This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52024DC0327
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL on the implementation of Regulation (EC) No 862/2007 on Community statistics on migration and international protection
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.862/2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.862/2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία
COM/2024/327 final
ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 30.7.2024
COM(2024) 327 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ
σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ.862/2007 περί κοινοτικών στατιστικών για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία
1.Εισαγωγή
Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 862/2007 ( 1 ) (στο εξής: κανονισμός) θεσπίζει κοινούς κανόνες για την παραγωγή ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά με τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία στην EE. Οι εν λόγω στατιστικές καλύπτουν, σύμφωνα με το άρθρο 3, τις στατιστικές σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών ροών, των μεταναστευτικών πληθυσμών, καθώς και της απόκτησης ιθαγένειας. Καλύπτουν επίσης, σύμφωνα με τα άρθρα 4 έως 7, τις στατιστικές σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης, οι οποίες περιλαμβάνουν:
·αιτήσεις ασύλου, συμπεριλαμβανομένων των αιτήσεων από ασυνόδευτους ανηλίκους, πρωτοβάθμιες αποφάσεις και ύστερα από έφεση αποφάσεις για τη χορήγηση ή την αναστολή διαφόρων μορφών διεθνούς προστασίας, και τα πρόσωπα που μετεγκαθίστανται στην ΕΕ·
·στατιστικά στοιχεία σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ από τα κράτη μέλη ( 2 )·
·υπηκόους τρίτων χωρών στους οποίους απαγορεύθηκε η είσοδος στο κράτος μέλος στα εξωτερικά του σύνορα ή οι οποίοι διαπιστώθηκε ότι διατελούν παρανόμως στην επικράτεια του κράτους μέλους σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία·
·άδειες διαμονής που εκδίδονται για υπηκόους τρίτων χωρών, τη διάρκεια ισχύος της άδειας και την αιτιολογία έκδοσης της άδειας· και
·υπηκόους τρίτων χωρών για τους οποίους έχει εκδοθεί εντολή να εγκαταλείψουν την επικράτεια κράτους μέλους ή που είναι καταγεγραμμένοι ως εγκαταλείποντες την επικράτεια μετά την έκδοση τέτοιας εντολής.
Πρόκειται για την πέμπτη έκθεση σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού, όπως απαιτείται από το άρθρο 12 και έπεται των εκθέσεων που υποβλήθηκαν το 2012 ( 3 ), το 2015 ( 4 ), το 2018 ( 5 ) και το 2021 ( 6 ). Παρέχει πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την εφαρμογή του κανονισμού από το 2021 και παρουσιάζει τα επόμενα βήματα για την περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των εν λόγω στατιστικών.
2.Βασικές εξελίξεις από το 2021
Ύστερα από συνεχείς βελτιώσεις που οδήγησαν στην έκθεση του 2018, η γενική διαθεσιμότητα και ποιότητα των δεδομένων έχουν σταθεροποιηθεί σε υψηλό επίπεδο, όπως τεκμηριώνεται στην έκθεση του 2021. Αρκετές περαιτέρω τεχνικές βελτιώσεις από το 2021 έχουν συμβάλει στη διατήρηση του υψηλού βαθμού συνάφειας των στατιστικών αποτελεσμάτων καθώς και στην αύξηση της αποδοτικότητας της επικύρωσης και επεξεργασίας των δεδομένων. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, τα κράτη μέλη και η Eurostat διασφάλισαν την τήρηση των ημερολογίων δημοσίευσης των διαβιβάσεων δεδομένων και των δημοσιεύσεων.
Στις 4 Μαρτίου 2022 το Συμβούλιο θέσπισε προσωρινή προστασία για τα άτομα που εγκαταλείπουν την Ουκρανία ως συνέπεια του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας ( 7 ). Ενώ οι νομικές διατάξεις του κανονισμού πρόβλεπαν τη συλλογή τριμηνιαίων στοιχείων σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής προστασίας, η ανάγκη για πρόσθετα και πιο συχνά και έγκαιρα στατιστικά στοιχεία στον τομέα αυτόν κατέστη προτεραιότητα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την εθελοντική συλλογή μηνιαίων στατιστικών στοιχείων σχετικά με τη χορήγηση προσωρινής προστασίας, καθώς και σχετικά με το σύνολο δικαιούχων καθεστώτος προσωρινής προστασίας από όλες τις χώρες της ΕΕ και της ΕΖΕΣ.
Ωστόσο, λόγω του ταχέως μεταβαλλόμενου χαρακτήρα των κοινωνικών και δημογραφικών φαινομένων, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης, προέκυψαν νέες ανάγκες για πιο έγκαιρα και λεπτομερέστερα τακτικά ευρωπαϊκά στατιστικά στοιχεία.
Το 2020 ο κανονισμός τροποποιήθηκε ( 8 ) για να επικαιροποιηθούν ουσιαστικά οι στατιστικές για το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης βάσει των άρθρων 4 έως 7 όσον αφορά νέες μεταβλητές, λεπτομερέστερες αναλύσεις και συχνότερες συλλογές δεδομένων για τις περιόδους αναφοράς από το 2021 και μετά. Η Eurostat παρακολουθεί τακτικά την πρόοδο σχετικά με τις απαραίτητες αναπροσαρμογές στα εθνικά συστήματα παραγωγής των κρατών μελών που επηρεάζονται. Σύμφωνα με το άρθρο 11α του κανονισμού, η Επιτροπή χορήγησε προσωρινές παρεκκλίσεις ( 9 ) σε 16 κράτη μέλη με μέγιστη ημερομηνία λήξης την 31η Δεκεμβρίου 2023. Έως το τέλος του 2023 11 χώρες άρχισαν να υποβάλουν τα δεδομένα σύμφωνα με τα αιτήματα πριν από τη λήξη των παρεκκλίσεών τους. Εντοπίστηκαν ζητήματα μη συμμόρφωσης μετά τη λήξη της περιόδου παρέκκλισης και παρακολουθούνται σε διμερές επίπεδο. Όπως απαιτείται από το άρθρο 9β του κανονισμού, η Επιτροπή παρέχει χρηματοδοτική συνεισφορά από τον γενικό προϋπολογισμό της Ένωσης για τη στήριξη των απαραίτητων δράσεων ανάπτυξης ή εφαρμογής στα κράτη μέλη. Τα σχετικά μέσα είναι επιχορηγήσεις που παρέχονται από την Eurostat και στήριξη στο πλαίσιο του νέου Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης ( 10 ).
Επιπλέον, η Επιτροπή (Eurostat) διεξήγαγε πιλοτικές μελέτες, όπως απαιτείται από το άρθρο 9α του κανονισμού, ώστε να ελέγξει τη σκοπιμότητα νέων συλλογών ή αναλύσεων δεδομένων. Αξιολογεί τα αποτελέσματα σε στενή συνεργασία με ειδική ομάδα για τις πιλοτικές μελέτες για νέες στατιστικές σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης. Ανάλογα με τα αποτελέσματα αυτά, η Επιτροπή μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο εκπόνησης εκτελεστικών πράξεων για τη θέσπιση νομικής υποχρέωσης διαβίβασης των εν λόγω στατιστικών στοιχείων στην Επιτροπή (Eurostat). Η πρώτη έκθεση σχετικά με την πρόοδο των πιλοτικών μελετών δημοσιεύθηκε το 2022 ( 11 ).
Επιπλέον, το 2021 η Επιτροπή δρομολόγησε πρωτοβουλία για την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου για τις στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό και τη στέγαση. Στο πλαίσιο αυτό, η αξιολόγηση του ισχύοντος νομικού πλαισίου —συμπεριλαμβανομένων των διεθνών στατιστικών σχετικά με τη μετανάστευση βάσει του άρθρου 3 του κανονισμού— εντόπισε αρκετά σημαντικά κενά. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή πρότεινε ένα νέο ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο, για το οποίο η νομοθετική διαδικασία βρίσκεται σε εξέλιξη (βλ. σημείο 4 ).
3.Ποιότητα των παραγόμενων στατιστικών
Για την εφαρμογή του κανονισμού, η Eurostat συνεχίζει να συνεργάζεται στενά με όλες τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Οι εθνικές στατιστικές υπηρεσίες είναι οι βασικοί πάροχοι στατιστικών στοιχείων σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές, την απόκτηση ιθαγένειας και τα πληθυσμιακά σύνολα. Οι στατιστικές σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης προέρχονται συνήθως απευθείας από τα υπουργεία εσωτερικών, τις υπηρεσίες μετανάστευσης και τις αστυνομικές αρχές.
Για την αξιολόγηση της ποιότητας των εισερχόμενων δεδομένων, η Eurostat συλλέγει εκτενή μεταδεδομένα και πληροφορίες για την ποιότητα από τα κράτη μέλη. Οι εθνικές εκθέσεις μεταδεδομένων που προκύπτουν χρησιμεύουν για τη διενέργεια ποιοτικών ελέγχων, αξιολογήσεων και περαιτέρω βελτιώσεων ( 12 ). Βοηθούν τους χρήστες να ερμηνεύουν και να χρησιμοποιούν τις στατιστικές με ορθό τρόπο. Στα σημεία που ακολουθούν, εξετάζονται οι διάφορες ποιοτικές διαστάσεις.
3.1.Συνάφεια
Οι στατιστικές για τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία χρησιμοποιούνται για τη χάραξη πολιτικών της ΕΕ σχετικά με τη μετανάστευση, τις εσωτερικές υποθέσεις, την απασχόληση, τις κοινωνικές υποθέσεις, τη δικαιοσύνη, τις εξωτερικές σχέσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Επιτροπή βασίζεται στα δεδομένα για την εκπόνηση τακτικών εκθέσεων, προτάσεων πολιτικής και εκθέσεων εφαρμογής που απαιτούνται από τη νομοθεσία της ΕΕ, καθώς και για την πραγματοποίηση αναλύσεων πολιτικής.
Τον Σεπτέμβριο του 2020 η Επιτροπή πρότεινε το σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο ( 13 ). Η δέσμη μέτρων που εγκρίθηκε το 2024 περιλαμβάνει τον κανονισμό (ΕΕ) 2024/1351 για τη διαχείριση του ασύλου και της μετανάστευσης ( 14 ), ο οποίος απαιτεί από την Επιτροπή να δημοσιεύει ευρωπαϊκή ετήσια έκθεση για το άσυλο και τη μετανάστευση, στην οποία να αξιολογείται η κατάσταση όσον αφορά το άσυλο, την υποδοχή και τη μετανάστευση κατά την προηγούμενη 12μηνη περίοδο. Η έκθεση αυτή πρέπει να βασίζεται σε σχετικά δεδομένα και πληροφορίες που παρέχουν τα κράτη μέλη και διάφοροι ευρωπαϊκοί φορείς και οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένων των στατιστικών βάσει του κανονισμού.
Οι στατιστικές βάσει του κανονισμού χρησιμοποιούνται επίσης για τον καθορισμό των κονδυλίων του προϋπολογισμού που διατίθενται στα κράτη μέλη για ορισμένα κονδύλια της ΕΕ στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου 2021-2027. Οι εθνικές χρηματοδοτικές πιστώσεις στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και του Μέσου για τη Διαχείριση των Συνόρων και την Πολιτική Θεωρήσεων ( 15 ) βασίζονται στις τελευταίες ετήσιες στατιστικές βάσει του κανονισμού. Οι στατιστικές αυτές συμβάλλουν επίσης στα στοιχεία που απαιτούνται για την εστίαση σε στρατηγικές προτεραιότητες στο πλαίσιο της εξωτερικής διάστασης των πολιτικών της ΕΕ για τη μετανάστευση, μεταξύ άλλων κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τις χρηματοδοτικές πιστώσεις ( 16 ).
Οι στατιστικές σχετικά με τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία χρησιμοποιούνται επίσης από οργανισμούς της ΕΕ που ασχολούνται με τη μετανάστευση, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) και ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο, με τους οποίους η Eurostat συνεργάζεται στενά για τη συλλογή δεδομένων και τη στατιστική μεθοδολογία.
Παραδείγματα σχετικών δημοσιεύσεων είναι η έκθεση σχετικά με τις επιπτώσεις της δημογραφικής αλλαγής του 2023 ( 17 ), η έκθεση για τη γήρανση του 2024 ( 18 ), καθώς και δημοσιεύσεις από το κέντρο γνώσεων της Επιτροπής για θέματα μετανάστευσης και δημογραφίας ( 19 ), όπως ο Δημογραφικός Άτλας ( 20 ) και ο Άτλας της μετανάστευσης ( 21 ), και από το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μετανάστευσης ( 22 ), όπως η ετήσια έκθεση για τη μετανάστευση και το άσυλο του 2022 ( 23 ). Η Eurostat είναι ο κύριος πάροχος στατιστικών στις εν λόγω δημοσιεύσεις.
Επιπλέον, στους τακτικούς χρήστες των στατιστικών περιλαμβάνονται εθνικές διοικήσεις, διεθνείς οργανισμοί, πανεπιστημιακοί ερευνητές και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών που εξετάζουν ευρύ φάσμα θεμάτων. Στα θέματα αυτά περιλαμβάνονται η ένταξη των μεταναστών, η ανάπτυξη και η παρακολούθηση των εθνικών διαδικασιών ασύλου και μετανάστευσης, καθώς και οι προβλέψεις του μελλοντικού πληθυσμού και εργατικού δυναμικού.
3.2.Ακρίβεια
Τα κράτη μέλη διατηρούν ή βελτιώνουν διαρκώς το υψηλό επίπεδο στατιστικής ακρίβειας. Εξακολουθούν να υπάρχουν συγκεκριμένα ζητήματα όσον αφορά την ακρίβεια των δεδομένων για τη διεθνή μετανάστευση. Τα θέματα αυτά αφορούν τόσο την ελλιπή κάλυψη (όταν τα άτομα δεν καταγράφονται στον τόπο διαμονής τους) όσο και την υπερκάλυψη (όταν τα άτομα δεν ζητούν τη διαγραφή τους, καθώς συχνά δεν είναι υποχρεωμένα ή δεν παρακινούνται να το κάνουν). Για την περαιτέρω βελτίωση της ακρίβειας σ’ αυτόν τον τομέα, ορισμένα κράτη μέλη ανταλλάσσουν δεδομένα και χρησιμοποιούν τεχνικές εκτίμησης και πρόσθετες πηγές διοικητικών δεδομένων. Η ελεύθερη κυκλοφορία στο εσωτερικό της ΕΕ καθώς και τα ζητήματα που σχετίζονται με την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα περιορίζουν την περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας των στατιστικών, ιδίως των ενδοενωσιακών μετακινήσεων.
3.3.Έγκαιρη υποβολή και εμπρόθεσμη υποβολή
Ανάλογα με το είδος των δεδομένων, η προθεσμία για την παροχή δεδομένων στην Eurostat είναι από 2 έως 12 μήνες από την ημερομηνία αναφοράς ή το τέλος της περιόδου αναφοράς. Οι αυτοματοποιημένες διαδικασίες εξαγωγής σε εθνικό επίπεδο και η τακτική παρακολούθηση από την Eurostat αποσκοπούν στη διασφάλιση της εμπρόθεσμης παροχής των δεδομένων. Οι προθεσμίες διαβίβασης τηρήθηκαν γενικά και παρουσιάζουν κυρίως σταθερές ή ελαφρώς βελτιωμένες τάσεις από το 2021. Άλλα μη επαναλαμβανόμενα ζητήματα εξακολουθούν να προκύπτουν σπάνια, για παράδειγμα, μεμονωμένες διακοπές λόγω ανεπάρκειας προσωπικού ή αστοχιών των συστημάτων πληροφορικής. Η πανδημία COVID-19 δεν επηρέασε την εφαρμογή του ημερολογίου δημοσίευσης.
3.4.Προσβασιμότητα
Τα στατιστικά δεδομένα και μεταδεδομένα είναι διαθέσιμα δωρεάν στον δικτυακό τόπο της Eurostat στη θεματική ενότητα Migration and asylum (Μετανάστευση και άσυλο) ( 24 ). Επιπλέον, οι εν λόγω στατιστικές παρουσιάζονται σε τακτικά επικαιροποιημένα άρθρα από τη συλλογή Statistics Explained ( 25 ) και σε συλλογές όπως η Key figures on Europe ( 26 ).
Οι στατιστικές που παράγονται δυνάμει του κανονισμού παραμένουν μεταξύ των ευρωπαϊκών στατιστικών που συμβουλεύονται περισσότερο οι χρήστες. Από το 2021 οι θεματικές ενότητες σχετικά με τις στατιστικές για τη μετανάστευση και το άσυλο ( 27 ) κατέχουν τις πρώτες θέσεις δημοτικότητας στον δικτυακό τόπο της Eurostat, γεγονός που καταδεικνύει το υψηλό ενδιαφέρον των χρηστών. Το άρθρο από τη συλλογή Statistics Explained σχετικά με τις στατιστικές για τη μετανάστευση και τον πληθυσμό των μεταναστών ( 28 ) είναι ένα από τα άρθρα με τις περισσότερες επισκέψεις. Η Eurostat παράγει τακτικά δημοσιεύσεις σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης, συμπεριλαμβανομένου ενός δημοφιλούς άρθρου σχετικά με τις ετήσιες στατιστικές για το άσυλο, το οποίο συγκέντρωσε ιδιαίτερη προσοχή ( 29 ). Οι εν λόγω στατιστικές προβάλλονται επίσης ιδιαιτέρως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της Eurostat. Το 2023 κυκλοφόρησε σειρά νέων δεικτών για τη διεθνή μετανάστευση, καθώς και για το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης. Το 2024 δημοσιεύθηκαν μια νέα διαδραστική δημοσίευση με τον τίτλο Η μετανάστευση και το άσυλο στην Ευρώπη ( 30 ) και ένας νέος Πίνακας δεικτών για την ενσωμάτωση και την ένταξη των μεταναστών ( 31 ).
3.5.Συνοχή και συγκρισιμότητα
Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη μεθοδολογία και την κατάρτιση εφαρμόζονται εδώ και καιρό, οι οποίες υφίστανται βελτιώσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα για όλες τις στατιστικές βάσει του κανονισμού. Βοηθούν τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν συγκρισιμότητα σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ και τις διεθνείς συστάσεις.
Οι διεθνείς στατιστικές για τη μετανάστευση εξακολουθούν να συνάδουν σε μεγάλο βαθμό με τις στατιστικές που καλύπτονται από τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1260/2013 ( 32 ). Για τη διασφάλιση συγκρισιμότητας, η Eurostat επαληθεύει αν τα δεδομένα που λαμβάνει παρουσιάζουν συνοχή τόσο εσωτερικά όσο και διαχρονικά, και αν είναι συγκρίσιμα μεταξύ περιφερειών και χωρών. Όσον αφορά τη συγκρισιμότητα μεταξύ χωρών, ο κανονισμός θεσπίζει εναρμονισμένους ορισμούς για τα δεδομένα μεταναστευτικών ροών. Τα προβλήματα εφαρμογής ειδικών ορισμών για τις στατιστικές σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές και την απόκτηση ιθαγένειας συγκαταλέγονται μεταξύ των δυσκολότερων από πλευράς αντιμετώπισης. Από την έκθεση του 2021, τα στοιχεία που διαβιβάστηκαν για τις στατιστικές σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση και την απόκτηση ιθαγένειας εξακολουθούν γενικά να παρουσιάζουν υψηλό βαθμό συμμόρφωσης με τον κανονισμό.
Οι στατιστικές σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης παρουσιάζουν γενικά ικανοποιητικό επίπεδο συμμόρφωσης με τους ορισμούς του κανονισμού. Εξακολουθούν να υφίστανται ορισμένα ειδικά ζητήματα σε μερικά κράτη μέλη, αλλά απαντούν κατά κύριο λόγο στο επίπεδο υποκατηγοριών κατανομής.
Όσον αφορά τον ορισμό της βάσης του γενικού πληθυσμού, ο κανονισμός παρέχει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να ορίσουν τον μεταναστευτικό πληθυσμό ως τον συνήθως διαμένοντα ή, σε άλλη περίπτωση, ως τον νομίμως διαμένοντα ή καταχωρισμένο πληθυσμό. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1260/2013 απαιτεί από τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν ότι τα δεδομένα για τα πληθυσμιακά σύνολα βάσει του άρθρου 3 του εν λόγω κανονισμού είναι συνεπή με τα δεδομένα για τα πληθυσμιακά σύνολα που απαιτούνται βάσει του άρθρου 3 παράγραφος 1 στοιχείο γ) του κανονισμού, καθώς τα εν λόγω δεδομένα για τα πληθυσμιακά σύνολα χρησιμοποιούνται συστηματικά με συνδυαστικό τρόπο από τους στατιστικολόγους και τους δημογράφους. Αυτό διασφαλίζει ένα πλήρως συμβατό σύνολο δεδομένων για τα πληθυσμιακά σύνολα σε εθνικό επίπεδο εις βάρος της συγκρισιμότητας μεταξύ των χωρών. Επιπλέον, οι διεθνείς μεταναστευτικές ροές βασίζονται σε μια εναρμονισμένη έννοια της διαμονής διάρκειας τουλάχιστον 12 μηνών. Ως εκ τούτου, οι ροές αυτές δεν είναι πάντοτε συνεπείς με τις μεταβολές των προαναφερθέντων πληθυσμών. Τα ζητήματα αυτά είναι ζωτικής σημασίας όταν η ευρύτερη εναρμόνιση στο σύνολο των στατιστικών σχετικά με τον πληθυσμό —που καλύπτουν την απογραφή, τη δημογραφία και τη διεθνή μετανάστευση— εξετάζεται με πιο ολοκληρωμένο τρόπο σε επίπεδο ΕΕ (βλ. σημείο 4 ).
Όπου μπορούν να πραγματοποιηθούν συγκρίσεις σε διεθνές επίπεδο, παρατηρείται γενικά υψηλός βαθμός συνέπειας με δεδομένα που έχουν συλλεγεί και δημοσιευθεί αλλού από εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς. Η Eurostat συνεργάζεται στενά με τον Οργανισμό της ΕΕ για το Άσυλο και με τον FRONTEX, ώστε να διασφαλίζει τη συνοχή της μεθοδολογίας και των στατιστικών με τις μεθοδολογίες που εφαρμόζουν και με τα δεδομένα που συλλέγουν οι εν λόγω οργανισμοί.
Η Eurostat συνεργάζεται επίσης σε διεθνές επίπεδο για την προώθηση της στατιστικής συνοχής. Συμμετέχει στην ομάδα εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών για τις στατιστικές σχετικά με τους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους στο εσωτερικό της χώρας ( 33 ) και είναι μέλος της διευθύνουσας επιτροπής της. Η Eurostat συμβάλλει στις εργασίες της ομάδας με εισηγήσεις μεθοδολογίας και γραπτές συνεισφορές στα διάφορα προϊόντα, αλλά και σε διοικητικό και χρηματοοικονομικό επίπεδο. Οι εργασίες της ομάδας οδήγησαν στην έγκριση από τα Ηνωμένα Έθνη των Διεθνών συστάσεων σχετικά με τις στατιστικές για την ανιθαγένεια ( 34 ) το 2023. Η σύσταση αυτή, σε συνδυασμό με προηγούμενες συστάσεις για τις στατιστικές σχετικά με τους πρόσφυγες και τους εκτοπισμένους στο εσωτερικό της χώρας, θέτει το παγκόσμιο πρότυπο για την παραγωγή στατιστικών σχετικά με τον αναγκαστικό εκτοπισμό. Για παράδειγμα, ζητούν την κάλυψη των στατιστικών κενών και τη διασφάλιση της θέσπισης κατάλληλων προτύπων για τις στατιστικές σχετικά με τα βιαίως εκτοπισμένα παιδιά, τους ασυνόδευτους ανηλίκους και τα άτομα με αναπηρία.
Από το 2020 η Eurostat είναι μέλος του συμβουλευτικού συμβουλίου της Διεθνούς Συμμαχίας Δεδομένων για τα παιδιά που μετακινούνται ( 35 ), μιας διατομεακής παγκόσμιας πρωτοβουλίας που συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και αποσκοπεί στη βελτίωση των δεδομένων και των στατιστικών και στη στήριξη τεκμηριωμένης χάραξης πολιτικής για τα παιδιά-μετανάστες και τα εκτοπισμένα παιδιά. Η Eurostat συμβάλλει στο έργο της ομάδας σε τομείς όπως η ενίσχυση των εθνικών συστημάτων δεδομένων και των ικανοτήτων για την προστασία των παιδιών-μεταναστών και των βιαίως εκτοπισμένων παιδιών, η προώθηση και η θέσπιση μεθόδων για δεδομένα ειδικά για τα παιδιά και η βελτίωση της προβολής, της διαθεσιμότητας, της προσβασιμότητας και της χρηστικότητας των δεδομένων. Η Eurostat είναι επίσης μέλος της νέας ειδικής ομάδας της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη για τη μέτρηση της εισερχόμενης μετανάστευσης ( 36 ) από το 2023.
4.Σε εξέλιξη εργασίες για την αντιμετώπιση τρεχουσών και εξελισσόμενων αναγκών χάραξης πολιτικής
4.1.Πιλοτική εφαρμογή νέων στατιστικών σχετικά με το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης
Το άρθρο 9α του κανονισμού απαιτεί από την Επιτροπή (Eurostat) να εκπονήσει πιλοτικές μελέτες. Στόχος είναι να εκπονούνται σε εθελοντική βάση από τα κράτη μέλη με σκοπό τη δοκιμή της σκοπιμότητας συγκεκριμένων νέων συλλογών ή αναλύσεων δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας κατάλληλων πηγών δεδομένων και τεχνικών παραγωγής, της στατιστικής ποιότητας και συγκρισιμότητας, καθώς και του κόστους και της επιβάρυνσης που συνεπάγονται.
Το 2021 η Eurostat συγκρότησε ειδική ομάδα για τις πιλοτικές μελέτες. Έως το 2023 η εν λόγω ειδική ομάδα είχε συζητήσει και εγκρίνει κατευθυντήριες γραμμές και υποδείγματα που πρότεινε η Eurostat για τις σχετικές πιλοτικές συλλογές δεδομένων.
Έπειτα από δύο κύματα συλλογών δεδομένων έως τον Οκτώβριο του 2023, από τις 31 χώρες (27 κράτη μέλη και 4 χώρες της ΕΖΕΣ) που προσκλήθηκαν, μόνο 2 έως 9 χώρες υπέβαλαν δεδομένα, ανάλογα με τον τομέα και το σύνολο δεδομένων. Συνεπώς, η συμμετοχή ήταν εξαιρετικά χαμηλή μέχρι στιγμής και δεν εγγυάται την αντιπροσωπευτικότητα σε επίπεδο ΕΕ, όπως απαιτείται από το άρθρο 9α για οποιαδήποτε κανονιστική δράση.
Ως εκ τούτου, η Eurostat πρότεινε μια μορφή ιεράρχησης που αποσκοπεί στην αύξηση της συμμετοχής, εστιάζοντας στα πλέον ελπιδοφόρα σύνολα δεδομένων όσον αφορά τη σκοπιμότητα και τη συνάφεια με την πολιτική. Σύμφωνα μ’ αυτήν την προσαρμοσμένη προσέγγιση, η Eurostat δρομολόγησε νέο γύρο πιλοτικών συλλογών δεδομένων τον Απρίλιο του 2024, με προθεσμία διαβίβασης έως την 31η Αυγούστου 2024. Εάν επιτευχθεί η αντιπροσωπευτικότητα μιας πιλοτικής μελέτης, θα αξιολογηθεί η σκοπιμότητα πιθανών τακτικών συλλογών δεδομένων.
4.2.Αξιολόγηση του ισχύοντος στατιστικού πλαισίου, συμπεριλαμβανομένης της διεθνούς μετανάστευσης
Το 2021 η Επιτροπή διενήργησε ολοκληρωμένη αξιολόγηση του ισχύοντος πλαισίου για τις ευρωπαϊκές στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό και τη στέγαση ( 37 ). Περιλάμβανε τις στατιστικές για τη διεθνή μετανάστευση βάσει του άρθρου 3 του κανονισμού και όλες τις στατιστικές βάσει των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 763/2008 ( 38 ) και (ΕΕ) αριθ. 1260/2013. Το πεδίο εφαρμογής της αξιολόγησης ήταν πολύ ευρύτερο από την τακτική παρακολούθηση που περιγράφεται στο σημείο 3 , καθώς συγκεντρώθηκαν απόψεις από όλες τις σχετικές ομάδες ενδιαφερόμενων μερών στο πλαίσιο συστηματικής διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη ( 39 ). Στόχος ήταν να αξιολογηθεί αν επιτεύχθηκαν οι αρχικοί στόχοι του ισχύοντος πλαισίου και να εντοπιστούν σημαντικά κενά.
Από την αξιολόγηση διαπιστώθηκε ότι, χάρη στο ισχύον πλαίσιο, επιτεύχθηκαν σημαντικές συνολικές βελτιώσεις σε σύγκριση με τα αρχικά προβλήματα και τις ανάγκες που αντιμετώπιζε η στατιστική κοινότητα πριν από την έναρξη ισχύος του. Ειδικότερα, το ισχύον πλαίσιο αύξησε σημαντικά την προστιθέμενη αξία της ΕΕ βελτιώνοντας —για τα σύνολα δεδομένων που κατέστησαν υποχρεωτικά— διάφορες διαστάσεις της ποιότητας των στατιστικών σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της πληρότητας, της συνέπειας και της έγκαιρης υποβολής. Επιπλέον, η ισχύουσα νομοθεσία έχει ανταποκριθεί σε όλες τις σχετικές ανάγκες για τη χάραξη πολιτικής και τα θεσμικά όργανα σε επίπεδο ΕΕ που ήταν γνωστές όταν εκπονήθηκε (2005-2013). Αυτό βελτίωσε την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και τη συνοχή της παραγωγής στατιστικών σε σύγκριση με την προηγούμενη κατάσταση, η οποία βασιζόταν αποκλειστικά σε εθελοντικές συλλογές δεδομένων. Η διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη επιβεβαίωσε αυτές τις βελτιώσεις. Ωστόσο, η αξιολόγηση εντόπισε επίσης τέσσερα σημαντικά κενά στο ισχύον πλαίσιο.
Κενό 1: Συνοχή, συγκρισιμότητα, πληρότητα
Μολονότι ο κανονισμός ορίζει κοινούς ορισμούς για βασικές στατιστικές έννοιες, εξακολουθεί να υπάρχει ευελιξία στον ορισμό του πληθυσμού. Τα κράτη μέλη εφαρμόζουν επί του παρόντος τρεις διαφορετικές έννοιες (συνήθης διαμονή, καταχωρισμένη διαμονή, νόμιμη διαμονή) που επιτρέπει ο κανονισμός, χρησιμοποιώντας ενίοτε διαφορετικές έννοιες για διαφορετικά σύνολα δεδομένων (βλ. σημείο 3.5 ). Αυτό το κεντρικό ζήτημα έχει προκαλέσει έλλειψη συγκρισιμότητας και συνοχής στα δεδομένα από διαφορετικά κράτη μέλη, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ενωσιακή προστιθέμενη αξία. Επιπλέον, οι στατιστικές που παραμένουν εθελοντικές είναι συχνά ελλιπείς σε επίπεδο ΕΕ λόγω της έλλειψης δεδομένων από μερικά κράτη μέλη. Αυτό μειώνει σημαντικά τη συνολική σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας, καθώς η πλειονότητα των κρατών μελών δαπανά πόρους για την παραγωγή τους, αλλά δεν επιτυγχάνεται πλήρης εικόνα της ΕΕ.
Κενό 2: Έγκαιρη υποβολή και συχνότητα
Το άρθρο 3 του κανονισμού καλύπτει μόνο τις ετήσιες στατιστικές σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση, ενώ τα σύνολα δεδομένων πρέπει να παρέχονται 12 μήνες μετά τη λήξη της περιόδου αναφοράς. Μολονότι η συνολική έγκαιρη υποβολή έχει βελτιωθεί στο πλαίσιο του κανονισμού σε σύγκριση με προηγούμενες πλήρως εθελοντικές συλλογές δεδομένων, κυρίως επειδή έχουν επιλυθεί οι υπερβολικές καθυστερήσεις από πολύ λίγα κράτη μέλη, εξακολουθεί να υπολείπεται των προσδοκιών των χρηστών. Τα δεδομένα που παρέχονται βάσει του κανονισμού δεν είναι τόσο έγκαιρα όσο παρόμοιες εθνικές δημοσιεύσεις στην πλειονότητα των κρατών μελών. Σύμφωνα με τον κανονισμό, οι νόμιμες προθεσμίες και η περιοδικότητα των στατιστικών δεν μπορούν να βελτιωθούν, π.χ. για την κάλυψη των στατιστικών σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση που υποβάλλονται εντός του έτους. Επομένως, θα χρειαστεί μια άλλη συνήθης νομοθετική διαδικασία για τη βελτίωση των προθεσμιών ή της περιοδικότητας, παρόμοια με την τροποποίηση του 2020 που εισήγαγε τριμηνιαίες στατιστικές σχετικά με τις επιστροφές στο άρθρο 7.
Κενό 3: Λεπτομέρειες σχετικά με θέματα και ομάδες κοινωνικού ενδιαφέροντος
Ο κανονισμός εστιάζει στα δεδομένα που είναι αναγκαία για τις προτεραιότητες πολιτικής κατά τον χρόνο κατάρτισής του. Με την πάροδο του χρόνου, οι προτεραιότητες έχουν αλλάξει και οι διαθέσιμες στατιστικές σχετικά με τη διεθνή μετανάστευση δεν καλύπτουν πλέον επαρκώς χαρακτηριστικά και θέματα που σχετίζονται με την πολιτική. Τα κενά που επιβεβαιώθηκαν στη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη αφορούν τα χαρακτηριστικά των μεταναστών. Υπάρχει επίσης έλλειψη γεωγραφικής ανάλυσης, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστευτικών ροών σε περιφερειακό επίπεδο.
Κενό 4: Έλλειψη ευελιξίας του νομικού πλαισίου
Σε συνδυασμό με τις προαναφερθείσες αδυναμίες, η υφιστάμενη νομοθεσία δεν διαθέτει την ευελιξία προσαρμογής στις νέες και αναδυόμενες ανάγκες για στατιστικές. Οι νέες πηγές δεδομένων στα κράτη μέλη και σε επίπεδο ΕΕ (ειδικότερα τα διοικητικά δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων διαλειτουργικότητας και των δεδομένων που βρίσκονται στην κατοχή ιδιωτών) προσφέρουν επίσης πιθανές βελτιώσεις όσον αφορά το κόστος και την έγκαιρη υποβολή, αλλά η ισχύουσα νομοθεσία δεν επιτρέπει την υιοθέτηση αυτών των εξελίξεων. Συνεπώς, το νομικό πλαίσιο δεν έχει μπορέσει να προσαρμοστεί σε οποιεσδήποτε αλλαγές που σχετίζονται με την πολιτική μετά την έγκρισή του και, ως εκ τούτου, χάνει με γοργό ρυθμό τη συνάφειά του.
4.3.Εκσυγχρονισμός των διεθνών στατιστικών σχετικά με τη μετανάστευση στο πλαίσιο της αναδιαμόρφωσης των ευρωπαϊκών στατιστικών σχετικά με τον πληθυσμό
Η αξιολόγηση εντόπισε διάφορους νομοθετικούς παράγοντες για τα σημαντικά κενά που περιγράφονται στο σημείο 4.2 και επισήμανε διοικητικές επαναλήψεις όσον αφορά τη συμμόρφωση, την επιβολή και την παρακολούθηση, καθώς η ισχύουσα νομοθεσία είναι διάσπαρτη σε τρεις νομικές πράξεις. Ως εκ τούτου, βάσει μεταγενέστερης εκτίμησης των επιπτώσεων ( 40 ), η Επιτροπή πρότεινε έναν νέο κανονισμό-πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό και τη στέγαση, ο οποίος αντιμετωπίζει τους νομοθετικούς παράγοντες που οδήγησαν στα ανωτέρω κενά, στοχεύοντας παράλληλα στην ενοποίηση των χωριστών πράξεων σε έναν ενιαίο κανονισμό ( 41 ).
Η πρόταση περιέχει φιλόδοξα στοιχεία για την ενίσχυση της γενικής συνέπειας και των δεσμών μεταξύ όλων των κοινωνικών στατιστικών της ΕΕ που βασίζονται σε άτομα και νοικοκυριά, μεταξύ άλλων βάσει του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1700 ( 42 ). Υποστηρίζει την εφαρμογή ενός εναρμονισμένου ορισμού του πληθυσμού με βάση έννοιες ορθής στατιστικής εκτίμησης και διευκολύνει την πρόσβαση σε διαθέσιμες πηγές δεδομένων που θα βελτιώσουν τις διαδικασίες παραγωγής και τη συνολική ποιότητα των κοινωνικών στατιστικών. Επίσης η πρόταση ευθυγραμμίζει περισσότερο τις στατιστικές για τον πληθυσμό και τη διεθνή μετανάστευση με τις στατιστικές για το άσυλο και τη διαχείριση της μετανάστευσης σύμφωνα με τα άρθρα 4 έως 7 του κανονισμού ( 43 ). Κατά τον χρόνο σύνταξης της παρούσας έκθεσης, η συνήθης νομοθετική διαδικασία σχετικά με την πρόταση βρισκόταν σε εξέλιξη ( 44 ).
5.Συμπεράσματα και επόμενα βήματα
Χάρη στις συνεχείς κοινές προσπάθειες του ευρωπαϊκού στατιστικού συστήματος ( 45 ), ο κανονισμός εφαρμόζεται ικανοποιητικά. Αυτό οδηγεί στην τακτική δημοσίευση γενικά ευρωπαϊκών στατιστικών υψηλής ποιότητας σχετικά με τη μετανάστευση και τη διεθνή προστασία, οι οποίες απαιτούνται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τους υπευθύνους χάραξης πολιτικής σε όλα τα επίπεδα. Η νομική συμμόρφωση και η ποιότητα των στατιστικών παρακολουθούνται τακτικά και, όπως και στην προηγούμενη έκθεση του 2021, δεν υπάρχουν σημαντικά ζητήματα συμμόρφωσης.
Ωστόσο, η αξιολόγηση του ισχύοντος πλαισίου για τις στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό εντόπισε τέσσερα σημαντικά κενά: την έλλειψη εναρμόνισης του ορισμού του πληθυσμού· την ανεπαρκή έγκαιρη υποβολή και συχνότητα των στατιστικών· την έλλειψη λεπτομερειών όσον αφορά τις σχετικές ομάδες και θέματα· και την έλλειψη ευελιξίας για την προσαρμογή στις μεταβαλλόμενες ανάγκες ή στις νέες πηγές δεδομένων. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή πρότεινε έναν ενιαίο νέο κανονισμό-πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό, ο οποίος θα ενοποιήσει το νομικό πλαίσιο και θα αντιμετωπίσει τα κενά αυτά.
Λαμβάνονται τα ακόλουθα μέτρα:
1.Ολοκλήρωση της εφαρμογής της αναθεώρησης του 2020 με την ολοκλήρωση της περιόδου παρεκκλίσεων, ολοκλήρωση των πιλοτικών μελετών που απαιτούνται από το άρθρο 9α του κανονισμού και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων σε συνεργασία με τα κράτη μέλη ενόψει πιθανών νέων υποχρεωτικών στατιστικών βάσει των άρθρων 4 έως 7.
2.Συνέχιση της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας (υποσημείωση 44) σχετικά με ένα νέο ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για τις ευρωπαϊκές στατιστικές σχετικά με τον πληθυσμό, το οποίο θα ενσωματώνει και θα επεκτείνει τις στατιστικές σχετικά με τις μεταναστευτικές ροές, τους μεταναστευτικούς πληθυσμούς και την απόκτηση ιθαγένειας σύμφωνα με το άρθρο 3.
() Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1147 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης ( ΕΕ L 251 της 15.7.2021, σ. 1 ).
() Κανονισμός (ΕΕ) 2021/1148 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση, ως μέρους του Ταμείου για την Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Συνόρων, του Μέσου Χρηματοδοτικής Στήριξης για τη Διαχείριση των Συνόρων και την Πολιτική Θεωρήσεων ( ΕΕ L 251 της 15.7.2021, σ. 48 ).
() https://home-affairs.ec.europa.eu/networks/european-migration-network-emn_el .
