επενδύσεις ΕΟΧ στο μέλλον, ιδίως αυτές προς την κατεύθυνση μιας βιώσιμης ανάπτυξης και άλλων στόχων της στρατηγικής της Λισαβόνας, θα μπορούσαν να καθυστερήσουν ή ακόμη και να εγκαταλειφθούν.

(8)

Υπό τις παρούσες χρηματοπιστωτικές συνθήκες, τα κράτη ΕΖΕΣ θα μπορούσαν να υποκύψουν στον πειρασμό να ενεργήσουν αυτόνομα και, ιδίως, να ξεκινήσουν έναν αγώνα δρόμου επιδοτήσεων για να στηρίξουν τις εταιρείες τους. Η πείρα του παρελθόντος δείχνει ότι ανάλογες μεμονωμένες ενέργειες δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικές και θα μπορούσαν να βλάψουν σοβαρά την εσωτερική αγορά. Όταν χορηγείται στήριξη, αφού ληφθεί πλήρως υπόψη η τρέχουσα ειδική οικονομική κατάσταση, είναι πρωταρχικής σημασίας να εξασφαλισθεί ότι οι όροι ανταγωνισμού θα είναι ίσοι για όλες τις εταιρείες του ΕΟΧ και ότι τα κράτη της ΕΖΕΣ δεν θα εμπλακούν σε έναν αγώνα δρόμου επιδοτήσεων που θα ήταν χωρίς μέλλον και καταστροφικός για τον ΕΟΧ ως σύνολο. Η πολιτική ανταγωνισμού υφίσταται για να εξασφαλίσει ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί.

(9)

Τα προσωρινά πρόσθετα μέτρα που προβλέπονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές έχουν δύο στόχους: πρώτον, δεδομένου του εξαιρετικού και μεταβατικού χαρακτήρα των χρηματοπιστωτικών προβλημάτων που συνδέονται με την τραπεζική κρίση, να αποδεσμευτεί η χορήγηση τραπεζικών δανείων στις εταιρείες, και κατ’ αυτόν τον τρόπο να εξασφαλιστεί η διαρκής πρόσβαση των εταιρειών στη χρηματοδότηση. Από την άποψη αυτή, οι ΜΜΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικές για ολόκληρη την ευρωπαϊκή οικονομία και η βελτίωση της οικονομικής κατάστασής τους θα επηρεάσει θετικά και τις μεγάλες εταιρείες, συμβάλλοντας έτσι μακροπρόθεσμα στη γενική οικονομική ανάπτυξη και στον εκσυγχρονισμό.

(10)

Ο δεύτερος στόχος είναι να δοθούν κίνητρα στις εταιρείες ώστε να συνεχίσουν τις επενδύσεις τους στο μέλλον, ιδίως στο πλαίσιο μιας οικονομίας βιώσιμης ανάπτυξης. Θα μπορούσαν πράγματι να υπάρξουν δραματικές συνέπειες εάν η τρέχουσα κρίση ανέκοπτε ή έστω ανέστρεφε τη σημαντική πρόοδο που έχει επιτευχθεί στον περιβαλλοντικό τομέα. Για τον λόγο αυτό, είναι αναγκαίο να δοθεί προσωρινή στήριξη στις εταιρείες ώστε να επενδύσουν σε περιβαλλοντικά σχέδια (πράγμα που θα επέτρεπε, μεταξύ άλλων, στη βιομηχανία του ΕΟΧ να επωφεληθεί από την τεχνολογική πρωτοπορία) και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, η χορήγηση χρηματοοικονομικής ενίσχυσης, που είναι επειγόντως αναγκαία και απαραίτητη, να συνδυαστεί με την εξασφάλιση μακροπρόθεσμων οφελών για τον ΕΟΧ.

(11)

Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές υπενθυμίζουν, πρώτον, τις πολλαπλές δυνατότητες δημόσιας στήριξης που ήδη διαθέτουν τα κράτη ΕΖΕΣ με βάση τους ισχύοντες κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις, και, στη συνέχεια, παραθέτει και άλλα μέτρα κρατικών ενισχύσεων που τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγήσουν προσωρινά, προκειμένου τόσο να επιλύσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα ορισμένες εταιρείες όσον αφορά την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, όσο και να προωθήσουν τις επενδύσεις με περιβαλλοντικούς στόχους.

(12)

Η Αρχή της ΕΖΕΣ εκτιμά ότι τα προτεινόμενα μέσα ενίσχυσης είναι τα πλέον ενδεδειγμένα για την επίτευξη των στόχων αυτών.

(13)

Το σχέδιο ανάκαμψης εξεδόθη ως απάντηση στην τρέχουσα οικονομική κατάσταση. Δεδομένης της κλίμακας της κρίσης, η Κοινότητα χρειάζεται μια συντονισμένη προσέγγιση, αρκούντως ευρεία και τολμηρή, ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων. Το ίδιο ισχύει και για την ανάκαμψη της οικονομίες στα κράτη ΕΖΕΣ.

(14)

Το σχέδιο ανάκαμψης έχει τους εξής στρατηγικούς στόχους:

(15)

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, τα κράτη ΕΖΕΣ έχουν ήδη στη διάθεσή τους ορισμένα μέσα τα οποία δεν θεωρούνται κρατικές ενισχύσεις. Για παράδειγμα, ορισμένες εταιρείες ενδέχεται επί του παρόντος να αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερες δυσκολίες πρόσβασης στη χρηματοδότηση σε σχέση με άλλες, γεγονός που συνεπάγεται καθυστέρηση ή και θέση σε κίνδυνο της δυνατότητας χρηματοδότησης που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξή τους και την υλοποίηση των προβλεπόμενων επενδύσεων. Για το σκοπό αυτό, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να εγκρίνουν σειρά μέτρων γενικής πολιτικής που να ισχύουν για όλες τις εταιρείες που βρίσκονται στο έδαφός τους, και κατά συνέπεια να εξαιρούνται του πεδίου εφαρμογής των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων, με στόχο την προσωρινή ανακούφιση των προβλημάτων χρηματοδότησης σε βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη βάση. Για παράδειγμα, θα μπορούσαν να παραταθούν οι προθεσμίες πληρωμής όσον αφορά τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και παρόμοιες επιβαρύνσεις, ή ακόμη και τους φόρους, ή να θεσπιστούν μέτρα για τους εργαζομένους. Εάν τα μέτρα αυτά προορίζονται για όλες τις επιχειρήσεις, δεν συνιστούν, καταρχήν, κρατική ενίσχυση.

(16)

Επίσης, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν χρηματοοικονομική στήριξη άμεσα στους καταναλωτές, για παράδειγμα, για την απόσυρση παλαιών ή/και την αγορά πράσινων προϊόντων. Όταν χορηγείται βοήθεια αυτού του είδους χωρίς να γίνονται διακρίσεις με βάση την προέλευση του προϊόντος, δεν τίθεται θέμα κρατικής ενίσχυσης.

(17)

Επιπλέον, γενικά κοινοτικά προγράμματα, όπως το πρόγραμμα-πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα και την καινοτομία (2007 έως 2013) που θεσπίστηκε με την απόφαση αριθ. 1639/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) και το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο δραστηριοτήτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (2007-2013) που θεσπίστηκε με την απόφαση αριθ. 1982/2006/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (6) μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο έπακρο για την παροχή στήριξης όχι μόνο στις ΜΜΕ αλλά και στις μεγάλες επιχειρήσεις.

(18)

Κατά τα τελευταία έτη, η Αρχή της ΕΖΕΣ έχει εκσυγχρονίσει σε μεγάλο βαθμό τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων με σκοπό να ενθαρρύνει τα κράτη ΕΖΕΣ να κατευθύνουν καλύτερα τη δημόσια στήριξη προς αειφόρους επενδύσεις, συμβάλλοντας έτσι στη στρατηγική της Λισαβόνας. Στο πλαίσιο αυτό, έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις ΜΜΕ, που συνοδεύεται από περισσότερες δυνατότητες χορήγησης κρατικών ενισχύσεων. Επιπλέον, οι κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις απλουστεύθηκαν σε μεγάλο βαθμό και εναρμονίστηκαν με τον προσφάτως εκδοθέντα γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία (7), ο οποίος παρέχει πλέον στα κράτη μέλη ένα ευρύ φάσμα μέτρων ενίσχυσης με την ελάχιστη διοικητική επιβάρυνση. Στην τρέχουσα οικονομική κατάσταση, ιδιαίτερη σημασία προσλαμβάνουν τα ακόλουθα υφιστάμενα μέσα κρατικών ενισχύσεων.

(19)

Ο κανονισμός για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (de minimis) (8), όπως προσαρμόσθηκε στη συμφωνία ΕΟΧ, ορίζει ότι, κατά την έννοια της συμφωνίας ΕΟΧ, δεν συνιστούν κρατική ενίσχυση μέτρα στήριξης ύψους μέχρι 200 000 EUR ανά εταιρεία χορηγούμενα επί μία τριετία. Ο ίδιος κανονισμός προβλέπει επίσης ότι εγγυήσεις μέχρι 1,5 εκατ. ευρώ δεν υπερβαίνουν το όριο de minimis και συνεπώς δεν συνιστούν κρατικές ενισχύσεις. Συνεπώς, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν τις εγγυήσεις αυτές χωρίς να απαιτείται υπολογισμός του αντίστοιχου ισοδυνάμου κρατικής ενίσχυσης και χωρίς διοικητική επιβάρυνση.

(20)

Ο προαναφερόμενος γενικός κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία, αποτελεί κεντρική συνιστώσα των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων απλουστεύοντας τη διαδικασία χορήγησης κρατικών ενισχύσεων για ορισμένα σημαντικά μέτρα ενίσχυσης και ενισχύοντας τον αναπροσανατολισμό των κρατικών ενισχύσεων σε στόχους προτεραιότητας του ΕΟΧ. Όλες οι προϋπάρχουσες απαλλαγές κατά κατηγορία, καθώς και νέοι τομείς (καινοτομία, περιβάλλον, έρευνα και ανάπτυξη για μεγάλες εταιρείες, μέτρα παροχής επιχειρηματικών κεφαλαίων για ΜΜΕ) έχουν συμπεριληφθεί σε ένα ενιαίο μέσο. Σε όλες τις περιπτώσεις που καλύπτει ο κανονισμός, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν ενισχύσεις χωρίς να τις κοινοποιούν προηγουμένως στην Αρχή. Συνεπώς, η ταχύτητα αυτής της διαδικασίας εναπόκειται πλήρως στη διακριτική ευχέρεια των κρατών ΕΖΕΣ. Ο κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία είναι ιδιαίτερα σημαντικός για τις ΜΜΕ δεδομένου ότι προβλέπει ειδικούς κανόνες για επενδυτικές ενισχύσεις και ενισχύσεις στην απασχόληση που απευθύνονται αποκλειστικά στις ΜΜΕ. Εξάλλου, και τα 26 μέτρα που περιλαμβάνει βρίσκονται στη διάθεση των ΜΜΕ, πράγμα που επιτρέπει στα κράτη ΕΖΕΣ να συνοδεύουν τις ΜΜΕ κατά τις διάφορες φάσεις της ανάπτυξής τους, παρέχοντάς τους συνδρομή σε τομείς που κυμαίνονται από την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ως την έρευνα και ανάπτυξη, την καινοτομία, την επαγγελματική εκπαίδευση, την απασχόληση, τα μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος κ.λπ.

(21)

Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος (9) προβλέπουν ότι τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν κρατικές ενισχύσεις, μεταξύ άλλων, ως εξής:

(22)

Στις 7 Φεβρουαρίου 2007, η Αρχή εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις σχετικά με την έρευνα και ανάπτυξη και την καινοτομία. Το κείμενο αυτό περιλαμβάνει νέες διατάξεις για την καινοτομία, που προορίζονται ειδικά για τις ΜΜΕ και ανταποκρίνονται επίσης στην καλύτερη στοχοθέτηση των ενισχύσεων στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης και την ανάπτυξη σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της στρατηγικής της Λισαβόνας. Ειδικότερα, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν κρατικές ενισχύσεις, μεταξύ άλλων, ως ακολούθως:

(23)

Η επαγγελματική εκπαίδευση αποτελεί μία ακόμη θεμελιώδη συνιστώσα όσον αφορά την ανταγωνιστικότητα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να διατηρηθούν οι επενδύσεις για την επαγγελματική εκπαίδευση, ακόμη και σε περίοδο αυξανόμενης ανεργίας, ώστε να αναπτυχθούν νέες δεξιότητες. Βάσει του νέου κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν σε εταιρείες ενισχύσεις γενικής και ειδικής εκπαίδευσης το ύψος των οποίων θα ανέρχεται συνολικά μέχρι το 80 % των επιλέξιμων δαπανών.

(24)

Το 2008, η Αρχή εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις με τη μορφή εγγυήσεων, η οποία καθορίζει τις προϋποθέσεις βάσει των οποίων οι εγγυήσεις του δημοσίου για τη χορήγηση δανείων δεν συνιστούν κρατικές ενισχύσεις. Σύμφωνα με τις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, οι εγγυήσεις δεν θεωρούνται κρατικές ενισχύσεις, ιδίως όταν καταβάλλεται γι’ αυτές η τιμή της αγοράς. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές δεν αποσαφηνίζουν απλώς τις προϋποθέσεις βάσει των οποίων αποφασίζεται η ύπαρξη ή όχι ενισχύσεων υπό μορφή εγγυήσεων, αλλά θεσπίζουν επίσης για πρώτη φορά ειδικές προμήθειες ασφαλείας (safe harbour) για ΜΜΕ, επιτρέποντας την ευκολότερη, αλλά ασφαλή, χρήση των εγγυήσεων για την ενίσχυση της χρηματοδότησης των ΜΜΕ.

(25)

Στις 25 Οκτωβρίου 2006, η Αρχή εξέδωσε νέες κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται για την προώθηση των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι κατευθυντήριες αυτές γραμμές αφορούν τις καινοτόμους και ταχέως αναπτυσσόμενες ΜΜΕ, βασικό πυρήνα της στρατηγικής της Λισαβόνας. Η Αρχή έθεσε ένα νέο όριο ασφαλείας (safe harbour) ύψους 1,5 εκατ. EUR ανά στοχευόμενη ΜΜΕ, που συνιστά αύξηση 50 %. Η Αρχή δέχεται, καταρχήν, ότι κάτω από το όριο αυτό υπάρχει έλλειψη εναλλακτικών μέσων χρηματοδότησης από χρηματοπιστωτικές αγορές (δηλαδή ότι υπάρχει δυσλειτουργία της αγοράς). Επίσης, στον κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία έχουν συμπεριληφθεί οι ενισχύσεις για επιχειρηματικά κεφάλαια.

(26)

Στις μειονεκτούσες περιοχές, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να χορηγούν επενδυτικές ενισχύσεις για τη δημιουργία μιας νέας εγκατάστασης, μέσω της επέκτασης υφιστάμενης εγκατάστασης ή της διαφοροποίησης σε νέα προϊόντα βάσει των κατευθυντηρίων γραμμών για τις περιφερειακές ενισχύσεις 2007-2013 που ισχύουν από τον Ιανουάριο του 2007.

(27)

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις περιφερειακές ενισχύσεις 2007-2013 θεσπίζουν επίσης ένα νέο είδος ενισχύσεων που αφορά την παροχή κινήτρων για τη στήριξη νέων επιχειρήσεων καθώς και εκείνων που διανύουν το πρώτο στάδιο ανάπτυξης στις ενισχυόμενες περιφέρειες.

(28)

Στο πλαίσιο των υφιστάμενων κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών επιχειρήσεων, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν επίσης να χορηγούν ενισχύσεις σε εταιρείες που ζητούν δημόσια στήριξη. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να κοινοποιούν καθεστώτα ενισχύσεων διάσωσης ή/και αναδιάρθρωσης για ΜΜΕ.

(29)

Το άρθρο 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας ΕΟΧ, η Αρχή μπορεί να κηρύξει συμβιβάσιμες με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ ενισχύσεις που προορίζονται για την «άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους». Η διάταξη αυτή είναι ταυτόσημη με το άρθρο 87 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συνθήκης ΕΚ σε σχέση με το οποίο το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων έχει αποφανθεί ότι η διαταραχή πρέπει να θίγει το σύνολο της οικονομίας του οικείου κράτους μέλους και όχι απλώς μία από τις περιφέρειες ή τα τμήματα του εδάφους του. Τούτο, εξάλλου, συνάδει με την ανάγκη να ερμηνευθεί στενά κάθε (κατά παρέκκλιση) διάταξη, όπως το άρθρο 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας ΕΟΧ (10).

(30)

Τη στενή αυτή ερμηνεία εφαρμόζει με συνέπεια η Επιτροπή κατά τη λήψη αποφάσεων (11). Η Αρχή υιοθέτησε επίσης μια στενή ερμηνεία του άρθρου 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας ΕΟΧ (12).

(31)

Στο πλαίσιο αυτό, η Αρχή εκτιμά ότι πέραν της επείγουσας στήριξης του χρηματοπιστωτικού συστήματος, η τρέχουσα παγκόσμια κρίση απαιτεί την ανάληψη έκτακτης δράσης.

(32)

Η κρίση θα πλήξει όλα τα κράτη ΕΖΕΣ, μολονότι κατά διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετικό βαθμό το καθένα, ενώ είναι πιθανό να αυξηθεί η ανεργία, να μειωθεί η ζήτηση και να επιδεινωθούν οι δημοσιονομικές θέσεις.

(33)

Λόγω της σοβαρότητας της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης, καθώς και των επιπτώσεών της στη συνολική οικονομία των κρατών ΕΖΕΣ, η Αρχή κρίνει ότι η χορήγηση ορισμένων κατηγοριών κρατικών ενισχύσεων, για περιορισμένο χρονικό διάστημα, είναι δικαιολογημένη για την αντιμετώπιση των δυσχερειών αυτών και ότι μπορεί να θεωρηθεί ότι οι ενισχύσεις αυτές συμβιβάζονται με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ κατά την έννοια του άρθρου 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας.

(34)

Επομένως, τα κράτη ΕΖΕΣ υποχρεούνται να αποδείξουν ότι τα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που κοινοποιούνται στην Αρχή με βάση το παρόν πλαίσιο είναι απαραίτητα, κατάλληλα και αναλογικά για την άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους ΕΖΕΣ και ότι τηρούνται πλήρως όλοι οι όροι.

(35)

Το άρθρο 2 του κανονισμού για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας (13), όπως προσαρμόσθηκε στη συμφωνία ΕΟΧ, ορίζει ότι:

«Τα μέτρα ενίσχυσης που πληρούν τις προϋποθέσεις που καθορίζονται στις παραγράφους 2 έως 5 του παρόντος άρθρου θεωρείται ότι δεν ανταποκρίνονται σε όλα τα κριτήρια του άρθρου 61 παράγραφος 1 της συνθήκης και, συνεπώς, δεν υπόκεινται στην υποχρέωση κοινοποίησης που προβλέπεται στο άρθρο 2 του μέρους II του πρωτοκόλλου 3 της συμφωνίας περί Εποπτείας και Δικαστηρίου.

Το σύνολο των ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που χορηγούνται σε μία δεδομένη επιχείρηση δεν μπορεί να υπερβαίνει το ποσό των 200 000 ευρώ σε οποιαδήποτε περίοδο τριών οικονομικών ετών. Το συνολικό ποσό ενισχύσεων ήσσονος σημασίας που χορηγείται σε μια δεδομένη επιχείρηση η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα των οδικών μεταφορών δεν επιτρέπεται να υπερβεί τις 100 000 ευρώ σε οποιαδήποτε περίοδο τριών οικονομικών ετών. Τα εν λόγω ανώτατα όρια ισχύουν ανεξαρτήτως της μορφής της ήσσονος σημασίας ενίσχυσης ή του επιδιωκόμενου στόχου και χωρίς να έχει σημασία αν η ενίσχυση που χορηγείται από το οικείο κράτος ΕΖΕΣ χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου ή εν μέρει με πόρους κοινοτικής προέλευσης. Η κρίσιμη χρονική περίοδος καθορίζεται με βάση το οικονομικό έτος όπως αυτό εφαρμόζεται από την οικεία επιχείρηση στο εκάστοτε κράτος ΕΖΕΣ.»

(36)

Η χρηματοπιστωτική κρίση δεν θίγει μόνο διαρθρωτικά ασθενείς εταιρείες, αλλά και εταιρείες οι οποίες θα βρεθούν αντιμέτωπες με ένα ξαφνικό έλλειμμα ή ακόμη και τη μη διαθεσιμότητα πιστώσεων. Η βελτίωση της χρηματοπιστωτικής κατάστασης των εταιρειών αυτών θα έχει θετικές συνέπειες σε ολόκληρη την οικονομία του ΕΟΧ.

(37)

Συνεπώς, λόγω της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης, κρίνεται αναγκαίο να επιτραπεί προσωρινά η χορήγηση ενισχύσεων περιορισμένου ύψους οι οποίες, παρά ταύτα, θα εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 61 παράγραφος 1 της συμφωνίας ΕΟΧ, εφόσον υπερβαίνουν το όριο που αναφέρεται στον κανονισμό για τις ενισχύσεις ήσσονος σημασίας.

(38)

Η Αρχή θα θεωρήσει αυτή την κρατική ενίσχυση συμβιβάσιμη με την κοινή αγορά βάσει του άρθρου 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας ΕΟΧ, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

(39)

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις υπό μορφή εγγυήσεων αποσκοπούν στο να παράσχουν στα κράτη ΕΖΕΣ αναλυτική καθοδήγηση σχετικά με τις αρχές στις οποίες η Αρχή προτίθεται να βασίσει την ερμηνεία των άρθρων 61 και 62 της συμφωνίας για τον ΕΟΧ και την εφαρμογή τους στις κρατικές εγγυήσεις. Ειδικότερα, στις κατευθυντήριες γραμμές ορίζονται οι προϋποθέσεις βάσει των οποίων θεωρείται ότι δεν υφίσταται κρατική ενίσχυση. Δεν παρέχονται κριτήρια συμβατότητας για την αξιολόγηση των εγγυήσεων.

(40)

Για να ενισχυθεί περαιτέρω η πρόσβαση σε χρηματοδότηση και να μειωθεί η σημερινή μεγάλη απροθυμία ανάληψης κινδύνων εκ μέρους των τραπεζών, οι επιδοτούμενες εγγυήσεις δανείων για περιορισμένη χρονική διάρκεια μπορούν να αποτελέσουν μια ενδεδειγμένη και στοχοθετημένη λύση που θα προσφέρει στις επιχειρήσεις ευκολότερη πρόσβαση σε χρηματοδότηση.

(41)

Η Επιτροπή θα θεωρήσει αυτή την κρατική ενίσχυση συμβιβάσιμη με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ βάσει του άρθρου 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) αυτής, εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

(42)

Οι κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα επιτόκια αναφοράς και προεξόφλησης καθορίζουν μια μέθοδο για τον υπολογισμό του επιτοκίου αναφοράς με βάση το διατραπεζικό επιτόκιο δανεισμού ενός έτους (IBOR) προσαυξημένο κατά περιθώρια κυμαινόμενα από 60 έως 1 000 μονάδες βάσης, ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα της εταιρείας και το επίπεδο των παρεχόμενων εξασφαλίσεων. Η μέθοδος υπολογισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης μπορεί να τροποποιηθεί από την Αρχή ώστε να αντανακλά τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά. Όταν τα κράτη ΕΖΕΣ εφαρμόζουν τη μέθοδο υπολογισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης που προβλέπεται στις ισχύουσες κατά το χρόνο χορήγησης του δανείου κατευθυντήριες γραμμές και συμμορφώνονται με τους όρους που θεσπίζονται στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, το επιτόκιο δεν περιλαμβάνει, καταρχήν, στοιχείο κρατικής ενίσχυσης.

(43)

Οι εταιρείες μπορεί να αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εξεύρεση χρηματοδότησης στις τρέχουσες συνθήκες της αγοράς. Συνεπώς, η Αρχή θα αποδέχεται τη χορήγηση δημόσιων ή ιδιωτικών δανείων με επιτόκιο που είναι τουλάχιστον ίσο με το επιτόκιο ημερήσιου δανεισμού (overnight) της κεντρικής τράπεζας προσαυξημένο με ασφάλιστρο ίσο με τη μέση διαφορά μεταξύ του μέσου ετήσιου διατραπεζικού επιτοκίου και του μέσου επιτοκίου μιας ημέρας της κεντρικής τράπεζας για την περίοδο από τη 1η Ιανουαρίου 2007 έως τις 30 Ιουνίου 2008, προσαυξημένο με το ασφάλιστρο πιστωτικού κινδύνου που αντιστοιχεί στο προφίλ κινδύνου του αποδέκτη, όπως ορίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές της Αρχής σχετικά με τα επιτόκια αναφοράς και προεξόφλησης.

(44)

Το στοιχείο ενίσχυσης που περιέχεται στη διαφορά μεταξύ του επιτοκίου αυτού και του επιτοκίου αναφοράς που καθορίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά τα επιτόκια αναφοράς και προεξόφλησης θα θεωρείται, προσωρινά, ότι συμβιβάζεται με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ βάσει του άρθρου 61 παράγραφος 3 στοιχείο β), εφόσον πληρούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις:

(45)

Οι κατευθυντήριες γραμμές της Αρχής ΕΖΕΣ σχετικά με τα επιτόκια αναφοράς και προεξόφλησης καθορίζει μια μέθοδο για τον υπολογισμό του επιτοκίου αναφοράς με βάση το διατραπεζικό επιτόκιο δανεισμού ενός έτους (IBOR) προσαυξημένο κατά περιθώρια κυμαινόμενα από 60 έως 1 000 μονάδες βάσης, ανάλογα με την πιστοληπτική ικανότητα της εταιρείας και το επίπεδο των παρεχόμενων εξασφαλίσεων. Η μέθοδος υπολογισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης μπορεί να τροποποιηθεί από την Αρχή ΕΖΕΣ ώστε να αντανακλά τις συνθήκες που επικρατούν στην αγορά. Όταν τα κράτη ΕΖΕΣ εφαρμόζουν τη μέθοδο υπολογισμού των επιτοκίων αναφοράς και προεξόφλησης που προβλέπεται στις ισχύουσες κατά το χρόνο χορήγησης του δανείου κατευθυντήριες γραμμές και συμμορφώνονται με τους όρους που θεσπίζονται στις εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές, το επιτόκιο δεν περιλαμβάνει, καταρχήν, στοιχείο κρατικής ενίσχυσης.

(46)

Λόγω της σημερινής χρηματοπιστωτικής κρίσης, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν επίσης μεγαλύτερες δυσκολίες όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση για την παραγωγή προϊόντων φιλικότερων προς το περιβάλλον. Οι ενισχύσεις υπό μορφή εγγυήσεων μπορεί να μην είναι επαρκείς για τη χρηματοδότηση δαπανηρών έργων που αποσκοπούν σε αυξημένη προστασία του περιβάλλοντος προσαρμοζόμενων εσπευσμένα σε μελλοντικές προδιαγραφές που δεν έχουν ακόμη τεθεί σε ισχύ ή εφαρμόζοντας ακόμη πιο νεωτεριστικές προδιαγραφές.

(47)

Η Αρχή θεωρεί ότι η επίτευξη περιβαλλοντικών στόχων θα πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα παρά τη χρηματοπιστωτική κρίση. Η παραγωγή φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων, μεταξύ των οποίων και προϊόντων χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, είναι προς το κοινό συμφέρον του ΕΟΧ και έχει μεγάλη σημασία να μην παρεμποδιστεί από τη χρηματοπιστωτική κρίση αυτός ο στόχος.

(48)

Ως εκ τούτου, επιπρόσθετα μέτρα υπό τη μορφή επιδοτούμενων δανείων θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν την παραγωγή «πράσινων προϊόντων». Εντούτοις, τα επιδοτούμενα δάνεια μπορεί να επιφέρουν σοβαρές στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και για το λόγο αυτό θα πρέπει να περιορίζονται σε ειδικές καταστάσεις και στοχοθετημένες επενδύσεις.

(49)

Η Αρχή θεωρεί ότι για περιορισμένο χρονικό διάστημα τα κράτη ΕΖΕΣ θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να χορηγούν ενισχύσεις υπό μορφή μείωσης επιτοκίου.

(50)

Η Αρχή ΕΖΕΣ θα θεωρήσει ότι συμβιβάζεται με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ βάσει του άρθρου 61 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ, κάθε επιδότηση επιτοκίου για επενδυτικά δάνεια η οποία πληροί τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

(51)

Οι κατευθυντήριες γραμμές για κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται για την προώθηση των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις, θεσπίζουν τους όρους βάσει των οποίων οι κρατικές ενισχύσεις που στηρίζουν τις επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων μπορούν να θεωρηθούν συμβιβάσιμες με τη λειτουργία της συμφωνίας ΕΟΧ σύμφωνα με το άρθρο 61 παράγραφος 3 της συμφωνίας ΕΟΧ.

(52)

Βάσει της πείρας που αποκτήθηκε από την εφαρμογή των κατευθυντηρίων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται για την προώθηση των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων σε ΜΜΕ, η Αρχή ΕΖΕΣ θεωρεί ότι δεν υφίσταται γενική ανεπάρκεια στην αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων του ΕΟΧ. Δέχεται, όμως, ότι υπάρχουν ελλείψεις όσον αφορά ορισμένα είδη επενδύσεων για συγκεκριμένα στάδια ανάπτυξης των επιχειρήσεων οι οποίες οφείλονται στην ατελή αντιστοίχιση της προσφοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων με τη ζήτηση και μπορούν να περιγραφούν γενικότερα ως «έλλειμμα ιδίων κεφαλαίων».

(53)

Το σημείο 4.3. των ανωτέρω κατευθυντήριων γραμμών ορίζει ότι για τα τμήματα χρηματοδότησης που δεν υπερβαίνουν το 1,5 εκατ. EUR ανά στοχευόμενη ΜΜΕ και ανά δωδεκάμηνη περίοδο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις η ανεπάρκεια της αγοράς τεκμαίρεται και δεν χρειάζεται να αποδειχθεί από τα κράτη ΕΖΕΣ.

(54)

Το σημείο 5.1 α) των ίδιων κατευθυντήριων γραμμών ορίζει ότι: «Η Αρχή έχει επίγνωση των συνεχών διακυμάνσεων της αγοράς επιχειρηματικών κεφαλαίων και του συν τω χρόνω δημιουργούμενου ελλείμματος ιδίων κεφαλαίων, καθώς και του διαφορετικού βαθμού στον οποίο επηρεάζονται οι επιχειρήσεις από τις ανεπάρκειες της αγοράς ανάλογα με το μέγεθός τους, το στάδιο ανάπτυξης των επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων και του οικονομικού κλάδου στον οποίο δραστηριοποιούνται. Συνεπώς, η Αρχή είναι διατεθειμένη να κηρύσσει συμβατά με τη συμφωνία ΕΟΧ μέτρα επιχειρηματικών κεφαλαίων που προβλέπουν επενδύσεις τα τμήματα των οποίων υπερβαίνουν το όριο του 1,5 εκατ. ευρώ ανά επιχείρηση και ανά έτος, εφόσον η ανεπάρκεια της αγοράς τεκμηριώνεται δεόντως.»

(55)

Η αναταραχή στις χρηματαγορές επηρέασε αρνητικά την αγορά επιχειρηματικών κεφαλαίων κατά τα αρχικά στάδια ανάπτυξης των ΜΜΕ περιορίζοντας τη διαθεσιμότητα επιχειρηματικών κεφαλαίων. Λόγω των άκρως αυξημένων σήμερα εικαζόμενων κινδύνων που σχετίζονται με τα επιχειρηματικά κεφάλαια και συνδέονται με την αβεβαιότητα που απορρέει από ενδεχομένως χαμηλότερες προσδοκίες απόδοσης, οι επενδυτές έχουν επί του παρόντος την τάση να επενδύουν σε ασφαλέστερα περιουσιακά στοιχεία οι κίνδυνοι των οποίων είναι ευκολότερο να αξιολογηθούν σε σύγκριση με εκείνους που συνδέονται με τις επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων. Εξάλλου, ο μη ρευστοποιήσιμος χαρακτήρας των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων αποδείχθηκε ότι σήμερα λειτουργεί ως ένα ακόμη αντικίνητρο για τους επενδυτές. Αποδεικνύεται ότι η προκύπτουσα περιορισμένη ρευστότητα βάσει των συνθηκών που επικρατούν σήμερα στην αγορά διεύρυνε το έλλειμμα ιδίων κεφαλαίων για τις ΜΜΕ. Κρίνεται συνεπώς σκόπιμο να αυξηθεί προσωρινά το όριο ασφαλείας για τις επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων, ώστε να αντιμετωπιστεί αυτό το αυξημένο έλλειμμα ιδίων κεφαλαίων και να μειωθεί προσωρινά στο 30 % το ποσοστό της ελάχιστης συμμετοχής του ιδιώτη επενδυτή ακόμη και στην περίπτωση των μέτρων που αφορούν ΜΜΕ που βρίσκονται σε μη ενισχυόμενους τομείς.

(56)

Συνεπώς, με βάση το άρθρο 61 παράγραφος 3 στοιχείο β) της συμφωνίας ΕΟΧ, ορισμένα όρια που περιλαμβάνονται στις κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις που χορηγούνται για την προώθηση των επενδύσεων επιχειρηματικών κεφαλαίων σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις προσαρμόζονται προσωρινά έως τις 31 Δεκεμβρίου 2010 ως εξής:

(57)

Τα ανώτατα όρια ενίσχυσης που καθορίζονται στο πλαίσιο των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών εφαρμόζονται ανεξαρτήτως του αν η στήριξη για το ενισχυόμενο σχέδιο χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από κρατικούς πόρους ή χρηματοδοτείται εν μέρει από την Κοινότητα.

(58)

Τα προσωρινά μέτρα ενίσχυσης που προβλέπονται στο πλαίσιο των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών δεν μπορούν να σωρευθούν με ενισχύσεις που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του κανονισμού ήσσονος σημασίας (de minimis) για τις ίδιες επιλέξιμες δαπάνες. Αν η επιχείρηση έχει ήδη λάβει ενίσχυση de minimis πριν από την έναρξη ισχύος αυτού του προσωρινού πλαισίου, το ποσό της ληφθείσας ενίσχυσης στο πλαίσιο των μέτρων που διέπονται από το σημείο 4.2 των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών και η ληφθείσα ενίσχυση de minimis δεν πρέπει να υπερβαίνουν το ποσό των 500 000 EUR μεταξύ της 1ης Ιανουαρίου 2008 και της 31ης Δεκεμβρίου 2010. Το ποσό των ενισχύσεων de minimis που ελήφθησαν από την 1η Ιανουαρίου 2008 πρέπει να αφαιρείται από το ποσό των συμβιβάσιμων ενισχύσεων που χορηγήθηκαν για τον ίδιο σκοπό βάσει των σημείων 4.3, 4.4, 4.5 ή 4.6.

(59)

Τα προσωρινά μέτρα ενίσχυσης μπορούν να σωρευθούν με άλλες συμβατές ενισχύσεις ή με άλλες μορφές κοινοτικής χρηματοδότησης με την προϋπόθεση ότι τηρούνται οι μέγιστες εντάσεις ενισχύσεων που αναφέρονται στις σχετικές κατευθυντήριες γραμμές ή στους κανονισμούς απαλλαγής κατά κατηγορία.

(60)

Οι κατευθυντήριες γραμμές για τις κρατικές ενισχύσεις σχετικά με τη βραχυπρόθεσμη ασφάλιση των εξαγωγικών πιστώσεων ορίζουν ότι οι εμπορεύσιμοι κίνδυνοι δεν μπορούν να καλυφθούν με ασφάλιση εξαγωγικών προερχόμενη από στήριξη που παρέχουν τα κράτη ΕΖΕΣ. Οι εμπορεύσιμοι κίνδυνοι είναι εμπορικοί και πολιτικοί κίνδυνοι σχετικά με κρατικούς και μη κρατικούς οφειλέτες που είναι εγκατεστημένοι στις χώρες που αναφέρονται στο παράρτημα των κατευθυντήριων γραμμών, με μέγιστη περίοδο κινδύνου μικρότερη των δύο ετών. Οι κίνδυνοι που αφορούν οφειλέτες εγκατεστημένους στα κράτη μέλη της ΕΕ και στα κράτη ΕΖΕΣ, καθώς και σε άλλα έξι μέλη του ΟΟΣΑ θεωρούνται ως εμπορεύσιμοι.

(61)

Η Αρχή εκτιμά ότι, εξαιτίας της σημερινής χρηματοπιστωτικής κρίσης, η έλλειψη ικανότητας ασφάλισης ή αντασφάλισης δεν γίνεται αισθητή σε όλα τα κράτη ΕΖΕΣ, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να μην υπάρχει, προσωρινά, σε ορισμένες χώρες, κάλυψη για εμπορεύσιμους κινδύνους.

(62)

Το σημείο 4, παράγραφοι 9 και 13 των ανωτέρω κατευθυντήριων γραμμών ορίζει ότι:

«στην περίπτωση αυτή, οι εν λόγω προσωρινά μη εμπορεύσιμοι κίνδυνοι μπορούν να καταλογιστούν σε κρατικό ή υποστηριζόμενο από το δημόσιο ασφαλιστή εξαγωγικών πιστώσεων για μη εμπορεύσιμους κινδύνους που ασφαλίζονται για λογαριασμό ή με την εγγύηση του κράτους. Η ασφαλιστική επιχείρηση οφείλει, στο μέτρο του δυνατού, να εναρμονίζει τα ασφάλιστρα που επιβάλλει για τέτοιους κινδύνους με εκείνα τα οποία χρεώνουν σε άλλα μέρη ιδιωτικές εταιρείες ασφάλισης εξαγωγικών πιστώσεων για το υπό εξέταση είδος κινδύνου.

Οποιοδήποτε κράτος ΕΖΕΣ σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την εν λόγω ρήτρα διαφυγής κοινοποιεί αμέσως στην Εποπτεύουσα Αρχή της ΕΖΕΣ το σχέδιο απόφασής του. Η κοινοποίηση αυτή θα περιέχει έκθεση στην οποία θα αποδεικνύεται η αδυναμία κάλυψης των κινδύνων στην ιδιωτική ασφαλιστική αγορά προσκομίζοντας στοιχεία από δύο μεγάλους έγκυρους διεθνείς ιδιωτικούς ασφαλιστές εξαγωγικών πιστώσεων και ενός εθνικού ασφαλιστή, ώστε να δικαιολογείται η χρησιμοποίηση της ρήτρας διαφυγής. Μία άλλη δυνατότητα είναι η απόδειξη της αδυναμίας κάλυψης στην ιδιωτική ασφαλιστική αγορά να παρέχεται με μια έκθεση από ανεξάρτητο σύμβουλο την οποία η Αρχή θεωρεί αξιόπιστη και αμερόληπτη. Η κοινοποίηση πρέπει, επιπλέον, να περιέχει περιγραφή των προϋποθέσεων που πρέπει να πληρούν έναντι τέτοιων κινδύνων οι ασφαλιστές εξαγωγικών πιστώσεων που υποστηρίζονται από το Δημόσιο.

Εντός δύο μηνών από την παραλαβή της κοινοποίησης, η Αρχή θα εξετάζει αν η χρησιμοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» πληροί τις παραπάνω προϋποθέσεις και συμβιβάζεται με τη συμφωνία ΕΟΧ.

Αν η Αρχή εκτιμήσει ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για τη χρησιμοποίηση της «ρήτρας διαφυγής», η απόφασή της σχετικά με το συμβιβάσιμο περιορίζεται σε δύο έτη από την ημερομηνία λήψης της απόφασης, εφόσον οι συνθήκες της αγοράς που δικαιολογούν τη χρησιμοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» δεν μεταβληθούν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Επιπλέον, η Αρχή μπορεί, σε συνεννόηση με τα άλλα κράτη ΕΖΕΣ, να αναθεωρήσει τις προϋποθέσεις σχετικά με τη χρησιμοποίηση της «ρήτρας διαφυγής». Μπορεί, επίσης, να αποφασίσει να θέσει τέλος στην εφαρμογή της ή να την αντικαταστήσει με άλλο κατάλληλο σύστημα».

(63)

Οι διατάξεις αυτές, που είναι εφαρμοστέες σε μεγάλες επιχειρήσεις και ΜΜΕ, συνιστούν ενδεδειγμένο μέσο στη σημερινή οικονομική κατάσταση εάν τα κράτη ΕΖΕΣ θεωρούν ότι υφίσταται αδυναμία κάλυψης στην αγορά ιδιωτικής ασφάλισης για ορισμένους εμπορεύσιμους πιστωτικούς κινδύνους ή/και για ορισμένους αγοραστές προστασίας από κινδύνους.

(64)

Στο πλαίσιο αυτό, για να επιταχυνθεί η διαδικασία για τα κράτη ΕΖΕΣ, η Αρχή είναι της γνώμης ότι μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2010, ορισμένα κράτη ΕΖΕΣ μπορούν να αποδείξουν την έλλειψη αγοράς με την προσκόμιση επαρκών στοιχείων που να αποδεικνύουν την αδυναμία κάλυψης του κινδύνου στην αγορά ιδιωτικής ασφάλισης. Η προσφυγή στη ρήτρα διαφυγής θεωρείται σε κάθε περίπτωση δικαιολογημένη αν:

(65)

Η Αρχή, σε στενή συνεργασία με τα οικεία κράτη ΕΖΕΣ, θα διασφαλίσει την ταχεία έκδοση αποφάσεων σχετικά με την εφαρμογή της «ρήτρας διαφυγής».

(66)

Τα μέτρα κρατικής ενίσχυσης που αναφέρονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να κοινοποιούνται στην Αρχή. Εκτός από τα ουσιαστικά μέτρα που προβλέπονται στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές, η Αρχή δεσμεύεται να διασφαλίζει την ταχεία έγκριση μέτρων ενίσχυσης που αφορούν την τρέχουσα κρίση σύμφωνα με τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές, υπό τον όρο ότι το οικείο κράτος ΕΖΕΣ παρέχει στενή συνεργασία και πλήρη ενημέρωση.

(67)

Η δέσμευση αυτή θα συμπληρώσει την εξελισσόμενη διαδικασία, ενώ η Επιτροπή εκπονεί επί του παρόντος ορισμένες βελτιώσεις επί των γενικών διαδικασιών της στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων, κυρίως για να καταστήσει δυνατή την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη λήψη αποφάσεων σε στενή συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη. Αυτή η γενική δέσμη μέτρων απλούστευσης πρέπει, ειδικότερα, να παγιώσει κοινές δεσμεύσεις της Επιτροπής και των κρατών μελών για βελτιωμένες και προβλέψιμες διαδικασίες σε κάθε φάση των ερευνών που διεξάγονται για κρατικές ενισχύσεις και να καταστήσει δυνατή την ταχύτερη έγκριση υποθέσεων που δεν δημιουργούν προβλήματα.

(68)

Η απόφαση αριθ. 195/04/COL της 14ης Ιουλίου 2004, σχετικά με την εφαρμογή διατάξεων που αναφέρονται στο άρθρο 27 του μέρους II του πρωτοκόλλου 3 της συμφωνίας περί Εποπτείας και Δικαστηρίου, για τη θέσπιση λεπτομερών κανόνων εφαρμογής του άρθρου 1 του μέρους I του πρωτοκόλλου 3 της συμφωνίας περί Εποπτείας και Δικαστηρίου απαιτεί από τα κράτη ΕΖΕΣ να υποβάλλουν ετήσιες εκθέσεις στην Αρχή.

(69)

Ως τις 31 Ιουλίου 2009, τα κράτη ΕΖΕΣ θα πρέπει να διαβιβάσουν στην Αρχή κατάλογο των καθεστώτων που θεσπίζονται βάσει των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών.

(70)

Τα κράτη ΕΖΕΣ πρέπει να διασφαλίσουν ότι τηρούνται λεπτομερή αρχεία όσον αφορά τη χορήγηση ενισχύσεων που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών. Τα αρχεία αυτά, τα οποία πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα στοιχεία που είναι αναγκαία για να πιστοποιηθεί η τήρηση των αναγκαίων προϋποθέσεων, πρέπει να τηρηθούν για δέκα έτη και να διαβιβαστούν στην Αρχή, εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα. Ειδικότερα, τα κράτη ΕΖΕΣ πρέπει να έχουν λάβει πληροφοριακά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι δικαιούχοι ενισχύσεων για τα μέτρα που προβλέπονται στα σημεία 4.2, 4.3, 4.4 και 4.5 δεν ήταν προβληματικές επιχειρήσεις την 1η Ιουλίου 2008.

(71)

Επί πλέον, τα κράτη ΕΖΕΣ πρέπει να υποβάλουν στην Επιτροπή έκθεση για τα μέτρα που θεσπίστηκαν βάσει των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών, μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 2009. Ειδικότερα, η έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει στοιχεία που να καταδεικνύουν την ανάγκη να διατηρήσει η Αρχή τα μέτρα στα οποία αναφέρονται οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές και μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2009, καθώς και λεπτομερή στοιχεία για τα περιβαλλοντικά οφέλη των επιδοτούμενων δανείων. Τα κράτη ΕΖΕΣ διαβιβάζουν τα πληροφοριακά αυτά στοιχεία για κάθε μεταγενέστερο έτος κατά το οποίο εφαρμόζεται το τρέχον πλαίσιο, πριν από τις 31 Οκτωβρίου κάθε έτους.

(72)

Η Αρχή μπορεί να ζητήσει πρόσθετες πληροφορίες για τις χορηγηθείσες ενισχύσεις και να ελέγξει αν τηρήθηκαν οι όροι που προβλέπονται στην απόφαση της Αρχής με την οποία εγκρίθηκε το μέτρο ενίσχυσης.

(73)

Η Αρχή θα θέσει σε εφαρμογή τις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές από την ημερομηνία της έκδοσής τους. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραμμές δικαιολογούνται από τα σημερινά έκτακτα και προσωρινά χρηματοδοτικά προβλήματα σε σχέση με την τραπεζική κρίση και θα πάψει να εφαρμόζεται μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2010. Μετά από συνεννόηση με τα κράτη ΕΖΕΣ, η Αρχή μπορεί να επανεξετάσει τις κατευθυντήριες γραμμές πριν από την εν λόγω ημερομηνία για σημαντικούς λόγους πολιτικής ανταγωνισμού ή οικονομικούς λόγους. Επίσης, εφόσον το κρίνει χρήσιμο, ενδέχεται επίσης να διευκρινίσει ορισμένα συγκεκριμένα σημεία της προσέγγισής της.

(74)

Η Αρχή θα θέσει σε εφαρμογή τις διατάξεις των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών σε όλα τα κοινοποιηθέντα μέτρα επιχειρηματικών κεφαλαίων επί των οποίων καλείται να λάβει απόφαση μετά την έκδοση των κατευθυντήριων γραμμών, ακόμη και αν τα μέτρα είχαν κοινοποιηθεί πριν από τη δημοσίευση των παρουσών κατευθυντήριων γραμμών.

(75)

Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τον καθορισμό των εφαρμοστέων κανόνων για την αξιολόγηση παράνομης κρατικής ενίσχυσης, η Αρχή, σε περίπτωση μη κοινοποιηθεισών ενισχύσεων, εφαρμόζει τα ακόλουθα:

(76)

Η Αρχή, σε στενή συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη ΕΖΕΣ, εξασφαλίζει την ταχεία έκδοση αποφάσεων μετά την πλήρη κοινοποίηση των μέτρων που εξετάζονται στο παρόν έγγραφο. Τα κράτη ΕΖΕΣ πρέπει να ενημερώνουν την Αρχή για τις προθέσεις τους και να κοινοποιούν τα σχέδια θέσπισης των σχετικών μέτρων όσο το δυνατόν νωρίτερα και πληρέστερα.

(77)

Η Αρχή επιθυμεί να υπενθυμίσει ότι κάθε διαδικαστική βελτίωση εξαρτάται πλήρως από την υποβολή σαφώς διατυπωμένων και ολοκληρωμένων κοινοποιήσεων.