ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 26.5.2021

COM(2021) 262 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ EMPTY

Έγγραφο καθοδήγησης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με την ενίσχυση του κώδικα δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση

1Εισαγωγή 

Η κρίση της COVID-19 κατέδειξε με ενάργεια τις απειλές και τις προκλήσεις της παραπληροφόρησης για τις κοινωνίες μας. Η «επιδημία παραπληροφόρησης» —η ταχεία δηλαδή διάδοση ψευδών, ανακριβών ή παραπλανητικών πληροφοριών σχετικά με την πανδημία— έθεσε σημαντικούς κινδύνους για την προσωπική υγεία, τα συστήματα δημόσιας υγείας, την αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων, την οικονομία και την κοινωνική συνοχή. Η πανδημία ενίσχυσε επίσης τον ρόλο που διαδραματίζει η ψηφιακή τεχνολογία στη ζωή μας, καθιστώντας την ολοένα και ουσιαστικότερης σημασίας ως προς τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε, μαθαίνουμε, συναναστρεφόμαστε, ικανοποιούμε υλικές ανάγκες και συμμετέχουμε στον πολιτικό λόγο. Ως απόρροιά της τέθηκε ψηλά ο πήχης ώστε να διασφαλίζεται ότι το επιγραμμικό οικοσύστημα συνιστά ασφαλή χώρο, ενώ κατέδειξε ότι, παρά τις σημαντικές προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης 1 .

Η προσέγγιση της ΕΕ για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στηρίχθηκε εξαρχής 2 στην προστασία της ελευθερίας της έκφρασης και άλλων δικαιωμάτων και ελευθεριών που κατοχυρώνονται βάσει του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Σύμφωνα με τα εν λόγω δικαιώματα και ελευθερίες, αντί να ποινικοποιεί ή να απαγορεύει την παραπληροφόρηση καθαυτή, στόχος της στρατηγικής της ΕΕ είναι να αποκτήσουν το επιγραμμικό περιβάλλον και οι φορείς του μεγαλύτερη διαφάνεια και λογοδοσία, καθιστώντας τις πρακτικές ελέγχου περιεχομένου πιο διαφανείς, ενισχύοντας τη θέση των πολιτών και προωθώντας ανοικτό δημοκρατικό διάλογο 3 . Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ προσπάθησε να κινητοποιήσει όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων αρχών, των επιχειρήσεων, των μέσων ενημέρωσης, των ακαδημαϊκών και της κοινωνίας των πολιτών.

Κεντρικό στοιχείο των προσπαθειών της ΕΕ είναι ο αυτορρυθμιζόμενος κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση 4 . Βρίσκεται σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 2018, ενώ στους υπογράφοντες τον κώδικα περιλαμβάνονται πλέον μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, καθώς και, μεταξύ άλλων, σημαντικές εμπορικές ενώσεις που εκπροσωπούν τον ευρωπαϊκό διαφημιστικό τομέα. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο κώδικας αποτελεί σημαντικό και πρωτοποριακό επίτευγμα. Παρέσχε ένα καινοτόμο εργαλείο για τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και λογοδοσίας των επιγραμμικών πλατφορμών, καθώς και ένα δομημένο πλαίσιο για την παρακολούθηση και βελτίωση των πολιτικών των πλατφορμών όσον αφορά την παραπληροφόρηση.

Ωστόσο, η αξιολόγηση του κώδικα δεοντολογίας από την Επιτροπή το 2020 5 αποκάλυψε σημαντικές ελλείψεις. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται η ασυνεπής και ατελής εφαρμογή του κώδικα σε όλες τις πλατφόρμες και τα κράτη μέλη, περιορισμοί εγγενείς στον αυτορρυθμιστικό χαρακτήρα του κώδικα, καθώς και κενά στην κάλυψη των δεσμεύσεών του. Η αξιολόγηση υπογράμμισε επίσης την έλλειψη κατάλληλου μηχανισμού παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων βασικών δεικτών επιδόσεων (ΒΔΕ), την έλλειψη δεσμεύσεων σχετικά με την πρόσβαση στα δεδομένα των πλατφορμών για έρευνες σχετικά με την παραπληροφόρηση και την περιορισμένη συμμετοχή ενδιαφερομένων, ιδίως από τον τομέα της διαφήμισης. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή ανακοίνωσε στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία 6 ότι θα εκδώσει έγγραφο καθοδήγησης για την ενίσχυση του κώδικα στο πλαίσιο ολοκληρωμένων δράσεων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο επιγραμμικό περιβάλλον και ότι θα υποβάλει ειδική νομοθεσία σχετικά με τη διαφάνεια των πολιτικών διαφημίσεων.

Για την ενίσχυση της καταπολέμησης της παραπληροφόρησης, η πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες 7 που πρότεινε η Επιτροπή καθορίζει πλαίσιο συρρύθμισης μέσω κωδίκων δεοντολογίας προς αντιμετώπιση των συστημικών κινδύνων που συνδέονται με την παραπληροφόρηση. Επιπλέον, θεσπίζει ευρείας κλίμακας μέτρα διαφάνειας όσον αφορά τον έλεγχο του περιεχομένου και τη διαφήμιση και προτείνει δεσμευτικές και εκτελεστές νομικές υποχρεώσεις για τις πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες 8 με στόχο την αξιολόγηση και αντιμετώπιση των συστημικών κινδύνων για τα θεμελιώδη δικαιώματα ή των κινδύνων που προκύπτουν από τη σκόπιμη χειραγώγηση της υπηρεσίας τους.

Το έγγραφο καθοδήγησης βασίζεται στη μέχρι σήμερα εμπειρία της Επιτροπής όσον αφορά την παρακολούθηση και αξιολόγηση του κώδικα 9 και στην έκθεση της Επιτροπής για τις εκλογές του 2019 10 . Συμβάλλει επίσης στην απάντηση της Επιτροπής στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου 2020 11 . Για να συλλέξει στοιχεία για το έγγραφο καθοδήγησης, η Επιτροπή διοργάνωσε πολυμερείς συζητήσεις 12 , καθώς και εργαστήριο για τα κράτη μέλη.

Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης εκτίθενται οι απόψεις της Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πλατφόρμες και άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να ενισχύσουν τα μέτρα τους για την αντιμετώπιση των κενών και ελλείψεων στον κώδικα και να δημιουργήσουν ένα πιο διαφανές, ασφαλές και αξιόπιστο επιγραμμικό περιβάλλον. Ένας τομέας, ειδικότερα, όπου ο κώδικας δεν κατάφερε να επιτύχει επαρκή πρόοδο, αφορά την κατάργηση της δυνατότητας δημιουργίας εσόδων από παραπληροφόρηση, όπου οι επιγραμμικές διαφημίσεις εξακολουθούν να παρακινούν τη διάδοση της παραπληροφόρησης 13 . Οι επιγραμμικές πλατφόρμες και όλοι οι υπόλοιποι παράγοντες του οικοσυστήματος επιγραμμικής διαφήμισης θα πρέπει, επομένως, να αναλάβουν ευθύνη και να συνεργαστούν για τη διακοπή της χρηματοδότησης της παραπληροφόρησης. Επιπλέον, ο αναθεωρημένος κώδικας θα πρέπει να εντατικοποιήσει τις δεσμεύσεις για τον περιορισμό της συμπεριφοράς χειραγώγησης, να ενισχύσει τα εργαλεία ενδυνάμωσης των χρηστών, να αυξήσει τη διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης και να ενδυναμώσει περαιτέρω την κοινότητα έρευνας και ελέγχου γεγονότων. Στο έγγραφο καθοδήγησης καθορίζονται επίσης οι ακρογωνιαίοι λίθοι για ένα βελτιωμένο, άρτιο πλαίσιο για την παρακολούθηση του ενισχυμένου κώδικα. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει επίσης να αποσκοπεί στην επίτευξη ευρύτερης συμμετοχής με νέους υπογράφοντες, συμπεριλαμβανομένων πρόσθετων επιγραμμικών πλατφορμών που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ, καθώς και άλλων σχετικών παραγόντων.

Η ενίσχυση του κώδικα προσφέρει εγκαίρως στα ενδιαφερόμενα μέρη τη δυνατότητα να προβούν στον σχεδιασμό κατάλληλων μέτρων ενόψει της έγκρισης της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Συγκεκριμένα, το έγγραφο καθοδήγησης στοχεύει επίσης στην εξέλιξη του υφιστάμενου κώδικα δεοντολογίας προς την κατεύθυνση θέσπισης «κώδικα δεοντολογικής συμπεριφοράς», όπως προβλέπεται στο άρθρο 35 αυτού. Οι πολύ μεγάλες πλατφόρμες 14 , ιδιαίτερα, θα επωφεληθούν από τη συμμετοχή στον ενισχυμένο κώδικα ενόψει των νέων υποχρεώσεων που θα ισχύουν για αυτές βάσει της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, ιδίως όσον αφορά την εκτίμηση κινδύνου, τον μετριασμό των κινδύνων, την ενδυνάμωση των χρηστών και τη διαφάνεια όσον αφορά τη διαφήμιση. Οι μικρότερες πλατφόρμες και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη θα επωφεληθούν επίσης από την ανάληψη των κατάλληλων δεσμεύσεων που απορρέουν από τον ενισχυμένο κώδικα, αποκομίζοντας οφέλη από τις βέλτιστες πρακτικές του και εξασφαλίζοντας προστασία από τους κινδύνους φήμης που ενέχει η κατάχρηση των συστημάτων τους για τη διάδοση παραπληροφόρησης.

Με την επιφύλαξη της τελικής συμφωνίας των συννομοθετών σχετικά με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες ή σχετικά με τη νομοθετική πρωτοβουλία της Επιτροπής για τη διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης, ο ενισχυμένος κώδικας δεοντολογίας μπορεί να χρησιμεύσει ως εργαλείο για τις επιγραμμικές πλατφόρμες ώστε να βελτιώσουν τις πολιτικές τους και να μετριάσουν τους κινδύνους που συνδέονται με την παραπληροφόρηση, τους οποίους ενέχουν οι υπηρεσίες τους όσον αφορά τη δημοκρατία.

Η ενίσχυση του κώδικα δεν είναι μόνο ένα προσωρινό βήμα. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης απαιτεί τη μετεξέλιξη του κώδικα σε ένα ισχυρό, σταθερό και ευέλικτο μέσο που θα καθιστά τις επιγραμμικές πλατφόρμες πιο διαφανείς, υπόλογες και υπεύθυνες ήδη από τον σχεδιασμό.

2Παρακολούθηση της Covid-19 – Αποτελέσματα και διδάγματα

Εκτός από τα διδάγματα που αντλήθηκαν μέσω της αξιολόγησης του κώδικα δεοντολογίας, έχουν συγκεντρωθεί νέα στοιχεία στο πλαίσιο του προγράμματος παρακολούθησης που θεσπίστηκε μετά την κοινή ανακοίνωση για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για την COVID-19 15 , κατά τη διάρκεια του οποίου οι επιγραμμικές πλατφόρμες που έχουν υπογράψει τον κώδικα υποβάλλουν μηνιαία εκθέσεις σχετικά με τις δράσεις που αναλαμβάνουν για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης για την COVID-19 στην ΕΕ.

Το πρόγραμμα παρακολούθησης δεν παρέχει μόνο εμπεριστατωμένη επισκόπηση των δράσεων που αναλαμβάνονται για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης σχετικά με την COVID-19 βάσει των δεσμεύσεων του κώδικα, αλλά υποβάλλει τον κώδικα και σε «δοκιμασία αντοχής».

Οι εκθέσεις των πλατφορμών δείχνουν ότι οι δεσμεύσεις του κώδικα εφαρμόζονται μέσω αποτελεσματικών δράσεων σε διάφορους τομείς, όπως η αυξημένη προβολή των έγκυρων πηγών στις υπηρεσίες τους, η ανάπτυξη και εξέλιξη νέων εργαλείων και υπηρεσιών για τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε αξιόπιστες πληροφορίες, ενέργειες για την αντιμετώπιση περιεχομένου που περιέχει ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες, οι οποίες ενδέχεται να προκαλέσουν σωματική βλάβη ή να βλάψουν την αποτελεσματικότητα των πολιτικών δημόσιας υγείας, και η ρητή απαγόρευση διαφημίσεων που εκμεταλλεύονται την κρίση ή διαδίδουν παραπληροφόρηση σχετικά με την COVID-19.

Συνολικά, το πρόγραμμα κατέδειξε ότι ο κώδικας παρέχει ένα ευέλικτο, δομημένο πλαίσιο που μπορεί να αναπτυχθεί και να μεταφραστεί σε αποφασιστική δράση από τους υπογράφοντες για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης σε καταστάσεις κρίσης και το οποίο συμπληρώνει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τα ισχύοντα κανονιστικά πλαίσια. Ο κώδικας παρέσχε επίσης μια χρήσιμη δομή για την παρακολούθηση των εν λόγω μέτρων σε έκτακτες καταστάσεις, μετατοπίζοντας δυναμικά το κέντρο βάρους καθώς εξελισσόταν η κρίση (π.χ. για να επικεντρωθεί στην παραπληροφόρηση γύρω από τα εμβόλια της COVID-19).

Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα για την COVID-19 επισήμανε ορισμένες ελλείψεις του υφιστάμενου πλαισίου παρακολούθησης του κώδικα δεοντολογίας:

·Ποιότητα υποβολής εκθέσεων. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές ως προς τη συνοχή, την ποιότητα και το επίπεδο λεπτομέρειας της υποβολής εκθέσεων. Η έλλειψη επαρκώς αναλυτικών δεδομένων, ιδίως σε επίπεδο κρατών μελών, σήμαινε ότι οι παρεχόμενες πληροφορίες συχνά δεν αποκάλυπταν αν οι αναφερόμενες δράσεις εφαρμόζονταν σε όλα τα κράτη μέλη ή σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ. Επιπλέον, η έλλειψη κοινού, συμφωνημένου υποδείγματος υποβολής εκθέσεων παραμένει εμπόδιο για την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση και για συγκρίσεις μεταξύ των πλατφορμών.

·Βασικοί δείκτες επιδόσεων (ΒΔΕ). Μολονότι η ποιότητα και ο βαθμός λεπτομέρειας της υποβολής εκθέσεων βελτιώθηκαν με την πάροδο του χρόνου, τα στοιχεία που παρέχονται δεν είναι πάντοτε επαρκή και επαρκώς λεπτομερή για τη μέτρηση του βαθμού εκτέλεσης των δεσμεύσεων ή των επιπτώσεων των δράσεων που αναλαμβάνονται.

·Ανεξάρτητη εκτίμηση. Η παρακολούθηση της COVID-19 επιβεβαίωσε την ανάγκη ανεξάρτητης επαλήθευσης των εκθέσεων των υπογραφόντων, ιδίως ως προς το κατά πόσον οι αναφερόμενες πολιτικές και δράσεις εφαρμόζονται σε επίπεδο κρατών μελών και σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ, αλλά και ως προς το αν η υποβολή εκθέσεων εξετάζει επαρκώς τις ανησυχίες περί παραπληροφόρησης σε εθνικό επίπεδο 16 .

·Έλλειψη επαρκούς κάλυψης του ελέγχου γεγονότων. Κατά τη διάρκεια της επιδημίας παραπληροφόρησης της COVID-19, οι υπογράφοντες αύξησαν τις δραστηριότητες ελέγχου γεγονότων όσον αφορά τις υπηρεσίες τους, οι οποίες καθίστανται διαθέσιμες και σε χρήστες εφαρμογών ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων. Ωστόσο, το περιεχόμενο που επισημαίνεται ως ψευδές από ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων συνήθως επανεμφανίζεται στις πλατφόρμες λόγω της έλλειψης κεντρικού αποθετηρίου ελέγχων γεγονότων.

·Συνεχής δημιουργία εσόδων από παραπληροφόρηση μέσω τοποθετήσεων διαφημίσεων. Παρά τις δράσεις για τον περιορισμό της δημιουργίας εσόδων από την παραπληροφόρηση, σχετική έρευνα δείχνει ότι εξακολουθούν τα προβλήματα σε αυτόν τον τομέα 17 .

3Οριζόντια ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν

Ενισχυμένες δεσμεύσεις προς επίτευξη των στόχων του κώδικα

Οι δεσμεύσεις του ισχύοντος κώδικα δεοντολογίας δεν είναι επαρκώς αποτελεσματικές για την παροχή ολοκληρωμένης απάντησης στα φαινόμενα παραπληροφόρησης. Υπάρχει ανάγκη για ισχυρότερες και πιο συγκεκριμένες δεσμεύσεις σε όλους τους τομείς του κώδικα ώστε να αντιμετωπιστούν κενά και ελλείψεις, συμπεριλαμβανομένων των νέων και αναδυόμενων κινδύνων. Για να διασφαλιστεί ότι ο κώδικας παραμένει ένα ζωντανό μέσο, οι υπογράφοντες θα πρέπει να συστήσουν μόνιμο μηχανισμό για την τακτική προσαρμογή του.

Διευρυμένο πεδίο εφαρμογής

Η επιδημία παραπληροφόρησης γύρω από την πανδημία COVID-19 κατέδειξε ότι η εσφαλμένη πληροφόρηση 18 (ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες που διαδίδονται χωρίς κακόβουλη πρόθεση) μπορεί και αυτή να προκαλέσει σημαντική δημόσια ζημία εάν υπάρξει ταχεία εξάπλωσή της. Αν και κύριος στόχος παραμένει η παραπληροφόρηση υπό τη στενή έννοια 19 , με τον ενισχυμένο κώδικα οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν για την εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών και την ανάληψη ανάλογων δράσεων προς μετριασμό των κινδύνων που ενέχει η εσφαλμένη πληροφόρηση όταν υφίσταται σημαντική διάσταση δημόσιας ζημίας, πάντοτε με τις κατάλληλες διασφαλίσεις για την ελευθερία του λόγου. Οι χρήστες πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να αντιπαραβάλλουν τις εν λόγω πληροφορίες με έγκυρες πηγές και να ενημερώνονται όταν οι πληροφορίες που βλέπουν είναι επαληθεύσιμα ψευδείς. Σύμφωνα με αυτό, και ανάλογα με τη φύση τους, δεν ισχύουν όλες οι δεσμεύσεις του κώδικα για την εσφαλμένη πληροφόρηση. 

Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης χρησιμοποιείται —προς διευκόλυνση των παραπομπών— ο γενικός όρος «παραπληροφόρηση» όταν γίνεται αναφορά στα διαφορετικά φαινόμενα που πρέπει να αντιμετωπιστούν, ενώ παράλληλα αναγνωρίζονται σαφώς οι σημαντικές διαφορές μεταξύ τους 20 . Η παραπληροφόρηση, υπό αυτήν την έννοια, περιλαμβάνει την παραπληροφόρηση υπό τη στενή έννοια, την εσφαλμένη πληροφόρηση, καθώς και τις επιχειρήσεις επηρεασμού της πληροφόρησης 21 και τις εξωτερικές παρεμβάσεις 22 στον χώρο των πληροφοριών, μεταξύ άλλων από ξένους παράγοντες, όπου η χειραγώγηση των πληροφοριών χρησιμοποιείται με αποτέλεσμα την πρόκληση σημαντικής δημόσιας ζημίας.

Διευρυμένη συμμετοχή

Στους υπογράφοντες τον κώδικα σήμερα περιλαμβάνονται μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες που δραστηριοποιούνται στην ΕΕ. Ωστόσο, η διεύρυνση της συμμετοχής τόσο σε επίπεδο καθιερωμένων όσο και αναδυόμενων πλατφορμών θα μπορούσε να προσφέρει μια πιο ολοκληρωμένη και συντονισμένη απάντηση στην εξάπλωση της παραπληροφόρησης. Πιθανοί νέοι υπογράφοντες μπορεί να είναι, μεταξύ άλλων, πάροχοι επιγραμμικών υπηρεσιών που διαδίδουν πληροφορίες στο κοινό, όπως μικρότερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή υπηρεσίες αναζήτησης (π.χ. παράγοντες που προσφέρουν υπηρεσίες σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο ή σε εξειδικευμένη/τοπική βάση). Δεδομένων των σχετικών επιβαρύνσεων συμμόρφωσης, συμπεριλαμβανομένων των υποχρεώσεων υποβολής εκθέσεων, οι δεσμεύσεις στο πλαίσιο του ενισχυμένου κώδικα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το μέγεθος των υπηρεσιών των υπογραφόντων. Ενώ οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες θα πρέπει να λαμβάνουν αυστηρά μέτρα για την αντιμετώπιση των σχετικών συστημικών κινδύνων βάσει του προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, τα μέτρα που θα εφαρμόζονται στις μικρότερες ή αναδυόμενες υπηρεσίες δεν θα πρέπει να τους επιβάλλουν δυσανάλογη επιβάρυνση.

Οι υπηρεσίες ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν καταχρηστικά ώστε να τροφοδοτήσουν παραπληροφόρηση και εσφαλμένη πληροφόρηση, όπως παρατηρήθηκε στις πρόσφατες εκλογικές εκστρατείες και κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 23 . Οι πάροχοι των εν λόγω υπηρεσιών θα μπορούσαν να υπογράψουν τον κώδικα και να δεσμευτούν σε συγκεκριμένα μέτρα, κατάλληλα για αυτό το είδος υπηρεσιών, χωρίς να αποδυναμωθεί η κρυπτογράφηση που χρησιμοποιείται συχνά από αυτό το είδος υπηρεσιών και λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την προστασία της ιδιωτικής ζωής και το δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή, συμπεριλαμβανομένων των επικοινωνιών.

Για να αυξηθεί ο αντίκτυπος του κώδικα στην κατάργηση της δυνατότητας δημιουργίας εσόδων από παραπληροφόρηση, είναι καίριας σημασίας η ευρύτερη συμμετοχή ενδιαφερομένων μερών από το διαφημιστικό οικοσύστημα, πέρα​ από τον κύκλο των σημερινών υπογραφόντων του κώδικα (ευρωπαϊκές και εθνικές ενώσεις από τον διαφημιστικό τομέα). Ο κώδικας θα επωφεληθεί ειδικότερα από τη μεγαλύτερη συμμετοχή εταιρειών (ιδίως όσων δαπανούν σημαντικά ποσά σε επιγραμμικές διαφημίσεις), καθώς και άλλων συμμετεχόντων στον τομέα της επιγραμμικής διαφήμισης (π.χ. διαφημιστικών πλατφορμών, παρόχων διαφημιστικών τεχνολογιών, οργανισμοί επικοινωνιών) και άλλων παραγόντων που παρέχουν υπηρεσίες οι οποίες μπορεί να χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία εσόδων από την παραπληροφόρηση (π.χ. υπηρεσίες ηλεκτρονικών πληρωμών, πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου, συστήματα πληθοχρηματοδότησης/δωρεών) 24 .

Μεταξύ των νέων υπογραφόντων θα μπορούσαν να είναι και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη τα οποία μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο μέσω των εργαλείων, των μέσων, των λύσεων ή της σχετικής ειδικής εμπειρογνωμοσύνης τους, μεταξύ αυτών ελεγκτές γεγονότων, οργανισμοί που παρέχουν αξιολογήσεις σχετικά με τους ιστότοπους παραπληροφόρησης ή αξιολογούν την παραπληροφόρηση, καθώς και πάροχοι τεχνολογικών λύσεων που μπορούν να στηρίξουν τις προσπάθειες αντιμετώπισης της παραπληροφόρησης. Οι οργανισμοί αυτοί μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην αποτελεσματική εφαρμογή του κώδικα και στην επιτυχία του.

Εξατομικευμένες δεσμεύσεις

Για να διευκολυνθεί η ευρύτερη συμμετοχή, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να περιλαμβάνει εξατομικευμένες δεσμεύσεις που να ανταποκρίνονται στην πολυμορφία των υπηρεσιών που παρέχουν οι υπογράφοντες και στους συγκεκριμένους ρόλους που διαδραματίζουν στο οικοσύστημα.

Οι υπογράφοντες θα πρέπει να αναλαμβάνουν τις δεσμεύσεις που σχετίζονται με τις υπηρεσίες τους. Μολονότι η συμμετοχή στον κώδικα και η ανάληψη των δεσμεύσεών του παραμένει εθελοντική, προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του κώδικα ως εργαλείου μετριασμού των κινδύνων οι υπογράφοντες δεν θα πρέπει, κατ’ αρχήν, να εξαιρούνται από δεσμεύσεις που σχετίζονται με τις υπηρεσίες τους. Όταν οι υπογράφοντες επιλέγουν να μην αναλάβουν μια συγκεκριμένη δέσμευση σχετική με τις υπηρεσίες τους, θα πρέπει να παρέχουν δημόσια αιτιολόγηση, στο πνεύμα της αιτιολογικής σκέψης 68 της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Οι υπογράφοντες που παρέχουν εργαλεία, μέσα ή λύσεις για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης θα μπορούσαν να αναλάβουν τις κατάλληλες δεσμεύσεις και να στηρίζουν άλλους υπογράφοντες τον κώδικα με την εμπειρογνωμοσύνη τους. Οι τυχόν απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τους εν λόγω οργανισμούς θα πρέπει να προσαρμόζονται στην αποστολή τους.

Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων 

Για την αποτελεσματική συμβολή στην αντιμετώπιση του ζητήματος της παραπληροφόρησης, είναι ζωτικής σημασίας η στήριξη της διεπιστημονικής κοινότητας που περιλαμβάνει ελεγκτές γεγονότων, ακαδημαϊκούς ερευνητές και άλλα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη. Για τη συμβολή στη δημιουργία μιας τέτοιας κοινότητας και τη διευκόλυνση του έργου της, ιδρύθηκε το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων (EDMO) 25   . Παρέχοντας υποστήριξη σε ανεξάρτητους ερευνητές και ελεγκτές γεγονότων, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων και οι εθνικοί του κόμβοι θα αυξήσουν την ικανότητά τους να εντοπίζουν και να αναλύουν εκστρατείες παραπληροφόρησης. Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη πολλών από τους στόχους του κώδικα. Αναμένεται, επομένως, οι υπογράφοντες τον κώδικα να συνεργάζονται, ανάλογα με την περίπτωση, με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων.

Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης

Όπως περιγράφεται στο σχέδιο δράσης του 2018 κατά της παραπληροφόρησης 26 , οι επιγραμμικές πλατφόρμες θα πρέπει να συνεργάζονται με το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ, το οποίο συνδέει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και τα σχετικά θεσμικά όργανά της, ώστε να καθίσταται δυνατή η κοινή αντίδραση στην παραπληροφόρηση μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών και της έγκαιρης προειδοποίησης σχετικά με εκστρατείες παραπληροφόρησης. Με βάση τα παραπάνω, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διερευνήσει ευκαιρίες προς ενίσχυση της συνεργασίας αυτής, ιδίως διευκολύνοντας την άτυπη ανταλλαγή μεταξύ των υπογραφόντων για την παρουσίαση του έργου και των ευρημάτων τους, καθώς και για τη διασφάλιση στενών, εξορθολογισμένων και συνεκτικών δεσμών σε εθνικό επίπεδο μεταξύ όλων των κρατών μελών και των υπογραφόντων, ανάλογα με την περίπτωση. Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη η συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων, όπως προαναφέρθηκε.

4Έλεγχος των τοποθετήσεων διαφημίσεων 

Όπως εξηγήθηκε ήδη, η ανάληψη αποφασιστικής δράσης για την κατάργηση της δυνατότητας των διακινητών παραπληροφόρησης να δημιουργούν έσοδα από αυτήν, είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία του κώδικα. Οι δεσμεύσεις του ενισχυμένου κώδικα θα πρέπει, συνεπώς, να αφορούν πιο λεπτομερή και προσαρμοσμένη δράση για την αντιμετώπιση των κινδύνων παραπληροφόρησης που συνδέονται με τη διανομή επιγραμμικών διαφημίσεων, λαμβάνοντας υπόψη τις επερχόμενες κανονιστικές απαιτήσεις της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες που θα ισχύουν για όλες τις επιγραμμικές διαφημίσεις, συμπεριλαμβανομένων των πολιτικών διαφημίσεων και των θεματικών διαφημίσεων , καθώς και, κατά το δυνατόν, την ανακοινωθείσα πρωτοβουλία σχετικά με την πολιτική διαφήμιση. 

Κατάργηση της δυνατότητας δημιουργίας εσόδων από παραπληροφόρηση

Ο κώδικας θα πρέπει να ενισχύει τις δεσμεύσεις που αποσκοπούν στη διακοπή της χρηματοδότησης για τη διάδοση παραπληροφόρησης σε υπηρεσίες των ίδιων των υπογραφόντων ή σε ιστότοπους τρίτων 27 . Για να βελτιωθεί η διαφάνεια και η λογοδοσία σχετικά με τις τοποθετήσεις διαφημίσεων, οι υπογράφοντες που συμμετέχουν σε τοποθετήσεις διαφημίσεων, συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών διαφημιστικών τεχνολογιών 28 , θα πρέπει να προσδιορίσουν τα κριτήρια που χρησιμοποιούν για την τοποθέτηση διαφημίσεων και να λάβουν μέτρα που θα επιτρέπουν την επαλήθευση του χώρου τοποθέτησης/προορισμού των διαφημίσεων, με σκοπό την αποφυγή της τοποθέτησης διαφημίσεων δίπλα σε περιεχόμενο παραπληροφόρησης ή σε μέρη που είναι γνωστά για την επανειλημμένη δημοσίευση παραπληροφόρησης. Οι πλατφόρμες, ειδικότερα, θα πρέπει να δεσμευτούν για αυστηρότερες απαιτήσεις επιλεξιμότητας και διαδικασίες ελέγχου περιεχομένου όσον αφορά τα προγράμματα δημιουργίας και κατανομής εσόδων από διαφημίσεις στις υπηρεσίες τους, προκειμένου να αποκλείσουν τη συμμετοχή παραγόντων που αναρτούν συστηματικά περιεχόμενο το οποίο έχει διαψευστεί ως παραπληροφόρηση 29 . Επιπλέον, οι πλατφόρμες θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν να ενισχύσουν τις σχετικές πολιτικές και να επιδείξουν τη δέουσα επιμέλεια με σκοπό τον αποκλεισμό της συμμετοχής στα διαφημιστικά δίκτυα ή τις ανταλλαγές διαφημίσεων ιστοτόπων που διακινούν διαρκώς περιεχόμενο παραπληροφόρησης.

Οι δεσμεύσεις σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει επίσης να αξιοποιούν και να βελτιώνουν τη διαθεσιμότητα και την υιοθέτηση εργαλείων για την προστασία του εμπορικού σήματος, τα οποία θα πρέπει να ενσωματώνουν πληροφορίες και ανάλυση από ελεγκτές γεγονότων, ερευνητές και άλλους σχετικούς ενδιαφερόμενους φορείς που θα παρέχουν πληροφορίες π.χ. σχετικά με τις πηγές των εκστρατειών παραπληροφόρησης. Με την υποστήριξη αυτών των πληροφοριών και εργαλείων, οι κάτοχοι εμπορικών σημάτων και άλλοι διαφημιστές θα πρέπει να δεσμευτούν να καταβάλουν κάθε προσπάθεια ώστε να αποφεύγουν την τοποθέτηση των διαφημίσεών τους δίπλα σε περιεχόμενο παραπληροφόρησης ή σε μέρη που επανειλημμένα δημοσιεύουν παραπληροφόρηση.

Βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των σχετικών παραγόντων

Η επίτευξη απτών αποτελεσμάτων απαιτεί τη στενή συνεργασία διαφόρων παραγόντων εντός του διαφημιστικού οικοσυστήματος. Για τον σκοπό αυτό, όπως ορίζεται στο τμήμα 3.3, βασικής σημασίας είναι η ευρύτερη συμμετοχή των ενδιαφερομένων από το διαφημιστικό οικοσύστημα. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να παρέχει το πλαίσιο για τη διευρυμένη αυτή συμμετοχή, ενισχύοντας τη συνεργασία όλων των σχετικών παραγόντων και διευκολύνοντας περαιτέρω τις εν εξελίξει διακλαδικές πρωτοβουλίες στον τομέα αυτό 30 .

Στο πλαίσιο του ενισχυμένου κώδικα, όλοι οι παράγοντες που εμπλέκονται στην αγορά, πώληση και τοποθέτηση ψηφιακής διαφήμισης θα πρέπει να δεσμευτούν να ανταλλάσσουν βέλτιστες πρακτικές και να ενισχύσουν τη συνεργασία. Η συνεργασία αυτή θα πρέπει να διευκολύνει την ενσωμάτωση και ροή πληροφοριών σε ολόκληρη τη διαφημιστική αξιακή αλυσίδα, ιδίως πληροφοριών που αφορούν τον προσδιορισμό διακινητών παραπληροφόρησης, με πλήρη σεβασμό όλων των σχετικών κανόνων προστασίας δεδομένων.

Η συνεργασία ανάμεσα σε πλατφόρμες θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με διαφημίσεις παραπληροφόρησης που απορρίφθηκαν από μία πλατφόρμα, ώστε να αποφευχθεί η εμφάνισή τους σε άλλες πλατφόρμες —για παράδειγμα, με τη δημιουργία κοινού αποθετηρίου διαφημίσεων που απορρίφθηκαν— προς γνώση των υπολοίπων πλατφορμών οι υπηρεσίες των οποίων μπορεί επίσης να επηρεάζονται.

Οι ενέργειες για τη διακοπή της χρηματοδότησης της παραπληροφόρησης θα πρέπει να διευρυνθούν με τη συμμετοχή παραγόντων που δραστηριοποιούνται στην αξιακή αλυσίδα δημιουργίας εσόδων στο διαδίκτυο, όπως επιγραμμικές υπηρεσίες ηλεκτρονικών πληρωμών, πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου και συναφή συστήματα πληθοχρηματοδότησης/δωρεών. 

Δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση

Σύμφωνα με τον ενισχυμένο κώδικα, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν για τον σχεδιασμό κατάλληλης και προσαρμοσμένης πολιτικής διαφήμισης που να αντιμετωπίζουν την κατάχρηση των διαφημιστικών τους συστημάτων για τη διασπορά παραπληροφόρησης 31 . Θα πρέπει να εφαρμόζουν τις πολιτικές αυτές με συνέπεια και αποτελεσματικότητα. Για τον σκοπό αυτό, οι υπογράφοντες θα πρέπει να συνεργάζονται με ελεγκτές γεγονότων για τον εντοπισμό διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση η οποία έχει ελεγχθεί και διαψευστεί. Για να διασφαλιστεί η συνεπής εφαρμογή, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να προσαρμόζουν τα τρέχοντα συστήματα επαλήθευσης και ελέγχου διαφημίσεων που διαθέτουν, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι διαφημίσεις που τοποθετούνται στις υπηρεσίες τους ή μέσω αυτών συμμορφώνονται με την πολιτική διαφήμισής τους όσον αφορά την παραπληροφόρηση. Οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν να επεξηγούν με σαφήνεια στους διαφημιστές ποιες πολιτικές διαφήμισης έχουν παραβιαστεί όταν απορρίπτουν ή αποσύρουν διαφημίσεις παραπληροφόρησης ή όταν απενεργοποιούν διαφημιστικούς λογαριασμούς 32 .

5Πολιτική διαφήμιση και διαφήμιση βάσει θέματος 

Η «πολιτική διαφήμιση» και η «διαφήμιση βάσει θέματος» 33 διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών εκστρατειών και του δημόσιου διαλόγου γύρω από βασικά κοινωνικά ζητήματα. Το εν λόγω επιγραμμικό επί πληρωμή περιεχόμενο μπορεί να έχει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης και να επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών. Η διοργάνωση εκλογών στην ΕΕ ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό σε επίπεδο κρατών μελών, με ποικίλους σχετικούς κανόνες που επηρεάζουν την πολιτική διαφήμιση, συμπεριλαμβανομένης της διαφάνειάς τους. Στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, η Επιτροπή ανακοίνωσε νομοθεσία για την ενίσχυση της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης. Για τη διασφάλιση επαρκούς επιπέδου διαφάνειας και λογοδοσίας σε αυτόν τον τομέα, οι δεσμεύσεις του κώδικα πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω, προς στήριξη του ευρύτερου νομικού πλαισίου.

Η αναθεώρηση του κώδικα σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την επικείμενη νομοθετική πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τη διαφάνεια του επιχορηγούμενου πολιτικού περιεχομένου και τις σχετικές διατάξεις της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Ο ενισχυμένος κώδικας θα χρησιμεύσει ως σημαντικό μέσο ώστε να επιτευχθεί απτή πρόοδος για τη στήριξη του υφιστάμενου νομικού πλαισίου, να προετοιμαστεί η πορεία προς την ενισχυμένη νομοθεσία και μέσω του νέου νομοθετικού πλαισίου μόλις τεθεί σε ισχύ, καθώς και να ανευρεθούν λύσεις υπό την καθοδήγηση του κλάδου με στόχο τη στήριξη της εφαρμογής του και την επίτευξη συνεχούς προόδου στον τομέα αυτό.

Για τη συνεπή και αποτελεσματική εφαρμογή των δεσμεύσεων, απαιτείται κοινή αντίληψη μεταξύ των υπογραφόντων όσον αφορά την «πολιτική διαφήμιση» και τη «διαφήμιση βάσει θέματος», η οποία να λαμβάνει επαρκώς υπόψη τα υφιστάμενα ισχύοντα εθνικά νομικά πλαίσια. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι συμμορφώνονται με τους ισχύοντες νόμους και να ευθυγραμμίσουν τις πρακτικές τους με την επικείμενη νομοθεσία σχετικά με τη διαφάνεια του επιχορηγούμενου πολιτικού περιεχομένου.

Αποτελεσματική επισήμανση των πολιτικών διαφημίσεων και των διαφημίσεων βάσει θέματος

Ο κώδικας θα πρέπει να περιλαμβάνει ενισχυμένες δεσμεύσεις που να διασφαλίζουν τη διαφάνεια και τη δημοσιοποίηση τόσο των πολιτικών διαφημίσεων όσο και των διαφημίσεων βάσει θέματος, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες 34 , την επικείμενη νομοθετική πρωτοβουλία για τη διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης και με την επιφύλαξη των υφιστάμενων κανονιστικών πλαισίων. Οι διαφημίσεις αυτές θα πρέπει να επισημαίνονται με σαφήνεια και αποτελεσματικότητα και να μπορούν να διακρίνονται ως επί πληρωμή περιεχόμενο, οι δε χρήστες θα πρέπει να μπορούν να κατανοήσουν ότι το περιεχόμενο που εμφανίζεται περιέχει διαφημίσεις που σχετίζονται με πολιτικά ή κοινωνικά ζητήματα. Ο ενισχυμένος κώδικας θα μπορούσε να περιλαμβάνει ένα σύνολο κοινών κριτηρίων και παραδειγμάτων σχετικά με τη σήμανση και επισήμανση των πολιτικών διαφημίσεων και των διαφημίσεων βάσει θέματος. Όπου απαιτείται, οι υπογράφοντες θα πρέπει να ενσωματώνουν σχετική έρευνα, ώστε να βελτιώνεται η αποτελεσματικότητα των ετικετών ως προς την ενημέρωση των χρηστών 35 . Ο κώδικας θα πρέπει να περιλαμβάνει δεσμεύσεις που αποσκοπούν στη διασφάλιση ότι οι ετικέτες παραμένουν σε ισχύ όταν οι χρήστες μοιράζονται με οργανικό τρόπο πολιτικές διαφημίσεις ή διαφημίσεις βάσει θέματος 36 , ώστε να συνεχίζουν να προσδιορίζονται σαφώς ως διαφημίσεις.

Δεσμεύσεις επαλήθευσης και διαφάνειας για τις πολιτικές διαφημίσεις και τις διαφημίσεις βάσει θέματος

Οι υπογράφοντες που προβάλλουν πολιτικές διαφημίσεις και διαφημίσεις βάσει θέματος θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η ταυτότητα του διαφημιστή είναι ορατή στους χρήστες, συμπεριλαμβανομένης συγκεκριμένης δέσμευσης που καθορίζει υποχρεώσεις διαφάνειας σύμφωνα με τις απαιτήσεις της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες 37 .

Οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να καταβάλλουν εύλογες προσπάθειες ώστε να διασφαλίζεται, μέσω αποτελεσματικών συστημάτων επαλήθευσης ταυτότητας και εξουσιοδότησης, ότι πληρούνται όλες οι απαραίτητες προϋποθέσεις προτού επιτραπεί η τοποθέτηση τέτοιου είδους διαφημίσεων. 

Διαφάνεια στις πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων

Ο αναθεωρημένος κώδικας δεοντολογίας θα πρέπει να περιλαμβάνει νέες, εξατομικευμένες δεσμεύσεις που να αντιμετωπίζουν τη χρήση πλατφορμών ανταλλαγής μηνυμάτων για τη διάδοση πολιτικών διαφημίσεων και διαφημίσεων βάσει θέματος, με πλήρη σεβασμό του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) και των απαιτήσεων της ΕΕ για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στις υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Η προαναφερθείσα απαίτηση, κατά την οποία όταν διαμοιράζεται επιχορηγούμενο πολιτικό περιεχόμενο μεταξύ των χρηστών, αυτό να πρέπει να συνεχίσει να επισημαίνεται ως περιεχόμενο επί πληρωμή, θα πρέπει να ισχύει, στο μέτρο του δυνατού, και για το επιχορηγούμενο πολιτικό περιεχόμενο που διαμοιράζεται σε πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων. Για τον σκοπό αυτό, οι υπογράφοντες θα πρέπει να αναπτύξουν λύσεις συμβατές με την τεχνολογία κρυπτογράφησης που χρησιμοποιείται συχνά από τις πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων, χωρίς καμία αποδυνάμωση της κρυπτογράφησης.

Στόχευση των πολιτικών διαφημίσεων

Η μικροστόχευση της πολιτικής διαφήμισης μπορεί να εγείρει διάφορες ανησυχίες. Θέτει ζητήματα συμμόρφωσης με τους κανόνες προστασίας, καθώς η μικροστόχευση βασίζεται σε προσωπικές πληροφορίες και ενίοτε περιλαμβάνει προηγμένες τεχνικές κατάρτισης ψυχολογικών προφίλ 38 . Μπορεί να πλήττει το δικαίωμα των ψηφοφόρων να λαμβάνουν πληροφορίες, καθώς η μικροστόχευση δίνει τη δυνατότητα στους πολιτικούς διαφημιστές να αποστέλλουν προσαρμοσμένα μηνύματα σε στοχευμένο κοινό, ενώ άλλα είδη κοινού ενδέχεται να στερούνται αυτών των πληροφοριών. Η μικροστόχευση καθιστά δύσκολο τον έλεγχο γεγονότων ή την εξέταση των εν λόγω διαφημίσεων και δυσχεραίνει τα άτομα στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους, μεταξύ άλλων όσον αφορά την προστασία των δεδομένων. Αυτό με τη σειρά του ενδέχεται να αυξήσει τον κίνδυνο πολιτικής πόλωσης 39 .

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να συμβάλει στον περιορισμό ή την αποφυγή των κινδύνων που συνδέονται με τη μικροστόχευση ατόμων με πολιτικές διαφημίσεις και/ή διαφημίσεις βάσει θέματος. Από αυτήν την άποψη, θα πρέπει να διασφαλίζεται πλήρης συμμόρφωση με τον ΓΚΠΔ και άλλους σχετικούς νόμους, ιδίως με την εξασφάλιση έγκυρης συγκατάθεσης, όπου απαιτείται 40 . Θα πρέπει να διευκολύνεται η πρόσβαση σε πληροφορίες ώστε οι αρμόδιες αρχές να μπορούν να ασκούν τα καθήκοντα παρακολούθησης και επιβολής.

Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να διασφαλίζουν ότι οι πολίτες ενημερώνονται σαφώς όταν αποτελούν αντικείμενο μικροστόχευσης και ότι τους παρέχονται ουσιαστικές πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια και τα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό. Θα πρέπει να εφαρμόζουν ισχυρά σχετικά μέτρα διαφάνειας, συμπεριλαμβανομένων ειδικών βιβλιοθηκών διαφημίσεων με δυνατότητα αναζήτησης, με όλες τις μικροστοχευμένες διαφημίσεις που προβάλλονται σε συγκεκριμένες ομάδες χρηστών 41 , συνοδευόμενες από πληροφορίες σχετικά με τα κριτήρια στόχευσης και προβολής.

Βελτιωμένα αποθετήρια διαφημίσεων και ελάχιστες λειτουργικές δυνατότητες για τις διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι υπογράφουσες πλατφόρμες δεσμεύονται για τη βελτίωση της πληρότητας και ποιότητας των πληροφοριών στα αποθετήρια πολιτικών διαφημίσεών τους, έτσι ώστε να περιέχουν αποτελεσματικά όλο το επιχορηγούμενο πολιτικό περιεχόμενο που προβάλλεται. Αυτά τα αποθετήρια θα πρέπει να παρέχουν τρέχουσες πληροφορίες που επικαιροποιούνται τακτικά σχετικά με τον όγκο και τον προϋπολογισμό των πολιτικών διαφημίσεων που προβάλλονται από πολιτικούς διαφημιστές στα κράτη μέλη, το πόσες φορές έχει προβληθεί κάθε διαφήμιση στο διαδίκτυο και τα κριτήρια στόχευσης που χρησιμοποιεί ο διαφημιστής, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις στην προτεινόμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες και την επικείμενη νομοθετική πρόταση για την πολιτική διαφήμιση 42 . 

Ορισμένες πλατφόρμες έχουν αναπτύξει διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών ή άλλες διεπαφές που επιτρέπουν στους χρήστες και τους ερευνητές να πραγματοποιούν προσαρμοσμένες αναζητήσεις μέσα στα αποθετήρια πολιτικών διαφημίσεών τους. Ωστόσο, οι λειτουργικές δυνατότητες των εν λόγω διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών είναι πολύ περιορισμένες. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών για τα αποθετήρια πολιτικών διαφημίσεων των πλατφορμών περιλαμβάνουν ένα σύνολο ελάχιστων λειτουργικών δυνατοτήτων, καθώς και ένα σύνολο ελάχιστων κριτηρίων αναζήτησης που θα επιτρέπουν στους χρήστες και τους ερευνητές να πραγματοποιούν προσαρμοσμένες αναζητήσεις για την ανάκτηση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο και σε τυποποιημένους μορφότυπους, και θα παρέχουν τη δυνατότητα για ευκολότερη σύγκριση μεταξύ πλατφορμών, έρευνα και παρακολούθηση. Εάν δημιουργηθούν αποθετήρια για διαφημίσεις βάσει θέματος, θα πρέπει να έχουν συγκρίσιμες λειτουργικές δυνατότητες διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών και δυνατότητες αναζήτησης. Οι δεσμεύσεις θα πρέπει επίσης να διασφαλίζουν ευρεία πρόσβαση σε διεπαφές προγραμματισμού εφαρμογών και τακτική επικαιροποίηση των λειτουργικών δυνατοτήτων των εν λόγω διεπαφών ώστε να καλύπτουν τις ανάγκες των ερευνητών.

6Ακεραιότητα των υπηρεσιών 

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να προβλέπει ολοκληρωμένη κάλυψη των τρεχουσών και αναδυόμενων μορφών συμπεριφοράς χειραγώγησης που χρησιμοποιούνται για τη διάδοση παραπληροφόρησης. Θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την εξελισσόμενη φύση και τους ευρύτερους κινδύνους που σχετίζονται με τη διάδοση της παραπληροφόρησης, για παράδειγμα το γεγονός ότι οι εκστρατείες παραπληροφόρησης μπορεί να αποτελούν μέρος υβριδικών απειλών για την ασφάλεια, ιδίως σε συνδυασμό με κυβερνοεπιθέσεις 43 . Θα πρέπει να περιλαμβάνει εξατομικευμένες δεσμεύσεις για την αντιμετώπιση των τρωτών σημείων και τη διασφάλιση της διαφάνειας και της λογοδοσίας όσον αφορά τις δράσεις που αναλαμβάνουν οι υπογράφοντες για τον περιορισμό της συμπεριφοράς χειραγώγησης η οποία, σύμφωνα με τους σχετικούς όρους χρήσης τους, δεν επιτρέπεται στις υπηρεσίες των υπογραφόντων, και πάλι υπό το πρίσμα των επικείμενων κανονιστικών απαιτήσεων που ορίζονται στην προτεινόμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες 44 .

Κοινή αντίληψη της ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς χειραγώγησης

Για να διασφαλιστεί συνεπής προσέγγιση, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι υπογράφοντες συμφωνούν σε μια κοινή, για όλες τις υπηρεσίες, αντίληψη της συμπεριφοράς χειραγώγησης που δεν επιτρέπεται στις υπηρεσίες τους, συμπεριλαμβανομένης της «μη αυθεντικής συμπεριφοράς», με την επιφύλαξη της ισχύουσας ενωσιακής και εθνικής νομοθεσίας. Η αντίληψη αυτή θα πρέπει να είναι αρκετά ευρεία ώστε να καλύπτει ολόκληρο το φάσμα των συμπεριφορών μέσω των οποίων οι κακόβουλοι παράγοντες ενδέχεται να αποπειραθούν να χειραγωγήσουν τις υπηρεσίες. Για τον σκοπό αυτό, οι υπογράφοντες θα πρέπει να καταρτίσουν ολοκληρωμένο κατάλογο των τακτικών, τεχνικών και διαδικασιών χειραγώγησης που συνιστούν ανεπίτρεπτη μη αυθεντική συμπεριφορά στις υπηρεσίες τους. Οι τεχνικές που θα προσδιορίζουν θα πρέπει να ορίζονται επαρκώς ώστε να επιτρέπουν συγκρίσεις για την εξάπλωση των ανεπίτρεπτων συμπεριφορών σε όλες τις πλατφόρμες, καθώς και την αποτελεσματικότητα των ενεργειών που αναλαμβάνονται για την αντιμετώπισή τους. Η κοινή αντίληψη θα πρέπει να παρέχει κοινό λεξιλόγιο για τους υπογράφοντες, τις ρυθμιστικές αρχές, την κοινωνία των πολιτών και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη ώστε να συζητούν τα προβλήματα παραπληροφόρησης και χειραγώγησης στο διαδίκτυο τόσο στο πλαίσιο του κώδικα δεοντολογίας όσο και σε άλλα φόρουμ, όπως το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ και το δίκτυο συνεργασίας για τις εκλογές, πάντα στο πλαίσιο της προετοιμασίας για την εφαρμογή της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Αυτό το έργο θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ταχέως αναπτυσσόμενη κατάσταση σχετικά με τις τακτικές, τεχνικές και διαδικασίες χειραγώγησης και να αντικατοπτρίζει τις εν λόγω πιθανές αλλαγές κατά την ανάπτυξη ορολογίας και ορισμών.

Ενισχυμένες δεσμεύσεις για τον περιορισμό της ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς χειραγώγησης

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να ορίζει νέες δεσμεύσεις στον τομέα της ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς χειραγώγησης που θα καλύπτουν το πλήρες φάσμα των τεχνικών χειραγώγησης και θα απαιτούν αποτελεσματικές απαντήσεις για την αντιμετώπισή τους. Οι δεσμεύσεις θα πρέπει να απαιτούν από τους υπογράφοντες να αντιμετωπίζουν τις εξελισσόμενες τεχνικές χειραγώγησης, όπως οι δραστηριότητες δικτυοπαραβιάσεων και διαρροών, το χακάρισμα λογαριασμών, η δημιουργία μη αυθεντικών ομάδων, η πλαστοπροσωπία, οι παραποιήσεις, η απόκτηση ψευδών αλληλεπιδράσεων ή η αδιαφανής συμμετοχή παραγόντων διαμόρφωσης γνώμης. Επιπλέον, οι δεσμεύσεις δεν θα πρέπει μόνο να απαιτούν από τους υπογράφοντες να δημοσιεύουν σχετικές πολιτικές, αλλά θα πρέπει επίσης να καθορίζουν βασικά στοιχεία, στόχους και σημεία αναφοράς για τα μέτρα που αναπτύσσονται προς αντιμετώπιση των ανεπίτρεπτων συμπεριφορών χειραγώγησης. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις υποχρεώσεις διαφάνειας για τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) που παράγουν ή χειρίζονται περιεχόμενο και τον κατάλογο των πρακτικών χειραγώγησης που απαγορεύονται βάσει της πρότασης πράξης για την τεχνητή νοημοσύνη 45 .

Προσαρμογή δεσμεύσεων, συνεργασίας και διαφάνειας

Για να διασφαλιστεί η συνεχιζόμενη συνάφεια και επάρκειά του, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να θεσπίσει μηχανισμό μέσω του οποίου οι δεσμεύσεις του θα μπορούν να προσαρμόζονται με την πάροδο του χρόνου, βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων σχετικά με τις συμπεριφορές και τις τακτικές, τεχνικές και διαδικασίες χειραγώγησης που χρησιμοποιούν οι κακόβουλοι παράγοντες.

Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν για τη δημιουργία διαύλων ανταλλαγής μεταξύ των αντίστοιχων ομάδων εμπιστοσύνης, κυβερνοασφάλειας και ασφάλειας που διαθέτουν. Οι εν λόγω δίαυλοι ανταλλαγής θα πρέπει να διευκολύνουν την προληπτική ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τις επιχειρήσεις επηρεασμού και τις εξωτερικές παρεμβάσεις στον χώρο των πληροφοριών στις υπηρεσίες των υπογραφόντων προκειμένου να αποφεύγεται η αναζωπύρωση τέτοιου είδους εκστρατειών και σε άλλες πλατφόρμες. Τα αποτελέσματα και τα διδάγματα θα πρέπει να περιλαμβάνονται στις ετήσιες εκθέσεις παρακολούθησης των υπογραφόντων, να εξετάζονται στη μόνιμη ομάδα εργασίας 46 και να διατίθενται σε τακτική βάση σε κοινούς μορφότυπους δεδομένων 47 .

Οι δεσμεύσεις διασφαλίζουν ότι όλες οι πολιτικές και τα μέτρα κοινοποιούνται σαφώς στους χρήστες, μεταξύ άλλων μέσω του κέντρου διαφάνειας 48 . Οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν ότι όλες οι δράσεις κατά της ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς χειραγώγησης υπόκεινται σε εσωτερικό σύστημα διαχείρισης καταγγελιών, λαμβάνοντας υπόψη τις σχετικές διατάξεις της προτεινόμενης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες 49 .

7Ενδυνάμωση των χρηστών 

Η ενδυνάμωση των χρηστών είναι κομβικής σημασίας για τον περιορισμό των επιπτώσεων της παραπληροφόρησης. Η καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας των επιγραμμικών υπηρεσιών, καθώς και των εργαλείων που προωθούν μια πιο υπεύθυνη συμπεριφορά στο διαδίκτυο ή που δίνουν τη δυνατότητα στους χρήστες να εντοπίζουν και να αναφέρουν ψευδές και/ή παραπλανητικό περιεχόμενο, μπορεί να περιορίσει δραστικά τη διάδοση της παραπληροφόρησης. Οι δεσμεύσεις του κώδικα σε αυτόν τον τομέα θα πρέπει να διευρυνθούν ώστε να καλύπτουν ευρύ φάσμα υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, εξατομικευμένων δεσμεύσεων για τις υπηρεσίες ανταλλαγής μηνυμάτων. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν μηχανισμούς προσφυγής κατά των ενεργειών που αναλαμβάνουν οι υπογράφοντες ως συνέχεια των αναφορών των χρηστών. Οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να εξετάσουν συγκεκριμένα την κατάσταση των παιδιών που ενδέχεται να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην παραπληροφόρηση.

Δέσμευση για λήψη μέτρων που ενισχύουν τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης

Πολλοί υπογράφοντες καταβάλλουν προσπάθειες στον τομέα του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης, παρέχοντας στους χρήστες σχετικά εργαλεία. Σύμφωνα με τον ενισχυμένο κώδικα, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να συνεχίσουν αυτές τις προσπάθειες, ιδίως δε να δεσμευτούν για μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινότητας του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης στον σχεδιασμό και την εφαρμογή εργαλείων και στην αξιολόγηση των εκστρατειών γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης στις υπηρεσίες τους, μεταξύ άλλων για την προστασία των παιδιών. Οι προσπάθειες αυτές θα μπορούσαν επίσης να ευθυγραμμίζονται με τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής στον τομέα του γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης 50 , συμπεριλαμβανομένου του νέου σχεδίου δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (2021-2027) 51 , με στόχο την αξιοποίηση των σχετικών συνεργειών. Για τον σκοπό αυτό, η ομάδα εμπειρογνωμόνων της Επιτροπής για τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης 52 και το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων μπορούν να παρέχουν στήριξη για τη θέσπιση μόνιμου πλαισίου συζήτησης.

Δέσμευση για «ασφαλή σχεδιασμό»

Ο σχεδιασμός και η αρχιτεκτονική των επιγραμμικών υπηρεσιών έχουν σημαντικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των χρηστών 53 . Επομένως, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν ότι θα εκτιμούν τους κινδύνους που θέτουν τα συστήματά τους και θα σχεδιάζουν την αρχιτεκτονική των υπηρεσιών τους κατά τρόπο που να ελαχιστοποιεί τους κινδύνους οι οποίοι συνδέονται 54 με τη διάδοση και την ενίσχυση της παραπληροφόρησης 55 . Αυτό θα μπορούσε επίσης να περιλαμβάνει εκ των προτέρων δοκιμή της αρχιτεκτονικής των συστημάτων. Οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να επενδύσουν στην έρευνα και να αναπτύξουν χαρακτηριστικά και σχέδια προϊόντων που ενισχύουν την κριτική σκέψη των χρηστών, καθώς και την υπεύθυνη και ασφαλή χρήση των υπηρεσιών τους.

Οι επιγραμμικές πλατφόρμες θα μπορούσαν επίσης να συνεργάζονται με παρόχους τεχνολογικών λύσεων ώστε να ενσωματώνουν στις υπηρεσίες τους λύσεις που επιτρέπουν τον έλεγχο της αυθεντικότητας ή της ακρίβειας ή τον προσδιορισμό της προέλευσης ή της πηγής του ψηφιακού περιεχομένου 56 . 

Οι πάροχοι επιγραμμικών συστημάτων που βασίζονται στην τεχνητή νοημοσύνη θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη τις σχετικές διατάξεις στην προτεινόμενη πράξη περί τεχνητής νοημοσύνης.

Λογοδοσία των συστημάτων συστάσεων

Καθορίζοντας τη σειρά με την οποία παρουσιάζονται οι πληροφορίες, τα συστήματα συστάσεων έχουν σημαντική επίδραση στο είδος των πληροφοριών στις οποίες έχουν πράγματι πρόσβαση οι χρήστες. Είναι υψίστης σημασίας οι υπογράφοντες στο πλαίσιο του ενισχυμένου κώδικα να δεσμευτούν ως προς τη διαφάνεια των συστημάτων τους όσον αφορά τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για να δοθεί ή όχι προτεραιότητα στις πληροφορίες, με τη δυνατότητα οι χρήστες να προσαρμόζουν τους αλγόριθμους κατάταξης. Όλα αυτά θα πρέπει να πραγματοποιηθούν με τη δέουσα τήρηση της αρχής της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις των σχετικών διατάξεων της πρότασης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες 57 .

Μεταξύ των δεσμεύσεων θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνονται συγκεκριμένα μέτρα για τον μετριασμό των κινδύνων των συστημάτων συστάσεων που τροφοδοτούν την ταχεία εξάπλωση της παραπληροφόρησης, όπως ο αποκλεισμός από το προτεινόμενο περιεχόμενο ψευδών και/ή παραπλανητικών πληροφοριών, όταν έχουν διαψευστεί από ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων, αλλά και ιστοσελίδων και παραγόντων που διασπείρουν διαρκώς παραπληροφόρηση.

Προβολή αξιόπιστων πληροφοριών δημοσίου ενδιαφέροντος

Η πανδημία COVID-19 υπογράμμισε τη σημασία, ιδίως σε περιόδους κρίσης, της προώθησης αξιόπιστων πληροφοριών δημοσίου ενδιαφέροντος, όπως πληροφοριών που παρέχουν οι υγειονομικές αρχές σχετικά με μέτρα πρόληψης της νόσου ή με την ασφάλεια των εμβολίων 58 . Οι υπογράφοντες εφάρμοσαν διάφορες λύσεις ώστε να παρέχουν στους χρήστες τέτοιου είδους πληροφορίες και να τις καταστήσουν ορατές και εύκολα προσβάσιμες. Με βάση αυτήν την εμπειρία, οι υπογράφοντες τον ενισχυμένο κώδικα θα πρέπει να δεσμευτούν να αναπτύξουν περαιτέρω και να εφαρμόσουν τα συγκεκριμένα εργαλεία (π.χ. πίνακες ενημέρωσης, διαφημιστικά πλαίσια, αναδυόμενα παράθυρα, χάρτες και μηνύματα εντολών) που θα δίνουν προτεραιότητα και θα οδηγούν τους χρήστες σε έγκυρες πηγές όσον αφορά θέματα ιδιαίτερου δημόσιου και κοινωνικού ενδιαφέροντος ή σε καταστάσεις κρίσης.

Για να εμβαθύνουν την υφιστάμενη δέσμευση του κώδικα 59 όσον αφορά την ιεράρχηση σχετικού, ακριβούς και έγκυρου περιεχομένου, οι υπογράφοντες θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν για τη δημοσίευση πληροφοριών με τις οποίες περιγράφεται η μεθοδολογία που χρησιμοποιούν τα συστήματα συστάσεών τους προς τον σκοπό αυτό. Οι πληροφορίες αυτές θα πρέπει να περιλαμβάνονται στο κέντρο διαφάνειας. Οι υπογράφοντες τον κώδικα θα πρέπει να εξετάσουν το ενδεχόμενο να διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω πληροφορίες μπορούν να επαληθευτούν από τρίτους ή μέσω ανεξάρτητου ελέγχου, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τις σχετικές διατάξεις της πρότασης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Προειδοποιήσεις που εκδίδονται προς χρήστες οι οποίοι αλληλεπιδρούν ή έχουν αλληλεπιδράσει με ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο

Η διάψευση ψευδών και/ή παραπλανητικών πληροφοριών είναι ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό των φαινομένων παραπληροφόρησης 60 . Αρκετοί υπογράφοντες έχουν καθιερώσει συνεργασίες με ανεξάρτητους ελεγκτές γεγονότων και/ή έχουν δημιουργήσει εσωτερικές ομάδες ελέγχου με στόχο την παροχή ετικετών για το ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο. Ωστόσο, ο κώδικας δεν περιλαμβάνει προς το παρόν σχετικές δεσμεύσεις. Κατά συνέπεια —συμπληρώνοντας νέες δεσμεύσεις προς διασφάλιση της συνεπούς εφαρμογής του ελέγχου γεγονότων, όπως συζητείται κατωτέρω στο τμήμα 8.3— οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να παρέχουν, για όλες τις γλώσσες της ΕΕ στις οποίες προσφέρουν την υπηρεσία τους, συστήματα για την τακτική και συνεπή επισήμανση του περιεχομένου που προσδιορίζεται ως ψευδές ή παραπλανητικό και για την έκδοση στοχευμένων προειδοποιήσεων σε χρήστες που έχουν αλληλεπιδράσει με το συγκεκριμένο περιεχόμενο. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να ενημερώνουν τους χρήστες για τον λόγο για τον οποίο το συγκεκριμένο περιεχόμενο ή οι λογαριασμοί έχουν επισημανθεί, υποβιβασθεί ή κατά άλλο τρόπο επηρεαστεί από τα μέτρα που λαμβάνονται, καθώς και για τη βάση για μια τέτοια ενέργεια. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να σχεδιάζουν τα συστήματα επισήμανσης και προειδοποίησής τους σύμφωνα με τα ενημερωμένα επιστημονικά στοιχεία σχετικά με τον τρόπο μεγιστοποίησης του αντικτύπου τέτοιου είδους παρεμβάσεων, διασφαλίζοντας ιδίως ότι έχουν σχεδιαστεί ώστε να προσελκύουν την προσοχή των χρηστών 61 .

Λειτουργία επισήμανσης επιβλαβών ψευδών πληροφοριών

Αν και ορισμένοι υπογράφοντες παρέχουν ήδη ειδική λειτουργία ώστε οι χρήστες να επισημαίνουν ψευδείς και/ή παραπλανητικές πληροφορίες, η δυνατότητα αυτή δεν είναι ακόμη διαθέσιμη σε όλες τις υπηρεσίες. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να περιέχει ειδική δέσμευση που να απαιτεί από τους σχετικούς υπογράφοντες να προσφέρουν φιλικές προς τον χρήστη και αποτελεσματικές διαδικασίες στις υπηρεσίες τους, επιτρέποντας στους χρήστες να επισημαίνουν περιπτώσεις παραπληροφόρησης που θα μπορούσαν να βλάψουν το δημόσιο ή το ατομικό συμφέρον. Αυτή η λειτουργία θα πρέπει επίσης να υποστηρίζει συστήματα και μηχανισμούς επισήμανσης που συμβάλλουν στον εντοπισμό εκ νέου αναδυόμενου ψευδούς περιεχομένου που έχει ήδη επισημανθεί ως ψευδές σε άλλες γλώσσες ή σε άλλες υπηρεσίες, με πλήρη σεβασμό στην ελευθερία της έκφρασης. Η δέσμευση θα πρέπει να διευκρινίζει ότι η λειτουργία πρέπει να προστατεύεται δεόντως από τυχόν κατάχρηση (την τακτική δηλ. της «μαζικής επισήμανσης» ώστε να καταπνίγονται οι άλλες απόψεις) και να διατίθεται στις γλώσσες όλων των κρατών μελών της ΕΕ στα οποία παρέχονται οι υπηρεσίες τους. Οι ενέργειες που αναλαμβάνουν οι υπογράφοντες σχετικά με το περιεχόμενο που έχει επισημανθεί θα πρέπει να σέβονται την ελευθερία της έκφρασης και να μην είναι δυσανάλογες. Στα μέτρα σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσε να περιλαμβάνεται η εφαρμογή διαφανούς διαδικασίας ελέγχου γεγονότων στο περιεχόμενο που έχει επισημανθεί, με επακόλουθες ενέργειες παρακολούθησης, όπως η επισήμανση του περιεχομένου όπου απαιτείται. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να παρέχουν στους χρήστες πληροφορίες παρακολούθησης σχετικά με το αναφερθέν περιεχόμενο, όπως αν το περιεχόμενο ελέγχθηκε και, στην περίπτωση αυτή, τα αποτελέσματα της αξιολόγησης και τυχόν ενέργειες σχετικά με το περιεχόμενο. Οι χρήστες, το περιεχόμενο ή οι λογαριασμοί των οποίων έχουν υπαχθεί σε τέτοιου είδους μέτρα, θα πρέπει ομοίως να ενημερώνονται ώστε να κατανοήσουν τους λόγους της αναληφθείσας δράσης και να έχουν πρόσβαση σε κατάλληλο και διαφανή μηχανισμό προσφυγής και διορθωτικών μέτρων κατά των εφαρμοζόμενων μέτρων.

Διαθεσιμότητα δεικτών για ενημερωμένη πλοήγηση στο διαδίκτυο

Δεν είναι στόχος του ενισχυμένου κώδικα η αξιολόγηση της εγκυρότητας του συντακτικού περιεχομένου. Ωστόσο, δεδομένης της αφθονίας των πληροφοριών που διατίθενται στο διαδίκτυο, οι χρήστες αντιμετωπίζουν προκλήσεις σχετικά με το ποιες πηγές ενημέρωσης μπορούν να συμβουλεύονται και να εμπιστεύονται. Στην πραγματοποίηση ενημερωμένων επιλογών μπορούν να τους υποστηρίξουν δείκτες αξιοπιστίας που επικεντρώνονται στην ακεραιότητα της πηγής και οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί από ανεξάρτητους τρίτους σε συνεργασία με τα ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων ενώσεων δημοσιογράφων και οργανώσεων για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, καθώς και ελεγκτών γεγονότων 62 .

Οι υπογράφοντες θα μπορούσαν να διευκολύνουν την πρόσβαση στους δείκτες αυτούς παρέχοντας στους χρήστες την επιλογή να τους χρησιμοποιούν στις υπηρεσίες τους. Σε αυτήν την περίπτωση, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι υπογράφοντες παρέχουν διαφάνεια όσον αφορά τους εν λόγω δείκτες τρίτων, μεταξύ άλλων ως προς τη μεθοδολογία τους.

Η εφαρμογή τέτοιων δεικτών αξιοπιστίας θα πρέπει να συνάδει πλήρως με τις αρχές της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης και του πλουραλισμού. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να εναπόκειται στους χρήστες να αποφασίσουν εάν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία αυτά 63 .

Μέτρα για τον περιορισμό της παραπληροφόρησης σε εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων

Εκτός από τις πρόσφατες πρωτοβουλίες που αναπτύχθηκαν σε συνεργασία με ελεγκτές γεγονότων 64 , οι υπογράφοντες που παρέχουν εφαρμογές ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων θα πρέπει να δοκιμάζουν και να εφαρμόζουν τεχνικά χαρακτηριστικά που βοηθούν τους χρήστες να εντοπίζουν την παραπληροφόρηση η οποία διαδίδεται μέσω τέτοιου είδους υπηρεσιών. Οι λύσεις αυτές θα πρέπει να είναι συμβατές με τη φύση των εν λόγω υπηρεσιών, και ιδίως με το δικαίωμα στις ιδιωτικές επικοινωνίες, χωρίς να αποδυναμώνεται η κρυπτογράφηση. Τα χαρακτηριστικά αυτά θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να βοηθούν τους χρήστες να επαληθεύουν αν το συγκεκριμένο περιεχόμενο που λαμβάνουν έχει ελεγχθεί ως ψευδές. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί π.χ. μέσω λύσεων που καθιστούν ορατές τις ετικέτες ελέγχου γεγονότων όταν διαδίδεται περιεχόμενο από μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων. Οι υπογράφοντες θα μπορούσαν επίσης να εξετάσουν λύσεις που επιτρέπουν στους χρήστες να ελέγχουν το περιεχόμενο που έλαβαν μέσω εφαρμογής ανταλλαγής μηνυμάτων βάσει αποθετηρίου ελέγχων γεγονότων.

8Ενδυνάμωση της κοινότητας έρευνας και ελέγχου γεγονότων 

Λόγω της κομβικής συμβολής της σε μια αποτελεσματική στρατηγική για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να θέσει το πλαίσιο για την απρόσκοπτη πρόσβαση της κοινότητας έρευνας και ελέγχου γεγονότων σε δεδομένα πλατφορμών και για την επαρκή στήριξη των δραστηριοτήτων της.

Πρόσβαση στα δεδομένα των υπογραφόντων για έρευνα σχετικά με την παραπληροφόρηση

Προσφέροντας εμπεριστατωμένη ανάλυση, οι ερευνητές είναι απαραίτητοι για την ορθή κατανόηση της εξέλιξης των κινδύνων που συνδέονται με την παραπληροφόρηση 65 και μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη μηχανισμών μετριασμού των κινδύνων. Αυτό το έργο εξαρτάται σε εξαιρετικό βαθμό από την πρόσβαση σε δεδομένα πλατφορμών. Η προτεινόμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες παρέχει ρυθμιστικό μηχανισμό για διαπιστευμένους ερευνητές ώστε να έχουν πρόσβαση σε δεδομένα έρευνας σχετικά με τους κινδύνους που απορρέουν από τις υπηρεσίες των πλατφορμών 66 . Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να δημιουργήσει ένα πλαίσιο το οποίο, ήδη στο μεσοδιάστημα πριν από την έγκριση της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, θα παρέχει στους ερευνητές την απαραίτητη πρόσβαση σε δεδομένα πλατφορμών και θα διευκολύνει μακροπρόθεσμα την ανάπτυξη ειδικού πλαισίου για την πρόσβαση σε δεδομένα, προσαρμοσμένου στη διεξαγωγή έρευνας σχετικά με φαινόμενα παραπληροφόρησης.

8.1.1Γενικό πλαίσιο πρόσβασης σε δεδομένα 

Όσον αφορά τον ενισχυμένο κώδικα, οι σχετικοί υπογράφοντες, ιδίως οι πλατφόρμες, θα πρέπει να δεσμευτούν να δημιουργήσουν από κοινού ένα ισχυρό πλαίσιο πρόσβασης σε δεδομένα για ερευνητικούς σκοπούς. Οι όροι πρόσβασης θα πρέπει να είναι διαφανείς, ανοιχτοί και αμερόληπτοι, αναλογικοί και αιτιολογημένοι. Όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, οι όροι οφείλουν να συμμορφώνονται με τον ΓΚΠΔ. Γενικά, οι όροι πρόσβασης σε οποιαδήποτε δεδομένα θα πρέπει να σέβονται το δικαίωμα στις ιδιωτικές επικοινωνίες και να προστατεύουν δεόντως τα δικαιώματα και τα νόμιμα συμφέροντα όλων των ενδιαφερόμενων μερών.

Οι υπογράφοντες θα πρέπει να αναπτύξουν το πλαίσιο σε συνεργασία με την ερευνητική κοινότητα, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων και τις σχετικές εθνικές αρχές. Οι δεσμεύσεις θα πρέπει να περιλαμβάνουν λεπτομερές χρονοδιάγραμμα όσον αφορά την αναμενόμενη πρόοδο στον σχεδιασμό και την εφαρμογή του πλαισίου.

Το πλαίσιο θα πρέπει να εξετάζει τα διαφορετικά καθεστώτα πρόσβασης σε δεδομένα με κατάλληλες διασφαλίσεις για i) ανωνυμοποιημένα δεδομένα και δεδομένα μη προσωπικού χαρακτήρα και ii) δεδομένα που απαιτούν πρόσθετο έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Το πλαίσιο θα πρέπει να προβλέπει τη δυνατότητα πρόσβασης σε πραγματικό χρόνο σε συγκεκριμένους τύπους δεδομένων προκειμένου να καταστεί δυνατή η έγκαιρη αξιολόγηση αναδυόμενων ή εξελισσόμενων κινδύνων και ο σχεδιασμός κατάλληλων μέτρων περιορισμού.

Ενώ το πλαίσιο βρίσκεται σε εξέλιξη, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δοκιμάζουν πιλοτικά προσωρινές λύσεις. Για παράδειγμα, η χρήση «δοκιμαστηρίου δεδομένων» θα μπορούσε να παρέχει πρόσβαση σε σχετικά δεδομένα πλατφορμών για έρευνα σε συγκεκριμένα θέματα από περιορισμένο αριθμό ερευνητών, οι οποίοι θα ενημερώνουν τον σχεδιασμό του πλαισίου και θα δοκιμάζουν λειτουργικές λύσεις για ευρύτερη πρόσβαση σε δεδομένα σε διάφορες πλατφόρμες.

8.1.2Πρόσβαση σε ανωνυμοποιημένα δεδομένα και δεδομένα μη προσωπικού χαρακτήρα

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να περιλαμβάνει τη δέσμευση για παροχή, όπου είναι εφικτό, συνεχούς, σταθερής και εναρμονισμένης πρόσβαση σε πραγματικό χρόνο σε ανωνυμοποιημένα, συγκεντρωτικά δεδομένα ή άλλως δεδομένα μη προσωπικού χαρακτήρα για ερευνητικούς σκοπούς μέσω διεπαφών προγραμματισμού εφαρμογών ή άλλων ανοιχτών και προσβάσιμων τεχνικών λύσεων που επιτρέπουν την πλήρη αξιοποίηση των συνόλων δεδομένων.

Η πρόσβαση σε λύσεις δεδομένων θα πρέπει να διευκολύνει την αναζήτηση και ανάλυση των δεδομένων. Οι σχετικοί υπογράφοντες θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι λειτουργίες των συστημάτων πρόσβασης ικανοποιούν τις ανάγκες των ερευνητών και είναι διαλειτουργικές. Οι δεσμεύσεις θα πρέπει να διασφαλίζουν διαδικασίες για την αναφορά της δυσλειτουργίας των συστημάτων πρόσβασης και για την αποκατάσταση της πρόσβασης και την επισκευή των ελαττωματικών λειτουργιών σε εύλογο χρονικό διάστημα.

8.1.3Πρόσβαση σε δεδομένα που απαιτούν πρόσθετο έλεγχο, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα

Τα δεδομένα που ενδέχεται να εκθέσουν προσωπικά στοιχεία, μεταξύ αυτών ευαίσθητα 67 , απαιτούν πρόσθετη ασφάλεια και εγγυήσεις. Οι εμπιστευτικές πληροφορίες, ιδίως τα εμπορικά απόρρητα, ή τα δεδομένα που συνδέονται με την ασφάλεια των υπηρεσιών των πλατφορμών, χρήζουν επίσης κατάλληλης προστασίας. Ταυτόχρονα, το πλαίσιο πρόσβασης σε δεδομένα θα πρέπει τουλάχιστον να επιτρέπει στους ακαδημαϊκούς ερευνητές να έχουν πρόσβαση σε σύνολα δεδομένων που είναι απαραίτητα για την κατανόηση των πηγών, των φορέων, των μεθόδων και των μοτίβων διάδοσης που χαρακτηρίζουν το φαινόμενο της παραπληροφόρησης.

Για τον σκοπό αυτό, ο κώδικας θα πρέπει να θεσπίσει μια διαφανή διαδικασία με στόχο τον καθορισμό των όρων που θα ισχύουν για την πρόσβαση σε αυτά τα σύνολα δεδομένων, με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων μερών, ιδίως των πλατφορμών και της ερευνητικής κοινότητας. Κατ’ αρχήν, οι όροι θα πρέπει να είναι τυποποιημένοι και ενιαίοι σε όλες τις πλατφόρμες. Η διαδικασία θα πρέπει να ρυθμίζει, μεταξύ άλλων, i) τα ελάχιστα πρότυπα και τα προσόντα των ερευνητών στους οποίους θα παραχωρείται πρόσβαση, ii) τις ελάχιστες κατηγορίες δεδομένων που θα διατίθενται, iii) τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα ασφαλείας που πρέπει να τηρούνται κατά την επεξεργασία των εν λόγω δεδομένων, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού του σκοπού και της ελαχιστοποίησης των δεδομένων και iv) όσον αφορά τα ψευδονυμοποιημένα δεδομένα, τα τυχόν μέτρα που είναι απαραίτητα για την αποτροπή της ταυτοποίησης 68 .

8.1.4Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων

Λόγω της ανεξαρτησίας και των συντονιστικών λειτουργιών του, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων θα μπορούσε να παράσχει στήριξη στον τομέα της πρόσβασης σε δεδομένα, με οδηγίες, μεταξύ άλλων, ως προς τις κατηγορίες των δεδομένων που πρέπει να διατίθενται, τους σκοπούς για τους οποίους μπορούν να υποβάλλονται σε επεξεργασία τα δεδομένα και τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και την αποτροπή της ταυτοποίησης των ανωνυμοποιημένων δεδομένων.

Με τη διευκόλυνση του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων, γίνεται προσπάθεια διερεύνησης των δυνατοτήτων θέσπισης κώδικα δεοντολογίας σύμφωνα με το άρθρο 40 του ΓΚΠΔ με σκοπό τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής των απαιτήσεων προστασίας της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων κατά την κοινοποίηση, από μέρους των πλατφορμών, δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στους ερευνητές. Ο ΓΚΠΔ προβλέπει γενικούς όρους επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και υπό μορφή κοινοποίησης, από μέρους των πλατφορμών, δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στους ερευνητές. Ο κώδικας αυτός θα μείωνε την ανασφάλεια δικαίου και τους κινδύνους για τις πλατφόρμες που παρέχουν πρόσβαση σε δεδομένα και θα διασφάλιζε ένα ασφαλές και εναρμονισμένο περιβάλλον για την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα για ερευνητικούς σκοπούς 69 . Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να δεσμεύει τους υπογράφοντες να διευκολύνουν, όπως απαιτείται, την ανάπτυξη του κώδικα δεοντολογίας βάσει του άρθρου 40 του ΓΚΠΔ.

8.1.5Πρόσβαση σε δεδομένα για άλλους ενδιαφερόμενους

Σημαντικό ρόλο στην ανίχνευση και ανάλυση εκστρατειών παραπληροφόρησης, στη διαμόρφωση πολιτικών μέτρων, καθώς και στην προώθηση της ευαισθητοποίησης του κοινού και της κοινωνικής ανθεκτικότητας διαδραματίζουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι, όπως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, μη ακαδημαϊκά ερευνητικά κέντρα και ερευνητές δημοσιογράφοι. Οι υπογράφοντες τον κώδικα θα πρέπει να παρέχουν, ιδίως σε κράτη μέλη όπου δεν υπάρχει η κατάλληλη ακαδημαϊκή ικανότητα, επαρκές επίπεδο πρόσβασης για τα εν λόγω ενδιαφερόμενα μέρη, σύμφωνα με τις απαιτήσεις απορρήτου και υπό καθεστώς ενισχυμένου ελέγχου έναντι της κατάχρησης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και της ταυτοποίησης των ψευδονυμοποιημένων δεδομένων. 

Πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ υπογραφόντων και ερευνητών

Για να προωθήσει και να ενισχύσει μια μεγαλύτερη διεπιστημονική κοινότητα ανεξάρτητων ερευνητών, ο κώδικας θα πρέπει να θεσπίσει πλαίσιο για διαφανή, ανοιχτή και αμερόληπτη συνεργασία μεταξύ των υπογραφόντων και της ερευνητικής κοινότητας της ΕΕ όσον αφορά τους πόρους και τη στήριξη που θα διατίθενται στους ερευνητές. Αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να επιτρέπει στην ερευνητική κοινότητα να διαχειρίζεται ανεξάρτητα τα κονδύλια που διατίθενται από τους υπογράφοντες για έρευνα σχετικά με την παραπληροφόρηση, καθορίζοντας επιστημονικές προτεραιότητες και διαφανείς διαδικασίες κατανομής με βάση την επιστημονική αξία. Από αυτήν την άποψη, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων θα μπορούσε να συμβάλει στην κατανομή των εν λόγω πόρων.

Συνεργασία με ελεγκτές γεγονότων

Οι ελεγκτές γεγονότων είναι σημαντικοί παράγοντες για την αντιμετώπιση του φαινομένου της παραπληροφόρησης 70 . Αξιολογούν και επαληθεύουν περιεχόμενο βάσει γεγονότων, αποδεικτικών στοιχείων και σχετικών πληροφοριών και ενισχύουν την ευαισθητοποίηση των χρηστών σχετικά με την παραπληροφόρηση στο διαδίκτυο. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να προβλέπει ενισχυμένη στήριξη στο έργο τους και να αυξήσει την κάλυψη των δραστηριοτήτων ελέγχου γεγονότων σε όλα τα κράτη μέλη και τις γλώσσες της ΕΕ.

8.1.6Μορφές συνεργασίας 

Λαμβάνοντας υπόψη τα σημαντικά κενά και την ανομοιόμορφη εφαρμογή των δραστηριοτήτων ελέγχου γεγονότων στις διάφορες υπηρεσίες και τα κράτη μέλη 71 , οι υπογράφουσες πλατφόρμες θα πρέπει να δεσμευτούν για συγκεκριμένα βήματα, με σαφείς στόχους και χρονοδιαγράμματα, ώστε να επεκτείνουν τη συνεργασία τους με τους ελεγκτές γεγονότων προκειμένου να διασφαλιστεί η συνεπής εφαρμογή του ελέγχου γεγονότων στις υπηρεσίες τους. Οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρώνονται, ιδίως, στα κράτη μέλη και τις γλώσσες όπου δεν παρέχεται ακόμη έλεγχος γεγονότων  72 .

Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω πολυμερών συμφωνιών μεταξύ πλατφορμών και ανεξάρτητων οργανισμών ελέγχου γεγονότων που πληρούν υψηλά δεοντολογικά και επαγγελματικά πρότυπα. Οι συμφωνίες αυτές θα πρέπει να βασίζονται σε διαφανείς, ανοιχτούς και αμερόληπτους όρους και να διασφαλίζουν την ανεξαρτησία των ελεγκτών γεγονότων. Οι συμφωνίες θα πρέπει να προβλέπουν δίκαιη αμοιβή των ελεγκτών γεγονότων για την εργασία που χρησιμοποιούν οι πλατφόρμες, να ενθαρρύνουν τη διασυνοριακή συνεργασία μεταξύ ελεγκτών γεγονότων και να διευκολύνουν τη ροή ελεγκτών γεγονότων στις υπηρεσίες των υπογραφόντων.

Λόγω του ρόλου του στην προώθηση κοινών δραστηριοτήτων ελέγχου γεγονότων, το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων βρίσκεται στην κατάλληλη θέση για τη στήριξη πλατφορμών και ελεγκτών γεγονότων με στόχο την ανάπτυξη πλαισίου συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας κοινής διεπαφής για τους ελεγκτές γεγονότων, της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ ελεγκτών γεγονότων και της προώθησης διασυνοριακής συνεργασίας 73 . 

8.1.7Χρήση και ενσωμάτωση του ελέγχου γεγονότων στις υπηρεσίες των υπογραφόντων

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να περιλαμβάνει δεσμεύσεις που να απαιτούν συνεπέστερη χρήση και ενσωμάτωση του έργου των ελεγκτών γεγονότων στις υπηρεσίες των πλατφορμών, μεταξύ άλλων στα συστήματα προγραμματικής διαφήμισης και στο περιεχόμενο βίντεο. Οι πλατφόρμες θα πρέπει να δεσμευτούν να χρησιμοποιούν μηχανισμούς που θα επιτρέπουν την έγκαιρη και συνεπή ενσωμάτωση ελέγχων γεγονότων στις υπηρεσίες τους κατόπιν ειδοποίησης των ελεγκτών γεγονότων, συμπεριλαμβανομένης ταχείας και αποτελεσματικής επισήμανσης. Οι σχετικοί υπογράφοντες θα πρέπει να διευκολύνουν τη δημιουργία κοινού αποθετηρίου άρθρων ελέγχου γεγονότων που συντάσσονται από ελεγκτές γεγονότων και να διερευνήσουν τεχνολογικές λύσεις προς διευκόλυνση της αποτελεσματικής χρήσης του σε πλατφόρμες και γλώσσες με στόχο την αποτροπή της αναζωπύρωσης της παραπληροφόρησης που έχει διαψευστεί από ελεγκτές γεγονότων 74 .

8.1.8Πρόσβαση των ελεγκτών γεγονότων σε σχετικές πληροφορίες 

Για να μεγιστοποιηθεί η ποιότητα και ο αντίκτυπος του ελέγχου γεγονότων, ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ότι οι υπογράφουσες πλατφόρμες δεσμεύονται να παρέχουν στους ελεγκτές γεγονότων αυτόματη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τις δράσεις που έχουν αναλάβει ως προς το περιεχόμενο που ελέγχεται και τους ελέγχους γεγονότων. Οι πληροφορίες θα πρέπει να ποσοτικοποιούν i) τις αλληλεπιδράσεις των χρηστών με την πάροδο του χρόνου (π.χ. αριθμό προβολών, like, κοινοποιήσεις, σχόλια πριν και μετά τον έλεγχο γεγονότων) 75 με περιεχόμενο που έχει ελεγχθεί και ii) την εμβέλεια του ελέγχου γεγονότων με την πάροδο του χρόνου στις επιγραμμικές υπηρεσίες όπου δημοσιεύθηκαν. Οι πλατφόρμες και οι ελεγκτές γεγονότων θα πρέπει να συμφωνήσουν σε μια κοινή διεπαφή για τον έλεγχο των γεγονότων προκειμένου να διασφαλιστεί συνέπεια στον τρόπο με τον οποίο οι πλατφόρμες χρησιμοποιούν, αναγνωρίζουν και παρέχουν παρατηρήσεις και σχόλια σχετικά με το έργο των ελεγκτών γεγονότων. Επιπλέον, ο κώδικας θα πρέπει να προβλέπει τακτική ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των σχετικών υπογραφόντων τον κώδικα και της κοινότητας ελέγχου γεγονότων με στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας.

9Παρακολούθηση του κώδικα 

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να συμπληρωθεί με ισχυρό σύστημα παρακολούθησης, με αξιοποίηση της μέχρι τώρα εμπειρίας της Επιτροπής όσον αφορά την παρακολούθηση του κώδικα, συμπεριλαμβανομένου του προγράμματος για την COVID-19. Το βελτιωμένο σύστημα παρακολούθησης θα πρέπει να προβλέπει την τακτική αξιολόγηση της υλοποίησης των δεσμεύσεων του κώδικα από τους υπογράφοντες, να επιφέρει βελτιώσεις στις πολιτικές και τις δράσεις τους και να επιτρέπει την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του κώδικα ως εργαλείου για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης. Το βελτιωμένο σύστημα παρακολούθησης θα πρέπει να ενισχύει τη λογοδοσία των επιγραμμικών πλατφορμών στο μεσοδιάστημα πριν από την έγκριση της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες και να παρέχει πλαίσιο, μεταξύ άλλων, για διαρθρωμένο διάλογο με τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες σχετικά με την ανάπτυξη και την εφαρμογή μέτρων εκτίμησης και περιορισμού των κινδύνων, ενόψει των νομικών υποχρεώσεων που προβλέπονται για αυτές στην προτεινόμενη πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους στόχους, θα πρέπει να ενισχυθούν και να επεκταθούν οι υφιστάμενες δεσμεύσεις του κώδικα όσον αφορά την παρακολούθηση, ώστε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό πλαίσιο που θα ενσωματώνει τα ακρογωνιαία στοιχεία τα οποία παρατίθενται κατωτέρω. Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να διασφαλίζει ιδίως ότι οι υπογράφοντες παρέχουν τις πληροφορίες και τα δεδομένα για την παρακολούθηση σε τυποποιημένους μορφότυπους, με ανάλυση ανά κράτος μέλος και έγκαιρα.

Βασικοί δείκτες επιδόσεων

Η παρακολούθηση του κώδικα θα πρέπει να βασίζεται σε ΒΔΕ ικανούς να μετρήσουν την υλοποίηση και την αποτελεσματικότητα των δεσμεύσεων του κώδικα και τον αντίκτυπό του στο φαινόμενο της παραπληροφόρησης. Για τον σκοπό αυτό, δύο κατηγορίες ΒΔΕ είναι συναφείς: i) δείκτες επιπέδου εξυπηρέτησης, οι οποίοι μετρούν τα αποτελέσματα και τον αντίκτυπο των πολιτικών που εφαρμόζουν οι υπογράφοντες προς εκπλήρωση των δεσμεύσεών τους βάσει του κώδικα και ii) διαρθρωτικοί δείκτες, οι οποίοι μετρούν τον συνολικό αντίκτυπο του κώδικα στην παραπληροφόρηση εντός της ΕΕ.

9.1.1Δείκτες επιπέδου εξυπηρέτησης

Σύμφωνα με τον αναθεωρημένο κώδικα, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν για τη διαμόρφωση συγκεκριμένων δεικτών επιπέδου εξυπηρέτησης. Οι δείκτες επιπέδου εξυπηρέτησης θα πρέπει να μετρούν αποτελεσματικά την υλοποίηση των δεσμεύσεων του κώδικα και τον αντίκτυπο των πολιτικών των υπογραφόντων. Οι δείκτες θα πρέπει να είναι επαρκώς ευέλικτοι ώστε να ανταποκρίνονται στη διαφορετική φύση των υπηρεσιών των υπογραφόντων, επιτρέποντας παράλληλα συνεπή αναφορά και συγκρίσεις μεταξύ υπηρεσιών.

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να απαιτεί από τους υπογράφοντες να προσδιορίζουν, να αναφέρουν και να δεσμεύονται για ένα ελάχιστο σύνολο ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών ώστε να αξιολογούνται, μεταξύ άλλων, τα εξής:

·Ο αντίκτυπος των εργαλείων και των χαρακτηριστικών που τίθενται σε εφαρμογή για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και της ενδυνάμωσης των χρηστών, συμπεριλαμβανομένων των αλληλεπιδράσεών τους με τα εν λόγω εργαλεία και χαρακτηριστικά 76 .

·Ο αντίκτυπος των εργαλείων και των χαρακτηριστικών που εμφανίζουν ή καθιστούν πιο ορατές τις αξιόπιστες πληροφορίες δημοσίου ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων των αλληλεπιδράσεων των χρηστών με τα εν λόγω εργαλεία και χαρακτηριστικά 77 .

·Ο αριθμός των ελέγχων γεγονότων, το ποσοστό του περιεχομένου που έχει ελεγχθεί έναντι του περιεχομένου που επισημαίνεται από τους χρήστες και η χρηματοδότηση που παρέχεται για δραστηριότητες ελέγχου γεγονότων.

·Ο αντίκτυπος των δραστηριοτήτων ελέγχου γεγονότων και των αλληλεπιδράσεων των χρηστών με πληροφορίες που έχουν ελεγχθεί ως ψευδείς ή παραπλανητικές 78 .

·Ο αριθμός των προσφυγών σε σχέση με τις δράσεις που αναλαμβάνουν πλατφόρμες όσον αφορά το περιεχόμενο λόγω επισήμανσης παραπληροφόρησης και πληροφορίες σχετικά με την έκβασή τους.

·Ο αριθμός των σελίδων, των λογαριασμών, των προφίλ και των ομάδων που μοιράζονται στοιχεία παραπληροφόρησης τα οποία υπόκεινται σε δράσεις που μειώνουν την ορατότητά τους 79 και ο όγκος του περιεχομένου που κοινοποιείται.

·Ο αντίκτυπος αναγνωρισμένης ανεπίτρεπτης συμπεριφοράς χειραγώγησης, συμπεριλαμβανομένων περιπτώσεων περιεχομένου ή λογαριασμών που καταργήθηκαν ή υποβιβάστηκαν 80 .

·Ο αριθμός των συμπράξεων μεταξύ των υπογραφόντων τον κώδικα από τον κλάδο της διαφήμισης και τρίτων φορέων που αξιολογούν την ποιότητα των πηγών ενημέρωσης.

·Ο αντίκτυπος των μέτρων που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο των τοποθετήσεων διαφημίσεων 81 .

·Η ποσότητα και ο βαθμός λεπτομέρειας των δεδομένων που διατίθενται για ερευνητικούς σκοπούς και ο αριθμός των ευρωπαϊκών ερευνητικών οργανισμών που έχουν πρόσβαση σε δεδομένα πλατφορμών.

·Το ποσό των πόρων που διατίθεται από τους υπογράφοντες για έρευνα σχετικά με την παραπληροφόρηση και ο αριθμός των ευρωπαϊκών ερευνητικών οργανισμών που έχουν πρόσβαση στους εν λόγω πόρους.

·Πληροφορίες σχετικά με το ανθρώπινο εργατικό δυναμικό που συμμετέχει στην εκπλήρωση των δεσμεύσεων του κώδικα 82 . 

9.1.2Διαρθρωτικοί δείκτες

Οι υπογράφοντες τον κώδικα θα πρέπει επίσης να δεσμευτούν ότι θα συμβάλουν στην ανάπτυξη διαρθρωτικών δεικτών που μπορούν να μετρούν αποτελεσματικά τον συνολικό αντίκτυπο του κώδικα στο φαινόμενο της παραπληροφόρησης. Όπως περιγράφεται περαιτέρω κατωτέρω, οι υπογράφοντες θα πρέπει να συγκροτήσουν μόνιμη ομάδα εργασίας, στα καθήκοντα της οποίας θα περιλαμβάνονται η ανάπτυξη, η δοκιμή και η προσαρμογή διαρθρωτικών δεικτών.

Οι διαρθρωτικοί δείκτες θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να βασίζονται σε αντιπροσωπευτικά δείγματα χρηστών σε διάφορα κράτη μέλη, με στόχο τη μέτρηση της εξάπλωσης των επίμονων διακινητών παραπληροφόρησης 83 στις προτιμήσεις επιγραμμικών μέσων ενημέρωσης των Ευρωπαίων πολιτών 84 . Οι δείκτες αυτοί θα μπορούσαν να μετρούν την αποδοχή του κοινού όσον αφορά τις πηγές ενημέρωσης, ενώ τακτικές, τυποποιημένες έρευνες θα μετρούν την έκθεση των πολιτών στην παραπληροφόρηση.

Μέχρι να αναπτυχθεί ένα σταθερότερο σύνολο διαρθρωτικών δεικτών, οι υπογράφοντες και τα ενδιαφερόμενα μέρη θα πρέπει να συμφωνήσουν σε ένα ελάχιστο βιώσιμο σύνολο διαρθρωτικών δεικτών που να μπορούν να εφαρμοστούν και να δοκιμαστούν γρήγορα, προσπαθώντας παράλληλα να αναπτύξουν ένα σταθερό σύνολο αποτελεσματικών διαρθρωτικών δεικτών.

Πλαίσιο παρακολούθησης

Το πλαίσιο παρακολούθησης θα πρέπει να επιτρέπει την τακτική αξιολόγηση της υλοποίησης των δεσμεύσεων του κώδικα από τους υπογράφοντες, συμπεριλαμβανομένων των αλλαγών και εξελίξεων των σχετικών πολιτικών και δράσεων. Για τον σκοπό αυτό, οι υπογράφοντες θα πρέπει να υποβάλλουν τακτικά εκθέσεις στην Επιτροπή σχετικά με την υλοποίηση των δεσμεύσεών τους, συμπεριλαμβανομένων των σχετικών ΒΔΕ.

Μετά τη θετική εμπειρία των προγραμμάτων παρακολούθησης κατά τις εκλογές της ΕΕ του 2019 85 και την πανδημία COVID-19, η Επιτροπή θα βασιστεί στη στήριξη της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων (ERGA) όσον αφορά την παρακολούθηση της εφαρμογής του κώδικα σε επίπεδο κρατών μελών. Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων και οι κόμβοι του θα πρέπει επίσης να στηρίζουν την Επιτροπή στην ανάλυση των πληροφοριών και δεδομένων που αναφέρουν οι υπογράφοντες και στην αξιολόγηση του αντικτύπου του κώδικα σε εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.

Λαμβάνοντας υπόψη τις συμβουλές των εμπειρογνωμόνων και τη στήριξη της ομάδας των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων και του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων, η Επιτροπή θα αξιολογεί τακτικά την πρόοδο που σημειώνεται στην εφαρμογή του κώδικα, καθώς και τον αντίκτυπό του στο φαινόμενο της παραπληροφόρησης και θα δημοσιεύει τα συμπεράσματά της. Η Επιτροπή μπορεί επίσης να παρέχει περαιτέρω καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι υπογράφοντες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις εναπομένουσες ελλείψεις και τα κενά στον κώδικα.

9.1.3Τακτική υποβολή εκθέσεων

Οι υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων βάσει του ενισχυμένου κώδικα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη το μέγεθος των υπογραφόντων και το είδος των υπηρεσιών που παρέχουν. Οι πάροχοι επιγραμμικών υπηρεσιών που χρησιμοποιούνται ευρέως σε επίπεδο ΕΕ και έχουν προφίλ υψηλότερου κινδύνου σε σχέση με τη διάδοση της παραπληροφόρησης θα πρέπει να υποβάλλουν έκθεση κάθε έξι μήνες σχετικά με την υλοποίηση των δεσμεύσεων που έχουν αναλάβει και να παρέχουν αντίστοιχους δείκτες επιπέδου εξυπηρέτησης. Θα πρέπει επίσης, σε ετήσια βάση, να εκτιμούν τους κινδύνους που συνδέονται με το φαινόμενο της παραπληροφόρησης. Οι υπόλοιποι υπογράφοντες τον κώδικα θα πρέπει να υποβάλλουν ετήσια έκθεση και να παρέχουν δεδομένα που αντιστοιχούν στις δραστηριότητές τους. Οι υπογράφοντες που παρέχουν εργαλεία, μέσα ή λύσεις για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης ή που υποστηρίζουν τον κώδικα μέσω της παροχής εμπειρογνωμοσύνης, θα πρέπει επίσης να υποβάλλουν έκθεση σε ετήσια βάση για τις δραστηριότητες και τα συμπεράσματά τους σχετικά με την εφαρμογή και την αποτελεσματικότητα του κώδικα. Η υποβολή εκθέσεων θα πρέπει να πραγματοποιείται σύμφωνα με καθορισμένο χρονοδιάγραμμα το οποίο θα ορίζει τις περιόδους κάλυψης και τις προθεσμίες υποβολής. Στα δεδομένα που χρησιμοποιούνται για τη μέτρηση των ΒΔΕ θα πρέπει να περιλαμβάνονται αναλύσεις σε επίπεδο κρατών μελών.

Η υποβολή εκθέσεων θα πρέπει να βασίζεται σε εναρμονισμένο υπόδειγμα που θα επιτρέπει, στον βαθμό που είναι εφικτό, συγκρίσεις μεταξύ πλατφορμών. Επιπλέον, οι υπογράφοντες θα πρέπει να συμφωνήσουν σε ένα σύνολο τυποποιημένων μορφοτύπων που μπορούν να ελεγχθούν για την παροχή δεδομένων που σχετίζονται με τους ΒΔΕ. Οι μορφότυποι αυτοί θα πρέπει να αναπτυχθούν από κοινού με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη από τη μόνιμη ομάδα εργασίας, καθώς και να πληρούν τα πρότυπα και να χρησιμοποιούν μεθόδους της κοινότητας έρευνας και ελέγχου γεγονότων. Εντέλει, οι εν λόγω μορφότυποι θα πρέπει να επιτρέπουν τη συνεχή επικαιροποίηση δημόσιου πίνακα ελέγχου που θα διατίθεται μέσω του κέντρου διαφάνειας, όπως περιγράφεται κατωτέρω.

9.1.4Κέντρο διαφάνειας

Για να ενισχυθεί η διαφάνεια και η λογοδοσία σχετικά με την εφαρμογή του κώδικα, οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν για τη δημιουργία και διατήρηση δημόσια προσβάσιμου κέντρου διαφάνειας. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να υποδεικνύουν στο κέντρο διαφάνειας τις συγκεκριμένες πολιτικές που θέσπισαν για να υλοποιήσουν κάθε δέσμευση του κώδικα που έχουν αναλάβει και να παρέχουν βασικές πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των πολιτικών αυτών, συμπεριλαμβανομένης της γεωγραφικής και γλωσσικής κάλυψης. Θα πρέπει επίσης να διαθέτει δημόσιο πίνακα ελέγχου όπου θα εμφανίζονται οι σχετικοί ΒΔΕ. Το κέντρο διαφάνειας θα πρέπει να σχεδιαστεί, ιδίως, ώστε να επιτρέπει τη διενέργεια συγκρίσεων μεταξύ υπηρεσιών όσον αφορά την πρόοδο των υπογραφόντων στην υλοποίηση των δεσμεύσεων του κώδικα και στην επίτευξη μετρήσιμων επιπτώσεων στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης. Οι υπογράφοντες θα πρέπει να δεσμευτούν να ενημερώνουν τακτικά το κέντρο διαφάνειας και να γνωστοποιούν τυχόν αλλαγές στις σχετικές πολιτικές το αργότερο 30 ημέρες μετά την ανακοίνωση ή την εφαρμογή της αλλαγής.

9.1.5Μόνιμη ειδική ομάδα

Ο ενισχυμένος κώδικας θα πρέπει να συστήσει μόνιμη ειδική ομάδα με στόχο την ανάπτυξη και προσαρμογή του κώδικα ενόψει των τεχνολογικών, κοινωνικών και νομοθετικών εξελίξεων και των εξελίξεων στην αγορά. Η ειδική ομάδα θα πρέπει να περιλαμβάνει τους υπογράφοντες τον κώδικα και εκπροσώπους από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων και την ομάδα των ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, ενώ θα μπορούσε να καλεί και σχετικούς εμπειρογνώμονες να στηρίξουν το έργο της. Η ειδική ομάδα θα πρέπει να τελεί υπό την προεδρία της Επιτροπής και να περιλαμβάνει εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης. Σύμφωνα με τον γενικό στόχο της παροχής στοιχείων για την αναθεώρηση και την προσαρμογή του κώδικα, οι δραστηριότητες της ειδικής ομάδας θα πρέπει να περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων:

·Θέσπιση μεθοδολογίας εκτίμησης κινδύνων και συστήματος ταχείας απόκρισης που θα χρησιμοποιείται σε ειδικές καταστάσεις, όπως εκλογές ή κρίσεις.

·Επανεξέταση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας του εναρμονισμένου υποδείγματος υποβολής εκθέσεων, καθώς και των μορφοτύπων και των μεθόδων γνωστοποίησης στοιχείων για σκοπούς παρακολούθησης.

·Βελτιστοποίηση της ποιότητας και της ακρίβειας των δεδομένων που παρέχονται για τη μέτρηση των δεικτών.

·Συμβολή στην αξιολόγηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των δεικτών επιπέδου εξυπηρέτησης και της σχετικής προσαρμογής τους.

·Ανάπτυξη, δοκιμή και προσαρμογή διαρθρωτικών δεικτών και σχεδιασμός μηχανισμών για τη μέτρησή τους σε επίπεδο κρατών μελών.

·Παροχή στοιχείων από εμπειρογνώμονες και επικαιροποιημένων αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με τις δεσμεύσεις του κώδικα, όπως, μεταξύ άλλων, νέων μορφών μη αυθεντικής συμπεριφοράς.

10Συμπέρασμα και επόμενα βήματα

Στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης ορίζονται τα βασικά στοιχεία που απαιτούνται, κατά την άποψη της Επιτροπής, ώστε να μετασχηματιστεί ο κώδικας σε ισχυρότερο μέσο για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και τη δημιουργία ασφαλέστερου και πιο διαφανούς επιγραμμικού περιβάλλοντος.

Η Επιτροπή ζητεί τη σύγκληση των υπογραφόντων του κώδικα και την πραγματοποίηση της ενίσχυσή του, σύμφωνα με το παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Η Επιτροπή καλεί τους υπογράφοντες να υποβάλουν ένα πρώτο σχέδιο του αναθεωρημένου κώδικα το φθινόπωρο ώστε να διαμορφωθεί ένα κατάλληλο πλαίσιο συζήτησης. Καλεί επίσης πιθανούς νέους υπογράφοντες να προσχωρήσουν στον κώδικα και να συμμετάσχουν στην αναθεώρησή του, συμπεριλαμβανομένων καθιερωμένων και αναδυόμενων πλατφορμών, εταιρικών παραγόντων και άλλων συμμετεχόντων στον τομέα της επιγραμμικής διαφήμισης, καθώς και άλλων ενδιαφερομένων μερών που μπορούν να συνεισφέρουν πόρους ή εμπειρογνωμοσύνη στην αποτελεσματική λειτουργία του κώδικα.

Δεδομένου ότι η παραπληροφόρηση είναι ένα φαινόμενο χωρίς σύνορα, και προκειμένου να ενισχυθεί ο πραγματικός αντίκτυπος του κώδικα δεοντολογίας, χρήσιμες θα ήταν δράσεις ευρωπαϊκής κλίμακας, όπως συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και με επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης, και πρωτοβουλίες για τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης.

(1)

Κοινή ανακοίνωση με τίτλο «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για την COVID-19 – Αγώνας για τη σωστή παρουσίαση των γεγονότων» [JOIN (2020) 8 final].

(2)

Στο σχέδιο δράσης κατά της παραπληροφόρησης [JOIN (2018) 36 final], η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος καθορίζουν μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στην ΕΕ.

(3)

Ενώ οι όροι και οι προϋποθέσεις των επιγραμμικών πλατφορμών ενδέχεται να καλύπτουν επίσης περιεχόμενο που είναι επιβλαβές αλλά όχι παράνομο, όταν η παραπληροφόρηση συνιστά παράνομο περιεχόμενο (π.χ. ρητορική μίσους ή τρομοκρατικό περιεχόμενο), ισχύουν τα σχετικά νομοθετικά μέσα έννομης προστασίας.

(4)

  https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/code-practice-disinformation

(5)

SWD (2020) 180 final.

(6)

COM (2020) 790 final.

(7)

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών (πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες) και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/31/ΕΚ [COM (2020) 825 final]. Οι αναφορές στην πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες στο παρόν έγγραφο πρέπει να νοείται ότι αφορούν το κείμενο όπως προτείνεται από την Επιτροπή.

(8)

Η πρόταση σχετικά με την πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες ορίζει τις πολύ μεγάλες πλατφόρμες στο άρθρο 25 ως επιγραμμικές πλατφόρμες οι οποίες παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε αριθμό μέσων μηνιαίων ενεργών αποδεκτών της υπηρεσίας στην Ένωση που αντιστοιχεί στο 10 % του πληθυσμού της Ένωσης.

(9)

 Αξιολόγηση της Επιτροπής του Σεπτεμβρίου 2020 [SWD (2020) 180 final]

(10)

 Έκθεση σχετικά με τις εκλογές του 2019 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο [SWD (2020) 113 final], https://ec.europa.eu/info/files/com_2020_252_en.pdf_en

(11)

  https://www.consilium.europa.eu/media/47296/1011-12-20-euco-conclusions-el.pdf  

(12)

Συνοπτική παρουσίαση των συζητήσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη διατίθεται στην ακόλουθη διεύθυνση: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/summary-multi-stakeholder-discussions-preparation-guidance-strengthen-code-practice-disinformation  

(13)

Τα στοιχεία καταδεικνύουν επίσης ότι τα έσοδα από επιγραμμικές διαφημίσεις εξακολουθούν να συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία εσόδων για τους ιστότοπους παραπληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης από μεγάλες εταιρείες που τοποθετείται ακουσίως δίπλα σε περιεχόμενο παραπληροφόρησης (π.χ. έκθεση για τον παγκόσμιο δείκτη παραπληροφόρησης (GDI) https://disinformationindex.org/2020/03/why-is-ad-tech-giving-millions-to-eu-disinformation-sites/ και έκθεση Avaaz https://secure.avaaz.org/campaign/en/youtube_climate_misinformation/ )

(14)

Κατά την έννοια του άρθρου 25 της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, όπως προτείνεται από την Επιτροπή. Για τον ορισμό, βλ. υποσημείωση 8.

(15)

 Κοινή ανακοίνωση με τίτλο «Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για την COVID-19 – Αγώνας για τη σωστή παρουσίαση των γεγονότων» [JOIN (2020) 8 final].

(16)

Όπως προβλέπεται στην ανακοίνωση του Ιουνίου 2020, η ομάδα ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων επικουρεί την Επιτροπή στο πρόγραμμα παρακολούθησης της COVID-19.

(17)

Σε έρευνα για τον GDI τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο του 2021 στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία και την Ισπανία, υπογραμμίζεται ότι η πλειονότητα των εταιρειών διαφημιστικών τεχνολογιών δεν έχουν συγκεκριμένες πολιτικές περιεχομένου κατά της παραπληροφόρησης για την COVID-19 ή ότι οι εν λόγω πολιτικές παραβιάζονται και συνεχίζουν να χρηματοδοτούν ειδησεογραφικούς ιστότοπους που έχουν επισημανθεί δημόσια ως διακινητές παραπληροφόρησης: https://disinformationindex.org/2021/02/ad-funded-covid-19-conspiracy-sites-a-look-at-the-eu/ . Σε έρευνα της Avaaz τον Αύγουστο του 2020 τονίζεται ότι το περιεχόμενο από τους 10 κορυφαίους ιστότοπους που διαδίδουν εσφαλμένη πληροφόρηση σε θέματα υγείας έχει σχεδόν τετραπλάσιες εκτιμώμενες προβολές στο Facebook σε σχέση με το ισοδύναμο περιεχόμενο από τους ιστότοπους 10 κορυφαίων ιδρυμάτων υγείας: https://secure.avaaz.org/campaign/en/facebook_threat_health/ .

(18)

Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία ορίζει την εσφαλμένη πληροφόρηση ως εξής: «η εσφαλμένη πληροφόρηση είναι το ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο το οποίο κοινοποιείται χωρίς κακή πρόθεση αν και τα αποτελέσματά του μπορούν να είναι επιζήμια, π.χ. όταν ανταλλάσσονται καλόπιστα ψευδείς πληροφορίες με φίλους και συγγενείς».

(19)

Το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία ορίζει την παραπληροφόρηση ως εξής: «η παραπληροφόρηση είναι το ψευδές ή παραπλανητικό περιεχόμενο το οποίο διαδίδεται με πρόθεση εξαπάτησης ή προσπορισμού οικονομικού ή πολιτικού οφέλους και μπορεί να προκαλέσει δημόσια ζημία».

(20)

Όπου απαιτείται, στο έγγραφο καθοδήγησης γίνεται διάκριση μεταξύ των διαφόρων υποκατηγοριών.

(21)

Όπως ορίζεται στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία: «η επιχείρηση επηρεασμού της πληροφόρησης αφορά συντονισμένες προσπάθειες παραγόντων στο εσωτερικό ή το εξωτερικό με στόχο τον επηρεασμό ενός κοινού-στόχου, με τη χρήση σειράς δόλιων μέσων, μεταξύ των οποίων η καταστολή των ανεξάρτητων πηγών ενημέρωσης σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση».

(22)

Όπως ορίζεται στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία: «οι εξωτερικές παρεμβάσεις στον χώρο των πληροφοριών, οι οποίες πραγματοποιούνται συχνά στο πλαίσιο μιας ευρύτερης υβριδικής επιχείρησης, νοούνται ως προσπάθειες εξαναγκαστικού και δόλιου χαρακτήρα που αποσκοπούν στη διακοπή της ελεύθερης διαμόρφωσης και έκφρασης της πολιτικής βούλησης των ατόμων από ξένο κρατικό παράγοντα ή τους πράκτορές του».

(23)

«Stop the virus of disinformation», Ερευνητικό Ίδρυμα των Ηνωμένων Εθνών για το διαπεριφερειακό έγκλημα και τη δικαιοσύνη (UNICRI), http://www.unicri.it/sites/default/files/2020-11/SM%20misuse.pdf  

(24)

«How COVID-19 conspiracists and extremists use crowdfunding platforms to fund their activities», EUDisinfoLab https://www.disinfo.eu/publications/how-covid-19-conspiracists-and-extremists-use-crowdfunding-platforms-to-fund-their-activities/  

(25)

  https://edmo.eu/  

(26)

JOIN (2018) 36 final.

(27)

 Τα στοιχεία δείχνουν επίσης ότι τα έσοδα από επιγραμμικές διαφημίσεις εξακολουθούν να συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία εσόδων για τους ιστότοπους παραπληροφόρησης, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης από μεγάλες εταιρείες που τοποθετείται ακουσίως δίπλα σε περιεχόμενο παραπληροφόρησης. Για παράδειγμα, ο παγκόσμιος δείκτης παραπληροφόρησης υπολογίζει ότι περίπου 76 εκατ. USD εσόδων από διαφημίσεις διοχετεύονται ετησίως σε ιστότοπους παραπληροφόρησης που στοχεύουν την Ευρώπη: https://disinformationindex.org/2020/03/why-is-ad-tech-giving-millions-to-eu-disinformation-sites/ .

(28)

Περιορισμένος αριθμός εταιρειών διαφημιστικών τεχνολογιών έχει ήδη υιοθετήσει τέτοιου είδους πολιτικές.

(29)

 Βλέπε, για παράδειγμα, την έκθεση της Avaaz για το 2020 με τίτλο «Why is YouTube Broadcasting Climate Misinformation to Millions?» : https://secure.avaaz.org/campaign/en/youtube_climate_misinformation/ .

(30)

Στην Παγκόσμια Συμμαχία για Υπεύθυνα Μέσα Ενημέρωσης (Global Alliance for Responsible Media), η οποία εγκαινιάστηκε τον Ιούνιο του 2019 υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Διαφημιστών (World Federation of Advertisers - WFA), συμμετέχουν υπογράφοντες τον κώδικα από πλατφόρμες και από τον τομέα της διαφήμισης, καθώς και άλλοι σημαντικοί ενδιαφερόμενοι φορείς από ολόκληρο το διαφημιστικό οικοσύστημα. Αναπτύσσει ένα σύνολο κοινών ορισμών και προτύπων για ολόκληρο τον κλάδο ως προς τον τρόπο κατηγοριοποίησης του επιβλαβούς περιεχομένου σε πλατφόρμες, το οποίο εγκρίνεται από τους διαφημιστές και εφαρμόζεται από τις πλατφόρμες στα διαφημιστικά τους προϊόντα και τα εργαλεία για την προστασία του εμπορικού σήματος. Συγκεκριμένα, η Συμμαχία επιδιώκει τη συμπερίληψη ξεχωριστής κατηγορίας στο σύνολο για την παραπληροφόρηση και την εσφαλμένη πληροφόρηση. Βλ. WFA, «Interim Report on Activities related to the EU Code of Practice on Disinformation», Σεπτέμβριος 2020, σ. 2: https://ec.europa.eu/newsroom/dae/document.cfm?doc_id=69683

(31)

 Τα στοιχεία καταδεικνύουν το μεταίσθημα επιγραμμικών διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση την οποία έχουν εντοπίσει και διαψεύσει ελεγκτές γεγονότων. Βλ. «Facebook Approved Ads With Coronavirus Misinformation»: https://www.consumerreports.org/social-media/facebook-approved-ads-with-coronavirus-misinformation/ .

(32)

Όπως επισήμανε η Επιτροπή, οι πολιτικές των πλατφορμών επιδιώκουν μια σειρά στόχων, ορισμένοι από τους οποίους δεν είναι ειδικά προσαρμοσμένοι για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης —π.χ. αβάσιμες εμπορικές αξιώσεις, παραπλανητικές επιχειρηματικές πρακτικές. Βλ. SWD (2020) 180 final.

(33)

 Μολονότι δεν υπάρχει επί του παρόντος στον κώδικα κοινός ορισμός των διαφημίσεων βάσει θέματος, φαίνεται να υπάρχει συμφωνία ότι διαφημίσεις βάσει θέματος είναι οι διαφημίσεις που περιλαμβάνουν επιχορηγούμενο περιεχόμενο για κοινωνικά ζητήματα ή σχετίζονται με συζήτηση γενικού ενδιαφέροντος που μπορεί να έχει αντίκτυπο στον δημόσιο λόγο. Αναφέρονται ενδεικτικά η κλιματική αλλαγή, τα περιβαλλοντικά ζητήματα, η μετανάστευση ή η Covid-19.

(34)

Ειδικότερα το άρθρο 24.

(35)

Dobber et al., «Effectiveness of online political ad disclosure labels: empirical findings», Μάρτιος 2021: https://www.uva-icds.net/wp-content/uploads/2021/03/Summary-transparency-discloures-experiment_update.pdf .

(36)

Το οργανικό περιεχόμενο είναι δωρεάν περιεχόμενο που μοιράζονται οι χρήστες μεταξύ τους χωρίς να το πληρώνουν. Αφορά επίσης περιπτώσεις κατά τις οποίες οι χρήστες μοιράζονται μεταξύ τους επιχορηγούμενο περιεχόμενο που στη συνέχεια καθίσταται οργανικό περιεχόμενο.

(37)

Πρόταση πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, άρθρο 30.

(38)

Ειδικές υποχρεώσεις διαφάνειας περιλαμβάνονται στην πρόταση πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, καθώς και στην πρόταση πράξης για τις ψηφιακές αγορές.

(39)

Βλ., για παράδειγμα, Papakyriakopoulos et. al, «Social media and microtargeting: Political data processing and the consequences for Germany», Big Data & Society, Νοέμβριος 2018, doi 10.1177/2053951718811844, ή Lewandowsky et al., «Understanding the influence of online technologies on political behaviour and decision-making», EUR 30422 EN, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο.

(40)

Για περισσότερες οδηγίες, βλέπε τις κατευθυντήριες γραμμές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων 5/2020 σχετικά με τη συγκατάθεση βάσει του κανονισμού 2016/679 και τις κατευθυντήριες γραμμές 8/2020 σχετικά με τη στόχευση των χρηστών μέσων κοινωνικής δικτύωσης (όπου παρέχονται παραδείγματα σχετικά με το πότε απαιτείται συγκατάθεση για τη στοχευμένη διαφήμιση).

(41)

Για παράδειγμα, οι βιβλιοθήκες διαφημίσεων, εάν είναι εξοπλισμένες με τα απαραίτητα δεδομένα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επαλήθευση της αντίστοιχης χρονικά έκθεσης στο διαδίκτυο σε πολιτικά μηνύματα.

(42)

Βλ. πρόταση πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, άρθρο 30.

(43)

Κοινή ανακοίνωση με θέμα «Αύξηση της ανθεκτικότητας και ενίσχυση των ικανοτήτων για την αντιμετώπιση υβριδικών απειλών» [JOIN (2018) 16 final]

(44)

Το άρθρο 26 παράγραφος 1 στοιχείο γ) της πρότασης πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες προσδιορίζει την «εσκεμμένη χειραγώγηση» των υπηρεσιών ως συστημικό κίνδυνο, κατά του οποίου οι πολύ μεγάλες πλατφόρμες οφείλουν να λάβουν μέτρα περιορισμού του κινδύνου.

(45)

COM (2021) 206 final.

(46)

Όσον αφορά τη μόνιμη ειδική ομάδα, βλ. τμήμα 9.2.3 κατωτέρω.

(47)

Θα πρέπει επίσης να λαμβάνεται υπόψη το πλαίσιο AMITT (Αμφισβητούμενες τακτικές και τεχνικές εσφαλμένης πληροφόρησης και επηρεασμού): https://cogsec-collab.org/

(48)

Όσον αφορά το κέντρο διαφάνειας, βλ. τμήμα 9.2.2 κατωτέρω.

(49)

Συγκεκριμένα, το άρθρο 17 που εφαρμόζεται ήδη σε αποφάσεις ασυμβίβαστες με τους όρους και τις προϋποθέσεις τους, συμπεριλαμβανομένων αποφάσεων για την απόσυρση ή την απενεργοποίηση της πρόσβασης σε περιεχόμενο, την αναστολή ή την παύση της παροχής της υπηρεσίας εν όλω ή εν μέρει στον αποδέκτη, ή αποφάσεων αναστολής ή κατάργησης του λογαριασμού του αποδέκτη.

(50)

Βλ. συγκεκριμένα τις δράσεις που ορίζονται στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία [COM (2020) 790 final] και στο σχέδιο δράσης για τα μέσα ενημέρωσης και τον οπτικοακουστικό τομέα [COM (2020) 784 final].

(51)

Στο σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση (COM (2020) 624 final) προτείνεται η ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για εκπαιδευτικούς με σκοπό την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την προώθηση του ψηφιακού γραμματισμού μέσω εκπαίδευσης και κατάρτισης.

(52)

  https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/media-literacy  

(53)

Βλέπε π.χ. Lewandowsky et al., «Understanding the influence of online technologies on political behaviour and decision-making», EUR 30422 EN, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2020.

(54)

Βλέπε πρόταση πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες, άρθρο 26 παράγραφος 1 στοιχείο γ) για τη σχετική εκτίμηση κινδύνου.

(55)

Απλές τεχνικές παρεμβάσεις (για παράδειγμα αναδυόμενα μηνύματα που ρωτούν τους χρήστες εάν επιθυμούν πραγματικά να μοιραστούν συνδέσμους που δεν έχουν δει) μπορεί να παρακινήσουν τους χρήστες να εξετάσουν το περιεχόμενο προτού το διαδώσουν και έτσι να συμβάλουν στον περιορισμό της διάδοσης ψευδών και/ή παραπλανητικών πληροφοριών από χρήστες που ενεργούν καλόπιστα. Παραδείγματα: «Check it out before you Tweet it» (Τσέκαρέ το πριν κάνεις tweet), ειδοποίηση που εφαρμόζει το Twitter: https://help.twitter.com/en/using-twitter/how-to-retweet ;

Πίνακες ενημέρωσης ελέγχου γεγονότων του YouTube: https://support.google.com/youtube/answer/9229632?hl=en ; Αναδυόμενη ειδοποίηση στο Facebook πριν από την ανταλλαγή περιεχομένου που έχει διαψεύσει ελεγκτής γεγονότων: https://www.facebook.com/journalismproject/programs/third-party-fact-checking/faqs ;

TikTok, εργαλείο «Know your Facts» (Εξακριβώστε τα γεγονότα): https://newsroom.tiktok.com/en-gb/taking-action-against-covid-19-vaccine-misinformation .

(56)

Στο τμήμα 3.3, το έγγραφο καθοδήγησης καλεί τους ενδιαφερόμενους που μπορούν να συνεισφέρουν μέσω των εργαλείων, των μέσων ή των λύσεών τους τα οποία συμβάλλουν στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, να υπογράψουν και αυτοί τον κώδικα.

(57)

Συγκεκριμένα τα άρθρα 26, 27 και 29.

(58)

Οι εκθέσεις παρακολούθησης της COVID-19 παρέχουν δεδομένα σχετικά με τις προβολές ή τα ποσοστά κλικαρίσματος των πινάκων ενημέρωσης και των διαφημιστικών πλαισίων που παρέχουν τέτοιου είδους πληροφορίες: https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/reports-march-actions-fighting-covid-19-disinformation-monitoring-programme  

(59)

Βλ. δέσμευση 8 του κώδικα δεοντολογίας της ΕΕ για την παραπληροφόρηση.

(60)

The Debunking Handbook 2020: https://sks.to/db2020 .

(61)

Οι βελτιστοποιήσεις μπορεί, για παράδειγμα, να σχετίζονται με τον οπτικό σχεδιασμό, το χρονικό σημείο ή τη γραφική παρουσίαση της παρέμβασης.

(62)

Ως παραδείγματα τέτοιων δεικτών μπορούν να αναφερθούν ο παγκόσμιος δείκτης παραπληροφόρησης (GDI), η πρωτοβουλία «Journalism Trust Initiative» (JTI) ή το πρόγραμμα «Trust», καθώς και η υπηρεσία NewsGuard.

(63)

Τα εργαλεία για την αξιολόγηση της αξιοπιστίας των πηγών ενημέρωσης, όπως τα λεγόμενα σήματα εμπιστοσύνης, πρέπει να διατίθενται στους χρήστες ώστε να τα συμβουλεύονται εάν το επιθυμούν. Οι χρήστες θα μπορούσαν επίσης να έχουν την επιλογή να εισάγουν σήματα σχετικά με την αξιοπιστία των πηγών των μέσων ενημέρωσης στα αυτοματοποιημένα συστήματα που επιλέγουν και ταξινομούν το περιεχόμενο το οποίο εμφανίζεται στις ροές των χρηστών τους.

(64)

Οι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων, με την υποστήριξη ορισμένων παρόχων εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων, παρέχουν στους χρήστες εφαρμογών ανταλλαγής μηνυμάτων τη δυνατότητα ελέγχου των μηνυμάτων που έλαβαν μέσω των ιδιωτικών αυτών διαύλων: https://faq.whatsapp.com/general/ifcn-fact-checking-organizations-on-whatsapp/?lang=en  

(65)

 Αυτό είναι εξίσου σημαντικό για την ενημέρωση των υπογραφόντων, της Επιτροπής, των αρμόδιων εθνικών αρχών και του κοινού.

(66)

Ειδικότερα το άρθρο 31.

(67)

Κατά την έννοια του άρθρου 9 του ΓΚΠΔ.

(68)

 Όπως απαιτείται από τον ΓΚΠΔ όσον αφορά τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα, η κοινολόγησή τους πρέπει να βασίζεται σε σαφή νομική βάση με κατάλληλες διασφαλίσεις, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης καθεστώτος του άρθρου 9 για τις ειδικές κατηγορίες δεδομένων.

(69)

 Από τη συζήτηση των ενδιαφερομένων μερών προέκυψε στήριξη εκ μέρους των υπογραφόντων τον κώδικα και της ερευνητικής κοινότητας σε αυτήν την πρωτοβουλία:  https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/summary-multi-stakeholder-discussions-preparation-guidance-strengthen-code-practice-disinformation .

(70)

Οι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων δημοσιεύουν τακτικά ακομμάτιστες εκθέσεις σχετικά με την ακρίβεια των δηλώσεων δημόσιων προσώπων και μεγάλων ιδρυμάτων, καθώς και άλλων ισχυρισμών ευρείας κυκλοφορίας που ενδιαφέρουν την κοινωνία. Είναι ανεξάρτητοι και ακολουθούν αυστηρούς κανόνες δεοντολογίας και διαφάνειας, όπως ορίζεται από το Διεθνές Δίκτυο Ελέγχου Γεγονότων (IFCN) ( https://www.poynter.org/international-fact-checking-network-fact-checkers-code-principles ).

(71)

  https://www.disinfo.eu/publications/bulgaria%3A-the-wild-wild-east-of-vaccine-disinformation/  

(72)

Χάρτης δραστηριοτήτων ελέγχου γεγονότων του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων στην ΕΕ: https://edmo.eu/fact-checking-activities/  

(73)

Για να υποστηρίξει περαιτέρω το έργο των Ευρωπαίων ελεγκτών γεγονότων, τη συνεργασία τους και την ανάπτυξη κοινά συμφωνημένων επαγγελματικών προτύπων, το πιλοτικό έργο με τίτλο «Ακεραιότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης» θα υποστηρίξει τη σύνταξη κώδικα επαγγελματικής ακεραιότητας για τους Ευρωπαίους ελεγκτές γεγονότων σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων. Βλέπε: ετήσιο πρόγραμμα εργασίας, εγκρίθηκε βάσει της απόφασης C (2020) 2259 της Επιτροπής.

(74)

 Όσον αφορά τη δημιουργία αποθετηρίου ελέγχων γεγονότων, οι υπογράφοντες θα μπορούσαν να αναζητήσουν συνέργειες με το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων.

(75)

Θα πρέπει να περιλαμβάνει επίσης ανωνυμοποιημένα δημογραφικά στοιχεία και εντοπισμό όσων ανταλλάσσουν/λαμβάνουν περιεχόμενο που έχει υποβληθεί σε έλεγχο γεγονότων.

(76)

Ο αντίκτυπος θα μπορούσε να μετράται μέσω δεικτών που ποσοτικοποιούν το επίπεδο αλληλεπίδρασης (π.χ. προβολές, ποσοστά κλικαρίσματος, κοινοποιήσεις κ.λπ.) των χρηστών με τα εν λόγω εργαλεία και προσδιορίζουν ποιοτικά την αντίληψη των χρηστών σχετικά με τη χρησιμότητα των εν λόγω εργαλείων. Επίσης, οι δείκτες θα πρέπει να περιλαμβάνουν δεδομένα σχετικά με τη χρήση εργαλείων για την επισήμανση και την αναφορά περιεχομένου που θεωρείται ψευδές.

(77)

Ο αντίκτυπος θα μπορούσε να μετράται μέσω δεικτών που ποσοτικοποιούν το επίπεδο αλληλεπίδρασης (π.χ. προβολές, εμφανίσεις, ποσοστά κλικαρίσματος, κοινοποιήσεις κ.λπ.) των χρηστών με τα εν λόγω εργαλεία και προσδιορίζουν ποιοτικά την αντίληψη των χρηστών σχετικά με τη χρησιμότητα των εν λόγω εργαλείων.

(78)

Ο αντίκτυπος θα μπορούσε να μετράται μέσω δεικτών που ποσοτικοποιούν το επίπεδο αλληλεπίδρασης (π.χ. προβολές, ποσοστά κλικαρίσματος, κοινοποιήσεις) με στοιχεία περιεχομένου πριν και μετά την επισήμανση ή τον υποβιβασμό τους επειδή ελέγχθηκαν ως ψευδή. Άλλοι δείκτες θα μπορούσαν επίσης να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το πώς πραγματοποιούνται οι αλληλεπιδράσεις των χρηστών.

(79)

Συμπεριλαμβανομένων μέτρων όπως ο υποβιβασμός στην κατάταξη περιεχομένου, καθώς και το κλείσιμο προφίλ και ομάδων.

(80)

Ο αντίκτυπος θα μπορούσε να μετράται μέσω δεικτών που ποσοτικοποιούν το επίπεδο αλληλεπίδρασης (π.χ. προβολές, ποσοστά κλικαρίσματος, κοινοποιήσεις κ.λπ.) με περιεχόμενο, λογαριασμούς και στιγμιότυπα πριν από την κατάργησή τους και πριν και μετά τον υποβιβασμό τους.

(81)

Ο αντίκτυπος θα μπορούσε να μετράται μέσω δεικτών που ποσοτικοποιούν τον αριθμό των τοποθετήσεων διαφημίσεων που εμφανίζονται σε ιστότοπους οι οποίοι έχει προσδιοριστεί ότι διακινούν διαρκώς παραπληροφόρηση και τον αριθμό των διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση και καταργήθηκαν.

(82)

Περιλαμβάνεται ο αριθμός του απασχολούμενου προσωπικού για την εκτέλεση δραστηριοτήτων με στόχο την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και οι γλώσσες που καλύπτονται από τις δραστηριότητές του.

(83)

Ο προσδιορισμός των διακινητών παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο θα πρέπει να βασίζεται σε σαφή και συμφωνημένη μεθοδολογία που θα καθοριστεί από ένα ευρύτερο σύνολο ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων ακαδημαϊκών ερευνητών, ελεγκτών γεγονότων, ΜΚΟ και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών.

(84)

Ο μηχανισμός μέτρησης των διαρθρωτικών δεικτών θα μπορούσε να αντλήσει έμπνευση από τις πρακτικές του οπτικοακουστικού τομέα όσον αφορά τη μέτρηση της ακροαματικότητας.

(85)

  https://erga-online.eu/wp-content/uploads/2020/05/ERGA-2019-report-published-2020-LQ.pdf