ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.2.2021

COM(2021) 66 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ EMPTY

Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής — Μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική

Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής —

Μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική

1.Η ευρωπαϊκή εμπορική πολιτική σε καιρούς οικονομικού μετασχηματισμού και γεωπολιτικής αστάθειας: Προετοιμασία για τον κόσμο του 2030

Το εμπόριο είναι ένα από τα ισχυρότερα εργαλεία της ΕΕ. Βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής ευημερίας και της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης, στηρίζοντας μια εύρωστη εσωτερική αγορά και μια στιβαρή εξωτερική δράση. Η ΕΕ, χάρη στον ανοικτό χαρακτήρα του εμπορικού καθεστώτος της, είναι η μεγαλύτερη δύναμη παγκοσμίως στο εμπόριο γεωργικών και μεταποιημένων προϊόντων και υπηρεσιών και κατέχει την πρώτη θέση τόσο στις εισερχόμενες όσο και στις εξερχόμενες διεθνείς επενδύσεις. Η κοινή εμπορική πολιτική έχει επιτρέψει στην ΕΕ μιλά με μία φωνή στη διεθνή σκηνή — και αυτό είναι ένας ασύγκριτος μοχλός πίεσης.

Δεδομένων των νέων εσωτερικών και εξωτερικών προκλήσεων και, ειδικότερα, του νέου και πιο βιώσιμου μοντέλου ανάπτυξης που καθορίζεται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία και την ευρωπαϊκή ψηφιακή στρατηγική, η ΕΕ χρειάζεται μια νέα στρατηγική εμπορικής πολιτικής, η οποία να στηρίζει την επίτευξη των στόχων εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής της και να προωθεί εντονότερα τη βιωσιμότητα, σύμφωνα με τη δέσμευση που έχει αναλάβει για πλήρη εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών. Η εμπορική πολιτική πρέπει να αξιοποιηθεί πλήρως τόσο για την ανάκαμψη μετά την πανδημία COVID-19 όσο και για τον πράσινο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, καθώς και για την οικοδόμηση μιας ανθεκτικότερης Ευρώπης στον κόσμο.

Για να γίνουν οι σωστές επιλογές κατά τον σχεδιασμό της εμπορικής πολιτικής με γνώμονα τον κόσμο όπως θα έχει διαμορφωθεί το 2030, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι πρόσφατες πολιτικές, οικονομικές, τεχνολογικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές αλλαγές, καθώς και οι παγκόσμιες τάσεις που διαμορφώνονται από αυτές 1 .

Η παγκόσμια αβεβαιότητα αυξάνεται, τροφοδοτούμενη από τις πολιτικές και τις γεωοικονομικές εντάσεις. Αντί της διεθνούς συνεργασίας και της πολυμερούς διακυβέρνησης, παρατηρείται αυξανόμενη μονομέρεια, γεγονός που έχει ως επακόλουθο τη διατάραξη της λειτουργίας των πολυμερών θεσμών ή την παράκαμψή τους. Οι τάσεις αυτές οφείλονται σε διάφορες εξελίξεις.

Πρώτον, η παγκοσμιοποίηση, η τεχνολογική ανάπτυξη και η ενίσχυση των παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων είχαν διττό αντίκτυπο στις οικονομίες και τις κοινωνίες. Από τη μια πλευρά, επέφεραν τεράστιες βελτιώσεις στην αποδοτικότητα, τροφοδοτώντας, σε πολλά μέρη του κόσμου, μια συνεχή οικονομική ανάπτυξη που στηρίζεται στο εμπόριο, γεγονός που συνέβαλε στην έξοδο εκατομμυρίων ανθρώπων από τη φτώχεια. Από την άλλη πλευρά, οι εξελίξεις αυτές προκάλεσαν ενίοτε σοβαρές διαταραχές, που είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση των ανισοτήτων και την παραμέληση ορισμένων προσώπων και κοινοτήτων. Μερικές φορές, εκείνο που αναμενόταν να είναι μεταβατικό κόστος προσαρμογής απέκτησε τον χαρακτήρα μόνιμων απωλειών όσον αφορά το βιοτικό επίπεδο, τις ευκαιρίες απασχόλησης ή τους μισθούς και άλλους όρους εργασίας. Σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχει η αντίληψη ότι οι κυβερνήσεις δεν ανταποκρίθηκαν επαρκώς στις οικονομικές προσαρμογές και στον μετριασμό των αρνητικών τους συνεπειών 2 . Η αντίληψη αυτή έχει επισύρει εκκλήσεις για αποπαγκοσμιοποίηση, καθώς και αύξηση της εσωστρέφειας και του απομονωτισμού.

Δεύτερον, η ταχεία άνοδος της Κίνας, η οποία επιδεικνύει παγκόσμιες φιλοδοξίες και εφαρμόζει ένα διακριτό μοντέλο κρατικού καπιταλισμού, έχει αλλάξει ριζικά την παγκόσμια οικονομική και πολιτική τάξη. Το γεγονός αυτό δημιουργεί αυξανόμενες προκλήσεις για το καθιερωμένο σύστημα παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης και στρεβλώνει τους ισότιμους όρους ανταγωνισμού για τις ευρωπαϊκές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιο και ενωσιακό επίπεδο 3 .

Τρίτον, η επιτάχυνση της κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με την απώλεια βιοποικιλότητας και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, που αποτυπώνονται σε απτά παραδείγματα των καταστροφικών συνεπειών τους, είχαν ως αποτέλεσμα να αναγνωριστεί η πράσινη μετάβαση ως ο εμβληματικός στόχος της εποχής μας.

Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι η νέα αναπτυξιακή στρατηγική της ΕΕ, η οποία διευκολύνει τον επανακαθορισμό της οικονομικής μας πολιτικής ώστε να ανταποκρίνεται καλύτερα στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Πρωταρχικός στόχος της είναι, αφενός, η μετάβαση, έως το 2050, σε μια οικονομία που να είναι κλιματικά ουδέτερη, περιβαλλοντικά βιώσιμη, αποδοτική ως προς τους πόρους και ανθεκτική —με τη φιλοδοξία να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030— και, αφετέρου, η προστασία, η διαφύλαξη και η αύξηση του φυσικού κεφαλαίου της ΕΕ. Ως εκ τούτου, θα αποτελέσει την κινητήρια δύναμη της ανταγωνιστικότητάς μας και θα οδηγήσει στον σταδιακό αλλά ριζικό μετασχηματισμό των οικονομιών μας, ο οποίος με τη σειρά του θα επηρεάσει σημαντικά τη μορφή του εμπορίου.

Η πράσινη μετάβαση πρέπει να συνοδεύεται από κοινωνική δικαιοσύνη. Σε πολλά μέρη του κόσμου 4 , εξακολουθεί να υφίσταται σημαντικό έλλειμμα αξιοπρεπούς εργασίας στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, το οποίο κυμαίνεται από σοβαρές παραβιάσεις της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι μέχρι κακές συνθήκες εργασίας 5 . Όταν οι εργαζόμενοι στερούνται τα θεμελιώδη δικαιώματά τους, επιδεινώνονται οι κοινωνικές συνθήκες παγκοσμίως και ενισχύονται οι φωνές που ενοχοποιούν την παγκοσμιοποίηση και το ανοικτό εμπόριο.

Τέταρτον, ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι ένας ακόμη καταλυτικός παράγοντας για τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και ένας χώρος ανταγωνισμού, στον οποίο η πολυμερής διακυβέρνηση αποδεικνύεται ανεπαρκής. Καθώς η Ευρώπη εισέρχεται στην ψηφιακή δεκαετία της, η στήριξη του ψηφιακού μετασχηματισμού της αποτελεί προτεραιότητα τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένων της εμπορικής πολιτικής και των εμπορικών μέσων. Ταυτόχρονα, η φύση των εμπορικών συναλλαγών θα εξακολουθήσει να εξελίσσεται, καθώς αυτές θα στρέφονται περισσότερο προς την καινοτομία και θα υποστηρίζονται από την προστασία της διανοητικής ιδιοκτησίας, και το εμπόριο υπηρεσιών θα αποκτά μεγαλύτερο ρόλο σε σύγκριση με το εμπόριο αγαθών 6 . Οι υπηρεσίες συμβάλλουν όχι μόνο άμεσα στην αξιακή αλυσίδα (χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, τηλεπικοινωνίες, πληροφορική, μεταφορές και εφοδιαστική), αλλά —κάτι που συχνά είναι ακόμη πιο σημαντικό— και με την ενσωμάτωσή τους στα προϊόντα μεταποίησης. Η υπηρεσιοποίηση της οικονομίας και η άνοδος των ψηφιακών τεχνολογιών έχουν δημιουργήσει καλά αμειβόμενες και υψηλής ποιότητας θέσεις εργασίας και έχουν ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη.

Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε και πρόβαλε αυτές τις αλλαγές, θέτοντας παράλληλα τις δικές της προκλήσεις. Τόνισε τον αλληλένδετο χαρακτήρα των οικονομιών, οι οποίες βασίζονται σε σταθερούς και προβλέψιμους διεθνείς κανόνες και ανθεκτικούς διαύλους μεταφοράς. Ανέδειξε τον κίνδυνο κατάρρευσης της παγκόσμιας συνεργασίας και εμπιστοσύνης. Έθεσε επίσης ερωτήματα σχετικά με το σωστό μείγμα πολιτικής όσον αφορά τη διαφοροποίηση των εγχώριων και εξωτερικών πηγών εφοδιασμού και τη δημιουργία στρατηγικών παραγωγικών ικανοτήτων και αποθεμάτων. Κατέδειξε επίσης τη σημασία που έχει η επέκταση της παραγωγής προϊόντων υγείας σε καταστάσεις κρίσης, καθώς και την ανάγκη συνεργασίας προκειμένου να διασφαλιστεί ισότιμη πρόσβαση για τους πιο ευάλωτους πληθυσμούς. Επιπλέον, οδήγησε σε σημαντική αύξηση της κρατικής στήριξης και συμμετοχής στην οικονομία, η οποία είναι απαραίτητη για τη διάσωση των υγιών επιχειρήσεων και την προστασία των θέσεων εργασίας, αλλά μπορεί να μην είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα και να προκαλέσει εντάσεις.

Τέλος, πρέπει να συνυπολογιστούν οι οικονομικές προοπτικές ολόκληρου του πλανήτη. Η ΕΕ θα παραμείνει παγκόσμια οικονομική δύναμη και πρωτοπόρος στον τομέα της βιώσιμης ανάπτυξης. Σύμφωνα με τις τελευταίες μακροπρόθεσμες προβλέψεις του ΟΟΣΑ 7 , τα επόμενα 10 χρόνια το πραγματικό ΑΕΠ της ευρωζώνης θα αυξηθεί κατά 1,4 % ετησίως (σύνθετος ρυθμός ετήσιας ανάπτυξης). Ωστόσο, αυτές οι αναπτυξιακές προοπτικές θα επισκιαστούν από τις εξελίξεις σε άλλες περιοχές και η σχετική θέση της Ευρώπης στη διεθνή οικονομία θα αλλάξει. Ήδη το 2024, το 85 % της αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ αναμένεται να προέλθει από χώρες εκτός της ΕΕ. Η συνεχιζόμενη άνοδος της Κίνας θα επηρεάσει σημαντικά τις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις την επόμενη 10ετία — σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ, το κινεζικό ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 4,7 % ετησίως.

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη αυτές τις παγκόσμιες τάσεις και προκλήσεις ώστε να αντικατοπτρίζει την πολιτική φιλοδοξία για «μια ισχυρότερη Ευρώπη στον κόσμο» 8 . Θα πρέπει επίσης να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των ενδιαφερόμενων μερών, όπως επισημάνθηκε κατά τη συζήτηση με τα κράτη μέλη, στο ψήφισμα που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 9 και στις απόψεις που εκφράστηκαν στο πλαίσιο δημόσιας διαβούλευσης 10 .

2.Μια εμπορική πολιτική υποστηρικτική της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της ΕΕ

2.1.Ανοικτή στρατηγική αυτονομία

Για να γίνει η ΕΕ ισχυρότερη και ανθεκτικότερη απαιτείται συντονισμός της εσωτερικής και της εξωτερικής δράσης, σε πολλαπλούς τομείς πολιτικής, με την ευθυγράμμιση και τη χρησιμοποίηση όλων των εμπορικών εργαλείων προς υποστήριξη των ενωσιακών συμφερόντων και επιδίωξη των ενωσιακών πολιτικών στόχων. Για τον σκοπό αυτό, είναι απαραίτητη η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων μας και η παράλληλη συνεργασία με τους εταίρους μας. Η ανοικτή στρατηγική αυτονομία ανταποκρίνεται σ’ αυτή την ανάγκη. Η ανοικτή στρατηγική αυτονομία 11 αναδεικνύει την ικανότητα της ΕΕ να κάνει τις δικές της επιλογές και να διαμορφώνει τον κόσμο που την περιβάλλει μέσω της άσκησης ηγετικού ρόλου και της ενεργητικής συμμετοχής, προβάλλοντας τα στρατηγικά συμφέροντα και τις αξίες της. Αντικατοπτρίζει τη θεμελιώδη πεποίθηση της ΕΕ ότι η αντιμετώπιση των σημερινών προκλήσεων απαιτεί περισσότερη και όχι λιγότερη παγκόσμια συνεργασία. Σημαίνει επίσης ότι η ΕΕ θα εξακολουθήσει να εκμεταλλεύεται τις διεθνείς ευκαιρίες, υπερασπιζόμενη, παράλληλα, με δυναμισμό τα συμφέροντά της, προστατεύοντας την οικονομία της από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και εξασφαλίζοντας ισότιμους όρους ανταγωνισμού. Τέλος, συνεπάγεται τη στήριξη των εγχώριων πολιτικών με σκοπό την ενίσχυση της οικονομίας της ΕΕ και την προώθηση του ρόλου της ως πρωτοστάτη, σε παγκόσμιο επίπεδο, των προσπαθειών που καταβάλλονται προκειμένου να διαμορφωθεί ένα μεταρρυθμισμένο και βασισμένο σε κανόνες σύστημα διακυβέρνησης του παγκόσμιου εμπορίου.

Η ανοικτή στρατηγική αυτονομία αποτελεί επιλογή πολιτικής αλλά και νοοτροπία, όταν πρόκειται για τους φορείς λήψης αποφάσεων. Βασίζεται στη σημασία της ύπαρξης ανοικτών οικονομιών , υπενθυμίζοντας τη δέσμευση της ΕΕ για ανοικτό και δίκαιο εμπόριο με λειτουργικές, διαφοροποιημένες και βιώσιμες παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες. Χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από τα εξής:

·ανθεκτικότητα και ανταγωνιστικότητα για την ενίσχυση της οικονομίας της ΕΕ·

·βιωσιμότητα και δικαιοσύνη, που αντικατοπτρίζουν την ανάγκη για υπεύθυνη και δίκαιη ενωσιακή δράση·

·δυναμισμό και συνεργασία βάσει κανόνων με σκοπό να καταστεί σαφές ότι η ΕΕ προτιμά τη διεθνή συνεργασία και τον διάλογο, αλλά, ταυτόχρονα, είναι διατεθειμένη να καταπολεμήσει τις αθέμιτες πρακτικές και να χρησιμοποιήσει αυτόνομα εργαλεία για την επιδίωξη των συμφερόντων της, όταν χρειάζεται.

2.2.Ανοικτή οικονομία και ενεργητική συμμετοχή ως στρατηγική επιλογή

Η ΕΕ έχει θεμελιωθεί στον ανοικτό χαρακτήρα της, τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο. Είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας και εισαγωγέας αγαθών και υπηρεσιών παγκοσμίως. Μεταξύ των μεγάλων οικονομιών, είναι αυτή στην οποία το εμπόριο αντιπροσωπεύει το σημαντικότερο μερίδιο της οικονομίας. Οι εξαγωγές της στηρίζουν 35 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ, έναντι 20 εκατομμυρίων το 2000 12 . Η ενωσιακή οικονομία βασίζεται επίσης στις εισαγωγές, οι οποίες της παρέχουν πρόσβαση σε κρίσιμες πρώτες ύλες και άλλες εισροές. Το 60 % των εισαγωγών της ΕΕ χρησιμοποιούνται στην πραγματικότητα για την παραγωγή ενωσιακών αγαθών, και το μεγαλύτερο άνοιγμα της ΕΕ στις εισαγωγές από το 1995 και μετά έχει αυξήσει το εισόδημά της κατά περίπου 550 δισ. EUR. Η ΕΕ αποτελεί επίσης σημαντικό προορισμό εξαγωγών από χώρες χαμηλού εισοδήματος — ιδίως από την Αφρική και από τις γειτονικές χώρες της ΕΕ, κάτι που συμβάλλει στην τόνωση της ανάπτυξης και της οικονομικής μεγέθυνσης σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως και στον απόηχο της τελευταίας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης, το εμπόριο θα διαδραματίσει καίριο ρόλο για την πράσινη ανάκαμψη της ΕΕ από τη δραστική συρρίκνωση της οικονομίας εξαιτίας της COVID-19.

Για να μπορέσει η ΕΕ να ενισχύσει την ανθεκτικότητα και να στηρίξει την ανταγωνιστικότητα των διαφόρων οικονομικών κλάδων της, πρέπει να εξασφαλίσει ανοικτή και απρόσκοπτη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, συμπεριλαμβανομένων νέων μορφών πρόσβασης στην αγορά και ανοικτών εμπορικών ροών προς όφελος τόσο της βιομηχανίας της όσο και των εργαζομένων και των πολιτών της. Τα βιομηχανικά οικοσυστήματα της ΕΕ, που περιλαμβάνουν όλους τους παράγοντες που δραστηριοποιούνται σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα —από τους γεωργούς και τους κατασκευαστές έως τους παρόχους υπηρεσιών, και από τις παγκόσμιες πολυεθνικές έως τις ΜΜΕ και τις νεοφυείς επιχειρήσεις— διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διεθνοποίηση της ενωσιακής οικονομίας.

Η ΕΕ είναι επίσης ο μεγαλύτερος χορηγός της πρωτοβουλίας Βοήθεια για το Εμπόριο στον κόσμο 13 . Η πανδημία COVID-19 κατέστησε επιτακτικότερη την ανάγκη να εφαρμοστεί πλήρως η κοινή στρατηγική σχετικά με τη Βοήθεια για το Εμπόριο, που παρουσίασε η ΕΕ το 2017. Πράγματι, η ΕΕ έχει στρατηγικό συμφέρον να στηρίξει τη βαθύτερη ενσωμάτωση των ευάλωτων αναπτυσσόμενων χωρών —πολλές από τις οποίες βρίσκονται σε γεωγραφική εγγύτητα με την Ευρώπη— στην παγκόσμια οικονομία.

Η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει πλήρως τη δύναμη που παρέχει ο ανοικτός χαρακτήρας της και η ελκυστικότητα της ενιαίας αγοράς της. Ο ανοικτός χαρακτήρας και η δραστηριοποίηση της ΕΕ στη διεθνή σκηνή την καθιστούν αξιόπιστο υποστηρικτή της διεθνούς συνεργασίας, της πολυμέρειας και της βασιζόμενης σε κανόνες τάξης, στοιχεία τα οποία με τη σειρά τους είναι καίριας σημασίας για τα συμφέροντά της. Η ΕΕ συνεργάζεται με τους εταίρους της προκειμένου να διασφαλίζει την προσήλωση σε οικουμενικές αξίες, και ιδίως την προαγωγή και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η διασφάλιση αυτή καλύπτει τα βασικά εργασιακά πρότυπα και την κοινωνική προστασία σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων, την ισότητα των φύλων 14 , καθώς και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της απώλειας βιοποικιλότητας.

Η κλιματική αλλαγή και άλλες περιβαλλοντικές προκλήσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με εξωστρέφεια και με παγκόσμια δραστηριοποίηση και συνεργασία. Η μάχη για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής δεν μπορεί να κερδηθεί αποκλειστικά από την ΕΕ. Για να στεφθεί με επιτυχία, είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό από τους εταίρους μας ότι ο οικολογικός μετασχηματισμός δεν αποτελεί μόνο ανάγκη μεσοπρόθεσμα, αλλά συνιστά ήδη έξυπνη οικονομική πολιτική σήμερα. Η ΕΕ πρέπει να αξιοποιήσει τον ανοικτό χαρακτήρα της και να κινητοποιήσει τους εταίρους της, ιδίως εκείνους που είναι οι βασικότεροι υπεύθυνοι για τις εκπομπές και τη ρύπανση, ώστε να συμβάλουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής στον βαθμό που τους αναλογεί. Κατά τον ίδιο τρόπο, η διατήρηση της βιοποικιλότητας αποτελεί παγκόσμια πρόκληση που απαιτεί παγκόσμια κινητοποίηση.

Ο ανοικτός χαρακτήρας και η ενεργητική συμμετοχή αποτελούν στρατηγική επιλογή που εξυπηρετεί επίσης το σαφώς ορατό συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ανοικτός χαρακτήρας συνεπάγεται ευημερία, ανταγωνιστικότητα και δυναμισμό. Ταυτόχρονα, μια ανοικτή οικονομία πρέπει να συνδυάζεται με αποφασιστική δράση τόσο για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σ’ αυτήν όσο και για την προστασία του περιβάλλοντος, καθώς και με στιβαρές κοινωνικές και εργασιακές πολιτικές, ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες των πολιτών της ΕΕ. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κατανείμουμε δίκαια τα οφέλη που πηγάζουν από τον ανοικτό χαρακτήρα μας και να διευκολύνουμε την προσαρμογή στους μετασχηματισμούς της παγκόσμιας οικονομίας, ώστε κανείς να μη μείνει στο περιθώριο.

2.3.Ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας των αξιακών αλυσίδων

Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας της οικονομίας της ΕΕ και των αλυσίδων εφοδιασμού της αποτελεί πυλώνα της προσπάθειας που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση για μια ανοικτή στρατηγική αυτονομία 15 . Η πανδημία COVID-19 έχει δοκιμάσει την ανθεκτικότητα των οικονομιών σε ολόκληρο των κόσμο. Το πρώτο δίδαγμα που πρέπει να αντληθεί από την κρίση είναι ότι οι περισσότερες αλυσίδες εφοδιασμού έχουν επιδείξει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Όταν συντρέχουν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, οι εταιρείες είναι σε θέση να αυξήσουν σημαντικά την παγκόσμια παραγωγή και διανομή, ιδίως αν μπορούν να βασίζονται σε ανοικτές αλυσίδες εφοδιασμού, οι οποίες διέπονται από σταθερούς, προβλέψιμους και διαφανείς εμπορικούς κανόνες 16 . Οι κυβερνήσεις έχουν ιδιαίτερη ευθύνη για τη δημιουργία ενός τέτοιου περιβάλλοντος, αλλά και για τη στήριξη της δίκαιης και ισότιμης κατανομής των προμηθειών για τις οποίες η ζήτηση είναι μεγαλύτερη από τη διαθέσιμη προσφορά. Εν προκειμένω, η εμπιστοσύνη τόσο μεταξύ των χωρών όσο και μεταξύ των κυβερνήσεων και του ιδιωτικού τομέα είναι εξαιρετικά σημαντική. Για τον λόγο αυτό, η ΕΕ υποστήριξε σθεναρά τις παγκόσμιες προσπάθειες που καταβάλλονται στο πλαίσιο της G20, του ΠΟΕ και των διμερών σχέσεων με σκοπό την παρακολούθηση των κρίσιμων αλυσίδων εφοδιασμού και την εξασφάλιση ότι θα παραμείνουν ανοικτές και αδιατάρακτες, καθώς και την εγγύηση δίκαιης και ισότιμης πρόσβασης σε κρίσιμα αγαθά. Η στάση αυτή αποδεικνύεται ιδιαίτερα σημαντική όσον αφορά την ανάπτυξη εμβολίων κατά της COVID-19, όπου η παραγωγή σε περιορισμένο αριθμό χωρών καλείται να καλύψει τη ζήτηση ολόκληρου του κόσμου. Η ΕΕ προτίθεται να εντείνει τη συνεργασία με άλλες χώρες και με τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να επεκταθεί η παραγωγή και να στηριχθεί η ισότιμη πρόσβαση στα εμβόλια. Θα διασφαλίσει ότι η τυχόν λήψη βραχυπρόθεσμων μέτρων με σκοπό την εξασφάλιση πρόσβασης σε εμβόλια δεν διαταράσσει τον εφοδιασμό των ευάλωτων χωρών και ότι η εφαρμογή αυτών των μέτρων είναι ευθύβολη, δίκαιη και διαφανής. Οι ανθεκτικές και βιώσιμες μεταφορές διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου και στη διατήρηση των αλυσίδων εφοδιασμού της ΕΕ. Η ΕΕ, αναπτύσσοντας τη συνδεσιμότητά της, θα μπορέσει να ενισχύσει την ανθεκτικότητα του εμπορίου της και να διατηρήσει τη θέση της ως παγκόσμιου κόμβου συνδεσιμότητας, όπως αναγνωρίζεται στη στρατηγική για βιώσιμη και έξυπνη κινητικότητα.

Δεδομένης της έκτασης που προσλαμβάνει η κρίση COVID-19 και του αντικτύπου που επιφέρει σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και της κοινωνικής ζωής, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής και της κινητικότητας, οι διαταραχές σε ορισμένους τομείς και προϊόντα ήταν αναπόφευκτες. Η εκθετική αύξηση στη ζήτηση κρίσιμων προϊόντων που σχετίζονται με την υγεία, σε συνδυασμό με τις ελλείψεις στην προσφορά λόγω των περιοριστικών μέτρων κάθε είδους, αποκάλυψε ορισμένες αδυναμίες στον τομέα της υγείας. Οι αδυναμίες αυτές πρέπει να αναλυθούν προσεκτικά και να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά για το μέλλον. Οι λύσεις μπορούν να κυμαίνονται από την ετοιμότητα για την αντιμετώπιση κρίσεων μέχρι τη διαφοροποίηση των αλυσίδων παραγωγής και εφοδιασμού, περιλαμβάνοντας τη διασφάλιση στρατηγικών αποθεμάτων και την προώθηση της παραγωγής και των επενδύσεων, μεταξύ άλλων στις γειτονικές χώρες και στην Αφρική.

Ο ιδιωτικός τομέας έχει κεντρικό ρόλο στην αξιολόγηση των κινδύνων και στην εξεύρεση της χρυσής τομής ανάμεσα στην ταχύρρυθμη παραγωγή και την εξασφάλιση των κατάλληλων εγγυήσεων. Η εξισορρόπηση αυτή αποτελεί βασική παράμετρο για τη διασφάλιση ανθεκτικότητας έναντι διαταραχών του εφοδιασμού ή κλυδωνισμών της ζήτησης, ιδίως όταν οι επιχειρήσεις εξαρτώνται από έναν μόνο προμηθευτή.

Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει επίσης να κατανοήσουν καλύτερα τα τρωτά σημεία, να ανταλλάξουν πληροφορίες και να εντείνουν τη συνεργασία. Οι εργασίες της Επιτροπής για τον εντοπισμό των στρατηγικών εξαρτήσεων —ιδίως στα πλέον ευαίσθητα βιομηχανικά οικοσυστήματα, όπως η υγεία— θα δημιουργήσουν στέρεη βάση για τον καθορισμό των αναγκαίων μέτρων πολιτικής και τη συνεργασία με τη βιομηχανία. Οι εργασίες αυτές θα στηρίξουν, μεταξύ άλλων, την εφαρμογή της νέας φαρμακευτικής στρατηγικής 17 και την κατάρτιση της επικαιροποιημένης στρατηγικής για τη βιομηχανική πολιτική.

Η εμπορική πολιτική μπορεί να συμβάλει στην ανθεκτικότητα, παρέχοντας ένα σταθερό και βασιζόμενο σε κανόνες εμπορικό πλαίσιο, ανοίγοντας νέες αγορές με σκοπό τη διαφοροποίηση των πηγών εφοδιασμού και αναπτύσσοντας συνεργατικά πλαίσια για δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση σε κρίσιμες προμήθειες. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ προωθεί με τους εταίρους της μια πρωτοβουλία για το εμπόριο και την υγεία στο πλαίσιο του ΠΟΕ.

Η αύξηση της ανθεκτικότητας των αλυσίδων εφοδιασμού συνάδει με τον στόχο της ΕΕ να καταστήσει τις αλυσίδες εφοδιασμού πιο βιώσιμες, ιδίως με την προώθηση προτύπων βιωσιμότητας σε όλες τις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες. Κατά κανόνα, οι βιωσιμότερες αλυσίδες εφοδιασμού έχουν αποδειχθεί και οι ανθεκτικότερες 18 . Η εμπορική πολιτική μπορεί επίσης να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου με την προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς και μεγαλύτερης διαφάνειας και ιχνηλασιμότητας στις αλυσίδες εφοδιασμού. Οι επικείμενες νομοθετικές πράξεις για τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση και για την αποψίλωση των δασών θα αποτελέσουν σημαντικά ορόσημα ως προς αυτό.

2.4.Η εμπορική πολιτική στην υπηρεσία των γεωπολιτικών συμφερόντων της ΕΕ

Η στενή συνεργασία με τους εταίρους θα είναι σημαντική για τη στήριξη της πολυμέρειας 19 και της βασιζόμενης σε κανόνες διεθνούς τάξης. Το υφιστάμενο διεθνές πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης υπονομεύεται. Αν συνεχιστεί αυτό, θα επηρεάσει τις οικονομικές σχέσεις και το εμπόριο, καθώς και την ασφάλεια και τη σταθερότητα που θεωρούμε δεδομένες. Για τους λόγους αυτούς, η στήριξη της αποτελεσματικής και βασιζόμενης σε κανόνες πολυμέρειας αποτελεί βασικό γεωπολιτικό συμφέρον της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ πρέπει να εξεταστεί στο ευρύτερο πλαίσιο των ενωσιακών προτεραιοτήτων, οι οποίες έγκεινται στη διασφάλιση ότι λειτουργικοί παγκόσμιοι θεσμοί στηρίζουν την παγκόσμια οικονομική ανάκαμψη, τις αξιοπρεπείς θέσεις εργασίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την πράσινη μετάβαση. Η ΕΕ θα πρέπει να εντείνει τις εργασίες για την ανάπτυξη συμμαχιών προς στήριξη αποτελεσματικών πολυμερών θεσμών. Στο πλαίσιο αυτό, θα εντατικοποιηθεί ο διάλογος με τις ΗΠΑ, την Ομάδα της Οτάβας, τις αφρικανικές χώρες, την Ινδία και την Κίνα.

Η ΕΕ θα χρειαστεί να λειτουργεί σε μια νέα πολυπολική παγκόσμια τάξη χαρακτηριζόμενη από αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ σημαντικών παραγόντων. Θα πρέπει να προωθήσει προσεγγίσεις που να μειώνουν τις εντάσεις και να αναζητήσει λύσεις που να βασίζονται σ’ ένα εκσυγχρονισμένο πλαίσιο κανόνων. Ταυτόχρονα, πρέπει να αποκτήσει εργαλεία που θα της επιτρέπουν να λειτουργεί σ’ ένα πιο εχθρικό διεθνές περιβάλλον, αν χρειαστεί.

Η διατλαντική σχέση είναι η μεγαλύτερη και σημαντικότερη από οικονομική άποψη εταιρική σχέση στον κόσμο. Εδράζεται σε κοινά συμφέροντα και αξίες 20 . Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ παρέχει την ευκαιρία συνεργασίας για τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της ικανότητάς του να αντιμετωπίζει τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη. Ανοίγει επίσης νέες προοπτικές στενής συνεργασίας για τον πράσινο και τον ψηφιακό μετασχηματισμό των οικονομιών μας. Ως εκ τούτου, η ΕΕ θα δώσει προτεραιότητα στην ενίσχυση της εταιρικής σχέσης της με τις ΗΠΑ.

Η εμπορική και επενδυτική σχέση της ΕΕ με την Κίνα είναι σημαντική και απαιτητική 21 . Η ενωσιακή πολιτική αποτελεί κράμα ενεργητικής δέσμευσης, τόσο σε διμερές όσο και σε πολυμερές επίπεδο, και παράλληλης ανάπτυξης και εφαρμογής αυτόνομων μέσων που είναι αναγκαία για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων και αξιών της ΕΕ — σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς δεσμεύσεις της. Η οικοδόμηση δικαιότερης οικονομικής σχέσης με την Κίνα, η οποία να διέπεται από κανόνες, αποτελεί προτεραιότητα. Οι προσπάθειες της ΕΕ να αποκαταστήσει την ισορροπία στις διμερείς εμπορικές σχέσεις θα επικεντρωθούν, αφενός, στην εξασφάλιση ότι η Κίνα θα αναλάβει σημαντικότερες υποχρεώσεις σε θέματα διεθνούς εμπορίου και, αφετέρου, στην αντιμετώπιση των αρνητικών δευτερογενών επιπτώσεων που προκαλεί το οικονομικό της σύστημα κρατικού καπιταλισμού. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών εντάσσεται η πρόσφατη ολοκλήρωση σε πολιτικό επίπεδο των διαπραγματεύσεων σχετικά με μια συνολική συμφωνία για τις επενδύσεις. Οι εργασίες για την κύρωσή της θα απαιτήσουν σαφή δέσμευση για την αποτελεσματική εφαρμογή της συμφωνίας όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά, τις δεσμεύσεις περί ισότιμων όρων ανταγωνισμού και τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Από μια ευρύτερη στρατηγική προοπτική, θα είναι σημαντικό για την ΕΕ να εδραιώσει τις σχέσεις της με χώρες εντός και περιμετρικά της Ευρώπης και να ενισχύσει τη συνεργασία της με την αφρικανική ήπειρο και τα αφρικανικά κράτη. Υπάρχουν πολύπλευροι πολιτιστικοί, οικονομικοί και πολιτικοί δεσμοί μεταξύ των δύο ηπείρων. Η σταθερότητα και η ευημερία της Αφρικής έχουν καθοριστική σημασία για τη σταθερότητα και την ευημερία της ΕΕ και πρέπει να υποστηριχθούν από στενότερη οικονομική ολοκλήρωση των δύο ηπείρων, η οποία μπορεί να αποτελέσει την κινητήριο δύναμη της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης από κοινού με την Αφρική.

Η ΕΕ, για να εκπληρώσει τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες της σε παγκόσμιο επίπεδο, θα πρέπει να διαφοροποιήσει τις σχέσεις της και να οικοδομήσει συμμαχίες με ομοϊδεάτες εταίρους, μεταξύ άλλων μέσω του εκτενούς δικτύου εμπορικών συμφωνιών της. Το δίκτυο αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό, καθώς κάθε ισχύουσα και μελλοντική συμφωνία συσφίγγει τις σχέσεις με τους εταίρους μας. Οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) της ΕΕ αποτελούν πλατφόρμες ενισχυμένης συνεργασίας που εξασφαλίζουν την επιδίωξη των αξιών και των συμφερόντων μας. Αποτελούν τη βάση για τη συνεργασία με σημαντικές αγορές και χώρες ανά τον κόσμο, και ιδίως στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, στη Λατινική Αμερική και στην Καραϊβική.

3.Μεσοπρόθεσμη κατεύθυνση της εμπορικής πολιτικής

3.1.Τρεις βασικοί στόχοι της εμπορικής πολιτικής για το μεσοπρόθεσμο διάστημα

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να επικεντρωθεί σε τρεις βασικούς στόχους:

Πρώτον, πρέπει να στηρίξει την ανάκαμψη και τον θεμελιώδη μετασχηματισμό της ενωσιακής οικονομίας σύμφωνα με τους στόχους της για το περιβάλλον και την ψηφιακή εποχή.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών ανάκαμψης, η εμπορική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να εξακολουθήσει να επιτελεί τη βασική της λειτουργία, δηλαδή να διευκολύνει τις ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών κατά τρόπο που να δημιουργεί ευκαιρίες και οικονομική ευημερία. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στα οφέλη για τους πολίτες, τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις. Ταυτόχρονα, η εμπορική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει στον μετασχηματισμό της οικονομίας της σύμφωνα με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Θα πρέπει να στηρίξει απερίφραστα την Πράσινη Συμφωνία σε όλες τις πτυχές της, συμπεριλαμβανομένης της φιλοδοξίας για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050. Παράλληλα, η ανταγωνιστικότητα, η ευημερία και η θέση της ΕΕ στη διεθνή σκηνή μακροπρόθεσμα θα εξαρτηθούν από την ικανότητά της να ενστερνιστεί και να αξιοποιήσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Ως εκ τούτου, η πράσινη και η ψηφιακή μετάβαση θα πρέπει να αποτελέσουν βασική προτεραιότητα για την πολυμερή και διμερή εμπορική πολιτική. Η ΕΕ, για να μπορέσει να διατηρήσει και να ενισχύσει την επιρροή της στη διαμόρφωση των κανόνων που απαιτούνται για την επίτευξη αυτού του στόχου, πρέπει να αναπτύξει πιο στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά τη διεθνή συνεργασία σε ρυθμιστικά ζητήματα. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται στενότερη σύνδεση μεταξύ των εμπορικών και των εσωτερικών πολιτικών της ΕΕ.

Δεύτερον, πρέπει να διαμορφώσει παγκόσμιους κανόνες για πιο βιώσιμη και πιο δίκαιη παγκοσμιοποίηση.

Είναι αδήριτη ανάγκη να επικαιροποιηθούν οι παγκόσμιοι εμπορικοί κανόνες, ώστε να ανταποκρίνονται στο σημερινό οικονομικό περιβάλλον και στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η παγκόσμια κοινότητα. Η ενίσχυση της βιωσιμότητας και της δικαιότητας της παγκοσμιοποίησης θα πρέπει να αποτελέσει την ουσιαστική κινητήρια δύναμη της εμπορικής πολιτικής, προκειμένου να αρθεί στο ύψος των προσδοκιών που έχουν οι Ευρωπαίοι και άλλοι άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ θα πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα που έχει στη διάθεσή της για να στηρίξει την κοινωνική δικαιοσύνη και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Η ΕΕ, για να επιτύχει αυτόν τον στόχο, θα πρέπει, κατά απόλυτη προτεραιότητα, να ηγηθεί των προσπαθειών για τη μεταρρύθμιση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα του πολυμερούς πλαισίου εμπορικής διακυβέρνησης. Η ενίσχυση της σταθερότητας και του βασιζόμενου σε κανόνες εμπορίου θα αποτελέσει τον κεντρικό πυλώνα των ενωσιακών δράσεων, δεδομένου ότι μόνο σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον μπορεί να ακμάσει το εμπόριο και να αναπτυχθεί η διεθνής συνεργασία προς όφελος ενός βιώσιμου μέλλοντος για τον κόσμο. Ταυτόχρονα, είναι αναγκαίο να διασφαλιστεί ότι οι κανόνες ανταποκρίνονται στην τρέχουσα οικονομική πραγματικότητα και είναι ικανοί να εξαλείψουν τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού και να εξασφαλίσουν ισότιμους όρους ανταγωνισμού.

Τρίτον, πρέπει να αυξήσει την ικανότητα της ΕΕ να διεκδικεί τα συμφέροντά της και να επιβάλλει τα δικαιώματά της — μεταξύ άλλων με αυτόνομο τρόπο, όταν χρειάζεται.

Η διαπραγμάτευση εμπορικών συμφωνιών αποτέλεσε σημαντικό εργαλείο για τη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών και την προώθηση της βιωσιμότητας· η εφαρμογή των εν λόγω συμφωνιών και η επιβολή των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων που προβλέπουν θα είναι πολύ πιο σημαντικές. Θα περιλαμβάνουν τη διασφάλιση ότι η ΕΕ διαθέτει τα κατάλληλα εργαλεία για την προστασία των εργαζομένων και των επιχειρήσεων από αθέμιτες πρακτικές. Η επίτευξη αυτού του στόχου συνεπάγεται επίσης μεγαλύτερη προσπάθεια προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των σχετικών με τη βιώσιμη ανάπτυξη κεφαλαίων των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ, ώστε να αναβαθμιστούν τα κοινωνικά, τα εργασιακά και τα περιβαλλοντικά πρότυπα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΕΕ, ενισχύοντας την εφαρμογή και την επιβολή των συμφωνιών της, δημιουργεί μέσω της εμπορικής πολιτικής της τις συνθήκες που χρειάζονται οι επιχειρήσεις για να αναπτυχθούν, να επεκταθούν και να καινοτομούν, προς εξασφάλιση θέσεων εργασίας υψηλής ποιότητας στην Ευρώπη και πέραν αυτής. Η στήριξη της πολυμέρειας και η διάθεση συνεργασίας δεν έρχονται σε αντίθεση με το γεγονός ότι η ΕΕ είναι έτοιμη να επιδείξει δυναμισμό για την υπεράσπιση των συμφερόντων της και την άσκηση των δικαιωμάτων της. Η ΕΕ θα πρέπει να εμπλουτίσει την εργαλειοθήκη της, ώστε να είναι σε θέση να προστατευθεί από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές ή άλλες εχθρικές πράξεις, ενεργώντας παράλληλα στο πλαίσιο των διεθνών δεσμεύσεών της.

3.2.Έξι τομείς καίριας σημασίας για την επίτευξη των στόχων της ΕΕ μεσοπρόθεσμα

Για την επίτευξη των τριών στόχων που περιγράφονται ανωτέρω, η Επιτροπή θα επικεντρωθεί σε έξι τομείς. Για καθέναν από αυτούς τους τομείς, μια σειρά πρωταρχικών δράσεων, που πρέπει να υλοποιηθούν κατά τη διάρκεια της τρέχουσας εντολής της Επιτροπής, προσδιορίζονται στα αντίστοιχα σημεία κατωτέρω.

3.2.1. Μεταρρύθμιση του ΠΟΕ

Ο ΠΟΕ, από την ίδρυσή του, το 1995, έχει ωφελήσει σε εξαιρετικά σημαντικό βαθμό τα μέλη του. Έχει εξασφαλίσει σταθερό και προβλέψιμο εμπορικό περιβάλλον, το οποίο έχει καταστήσει εφικτή την τεράστια επέκταση του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ παράλληλα παρέχει ένα πλαίσιο για την επίλυση εμπορικών διαφορών μέσω δικαιοδοτικού μηχανισμού. Ωστόσο, σήμερα διέρχεται κρίση, εξαιτίας της οποίας οι διαπραγματεύσεις του δεν παράγουν αποτελέσματα που να απαντούν στις προκλήσεις του παγκόσμιου εμπορίου. Η ικανότητά του να επιλύει εμπορικές διαφορές δεν τελεσφορεί και το σύστημά του παρακολούθησης πρέπει να βελτιωθεί, ώστε να διασφαλίζεται η διαφάνεια ή να αποτρέπονται οι εμπορικοί φραγμοί.

Η Επιτροπή προτίθεται να επιδιώξει τη μεταρρύθμιση όλων των λειτουργιών του ΠΟΕ.

Οι κανόνες και οι πρακτικές του ΠΟΕ πρέπει να επικαιροποιηθούν και να βελτιωθούν ώστε να αντικατοπτρίζουν τη σημερινή εμπορική πραγματικότητα. Αυτό προϋποθέτει ότι τα μέλη του θα έχουν κοινή αίσθηση σκοπού, κατατείνοντας στην οικονομική ανάκαμψη, στην ανάπτυξη και στην περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα. Ο εκσυγχρονισμός των κανόνων και η βελτίωση της λειτουργίας του ΠΟΕ —μεταξύ άλλων μέσω ανοικτών πλειομερών συμφωνιών— είναι κρίσιμης σημασίας για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού και τη διαμόρφωση ενός συμφωνημένου πλαισίου για το ψηφιακό και βιώσιμο εμπόριο.

Η αποκατάσταση του συστήματος επίλυσης διαφορών είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς η αξιοπιστία ενός συστήματος βασισμένου σε κανόνες εξαρτάται σε καθοριστικό βαθμό από την ανεξαρτησία και γενικά την αποδοχή του συστήματός του για την επίλυση εμπορικών διαφορών.

Το παράρτημα I, με τίτλο «Η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ: Προς ένα βιώσιμο και αποτελεσματικό πολυμερές εμπορικό σύστημα», παρουσιάζει τις θέσεις της ΕΕ σχετικά με τις προτεραιότητες που θα πρέπει να έχει η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ.

Η Επιτροπή θα ασκήσει επίσης πιέσεις για πολυμερείς μεταρρυθμίσεις σε άλλα φόρουμ, για παράδειγμα όσον αφορά τη δημιουργία πολυμερούς επενδυτικού δικαστηρίου στους κόλπους της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για το Διεθνές Εμπορικό Δίκαιο.

3.2.2. Στήριξη της πράσινης μετάβασης και προώθηση υπεύθυνων και βιώσιμων αξιακών αλυσίδων

Όπως μαρτυρεί η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και της υποβάθμισης του περιβάλλοντος αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ΕΕ. Όλες οι πολιτικές της ΕΕ πρέπει να συμβάλουν στην επίτευξη αυτού του στόχου, αλλά η πρόοδος θα εξαρτηθεί από το κατά πόσον οι παγκόσμιοι εταίροι και οι βασικότεροι υπεύθυνοι για τις εκπομπές και τη ρύπανση θα είναι διατεθειμένοι να αυξήσουν το επίπεδο φιλοδοξίας τους. Η εμπορική πολιτική θα διαδραματίσει σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο.

Η βούληση της Επιτροπής για την επόμενη δεκαετία είναι να εξασφαλίσει ότι τα εμπορικά εργαλεία συνοδεύουν και στηρίζουν την παγκόσμια μετάβαση προς μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία —μεταξύ άλλων επιταχύνοντας τις επενδύσεις στον τομέα της καθαρής ενέργειας— και προωθούν αξιακές αλυσίδες που είναι κυκλικές, υπεύθυνες και βιώσιμες. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει την προώθηση της υπεύθυνης επιχειρηματικής συμπεριφοράς και του σεβασμού του περιβάλλοντος, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των εργασιακών προτύπων. Ταυτόχρονα, συνεπάγεται τη δημιουργία των συνθηκών και των ευκαιριών για βιώσιμα προϊόντα και υπηρεσίες.

Η υλοποίηση αυτού του οράματος θα απαιτήσει την ανάληψη δράσης σε όλα τα επίπεδα —πολυμερές, διμερές και αυτόνομο.

Θα απαιτηθεί βελτιωμένο πολυμερές πλαίσιο προκειμένου να υποστηριχθεί η πράσινη μετάβαση σε μια οικονομία κλιματικά ουδέτερη, φιλική για το περιβάλλον και ανθεκτική. Η ΕΕ θα συνεργαστεί με χώρες που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις για να επιδιώξει την υλοποίηση ενός άρτιου περιβαλλοντικού θεματολογίου στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας, θα προωθήσει πρωτοβουλίες και δράσεις που προβάλλουν ζητήματα σχετικά με το κλίμα και τη βιωσιμότητα σε όλες τις λειτουργίες του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης μιας πρωτοβουλίας για το εμπόριο και το κλίμα. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα περιλαμβάνουν την ελευθέρωση επιλεγμένων αγαθών και υπηρεσιών, τη διαφάνεια και τον οικολογικό προσανατολισμό της βοήθειας για το εμπόριο. Θα πρέπει επίσης να περιλαμβάνουν τη σταδιακή ανάπτυξη κανόνων για τις επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων. Επιπλέον, θα προωθούν τη διαβούλευση στο πλαίσιο του ΠΟΕ σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο το εμπόριο μπορεί να στηρίξει την αξιοπρεπή εργασία και την κοινωνική δικαιοσύνη.

Το τεράστιο δίκτυο διμερών εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές στον τομέα των πράσινων τεχνολογιών, αγαθών, υπηρεσιών και επενδύσεων. Η διάσταση της βιωσιμότητας δεν αποτελεί μόνο αντικείμενο φιλόδοξων κεφαλαίων για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά και ένα στοιχείο που θα εξακολουθήσει να αντικατοπτρίζεται σε πολλές άλλες πτυχές των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών της ΕΕ. Οι εν λόγω συμφωνίες υποστηρίζουν τη διάδοση καθαρών και αποδοτικότερων μεθόδων και τεχνολογιών παραγωγής και δημιουργούν ευκαιρίες πρόσβασης στην αγορά για πράσινα αγαθά και υπηρεσίες. Συμβάλλουν στην εξασφάλιση της πρόσβασης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις αγορές τρίτων χωρών και εγγυώνται την απουσία στρεβλώσεων όσον αφορά τις εμπορικές συναλλαγές και τις επενδύσεις σε πρώτες ύλες και ενεργειακά αγαθά που απαιτούνται προκειμένου να διασφαλιστεί ο αναγκαίος εφοδιασμός για τη στήριξη της μετάβασης σε κλιματικά ουδέτερες οικονομίες. Επιπλέον, παρέχουν μια ουσιαστική πλατφόρμα συνεργασίας με τους εταίρους μας σε θέματα που αφορούν την κλιματική αλλαγή, τη βιοποικιλότητα, την κυκλική οικονομία, τη ρύπανση και τις τεχνολογίες καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης, καθώς και τη μετάβαση σε βιώσιμα συστήματα τροφίμων. Όσον αφορά δε τις μελλοντικές εμπορικές συμφωνίες, η Επιτροπή θα προτείνει ένα κεφάλαιο για τα βιώσιμα συστήματα τροφίμων. Η ΕΕ θα προτείνει επίσης η τήρηση της συμφωνίας του Παρισιού να θεωρείται ουσιώδες στοιχείο των μελλοντικών εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών. Επιπλέον, η σύναψη εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών με τις χώρες της G20 θα πρέπει να διαπνέεται από την κοινή φιλοδοξία να επιτευχθεί η κλιματική ουδετερότητα το συντομότερο δυνατόν και σύμφωνα με τις συστάσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC). Η φιλοδοξία αυτή θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται δεόντως στις εθνικά καθορισμένες συνεισφορές (ΕΚΣ) που υποβάλλονται στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού. Η ΕΕ θα καταστήσει επίσης την αποτελεσματική εφαρμογή της σύμβασης για τη βιολογική ποικιλότητα προτεραιότητα των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών.

Οι εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες της ΕΕ, καθώς και το σύστημα γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) έχουν επίσης συμβάλει σημαντικά στην προώθηση του σεβασμού των βασικών ανθρωπίνων και εργασιακών δικαιωμάτων, όπως κατοχυρώνονται στις θεμελιώδεις συμβάσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ) στο πλαίσιο του ΟΗΕ. Ιδιαίτερη προτεραιότητα θα δοθεί στην υλοποίηση αυτών των δεσμεύσεων, συμπεριλαμβανομένης της δράσης κατά της παιδικής εργασίας ως συνιστώσας της ευρύτερης δράσης της Επιτροπής για την εξασφάλιση μηδενικής ανοχής στην παιδική εργασία. Ένας από τους κύριους στόχους της επικείμενης αναθεώρησης του συστήματος γενικευμένων προτιμήσεων (ΣΓΠ) θα είναι η περαιτέρω αύξηση των εμπορικών ευκαιριών για τις αναπτυσσόμενες χώρες, ώστε να αμβλυνθεί η φτώχεια και να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας με βάση τις διεθνείς αξίες και αρχές, όπως τα εργασιακά και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η Επιτροπή θα ενισχύσει περαιτέρω τη διάσταση της βιωσιμότητας στις υφιστάμενες και στις μελλοντικές συμφωνίες κατά την εφαρμογή όλων των κεφαλαίων. Θα αυστηροποιήσει την επιβολή των δεσμεύσεων για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη με βάση τις καταγγελίες που υποβάλλονται στον επικεφαλής για την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών (CTEO). Θα εξεταστεί το ενδεχόμενο λήψης περαιτέρω μέτρων στο πλαίσιο της έγκαιρης επανεξέτασης, το 2021, του σχεδίου δράσης 15 σημείων για την αποτελεσματική εφαρμογή και επιβολή των κεφαλαίων για το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη στις εμπορικές συμφωνίες. Η επανεξέταση θα αφορά όλες τις σχετικές πτυχές της εφαρμογής και επιβολής των εν λόγω κεφαλαίων, μεταξύ άλλων το πεδίο εφαρμογής των δεσμεύσεων, τους μηχανισμούς παρακολούθησης, τη δυνατότητα επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, τη ρήτρα περί ουσιωδών στοιχείων, καθώς και το θεσμικό πλαίσιο και τους απαιτούμενους πόρους.

Επιπλέον, η λήψη αυτόνομων μέτρων εξυπηρετεί τον στόχο να διασφαλιστεί ότι το εμπόριο είναι βιώσιμο, υπεύθυνο και συνεκτικό με τους γενικούς στόχους και τις αξίες μας. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί ο μηχανισμός συνοριακής προσαρμογής άνθρακα (CBAM). Η Επιτροπή επεξεργάζεται πρόταση για τη σύσταση του εν λόγω μηχανισμού, προκειμένου να αποτρέψει το ενδεχόμενο η διαρροή άνθρακα να υπονομεύσει την αποτελεσματικότητα των δικών της πολιτικών για το κλίμα. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η πρόθεση της Επιτροπής να υποβάλει νομοθεσία για την αντιμετώπιση της αποψίλωσης και της υποβάθμισης των δασών. Σημαντικό στοιχείο για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της υπευθυνότητας των αλυσίδων εφοδιασμού θα είναι η πρόταση της Επιτροπής σχετικά με τη βιώσιμη εταιρική διακυβέρνηση, συμπεριλαμβανομένης της υποχρεωτικής δέουσας επιμέλειας για το περιβάλλον και για τα ανθρώπινα και τα εργασιακά δικαιώματα. Με την επιφύλαξη της εκτίμησης των επιπτώσεων, το στοιχείο αυτό θα περιλαμβάνει αποτελεσματικούς μηχανισμούς δράσης και επιβολής, ώστε να διασφαλίζεται ότι η καταναγκαστική εργασία δεν εισέρχεται στις αξιακές αλυσίδες των επιχειρήσεων της ΕΕ.

Το νέο παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα θα συμβάλει και αυτό στη διασφάλιση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Χάρη σ’ αυτό το καθεστώς, η ΕΕ απέκτησε ένα πλαίσιο που θα της επιτρέπει να στοχεύει πρόσωπα, οντότητες και φορείς —συμπεριλαμβανομένων κρατικών και μη κρατικών φορέων— που ευθύνονται, εμπλέκονται ή συνδέονται με σοβαρές παραβιάσεις και καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως 22 .

Οι εισαγωγές πρέπει να συμμορφώνονται με τους οικείους ενωσιακούς κανονισμούς και πρότυπα. Τα ανωτέρω παραδείγματα αποδεικνύουν ότι, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, οι οποίες ορίζονται από τους κανόνες του ΠΟΕ, ενδείκνυται η ΕΕ να απαιτεί τη συμμόρφωση των εισαγόμενων προϊόντων με ορισμένες απαιτήσεις παραγωγής. Οι κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου αποσκοπούν στη διασφάλιση προβλέψιμου και αμερόληπτου πλαισίου εμπορικών συναλλαγών, διασφαλίζοντας παράλληλα το δικαίωμα κάθε χώρας να θεσπίζει ρυθμίσεις σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές της. Η νομιμοποίηση της εφαρμογής απαιτήσεων παραγωγής στις εισαγωγές βασίζεται στην ανάγκη να προστατευθεί το παγκόσμιο περιβάλλον ή να επιλυθούν ζητήματα ηθικής τάξης. Κάθε φορά που η ΕΕ θα εξετάζει το ενδεχόμενο εφαρμογής τέτοιων μέτρων σε εισαγόμενα προϊόντα, αυτό θα γίνεται με πλήρη σεβασμό των κανόνων του ΠΟΕ, και ιδίως της αρχής της απαγόρευσης των διακρίσεων και της αρχής της αναλογικότητας, προκειμένου να αποφεύγονται οι περιττές διαταραχές του εμπορίου.

Η Επιτροπή θα πρωτοστατήσει στις εργασίες για την κατάρτιση προτύπων βιώσιμης ανάπτυξης και θα αναπτύξει διεθνή πρότυπα σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ενώ παράλληλα θα συνεργαστεί με τους εταίρους της για την εκπόνηση και την εφαρμογή εξίσου φιλόδοξων κανόνων.

3.2.3.Στήριξη της ψηφιακής μετάβασης και του εμπορίου υπηρεσιών

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να συμβάλει στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος εντός του οποίου οι ενωσιακοί πάροχοι υπηρεσιών θα μπορούν να καινοτομούν και να αναπτύσσονται. Το παγκόσμιο πλαίσιο των διεθνών κανόνων πρέπει να επικαιροποιηθεί κατά προτεραιότητα.

Ο ψηφιακός τομέας θα γνωρίσει έντονο παγκόσμιο ανταγωνισμό, ο οποίος θα επανακαθορίσει τις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις. Η ΕΕ μπορεί να επιτύχει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της μόνο αν καταρτίσει ένα εξωστρεφές ψηφιακό θεματολόγιο, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη το παγκόσμιο περιβάλλον όπου ο ανταγωνισμός γίνεται διαρκώς μεγαλύτερος και πιο λυσσαλέος, θέτοντας ενίοτε υπό αμφισβήτηση την προσέγγιση βάσει αξιών που ακολουθεί η ΕΕ όσον αφορά την ψηφιοποίηση. Η εμπορική πολιτική θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στην επίτευξη των ενωσιακών στόχων που συνδέονται με την ψηφιακή μετάβαση. Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις βασίζονται στις ψηφιακές υπηρεσίες, κάτι που θα κάνουν διαρκώς περισσότερο στο μέλλον. Τα δεδομένα είναι η σανίδα σωτηρίας για πολλές επιχειρήσεις και αποτελούν κρίσιμη συνιστώσα των αλυσίδων εφοδιασμού της ΕΕ. Οι ψηφιακές τεχνολογίες βελτιώνουν την αποδοτικότητα, βελτίωση που είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας 23 , αλλά επίσης μετασχηματίζουν παραδοσιακούς βιομηχανικούς τομείς στους οποίους οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα πρέπει να διατηρήσουν και να ενισχύσουν την ανταγωνιστική τους θέση. Ταυτόχρονα, ο ψηφιακός μετασχηματισμός και η ανάδυση νέων τεχνολογιών θέτουν σημαντικά ζητήματα ασφάλειας και αξιών για την Ευρώπη και απαιτούν προσεκτικά σταθμισμένη προσέγγιση πολιτικής τόσο στο εσωτερικό όσο και εκτός αυτής. Οι επιπτώσεις των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής νοημοσύνης, πρέπει να αντιμετωπιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο με τη θέσπιση πιο φιλόδοξων παγκόσμιων προτύπων και κανόνων.

Η στήριξη του ψηφιακού θεματολογίου της Ευρώπης αποτελεί προτεραιότητα για την εμπορική πολιτική της ΕΕ. Στόχος είναι να εξασφαλίσει η ΕΕ ηγετική θέση στο ψηφιακό εμπόριο και στον τομέα της τεχνολογίας, κυρίως μέσω της προώθησης της καινοτομίας. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να πρωτοστατεί στον τομέα των ψηφιακών προτύπων και των ρυθμιστικών προσεγγίσεων, ιδίως όσον αφορά την προστασία των δεδομένων, για την οποία ο σχετικός γενικός κανονισμός της ΕΕ θεωρείται συχνά πηγή έμπνευσης 24 . Για να επιτευχθεί αυτό, ο ΠΟΕ πρέπει να καθορίσει τους κανόνες για το ψηφιακό εμπόριο και η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην κατάρτισή τους. Μόλις συμφωνηθούν αυτοί οι κανόνες, η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τη διεξαγωγή περαιτέρω πλειομερών διαπραγματεύσεων εντός του ΠΟΕ για την ελευθέρωση του εμπορίου υπηρεσιών σε τομείς που υπερβαίνουν το ηλεκτρονικό εμπόριο.

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να εντείνει τις διμερείς επαφές και να αναζητήσει ισχυρότερα πλαίσια συνεργασίας με ομοϊδεάτες εταίρους σε ψηφιακά ζητήματα που αφορούν το εμπόριο. Θα επιδιώξει, μάλιστα, να εντείνει τους ρυθμιστικούς διαλόγους της με τους εν λόγω εταίρους.

Το ζήτημα των δεδομένων θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το μέλλον της ΕΕ. Όσον αφορά τις διασυνοριακές διαβιβάσεις δεδομένων και την απαγόρευση των απαιτήσεων γεωγραφικού περιορισμού των δεδομένων, η Επιτροπή θα υιοθετήσει ανοικτή αλλά στιβαρή προσέγγιση, με βάση τις ευρωπαϊκές αξίες και συμφέροντα. Η Επιτροπή θα εργαστεί προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι επιχειρήσεις της μπορούν να επωφεληθούν από τη διεθνή ελεύθερη ροή δεδομένων, σε πλήρη συμμόρφωση με τους κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων και άλλους στόχους δημόσιας πολιτικής, συμπεριλαμβανομένης της δημόσιας ασφάλειας και της δημόσιας τάξης. Ειδικότερα, η ΕΕ θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για την εξάλειψη των αδικαιολόγητων εμποδίων στις ροές δεδομένων, διατηρώντας παράλληλα την κανονιστική αυτονομία της στον τομέα της προστασίας των δεδομένων και της ιδιωτικότητας.  25 Για την καλύτερη αξιολόγηση του μεγέθους και της αξίας των διασυνοριακών ροών δεδομένων, η Επιτροπή θα δημιουργήσει ένα ευρωπαϊκό αναλυτικό πλαίσιο για τη μέτρηση των ροών δεδομένων.

3.2.4. Ενίσχυση του αντικτύπου των κανονιστικών ρυθμίσεων της ΕΕ

Η ικανότητα επηρεασμού κατά την εκπόνηση κανονισμών και προτύπων παγκόσμιας σημασίας συνιστά αξιόλογο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Για δεκαετίες η ΕΕ υπήρξε πρωτοπόρος σ’ αυτόν τον τομέα. Έχει υποστηρίξει τις εργασίες που πραγματοποιήθηκαν από διεθνείς φορείς καθορισμού προτύπων, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Τυποποίησης (ISO), και τομεακά διεθνή φόρουμ. Οι προσπάθειες αυτές βοήθησαν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να αποκτήσουν πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές, κατάργησαν εμπορικούς φραγμούς και στήριξαν την κανονιστική σύγκλιση. Η προσέγγιση αυτή, σε συνδυασμό με το μέγεθος της ενωσιακής αγοράς, έχουν επιτρέψει στην ΕΕ να ασκεί ισχυρή επιρροή σε θέματα διεθνούς τυποποίησης, με αποτέλεσμα, μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις να υιοθετούνται οικειοθελώς τα υψηλά πρότυπα, οι κανονισμοί και οι πολιτικοί στόχοι της καθ’ όλο το μήκος των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού. Ο μεγάλος κανονιστικός αντίκτυπος της ΕΕ σε παγκόσμιο επίπεδο προσέδωσε σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους Ευρωπαίους εξαγωγείς, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ.

Το σχετικό βάρος της ΕΕ συρρικνώνεται λόγω της εμφάνισης νέων ρυθμιστικών δυνάμεων και της ταχείας τεχνολογικής ανάπτυξης, η οποία συχνά καθοδηγείται από τρίτες χώρες.

Προκειμένου η ΕΕ να αυξήσει την επιρροή της στον τομέα αυτό, πρέπει να ακολουθήσει πιο στρατηγική προσέγγιση όσον αφορά τη διεθνή ρυθμιστική συνεργασία, ιδίως σε θέματα που αφορούν την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει μια περισσότερο προδραστική στάση κατά την εκπόνηση νέων κανονισμών, ώστε να είναι καλύτερα προετοιμασμένη να προωθήσει τις ρυθμιστικές προσεγγίσεις της σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό θα απαιτήσει μεγαλύτερες συνέργειες μεταξύ των εσωτερικών και των εξωτερικών πολιτικών, προκειμένου να προσδιοριστούν σε πρώιμο στάδιο οι στρατηγικοί τομείς στους οποίους θα πρέπει να επικεντρωθεί η διεθνής ρυθμιστική συνεργασία. Θα απαιτήσει επίσης διάλογο και συνεργασία με τους ενωσιακούς φορείς τυποποίησης, με σκοπό τον προσδιορισμό στρατηγικών προτεραιοτήτων για τα διεθνή πρότυπα. Η Επιτροπή, στις εκτιμήσεις των επιπτώσεων σημαντικών κανονισμών, θα δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην ανάλυση της εξωτερικής διάστασης των κανονιστικών πολιτικών της και θα καθορίσει εταίρους προτεραιότητας για τη ρυθμιστική συνεργασία. Η εμπορική πολιτική θα πρέπει να είναι σε θέση να στηρίξει τις δραστηριότητες συνεργασίας που διεξάγονται υπό την καθοδήγηση των ρυθμιστικών αρχών και, για τον σκοπό αυτό, να αξιοποιήσει πλήρως τις ευκαιρίες που παρέχουν οι εμπορικές συμφωνίες. Η εμπορική πολιτική, από κοινού με τις διεθνείς εταιρικές σχέσεις και την αναπτυξιακή συνεργασία —μεταξύ άλλων μέσω της Βοήθειας για το Εμπόριο— θα πρέπει επίσης να συμβάλει στη στήριξη της υιοθέτησης των διεθνών προτύπων από τις αναπτυσσόμενες χώρες-εταίρους και στη διευκόλυνση της συμμόρφωσης με τις νέες κανονιστικές απαιτήσεις. Η ΕΕ θα εντείνει επίσης τους ρυθμιστικούς διαλόγους της με τις χώρες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού και της Λατινικής Αμερικής που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις.

Η συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα έχει καίρια σημασία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι νέες ρυθμίσεις συνάδουν με τις αξίες δημοκρατικών, ανοικτών και χωρίς αποκλεισμούς κοινωνιών.

3.2.5. Σύσφιξη των εταιρικών σχέσεων της ΕΕ με τις γειτονικές χώρες, τις χώρες της διεύρυνσης και την Αφρική

Οι χώρες που βρίσκονται γεωγραφικά εγγύτερα σε εμάς είναι και εκείνες με τις οποίες διατηρούμε τις σημαντικότερες σχέσεις. Η σταθερότητα και η ευημερία στις γειτονικές χώρες της ΕΕ και στην Αφρική είναι προς το πολιτικό και το οικονομικό συμφέρον της ΕΕ. Η ΕΕ προτίθεται να εξαντλήσει κάθε δυνατότητα για να στηρίξει τους εταίρους της στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν από τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 και να επιτύχουν βιώσιμη ανάπτυξη. Το πυκνό δίκτυο εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ μ’ αυτές τις χώρες παρέχει την προοπτική στενότερης οικονομικής ολοκλήρωσης και ανάπτυξης ολοκληρωμένων δικτύων παραγωγής και υπηρεσιών. Αυτό θα αποτελέσει μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την προώθηση βιώσιμων επενδύσεων και τη βελτίωση της ανθεκτικότητας των οικονομιών μας μέσω διαφοροποιημένων αξιακών αλυσίδων, καθώς και την προώθηση της ανάπτυξης του εμπορίου βιώσιμων προϊόντων, μεταξύ άλλων με σκοπό τη στήριξη της δράσης για το κλίμα και του ενεργειακού μετασχηματισμού. Επιπλέον, θα συμβάλει στην καταπολέμηση των γενεσιουργών αιτιών της παράτυπης μετανάστευσης, στο πλαίσιο της ευρύτερης συμβολής της εμπορικής πολιτικής στις ολοκληρωμένες εταιρικές σχέσεις, σύμφωνα με το νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο 26 .

Η ΕΕ θα συσφίξει τις στενές οικονομικές εταιρικές σχέσεις της εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και προσβλέπει στη στενή συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο για την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας. Η ΕΕ προσβλέπει επίσης στον εκσυγχρονισμό των εμπορικών και οικονομικών σχέσεών της με την Ελβετία καθώς και με την Τουρκία, υπό τον όρο ότι πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις.

Ιδιαίτερα σημαντικό θα είναι να στηριχθεί η ενίσχυση της οικονομικής ολοκλήρωσης με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης 27 . Όσον αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, η ενισχυμένη μεθοδολογία διεύρυνσης και το οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο 28 θέτουν το πλαίσιο για την ταχύτερη ενσωμάτωσή τους στην ενωσιακή αγορά ενόψει της προσχώρησής τους, εξασφαλίζοντας παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού. Αυτή η αυξημένη οικονομική ολοκλήρωση βασίζεται στις ίδιες τις δεσμεύσεις των Δυτικών Βαλκανίων να δημιουργήσουν μια κοινή περιφερειακή αγορά, με βάση τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ. Όσον αφορά την Ανατολική Εταιρική Σχέση, και ιδίως τις χώρες με τις οποίες έχει συνάψει συμφωνίες για σφαιρικές και σε βάθος ζώνες ελεύθερων συναλλαγών (Ουκρανία, Γεωργία και Μολδαβία), η ΕΕ στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλουν με σκοπό τη μεγαλύτερη ευθυγράμμιση με το ενωσιακό ρυθμιστικό μοντέλο, μεταξύ άλλων για την ψηφιακή και την πράσινη μετάβαση. Για τους συγκεκριμένους εταίρους, οι προσπάθειες ενσωμάτωσης των κανονισμών της ΕΕ θα μπορούσαν να συνοδεύονται από στενότερο διάλογο σχετικά με την εκπόνηση και την εφαρμογή τους, συμπεριλαμβανομένων της συμμετοχής σε ομάδες εμπειρογνωμόνων και των συστηματικότερων επαφών με τους ενωσιακούς οργανισμούς τυποποίησης. Θα πρέπει επίσης να εξεταστούν πρόσθετα μέτρα για τη διευκόλυνση του εμπορίου, μεταξύ άλλων με τη σύναψη συμφωνιών για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης.

Η αναβάθμιση των σχέσεων και της οικονομικής ολοκλήρωσης της ΕΕ με τη Νότια Γειτονία 29 θα αποτελέσει στρατηγική αναγκαιότητα για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα. Η ΕΕ επωφελείται από τη γεωγραφική εγγύτητα και τους πολιτιστικούς και γλωσσικούς δεσμούς της με τις χώρες της Νότιας Μεσογείου, στοιχεία που διευκολύνουν αυτή τη στρατηγική οικονομική και εμπορική ολοκλήρωση. Η εμπορική πολιτική μπορεί να αποτελέσει βασικό εργαλείο για την προώθηση στρατηγικών αλληλεξαρτήσεων μεταξύ της ΕΕ και της Νότιας Γειτονίας και για την ανάπτυξη αμοιβαία επωφελών πρωτοβουλιών ενσωμάτωσης, ιδίως όσον αφορά τις στρατηγικές αξιακές αλυσίδες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών με οκτώ χώρες της Νότιας Μεσογείου στο πλαίσιο ευρύτερων συμφωνιών σύνδεσης. Οι διαπραγματεύσεις για μια σφαιρική και σε βάθος ζώνη ελευθέρων συναλλαγών με το Μαρόκο και την Τυνησία βρίσκονται σε εξέλιξη εδώ και αρκετά χρόνια. Η ΕΕ είναι διατεθειμένη να συζητήσει με τους δύο εταίρους επιλογές για τον εκσυγχρονισμό των εμπορικών και επενδυτικών σχέσεων, ώστε αυτές να ανταποκρίνονται καλύτερα στις σημερινές προκλήσεις.

Η ΕΕ θα εντείνει σημαντικά τη συνεργασία της με τους Αφρικανούς εταίρους της για την απελευθέρωση των οικονομικών δυνατοτήτων τους και την προώθηση της οικονομικής διαφοροποίησης και της χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθούν περαιτέρω το βιώσιμο εμπόριο και οι επενδυτικοί δεσμοί τόσο μεταξύ των ηπείρων όσο και στην ίδια την Αφρική 30 . Αυτό συνάδει με τη μακροπρόθεσμη προοπτική μιας διηπειρωτικής εμπορικής συμφωνίας βασισμένης στην επιτυχή υλοποίηση της αφρικανικής ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών (AfCFTA). Στηρίζεται κυρίως στις περιφερειακές οικονομικές κοινότητες της Αφρικής και στις συμφωνίες οικονομικής εταιρικής σχέσης με την ΕΕ. Η ενίσχυση της σχέσης με την Αφρική θα πρέπει να προαχθεί σε όλα τα επίπεδα, μεταξύ άλλων μέσω του πολιτικού διαλόγου με την Αφρικανική Ένωση και τα μέλη της, μέσω της διεύρυνσης και της εμβάθυνσης των συμφωνιών οικονομικής εταιρικής σχέσης, και μέσω της ανάπτυξης διμερών σχέσεων με μεμονωμένες χώρες για την προώθηση βιώσιμων επενδύσεων στους τομείς της γεωργίας, των μεταποιημένων προϊόντων και των υπηρεσιών. Η Επιτροπή θα αρχίσει επίσης να διερευνά τις δυνατότητες προώθησης της οικονομικής ολοκλήρωσης στην ήπειρο μέσω εναρμονισμένων κανόνων καταγωγής που θα ισχύουν για τις εμπορικές τους συναλλαγές με την ΕΕ.

Η Επιτροπή θα προτείνει μια νέα πρωτοβουλία για βιώσιμες επενδύσεις σε ενδιαφερόμενους εταίρους ή περιφέρειες της Αφρικής και της Νότιας Γειτονίας. Ο εν λόγω στόχος θα μπορεί να επιτευχθεί με τη μορφή αυτόνομων επενδυτικών συμφωνιών ή στο πλαίσιο εκσυγχρονισμού των υφιστάμενων εμπορικών συμφωνιών. Οι συμφωνίες αυτές, για να μεγιστοποιηθεί ο αντίκτυπός τους και να διευκολυνθεί η εφαρμογή τους, θα εκπονηθούν από κοινού με τα εργαλεία αναπτυξιακής συνεργασίας της ΕΕ για τη στήριξη των επενδύσεων και, όπου είναι εφικτό, με την προσέγγιση «Ομάδα Ευρώπη», ώστε να εξασφαλίζονται συνέργειες με τα κράτη μέλη της ΕΕ, τον ιδιωτικό τομέα, την κοινωνία των πολιτών και όλους τους σχετικούς φορείς. Η πλέον προβεβλημένη από αυτές τις πρωτοβουλίες είναι το Εξωτερικό Επενδυτικό Σχέδιο (ΕΕΣ), που δρομολογήθηκε το 2017 για την υποσαχάρια Αφρική και τις γειτονικές χώρες της ΕΕ. Περιλαμβάνει επίσης το Ευρωπαϊκό Ταμείο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη+ (ΕΤΒΑ+), το οποίο αποκτά καθολική εφαρμογή με το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο (ΠΔΠ) για την περίοδο 2021-2027. Οι τρεις πυλώνες του Εξωτερικού Επενδυτικού Σχεδίου θα συμβάλουν στη στήριξη βιώσιμων επενδύσεων στην Αφρική και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Γειτονίας, προωθώντας παράλληλα μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος και του επενδυτικού κλίματος. Αυτό θα εξυπηρετήσει τη διαπεριφερειακή ολοκλήρωση και τη σύσφιξη των εμπορικών σχέσεων ΕΕ-Αφρικής όσο προχωρά η υλοποίηση της AfCFTA.

3.2.6. Μεγαλύτερη έμφαση της ΕΕ στην εφαρμογή και την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών και διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού

Μετά την πληθώρα νέων συμφωνιών που έχουν υπογραφεί τα τελευταία χρόνια, η Επιτροπή θα εστιάσει τις προσπάθειές της στην πλήρη αξιοποίηση των οφελών που παρέχουν οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ, σε συνδυασμό με τη σθεναρή επιβολή των υποχρεώσεων που προβλέπουν όσον αφορά τόσο την πρόσβαση στην αγορά όσο και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Οι Ευρωπαίοι ενδιαφερόμενοι φορείς πρέπει να γνωρίζουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ και να είναι βέβαιοι ότι μπορούν να αποκομίσουν τα οφέλη που διαπραγματεύτηκε η ΕΕ. Στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και στη Λατινική Αμερική, η ΕΕ έχει ολοκληρώσει ή διεξάγει ακόμη διαπραγματεύσεις εμπορικών συμφωνιών, οι οποίες δημιουργούν σημαντικές οικονομικές ευκαιρίες. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για την κύρωση των συμφωνιών με τη Mercosur και το Μεξικό, και να ολοκληρωθούν οι εν εξελίξει διαπραγματεύσεις, ιδίως με τη Χιλή, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, οι οποίες βρίσκονται σε ικανοποιητικό στάδιο. Στην περίπτωση της Mercosur, βρίσκεται σε εξέλιξη διάλογος για την ενίσχυση της συνεργασίας όσον αφορά τη διάσταση της βιώσιμης ανάπτυξης στη συμφωνία, ιδίως ως προς την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού και την αποψίλωση των δασών.

Το στοιχείο αυτό θα στηρίξει καθοριστικά την προσπάθεια που καταβάλλει η ΕΕ για ανοικτή στρατηγική αυτονομία και θα διευκολύνει την πρόσβαση στις αγορές, ιδίως για τις ΜΜΕ. Θα συμβάλει επίσης στην αναχαίτιση των τάσεων προστατευτισμού και στην εξάλειψη των στρεβλώσεων που επηρεάζουν τις εξαγωγές της ΕΕ. Η κομβική σημασία αυτού του τομέα εργασιών επιβεβαιώθηκε τον Ιούλιο του 2020 με τον διορισμό του επικεφαλής για την επιβολή των εμπορικών συμφωνιών.

Στο πλαίσιο αυτό, εργασίες θα πραγματοποιηθούν στους ακόλουθους τομείς:

·Πλήρης αξιοποίηση των ευκαιριών που παρέχει η εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών. Η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλες τις εγγενείς δυνατότητες ευελιξίας των εμπορικών της συμφωνιών, ώστε να είναι κατάλληλες για τον επιδιωκόμενο σκοπό και να ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις που σχετίζονται με την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η ΕΕ θα συνεχίσει επίσης να χρησιμοποιεί τη Βοήθεια για το Εμπόριο προκειμένου να συνδράμει τις αναπτυσσόμενες χώρες στην εφαρμογή των εμπορικών συμφωνιών και να στηρίξει τη συμμόρφωση με τους κανόνες και τα πρότυπα, ιδίως όσον αφορά τη βιώσιμη ανάπτυξη.

·Στήριξη των ενδιαφερόμενων μερών της ΕΕ ώστε να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ευκαιρίες που παρέχουν οι ενωσιακές συμφωνίες. Η Επιτροπή θα βασιστεί στην επιτυχία της πύλης Access2Markets, θα την εμπλουτίσει με περαιτέρω λειτουργίες και θα τη διασυνδέσει με άλλους σημαντικούς διαύλους πληροφόρησης 31 , ιδίως για τις ΜΜΕ. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει επίσης να στηρίζει τον γεωργικό και τον αγροδιατροφικό τομέα της ΕΕ —οι οποίοι αποτελούνται κυρίως από ΜΜΕ—, δίνοντας έμφαση στην προώθηση της βιωσιμότητας και της ποιότητας των προϊόντων τους και τοποθετώντας τους στην εμπροσθοφυλακή του ενωσιακού συστήματος για τη βιωσιμότητα των τροφίμων. 

·Παρακολούθηση της ορθής εφαρμογής και επιβολής των εμπορικών συμφωνιών της ΕΕ και διευκόλυνση της υποβολής καταγγελιών σχετικά με εμπόδια πρόσβασης στην αγορά και παραβάσεις υποχρεώσεων όσον αφορά το εμπόριο και τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσω του ενιαίου σημείου εισόδου. Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα ενδιαφερόμενα μέρη για την παρακολούθηση της εφαρμογής από τους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ και τη διασφάλιση συνεκτικής προσέγγισης. Θα προτείνει ειδική νομοθετική πράξη που είναι αναγκαία για την επιβολή, μεταξύ άλλων, των σχετικών με το εμπόριο διατάξεων της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας ΕΕ-Ηνωμένου Βασιλείου.

·Αντιμετώπιση των περιπτώσεων μη συμμόρφωσης μέσω του ΠΟΕ ή διμερούς διαδικασίας επίλυσης διαφορών, όταν τα άλλα μέσα αποτυγχάνουν. Ο επικαιροποιημένος κανονισμός επιβολής 32 ενισχύει την ικανότητα της ΕΕ να ενεργεί σε καταστάσεις κατά τις οποίες η επίλυση διαφορών, στο πλαίσιο του ΠΟΕ ή διμερών συμφωνιών, παρακωλύεται. 

·Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να εφαρμόζει τα μέσα εμπορικής άμυνας με στιβαρό τρόπο, ώστε η ευρωπαϊκή βιομηχανία να μην εκτίθεται σε αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, θα χρειαστεί επίσης, μεταξύ άλλων, να παρακολουθεί τις νέες μορφές επιδότησης από τρίτες χώρες, π.χ. στον τομέα της χρηματοδότησης επενδύσεων, καθώς και να τις αντιμετωπίζει κατάλληλα με την επιβολή αντισταθμιστικών δασμών.

·Στον τομέα της ασφάλειας και βάσει του κανονισμού για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ), η Επιτροπή καλεί εκ νέου όλα τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν και να εφαρμόσουν έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό ελέγχου των ΑΞΕ για την αντιμετώπιση περιπτώσεων στις οποίες η απόκτηση ή ο έλεγχος συγκεκριμένης επιχείρησης, υποδομής ή τεχνολογίας θα προκαλούσε κίνδυνο για την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη στην ΕΕ 33 . Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να εφαρμόζει τον μηχανισμό συνεργασίας με τις αρχές των κρατών μελών για την προστασία της ασφάλειας και της δημόσιας τάξης από επικίνδυνες άμεσες ξένες επενδύσεις και θα εξετάσει το ενδεχόμενο ενίσχυσης του μηχανισμού συνεργασίας που θεσπίστηκε με τον κανονισμό για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων.

·Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τις αρχές των κρατών μελών για να εξασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή του εκσυγχρονισμένου κανονισμού για τον έλεγχο των εξαγωγών 34 ευαίσθητων ειδών και τεχνολογιών διπλής χρήσης με σκοπό τη στήριξη ασφαλών αλυσίδων αξίας, την προώθηση της διεθνούς ασφάλειας, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη διασφάλιση ισότιμων όρων ανταγωνισμού για τους εξαγωγείς της ΕΕ.

Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να αναπτύξει δικά της εργαλεία ώστε να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις και να προστατεύσει τις επιχειρήσεις και τους πολίτες της από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές, τόσο εντός όσο και εκτός αυτής.

·Η Επιτροπή θα προτείνει νέα νομική πράξη στον τομέα της εμπορικής πολιτικής, με σκοπό την προστασία της ΕΕ έναντι πιθανών μέτρων εξαναγκασμού από τρίτες χώρες.

·Η Επιτροπή θα προτείνει νομική πράξη για την αντιμετώπιση των στρεβλώσεων που προκαλούνται από τις ξένες επιδοτήσεις στην εσωτερική αγορά της ΕΕ.

·Για να βελτιωθεί η αμοιβαία πρόσβαση των οικονομικών φορέων της ΕΕ στις δημόσιες συμβάσεις, η Επιτροπή θα επιδιώξει να προωθήσει το μέσο για τις διεθνείς δημόσιες συμβάσεις και καλεί το Συμβούλιο να ολοκληρώσει επειγόντως τις σχετικές εργασίες του.

·Τέλος, η Επιτροπή θα διερευνήσει επιλογές ενόψει της κατάρτισης ενωσιακής στρατηγικής για τις εξαγωγικές πιστώσεις, ώστε να εξασφαλιστούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της ΕΕ στις αγορές τρίτων χωρών, στις οποίες είναι αναγκασμένες να ανταγωνίζονται ολοένα και περισσότερο αλλοδαπούς φορείς που λαμβάνουν χρηματοδοτική στήριξη από τις κυβερνήσεις τους. Η εν λόγω στρατηγική θα περιλαμβάνει τη σύσταση ενωσιακής διευκόλυνσης εξαγωγικών πιστώσεων και τον ενισχυμένο συντονισμό των χρηματοδοτικών εργαλείων της ΕΕ. Σύμφωνα με τον στόχο της Πράσινης Συμφωνίας για τη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα, θα παρέχει επίσης κίνητρα για φιλικά προς το κλίμα τεχνολογικά έργα και θα προτείνει την άμεση κατάργηση της στήριξης στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα και την αποθάρρυνση κάθε περαιτέρω επένδυσης σε έργα υποδομών για την παραγωγή ενέργειας από ορυκτά καύσιμα σε τρίτες χώρες, εκτός αν συνάδουν πλήρως με μια φιλόδοξη και σαφώς σηματοδοτημένη πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα, η οποία θα ανταποκρίνεται στους μακροπρόθεσμους στόχους της συμφωνίας του Παρισιού και στα βέλτιστα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να εργάζεται για την εναρμόνιση των προτιμησιακών κανόνων καταγωγής στις ενωσιακές εμπορικές συμφωνίες, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντα των ενδιαφερόμενων μερών της ΕΕ, και ιδίως των ΜΜΕ.

Η αξιοποίηση των οφελών που συνεπάγονται οι εν λόγω συμφωνίες για τα φυσικά πρόσωπα και τις επιχειρήσεις, η συστηματικότερη αντιμετώπιση των υφιστάμενων φραγμών και η πρόληψη της εμφάνισης νέων απαιτούν τη συλλογική προσπάθεια όλων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών, καθώς και της κοινωνίας των πολιτών και άλλων ενδιαφερόμενων μερών. Η Επιτροπή θα ηγηθεί αυτών των προσπαθειών, μεταξύ άλλων μέσω των εργασιών των αντιπροσωπειών της ΕΕ και των δικτύων που διαθέτουν τα κράτη μέλη και οι επιχειρηματικές ενώσεις σε τρίτες χώρες.

4.Υποστήριξη εμπεριστατωμένης συζήτησης για την εμπορική πολιτική

Η Επιτροπή, με την ανακοίνωσή της «Εμπόριο για όλους» 35 , αύξησε σημαντικά τη δέσμευσή της για μια εμπορική πολιτική με διαφάνεια και χωρίς αποκλεισμούς. Θα συνεχίσει στην ίδια πορεία, η οποία έχει αποτιμηθεί θετικά από όσους συνέβαλαν με παρατηρήσεις στο πλαίσιο της επανεξέτασης της εμπορικής πολιτικής 36 . Οι τελευταίες έρευνες του Ευρωβαρόμετρου που δημοσιεύθηκαν το 2019 έδειξαν ότι οι πολίτες επικροτούν τις προσπάθειες των τελευταίων ετών. Έξι στους δέκα δηλώνουν πεπεισμένοι ότι η ΕΕ εφαρμόζει την εμπορική πολιτική της με ανοικτό και διαφανή τρόπο.

Δεδομένης της σημασίας που έχει ο διάλογος με τα ενδιαφερόμενα μέρη, και για να προωθηθεί η στοχευμένη συνεργασία σε βασικά ζητήματα, η Επιτροπή θα εμβαθύνει τη συνεργασία της με την κοινωνία των πολιτών και τους κοινωνικούς εταίρους, με βάση τη μελέτη επανεξέτασης του διαλόγου με την κοινωνία των πολιτών, η οποία δρομολογήθηκε το 2020. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην εφαρμογή και την επιβολή, και ιδίως στη διασφάλιση της πλήρους ικανοποίησης των συμφερόντων της ΕΕ όσον αφορά τα αναμενόμενα οφέλη των εμπορικών συμφωνιών. Η έμφαση στη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ θα αποτυπώνεται στις εντατικότερες ανταλλαγές για τα θέματα αυτά.

Προκειμένου να διαμορφωθεί στέρεη βάση για την ανάπτυξη εμπορικής πολιτικής, η Επιτροπή θα εντείνει επίσης τις προσπάθειές της όσον αφορά την ανάλυση και τη συλλογή δεδομένων και θα παροτρύνει τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν τις αναλύσεις τους. Η Επιτροπή θα πραγματοποιήσει εκ των υστέρων αξιολόγηση του αντικτύπου των συμφωνιών της ΕΕ σε καίριες περιβαλλοντικές πτυχές, όπως το κλίμα. Η Επιτροπή θα πραγματοποιήσει επίσης εργασίες για την καλύτερη κατανόηση των επιπτώσεων που έχουν διάφορες συνιστώσες της εμπορικής πολιτικής στην ισότητα των φύλων και θα καταρτίσει δράσεις για την αύξηση της ευαισθητοποίησης ως προς τα θέματα του φύλου στην εμπορική πολιτική 37 , συμπεριλαμβανομένης της Βοήθειας για το Εμπόριο. Θα διενεργηθούν περαιτέρω αναλύσεις σχετικά με τις επιπτώσεις των εμπορικών πολιτικών στην απασχόληση και στις διάφορες πτυχές της κοινωνικής ανάπτυξης.

5.Συμπέρασμα

Η εμπορική πολιτική της ΕΕ πρέπει να προσαρμοστεί προκειμένου να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις του καιρού μας και στις προσδοκίες των πολιτών μας. Είναι δική μας ευθύνη να διασφαλίσουμε ότι υπηρετεί τα συμφέροντα της ΕΕ, βοηθώντας την να εκπληρώνει τις φιλοδοξίες της και διαφυλάσσοντας τη θέση της στον κόσμο, τόσο σήμερα όσο και για τις μελλοντικές γενιές. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι εξαιρετικά σημαντικό να αναπροσανατολιστεί η εμπορική πολιτική της ΕΕ προς στόχους οι οποίοι στηρίζουν τον εκ βάθρων πράσινο και ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας της, την οικοδόμηση πιο βιώσιμης και δίκαιης παγκοσμιοποίησης με βάση εκσυγχρονισμένους κανόνες, και την αυστηροποίηση των μέτρων επιβολής. Τελικά, μόνο έτσι μπορούμε να δημιουργήσουμε με υπεύθυνο και βιώσιμο τρόπο τις ευκαιρίες που προσδοκούν οι πολίτες, οι εργαζόμενοι και οι επιχειρήσεις της ΕΕ, και τις οποίες έχει ανάγκη ο ίδιος ο πλανήτης.

(1)

Η έκθεση στρατηγικών προβλέψεων που εξέδωσε η Επιτροπή το 2020 εξετάζει τον αντίκτυπο της πανδημίας COVID-19 στη δυναμική ορισμένων σχετικών μεγατάσεων [COM(2020) 493 final]. Η αντίστοιχη έκθεση της Επιτροπής για το 2021 θα εστιάζεται στην ανοικτή στρατηγική αυτονομία.

(2)

Σε ενωσιακό επίπεδο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (ΕΤΠ) έχει ως στόχο να συμβάλει στην αντιμετώπιση αυτών των επιπτώσεων της προσαρμογής. Πρβλ. κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 1309/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, για το Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση (2014-2020) και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1927/2006. Βρίσκεται υπό έκδοση νέος κανονισμός, ο οποίος επιτρέπει στο ΕΤΠ να εξακολουθήσει να στηρίζει τους εργαζομένους και τους αυτοαπασχολούμενους των οποίων η δραστηριότητα έχει παύσει.

(3)

Το πρόβλημα αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στον τομέα των βιομηχανιών έντασης ενέργειας και ιδίως στον τομέα του χάλυβα, όπου απαιτούνται παγκόσμιες λύσεις για την αντιμετώπιση των τεράστιων ανισορροπιών που παρατηρούνται στην παγκόσμια αγορά, οι οποίες επηρεάζουν δυσμενώς τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και υπονομεύουν την επιτυχία της πράσινης μετάβασης του συγκεκριμένου οικοσυστήματος.

(4)

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ), 25 εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να υποβάλλονται σε καταναγκαστική εργασία, 152 εκατομμύρια είναι θύματα παιδικής εργασίας και, κάθε χρόνο, 2,78 εκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο πεθαίνουν από εργατικά ατυχήματα ή ασθένειες. Πηγές: ILO, Global estimates of modern slavery: forced labour and forced marriage (Παγκόσμιες εκτιμήσεις της ΔΟΕ για τη σύγχρονη δουλεία: καταναγκαστική εργασία και εξαναγκαστικός γάμος), 2017· ILO, Global Estimates of Child Labour (Παγκόσμιες εκτιμήσεις της ΔΟΕ για την παιδική εργασία), 2017· και ιστότοπος της ΔΟΕ.

(5)

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής με τίτλο «Promote decent work worldwide» (Προώθηση της αξιοπρεπούς εργασίας παγκοσμίως) [SWD(2020) 235 final].

(6)

Το 2016 το 80 % των εισαγωγών της ΕΕ και το 82 % των εξαγωγών της καταγράφηκαν στους κλάδους έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ), συνυπολογιζόμενων τόσο των αγαθών όσο και των υπηρεσιών. IPR-intensive Industries and Economic Performance in the European Union (Κλάδοι έντασης ΔΔΙ και οικονομικές επιδόσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση), Έκθεση ανάλυσης σε επίπεδο τομέα δραστηριότητας, κοινή μελέτη EPO/EUIPO, 3η έκδοση, Σεπτέμβριος 2019.

(7)

ΟΟΣΑ (2020), Μακροπρόθεσμες προβλέψεις για το πραγματικό ΑΕΠ (δείκτης).

(8)

Πολιτικές κατευθύνσεις για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019-2024.

(9)

Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής της ΕΕ [2020/2761(RSP)].

(10)

https://trade.ec.europa.eu/consultations/index.cfm?consul_id=266&utm_source=dlvr.it&utm_

(11)

Η ώρα της Ευρώπης: ανασύνταξη και προετοιμασία για την επόμενη γενιά [COM(2020) 456 final].

(12)

Εσωτερικοί υπολογισμοί της ΓΔ Εμπορίου με βάση το Arto, I., Rueda-Cantuche, J.M., Cazcarro, I., Amores, A.F., Dietzenbacher, E. Kutlina-Dimitrova, Z. & Román, M. V., EU exports to the World: Effects on Employment (Οι εξαγωγές της ΕΕ στον κόσμο: Οι συνέπειες στην απασχόληση), Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2018, ISBN 978-92-79-93283-0, doi:10.2760/700435, JRC113071. https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2018/november/tradoc_157516.pdf  

(13)

Σκοπός της πρωτοβουλίας Βοήθεια για το Εμπόριο είναι η στήριξη των αναπτυσσόμενων χωρών ώστε να χρησιμοποιούν το εμπόριο ως μοχλό για τη μείωση της φτώχειας. Ο Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) 8.α, που περιλαμβάνεται στην Ατζέντα του 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, αφορά την αύξηση της Βοήθειας για το Εμπόριο, ιδίως για τις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Ο ΣΒΑ 17 προβλέπει, μεταξύ άλλων, προσπάθειες για την αύξηση των εξαγωγών των αναπτυσσόμενων χωρών, ιδίως των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.

(14)

Βλ. τη στρατηγική για την ισότητα των φύλων 2020-2025 και το τρίτο σχέδιο δράσης για θέματα φύλου.

(15)

Η Επιτροπή εξέδωσε την πρώτη της έκθεση στρατηγικών προβλέψεων, στην οποία η ανθεκτικότητα προβάλλεται ως νέος γνώμονας όλων των ενωσιακών πολιτικών — τόσο στο πλαίσιο του θεματολογίου της Επιτροπής, που είναι προσανατολισμένο στη μετάβαση, όσο και ως αποτέλεσμα της τραγικής πανδημίας του κορονοϊού.

(16)

Οι αναλυτικές εργασίες του ΟΟΣΑ επιβεβαίωσαν όχι μόνο ότι οι παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες μεγιστοποιούν την οικονομική αποδοτικότητα, αλλά και ότι οι ανθεκτικές αλυσίδες εφοδιασμού είναι απαραίτητες σε περιόδους κρίσης προκειμένου να απορροφώνται οι κραδασμοί, να παρέχονται επιλογές προσαρμογής και να επιταχύνεται η ανάκαμψη. Πρβλ. Shocks, risks and global value chains: insights from the OECD METRO model (Κλυδωνισμοί, κίνδυνοι και παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες: συμπεράσματα από το μοντέλο METRO του ΟΟΣΑ), Ιούνιος 2020.

(17)

Φαρμακευτική στρατηγική για την Ευρώπη [COM(2020) 761 final].

(18)

Βλ. σχετικά το έγγραφο του ΟΟΣΑ για την COVID-19 και την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά,  http://www.oecd.org/coronavirus/policy-responses/covid-19-and-responsible-business-conduct-02150b06/  

(19)

Πρβλ. επίσης την κοινή ανακοίνωση σχετικά με την ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στη βασιζόμενη σε κανόνες πολυμέρεια.

(20)

Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «Ένα νέο θεματολόγιο ΕΕ-ΗΠΑ για την παγκόσμια αλλαγή» [JOIN(2020) 22 final].

(21)

Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «ΕΕ-Κίνα — Στρατηγική προοπτική» [JOIN(2019) 5 final].

(22)

Οι κυρώσεις της ΕΕ αποτελούν βασικό μέσο για την προώθηση των στόχων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ), μέσω της οποίας η ΕΕ μπορεί να παρεμβαίνει, μεταξύ άλλων για την αποτροπή συγκρούσεων ή για την αντιμετώπιση νέων ή υφιστάμενων κρίσεων [ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών με τίτλο «Το ευρωπαϊκό οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα: προώθηση του ανοικτού χαρακτήρα, της ισχύος και της ανθεκτικότητας», COM(2021) 32 final].

(23)

Η πρόσβαση σε δεδομένα και οι νέες εξελίξεις, όπως τα διαβατήρια προϊόντων, μπορούν επίσης να προσδώσουν περαιτέρω αξία στα προϊόντα και να παράσχουν κρίσιμες πληροφορίες για τη μεγιστοποίηση της κυκλικής αξίας, αλλά πολύ συχνά αυτά τα δεδομένα δεν διαβιβάζονται κατά μήκος των αξιακών αλυσίδων.

(24)

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την ενιαία αγορά ψηφιακών υπηρεσιών (πράξη για τις ψηφιακές υπηρεσίες) και την τροποποίηση της οδηγίας 2000/31/ΕΚ [COM(2020) 825 final]· πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με διεκδικήσιμες και δίκαιες αγορές στον ψηφιακό τομέα (πράξη για τις ψηφιακές αγορές) [COM(2020) 842 final]· και κανονισμός (ΕΕ) 2016/679 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 27ης Απριλίου 2016, για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών και την κατάργηση της οδηγίας 95/46/ΕΚ (Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων).

(25)

Όπως αποτυπώνεται στον τίτλο «Ψηφιακό εμπόριο» της συμφωνίας εμπορίου και συνεργασίας που συνήφθη με το Ηνωμένο Βασίλειο.

(26)

Νέο σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο [COM(2020) 609 final].

(27)

Ενίσχυση της ανθεκτικότητας — Μια ανατολική εταιρική σχέση που αποφέρει αποτελέσματα για όλους [JOIN(2020) 7 final].

(28)

Ένα οικονομικό και επενδυτικό σχέδιο για τα Δυτικά Βαλκάνια [COM(2020) 641 final].

(29)

Κοινή ανακοίνωση για μια ανανεωμένη εταιρική σχέση με τη Νότια Γειτονία — Νέο θεματολόγιο για τη Μεσόγειο [JOIN(2021) 2 final].

(30)

Όπως περιγράφεται στην κοινή ανακοίνωση που εκδόθηκε τον Μάρτιο του 2020 με τίτλο «Προς μια ολοκληρωμένη στρατηγική με την Αφρική» [JOIN(2020) 4 final].

(31)

Θα μπορούσαν ειδικότερα να διερευνηθούν συνέργειες με άλλες πηγές πληροφοριών, όπως το Enterprise Europe Network (EEN), το Κέντρο Βιομηχανικής Συνεργασίας ΕΕ-Ιαπωνίας, το Κέντρο για τις ΜΜΕ της ΕΕ στην Κίνα, το European Business Organisation Worldwide Network, οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί προώθησης του εμπορίου και τα γραφεία υποστήριξης για θέματα δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας των ΜΜΕ.

(32)

  https://trade.ec.europa.eu/doclib/press/index.cfm?id=2204  

(33)

Ανακοίνωση, της 25ης Μαρτίου 2020, όσον αφορά τις άμεσες ξένες επενδύσεις, την ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων από τρίτες χώρες και την προστασία των στρατηγικών πόρων της Ευρώπης [C(2020) 1981 final].

(34)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/IP_20_2045  

(35)

Εμπόριο για όλους: Προς μια πιο υπεύθυνη πολιτική για το εμπόριο και τις επενδύσεις [COM(2015) 497 final].

(36)

  https://trade.ec.europa.eu/consultations/index.cfm?consul_id=266&utm_source=dlvr.it&utm_  

(37)

Κοινή δήλωση για το εμπόριο και την οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών, στο πλαίσιο της υπουργικής συνδιάσκεψης του ΠΟΕ στο Μπουένος Άιρες τον Δεκέμβριο του 2017.

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.2.2021

COM(2021) 66 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Επανεξέταση της εμπορικής πολιτικής — Μια ανοικτή, βιώσιμη και δυναμική εμπορική πολιτική

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΕ: ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΒΙΩΣΙΜΟ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟ ΠΟΛΥΜΕΡΕΣ ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

1.Γιατί είναι σημαντικός ο ΠΟΕ και γιατί βρίσκεται σε κρίση;

1.1Γιατί ο ΠΟΕ είναι σημαντικός

Από την ίδρυση του πολυμερούς εμπορικού συστήματος το 1947 1 , οι παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές έχουν αυξηθεί κατά 300 φορές, και σήμερα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 60 % του παγκόσμιου ΑΕΠ, στηρίζοντας την απασχόληση, την ανάπτυξη και τις επενδύσεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό επιτεύχθηκε εν μέρει χάρη στις διαδοχικές μειώσεις δασμών που αποτέλεσαν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο του πολυμερούς συστήματος: το 1947 οι επιβαλλόμενοι δασμοί κυμαίνονταν μεταξύ 20 % και 30 %· σήμερα οι δασμοί που επιβάλλονται σε παγκόσμιο επίπεδο ανέρχονται περίπου στο 9 % κατά μέσο όρο. Αυτό όμως οφείλεται επίσης στη σταθερότητα που εξασφαλίζει το σύστημα. Η αρχή του μάλλον ευνοουμένου κράτους (ΜΕΚ) την οποία εφαρμόζει ο ΠΟΕ περιορίζει τις διακρίσεις μεταξύ αγαθών και υπηρεσιών από διαφορετικούς εμπορικούς εταίρους. Παρέχει μια σταθερή βάση οικονομικού ανοίγματος, που προωθεί τον ανταγωνισμό στις παγκόσμιες αγορές με βάση την αποδοτικότητα και την καινοτομία. Το 60 % των εμπορικών συναλλαγών της ΕΕ διεξάγεται με όρους ΜΕΚ, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών συναλλαγών της με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία. Οι κανόνες του ΠΟΕ προστατεύουν τα συμφέροντα όλων των εμπορευόμενων χωρών από μεροληπτικές και μη τελωνειακού χαρακτήρα ενέργειες και διασφαλίζουν ότι τα ενδεχόμενα μέτρα εμπορικής άμυνας βασίζονται σε κανόνες που έχουν συμφωνηθεί σε πολυμερές επίπεδο. Επιπλέον, η παγιοποίηση δασμών μείωσε την πιθανότητα να αυξήσουν οι χώρες τους δασμούς ως αντίδραση σε κλυδωνισμούς 2 , ενώ το σύστημα επίλυσης διαφορών εξασφάλισε τη συμμόρφωση με τους κανόνες και απέτρεψε την κλιμάκωση των εμπορικών συγκρούσεων.

Μολονότι πρέπει να γίνουν περισσότερα, ο ΠΟΕ συνέβαλε επίσης στην παγκόσμια βιώσιμη ανάπτυξη. Εγγυήθηκε ανοικτές οικονομίες, γεγονός που βοήθησε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες να ενσωματωθούν στην παγκόσμια οικονομία, με αποτέλεσμα εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι να βγουν από τη φτώχεια και να μειωθούν οι ανισότητες μεταξύ των χωρών 3 . 

1.2Οι λόγοι της κρίσης

Η σημερινή κρίση επηρεάζει και τις τρεις λειτουργίες του ΠΟΕ: οι διαπραγματεύσεις δεν κατάφεραν να εκσυγχρονίσουν τους κανόνες· το σύστημα επίλυσης διαφορών επανήλθε, εκ των πραγμάτων, στις ημέρες της GATT, όταν οι εκθέσεις των ειδικών ομάδων ήταν δυνατόν να εμποδίζονται· και η παρακολούθηση των εμπορικών πολιτικών αποδεικνύεται αναποτελεσματική. Επιπλέον, η εμπορική σχέση μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας —δύο από τα τρία μεγαλύτερα μέλη του ΠΟΕ— ρυθμίζεται επί του παρόντος σε μεγάλο βαθμό εκτός των κανόνων του ΠΟΕ.

Βασικός παράγοντας της κρίσης είναι το γεγονός ότι η προσχώρηση της Κίνας στον ΠΟΕ δεν οδήγησε στη μετατροπή της σε οικονομία της αγοράς. Το επίπεδο στο οποίο η Κίνα άνοιξε τις αγορές της δεν αντιστοιχεί στο εκτόπισμα που έχει στην παγκόσμια οικονομία, και η κρατική μηχανή εξακολουθεί να ασκεί καθοριστική επιρροή στο οικονομικό περιβάλλον της χώρας — με αποτέλεσμα να δημιουργούνται στρεβλώσεις του ανταγωνισμού οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν επαρκώς από τους ισχύοντες κανόνες του ΠΟΕ. Ωστόσο, ο ΠΟΕ δεν έχει καταφέρει να διαπραγματευτεί νέους κανόνες για να επιλύσει το συγκεκριμένο ή άλλα πιεστικά ζητήματα (π.χ. το ψηφιακό εμπόριο ή τη βιωσιμότητα). Η επίτευξη συναίνεσης μεταξύ των 164 μελών στο πλαίσιο της σημερινής ευρύτατα διαμοιρασμένης παγκόσμιας ισορροπίας ισχύος αποτελεί τεράστια πρόκληση. Οι διαπραγματεύσεις ανακόπτονται επίσης λόγω διαφωνιών σχετικά με τις δυνατότητες ευελιξίας για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Δεν είναι βιώσιμο τα δύο τρίτα των μελών —μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται ορισμένες από τις σημαντικότερες οικονομίες του κόσμου— να ζητούν ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση. Επιπλέον, η λειτουργία παρακολούθησης και διαβούλευσης του ΠΟΕ πλήττεται σοβαρά από την ανεπαρκή διαφάνεια όσον αφορά την εμπορική νομοθεσία και πρακτική των μελών, καθώς και από το γεγονός ότι θέματα όπως η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η κλιματική αλλαγή ή η αξιοπρεπής εργασία θεωρούνται ταμπού. Τελευταίο αλλά ασφαλώς εξίσου σημαντικό στοιχείο είναι ότι το σύστημα επίλυσης διαφορών ουσιαστικά παρέλυσε στα τέλη του 2019, λόγω της εμπλοκής στον διορισμό μελών του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

1.3Η επείγουσα ανάγκη μεταρρύθμισης

Σήμερα, ένα σταθερό εμπορικό περιβάλλον με επίκεντρο τον ΠΟΕ είναι σημαντικότερο από ποτέ άλλοτε για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που μας περιμένουν, αρχής γενομένης από την οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία. Το πλαίσιο είναι απαιτητικό για έναν οργανισμό που φαίνεται ότι έχει χάσει την αίσθηση κοινού σκοπού. Όμως η ΕΕ έχει θεμελιώδες στρατηγικό συμφέρον να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα του ΠΟΕ. Όχι μόνο επειδή το εμπόριο έχει ζωτική σημασία για την οικονομία μας, αλλά και επειδή η προώθηση της διεθνούς συνεργασίας βάσει κανόνων αποτελεί την πεμπτουσία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Ως εκ τούτου, η ΕΕ πρέπει να πρωτοστατήσει στη δημιουργία δυναμικής για την ουσιαστική μεταρρύθμιση του ΠΟΕ.

2.Αποκατάσταση της εμπιστοσύνης και της αίσθησης κοινού σκοπού: Η συμβολή του ΠΟΕ στη βιώσιμη ανάπτυξη

Η κατάρρευση του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα το 2008 κατέδειξε την έλλειψη κοινού σκοπού μεταξύ των μελών του ΠΟΕ. Παρά την επιτυχή σύναψη της συμφωνίας για τη διευκόλυνση του εμπορίου κατά την 9η υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ στο Μπαλί και την απόφαση σχετικά με τον ανταγωνισμό στις εξαγωγές γεωργικών προϊόντων κατά τη 10η υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ στο Ναϊρόμπι, τα μέλη του ΠΟΕ εμφανίζονται διαρκώς πιο διαιρεμένα ως προς τις προσδοκίες που εναποθέτουν στον ΠΟΕ. Ενώ ορισμένα μέλη υποστήριξαν ότι ο «κομβικός χαρακτήρας της ανάπτυξης» στον ΠΟΕ σημαίνει ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις εξαιρέσεις και στις δυνατότητες ευελιξίας από τις συμφωνημένες και μελλοντικές υποχρεώσεις, κάποια άλλα μέλη εμφανίζονται ολοένα και πιο απογοητευμένα από την απουσία προόδου στις διαπραγματεύσεις του ΠΟΕ και στρέφονται σε διμερείς εμπορικές συμφωνίες. Χωρίς την αίσθηση κοινού σκοπού, είναι εξαιρετικά δύσκολο να προσδιοριστούν τα βήματα που πρέπει να πραγματοποιηθούν για οποιαδήποτε πρωτοβουλία και να εξασφαλιστεί ότι η εξέλιξη του ΠΟΕ ανταποκρίνεται στις αλλαγές του παγκόσμιου εμπορίου.

Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα των μελών παραμένει προσηλωμένη στην ιδέα της πολυμέρειας, αντιλαμβανόμενη πλήρως τα οφέλη ενός συστήματος παγκόσμιου εμπορίου και ανάπτυξης το οποίο βασίζεται σε κανόνες. Η αστάθεια των τελευταίων ετών, η κλιματική και η περιβαλλοντική κρίση, η αυξημένη χρήση μονομερών μέτρων και, πλέον, η πανδημία COVID-19 κατέστησαν απολύτως σαφές ότι ο ΠΟΕ αποτελεί ζωτικό στοιχείο της υγιούς παγκόσμιας οικονομικής διακυβέρνησης, αλλά και ότι η μεταρρύθμισή του είναι αναγκαία. Η δήλωση των ηγετών της G20 4 στο Ριάντ περιλαμβάνει την ισχυρότερη δέσμευση για μεταρρυθμίσεις που έγινε ποτέ, και μάλιστα στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο.

Καθώς οι παγκόσμιες προκλήσεις πολλαπλασιάζονται, τα μέλη του ΠΟΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να συστρατευθούν γύρω από τον στόχο της επίλυσης των πλέον πιεστικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν: οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη χωρίς στρεβλώσεις του ανταγωνισμού, καθώς και περιβαλλοντική και κοινωνική βιωσιμότητα στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης των οικονομιών. Η ενασχόληση μ’ αυτά τα προβλήματα ευθυγραμμίζεται με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, τους οποίους έχουν προσυπογράψει όλα τα μέλη του ΠΟΕ. Η έμφαση προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να προσφέρει την αίσθηση κοινού σκοπού που δεν έχει επιδείξει ο ΠΟΕ τις τελευταίες δεκαετίες και να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών του. Θα μπορούσε να δημιουργήσει την εμπιστοσύνη που απαιτείται για τον εκσυγχρονισμό των κανόνων του ΠΟΕ κατά τρόπο που να ανταποκρίνεται στις προκλήσεις της ψηφιοποίησης και του οικολογικού προσανατολισμού, καθώς και για την πρόληψη και την άμβλυνση των συγκρούσεων που προκαλούνται από κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία οι οποίες στρεβλώνουν το εμπόριο.

2.1    Αποκατάσταση της αίσθησης κοινού σκοπού στον ΠΟΕ: Έμφαση στη βιώσιμη ανάπτυξη

Η προσπάθεια για την αποκατάσταση της αίσθησης κοινού σκοπού πρέπει να συντελεστεί σταδιακά, με βραχυπρόθεσμα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης ως πρώτο βήμα. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για τις επιδοτήσεις στον τομέα της αλιείας θα αποτελέσει σημαντικό βήμα προς την εδραίωση της συμβολής του ΠΟΕ στη βιωσιμότητα. Η συμφωνία αυτή είναι σημαντική όχι μόνο επειδή είναι η πρώτη πολυμερής συμφωνία εδώ και χρόνια, αλλά και επειδή είναι η πρώτη συμφωνία που επικεντρώνεται στην υλοποίηση ενός ΣΒΑ (ΣΒΑ 14.6). Το έργο δεν θα είναι εύκολο, δεδομένων των αποκλίσεων που παρουσιάζουν οι θέσεις των μελών του ΠΟΕ και των προκλήσεων που ενέχει η επίτευξη συναίνεσης στις πολυμερείς διαπραγματεύσεις (σε μεγάλο βαθμό, λόγω του προαναφερθέντος ζητήματος της ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης), αλλά οι διαπραγματεύσεις βρίσκονται σε πιο προχωρημένο στάδιο απ’ ό,τι έφτασαν ποτέ στη μακρά ιστορία τους. Αν υπάρξει επαρκής πολιτική βούληση, είναι εφικτό να επιτευχθεί συμφωνία πριν από τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ.

Η ΕΕ, μαζί με την Ομάδα της Οτάβας 5 , υπέβαλαν πρωτοβουλία για το εμπόριο και την υγεία, η οποία προβλέπει κανόνες για τους εξαγωγικούς περιορισμούς, καθώς και σειρά μέτρων για τη διευκόλυνση του εμπορίου και τη βελτίωση της διαφάνειας. Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να συνεργάζεται με τους εταίρους της και το πρόσωπο που θα αναλάβει τη θέση του γενικού διευθυντή, προκειμένου να διασφαλίσει ότι το εμπορικό σύστημα ανταποκρίνεται στις προκλήσεις που δημιουργεί η πανδημία, μεταξύ άλλων όσον αφορά την αξιοποίηση των δυνατοτήτων ευελιξίας που παρέχονται στο πλαίσιο της συμφωνίας TRIPS.

Πολλοί ΣΒΑ αφορούν την προστασία του περιβάλλοντος. Η πρωταρχική σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος είχε ήδη αναγνωριστεί κατά τη δημιουργία του ΠΟΕ, με τη σύσταση Επιτροπής Εμπορίου και Περιβάλλοντος για την προώθηση των διαβουλεύσεων και της κοινής δράσης. Η ανάγκη για μια εμπορική πολιτική που να ανταποκρίνεται στις κλιματικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις είναι ακόμη πιο έντονη σήμερα, κάτι που υποστηρίζεται από πολλά μέλη του ΠΟΕ. Σε αντίθεση με τους φόβους που είχαν εκφραστεί κατά τη δημιουργία του ΠΟΕ, καμία χώρα δεν αναγκάστηκε να μειώσει το επιθυμητό επίπεδο προστασίας της υγείας ή του περιβάλλοντος λόγω απόφασης του συστήματος επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ. Στο μέλλον, και στο πλαίσιο των διεθνών συζητήσεων για εμπορικά και περιβαλλοντικά ζητήματα, η ΕΕ θα υποστηρίξει την ερμηνεία των σχετικών διατάξεων του ΠΟΕ που αναγνωρίζει το δικαίωμα των μελών να παρέχουν αποτελεσματικές απαντήσεις στις παγκόσμιες περιβαλλοντικές προκλήσεις, και ιδίως στην κλιματική αλλαγή και στην προστασία της βιοποικιλότητας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί τη βιωσιμότητα ως μέρος της αναγκαίας πράσινης μετάβασης των οικονομιών, η οποία θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στο σύνολο των εργασιών του ΠΟΕ. Σύντομα θα παρουσιάσουμε πρωτοβουλία για το εμπόριο και το κλίμα στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Οι αρχικές σκέψεις, οι οποίες παρουσιάστηκαν σε ανεπίσημο έγγραφο 6 που κοινοποιήθηκε στα μέλη του ΠΟΕ και τα ενδιαφερόμενα μέρη, επικεντρώνονται σε μια σειρά βασικών συνιστωσών, όπως την ελευθέρωση επιλεγμένων αγαθών και υπηρεσιών· τη διαφάνεια (μεταξύ άλλων όσον αφορά τα μέτρα συνοριακής προσαρμογής άνθρακα), την ανταλλαγή και την ανάλυση πληροφοριών ως πρώτο βήμα για την ανάπτυξη κανόνων σχετικά με τις επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων· την ενίσχυση του οικολογικού προσανατολισμού της βοήθειας για το εμπόριο· και την ενδυνάμωση του θεσμικού πλαισίου του ΠΟΕ που διέπει τα θέματα εμπορίου και περιβάλλοντος. Επιπλέον, η ΕΕ συνεργάζεται επίσης με άλλα μέλη του ΠΟΕ για την ανάληψη παράλληλων περιβαλλοντικών πρωτοβουλιών σχετικά με την κυκλική οικονομία (συμπεριλαμβανομένων των πλαστικών υλών).

Ο ΠΟΕ μπορεί επίσης να συμβάλει στην υλοποίηση των ΣΒΑ για την αξιοπρεπή εργασία και την ισότητα των φύλων, οι οποίοι είναι ύψιστης σημασίας τόσο εκτός της ΕΕ όσο και εντός αυτής. Ως προς την αξιοπρεπή εργασία, ο ΠΟΕ θα πρέπει να προωθήσει την ανάλυση και την ανταλλαγή εμπειριών όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο οι εμπορικές πολιτικές μπορούν να συμβάλουν στην κοινωνική ανάπτυξη, τον τρόπο με τον οποίο η ισχυρότερη προστασία των δικαιωμάτων των εργαζομένων ωφελεί την οικονομική μεγέθυνση και την ανάπτυξη, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο διασφαλίζεται ότι όλοι οι εργαζόμενοι και οι ευάλωτες κοινότητες θα απολαμβάνουν —τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ— τα οφέλη της ελευθέρωσης του εμπορίου. Η δράση αυτή θα μπορούσε να υποστηριχθεί με τη μεγαλύτερη και πιο ενεργό συνεργασία μεταξύ του ΠΟΕ και της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Η ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστεί με τους εταίρους της για την περαιτέρω ενσωμάτωση αυτής της κοινωνικής διάστασης της παγκοσμιοποίησης στις εργασίες του ΠΟΕ. Ως προς την ισότητα των φύλων, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η διάσταση του φύλου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εμπορικής πολιτικής και η ΕΕ θα πρέπει να πρωτοστατήσει στη σχετική ευαισθητοποίηση μέσω πρωτοβουλιών όπως η δήλωση του Μπουένος Άιρες για το εμπόριο και την οικονομική ενδυνάμωση των γυναικών.

2.2    Πώς μπορεί το εμπόριο να συμβάλει στην ανάπτυξη: Η ανάγκη για μελλοντοστρεφή προσέγγιση όσον αφορά την ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση

Ένας από τους θεμελιακούς στόχους του ΠΟΕ είναι να διασφαλίσει ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες, και ιδίως οι λιγότερο ανεπτυγμένες, εξασφαλίζουν μερίδιο των οφελών του διεθνούς εμπορίου ανάλογο με τις ανάγκες της οικονομικής τους ανάπτυξης. Στόχος της ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης είναι να δώσει τη δυνατότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες να αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις ευκαιρίες ανάπτυξης που προσφέρει ο ΠΟΕ στα μέλη του.

Η ΕΕ είναι ένθερμος υποστηρικτής της ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης, αλλά πιστεύει ότι η χρήση της πρέπει να καθοδηγείται από την υποκείμενη οικονομική πραγματικότητα: ότι, δηλαδή, το εμπόριο αποτελεί κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης και όχι απειλή. Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες που γνώρισαν την πιο σταθερή ανάπτυξη είναι εκείνες που εστίασαν τις προσπάθειές τους στην ενσωμάτωση στην παγκόσμια οικονομία και στο σταδιακό άνοιγμα των αγορών τους σε εντονότερο ανταγωνισμό. Η μεγάλη αναπτυξιακή πρόκληση για τον ΠΟΕ είναι να βρει με ποιον τρόπο θα μπορέσει να στηρίξει αποτελεσματικά τις προσπάθειες των αναπτυσσόμενων χωρών που δεν έχουν ακόμη ενσωματωθεί επαρκώς στην παγκόσμια οικονομία.

Η αποκατάσταση της αξιοπιστίας του ΠΟΕ ως διαπραγματευτικού φόρουμ απαιτεί επίσης νέα προσέγγιση όσον αφορά την ειδική και τη διαφοροποιημένη μεταχείριση. Η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να συνδυάζει μια πιο στοχευμένη έμφαση στον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υποστηριχθεί η ενσωμάτωση στο εμπορικό σύστημα, παράλληλα με μεγαλύτερη διαφοροποίηση μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών, με βάση τις ανάγκες που έχουν προσδιοριστεί. Στις ανάγκες αυτές συμπεριλαμβάνονται οι ανάγκες που συνδέονται με την περιορισμένη ικανότητα των μικρών δημόσιων διοικήσεων. Ο ΠΟΕ μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στην ανάπτυξη, μόνο αν εστιαστεί στη βελτίωση της ικανότητας των χωρών να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις που προωθούν την ενσωμάτωση στην παγκόσμια οικονομία.

Ως προς τη διαδικασία, η προσέγγιση «κάθε συμφωνία χωριστά» φαίνεται ως η πλέον ικανή να οδηγήσει σε πραγματική πρόοδο όσον αφορά την ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση. Αν και θα ήταν επιθυμητό όλα τα μέλη του ΠΟΕ να καθορίσουν από κοινού οριζόντια κριτήρια για την ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση, είναι πιο ρεαλιστικό να επιδιωχθεί σύγκλιση στο πλαίσιο συγκεκριμένων διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, η προσέγγιση της ΕΕ θα βασίζεται σε ορισμένες γενικές κατευθύνσεις. Η ΕΕ θα υποστηρίξει σθεναρά τις σχετικές με την ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση διατάξεις που ανταποκρίνονται αποτελεσματικά στους περιορισμούς ικανότητας της συντριπτικής πλειονότητας των αναπτυσσόμενων χωρών. Ταυτόχρονα, στις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις και στις μελλοντικές συμφωνίες η ΕΕ αναμένει την ανάληψη πλήρων υποχρεώσεων και δεσμεύσεων από α) τα μέλη του ΟΟΣΑ (συμπεριλαμβανομένων των υποψήφιων προς ένταξη χωρών του)· β) τις χώρες «υψηλού εισοδήματος» σύμφωνα με την ταξινόμηση της Παγκόσμιας Τράπεζας· και γ) τις χώρες που αντιπροσωπεύουν επαρκώς υψηλό μερίδιο των παγκόσμιων εξαγωγών γενικά ή στους τομείς τους οποίους αφορά συγκεκριμένη διαπραγμάτευση. Η Κίνα, λόγω της βαρύτητας που έχει στο σύστημα, θα πρέπει να δίνει το παράδειγμα και να μη ζητά ειδική και διαφοροποιημένη μεταχείριση σε οποιαδήποτε εν εξελίξει διαπραγμάτευση.

3.Αποκατάσταση της πλήρους λειτουργικότητας του συστήματος επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ και μεταρρύθμιση του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου του

Ο δεσμευτικός μηχανισμός επίλυσης διαφορών δεν είναι μόνο καθοριστικός για την προστασία των συμφερόντων των μελών του ΠΟΕ από μέτρα που περιορίζουν τα δικαιώματα πρόσβασης στην αγορά. Παρέχει επίσης τη σταθερότητα που χρειάζονται οι επιχειρήσεις προκειμένου να είναι σε θέση να επενδύουν και να εξάγουν, γνωρίζοντας ότι οι κανόνες τηρούνται και ότι προβλέπονται διορθωτικά μέτρα σε περίπτωση παράβασης. Προστατεύει εξίσου τα μεγάλα και τα μικρά μέλη του ΠΟΕ από μονομερείς ενέργειες και αποτρέπει τον κίνδυνο εμπορικές διαφορές να εκτραχυνθούν σε πολιτικές συγκρούσεις. Μολονότι ορισμένες πτυχές της λειτουργίας και της νομολογίας του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου έχουν επικριθεί, είναι επίσης σημαντικό να αναγνωριστεί ότι το εν λόγω όργανο έχει ενισχύσει σημαντικά τη νομιμοποίηση και την προβλεψιμότητα του συστήματος επίλυσης διαφορών, μεταξύ άλλων χάρη στην ιδιαίτερη προσοχή που αποδίδει στην προστασία του δικαιώματος των μελών του ΠΟΕ να θεσπίζουν ρυθμίσεις για την υγεία, το περιβάλλον ή άλλους θεμιτούς στόχους πολιτικής.

Η πλέον επείγουσα μεταρρύθμιση του ΠΟΕ έγκειται στη συνδιαμόρφωση της βάσης για την αποκατάσταση της καλής λειτουργίας του συστήματος επίλυσης διαφορών και για τον διορισμό των μελών του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου. Ο στόχος αυτός θα πρέπει να επιδιωχθεί κατά προτεραιότητα και να μη συνδεθεί με τις άλλες πτυχές της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ. Ελλείψει ενός λειτουργικού συστήματος επίλυσης διαφορών, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί το κίνητρο που θα ωθούσε τις χώρες να εκσυγχρονίσουν τους κανόνες και να καλύψουν τα κενά τους.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εκφράσει αρκετές βάσιμες ανησυχίες σχετικά με ορισμένες δικαιοδοτικές προσεγγίσεις του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου, καθώς και σχετικά με συγκεκριμένες αποφάσεις σε υποθέσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφωνεί ότι οι δικαστές θα πρέπει να εφαρμόζουν την αρχή της οικονομίας της δίκης και ότι δεν δεσμεύονται από «νομολογιακό προηγούμενο», αλλά θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη προηγούμενες αποφάσεις στον βαθμό που κρίνουν ότι αυτές εμφανίζουν συνάφεια με τη διαφορά που εκδικάζουν. Στο πλαίσιο του συστήματος επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ, οι ειδικές ομάδες είναι υπεύθυνες για τη διακρίβωση των πραγματικών περιστατικών και ο ρόλος του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου θα πρέπει να περιορίζεται αυστηρά στην εξέταση των νομικών ζητημάτων που εγείρονται σε δεύτερο βαθμό, στο μέτρο που αυτό είναι αναγκαίο για την επίλυση διαφοράς. Η ανεξαρτησία των ειδικών ομάδων και του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου είναι κομβικής σημασίας προκειμένου οι υποθέσεις να κρίνονται αποκλειστικά βάσει της ουσίας τους. Το στοιχείο αυτό συνάδει με την ενίσχυση της λογοδοσίας του ΠΟΕ προς τα μέλη όσον αφορά την εκπλήρωση των καθηκόντων του. Τα υποχρεωτικά χρονοδιαγράμματα θα πρέπει να τηρούνται αυστηρά τόσο στο στάδιο της ειδικής ομάδας όσο και στο στάδιο του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου —η καθυστέρηση απονομής δικαιοσύνης ισοδυναμεί με άρνηση απονομής της— και θα πρέπει να θεσπιστούν κατάλληλα μέτρα που να εξασφαλίζουν την τήρηση αυτή. Για τους λόγους αυτούς, η Ευρωπαϊκή Ένωση συμφωνεί ότι η ουσιαστική μεταρρύθμιση είναι αναγκαία. Η μεταρρύθμιση αυτή θα πρέπει να διατηρήσει τον κανόνα της αρνητικής συναίνεσης, την ανεξαρτησία του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου και τον κεντρικό ρόλο του συστήματος επίλυσης διαφορών στην πρόσδοση ασφάλειας και προβλεψιμότητας στο πολυμερές εμπορικό σύστημα.

Ειδικότερα, αν και πολλά από τα ανωτέρω ζητήματα αντικατοπτρίζονται στις αρχές που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο της άτυπης διαδικασίας για θέματα που σχετίζονται με τη λειτουργία του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου υπό την καθοδήγηση του προέδρου του οργάνου επίλυσης διαφορών, η ΕΕ είναι διατεθειμένη να εξετάσει το ενδεχόμενο αυστηρότερης νομικής τους διατύπωσης, καθώς και πρόσθετων βελτιώσεων. Η έγκαιρη ένδειξη από την πλευρά των Ηνωμένων Πολιτειών ότι είναι έτοιμες να ξεκινήσουν καλόπιστες διαπραγματεύσεις με σκοπό την επίτευξη πολυμερούς συμφωνίας για μεταρρυθμίσεις του συστήματος επίλυσης διαφορών θα ενίσχυε σημαντικά την εμπιστοσύνη και θα καθιστούσε εφικτή τη συμφωνία για την αποκατάσταση ενός δεσμευτικού μηχανισμού επίλυσης διαφορών και ενός λειτουργικού δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου.

4.Προς μια αποτελεσματικότερη διαπραγματευτική λειτουργία

Η κρίση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπος ο ΠΟΕ οφείλεται πρωτίστως στην αποτυχία της διαπραγματευτικής του λειτουργίας. Η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ θα πρέπει να αποσκοπεί στην αποκατάσταση της αποτελεσματικότητας και της αξιοπιστίας του ως πλαισίου διαπραγμάτευσης εμπορικών κανόνων και περαιτέρω ελευθέρωσης. Οι κανόνες του ΠΟΕ πρέπει να ευθυγραμμιστούν με την οικονομική και εμπορική πραγματικότητα του 21ου αιώνα. Επί της ουσίας, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στον εκσυγχρονισμό των κανόνων του ΠΟΕ για το ηλεκτρονικό εμπόριο, τη διευκόλυνση των επενδύσεων, τις εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις στον τομέα των υπηρεσιών και τον ρόλο του κράτους στην οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των επιδοτήσεων. Μετά τον εκσυγχρονισμό των κανόνων, θα μπορούσε επίσης να εξεταστεί η προώθηση της ελευθέρωσης αγαθών και υπηρεσιών κατά τρόπο που να εξασφαλίζει καλύτερη ισορροπία σε επίπεδο υποχρεώσεων. Όσον αφορά τη μέθοδο των διαπραγματεύσεων, η προσέγγιση της ενιαίας δέσμευσης έχει αποτύχει, ενώ πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα μέσω διαφορετικών διαδικασιών, ιδίως των ανοικτών πλειομερών συμφωνιών. Παράλληλα με τις ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, τα μέλη του ΠΟΕ θα πρέπει να εξετάσουν τρόπους για την καλύτερη ενσωμάτωση των πλειομερών συμφωνιών στο πλαίσιο του ΠΟΕ.

4.1Εκσυγχρονισμός των κανόνων του ΠΟΕ

A.Θέσπιση νέων κανόνων για το ψηφιακό εμπόριο, τις υπηρεσίες και τις επενδύσεις

Διαπραγματεύσεις με ευρεία συμμετοχή βρίσκονται σε εξέλιξη σχετικά με τις εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις στον τομέα των υπηρεσιών, το ηλεκτρονικό εμπόριο και τη διευκόλυνση των επενδύσεων. Οι διαπραγματεύσεις και στους τρεις αυτούς τομείς είναι ιδιαίτερα σημαντικές προκειμένου οι κανόνες του διεθνούς εμπορίου να ανταποκρίνονται στον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, στην αυξανόμενη σημασία των υπηρεσιών και στην ανάγκη διευκόλυνσης των επενδύσεων ως καίριου στοιχείου για την ανάπτυξη.

Η ΕΕ είναι απόλυτα προσηλωμένη σ’ αυτές τις διαπραγματεύσεις. Η 12η υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ παρέχει την ευκαιρία να σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά τις πρωτοβουλίες για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τη διευκόλυνση των επενδύσεων και να συναφθεί συμφωνία για τις εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις στον τομέα των υπηρεσιών. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων για την επίτευξη φιλόδοξων και χωρίς αποκλεισμούς συμφωνιών στους εν λόγω τρεις τομείς είναι καθοριστική προκειμένου να καταδειχθεί η επιρροή που μπορεί να ασκήσει ο ΠΟΕ στους κύριους μοχλούς επέκτασης του εμπορίου και των επενδύσεων τον 21ο αιώνα και να διευκολυνθεί η ενσωμάτωση των αναπτυσσόμενων χωρών στις παγκόσμιες αξιακές αλυσίδες. Επιπλέον, αν τα ζητήματα αυτά μπορούν άλλως να αντιμετωπιστούν μόνο με διμερείς συμφωνίες ή με πλειομερείς συμφωνίες εκτός του πλαισίου του ΠΟΕ, αποφεύγεται ο κίνδυνος κατακερματισμού του παγκόσμιου εμπορικού συστήματος.

B.Θέσπιση νέων κανόνων για την αποφυγή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού λόγω κρατικής παρέμβασης στην οικονομία — Ανταγωνιστική ουδετερότητα

Οι κανόνες του ΠΟΕ δεν είναι αρκετά αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση των αρνητικών δευτερογενών επιπτώσεων της κρατικής παρέμβασης στην οικονομία. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν η κρατική παρέμβαση στρεβλώνει τον ανταγωνισμό στην εγχώρια αγορά ή ακόμη και στις παγκόσμιες αγορές. Η συχνή έλλειψη διαφάνειας που χαρακτηρίζει αυτές τις παρεμβάσεις επιδεινώνει περαιτέρω το πρόβλημα. Το ζήτημα δεν είναι ο ρόλος του ίδιου του κράτους. Η κρατική παρέμβαση μπορεί να είναι αναγκαία για την επίτευξη θεμιτών στόχων, και ο ΠΟΕ θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη διαφορών ως προς το ποσοστό δημόσιας ιδιοκτησίας στην οικονομία. Αντιθέτως, το ζήτημα είναι να ανακοπούν αποτελεσματικά οι παρεμβάσεις που έχουν αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις, καθώς στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό ευνοώντας τις επιχειρήσεις, τα αγαθά ή τις υπηρεσίες μιας χώρας έναντι των αντίστοιχων αλλοδαπών, περιορίζουν την πρόσβαση στις αγορές ή έχουν αντίκτυπο στις παγκόσμιες αγορές.

Οι νέοι κανόνες για τις βιομηχανικές επιδοτήσεις είναι απαραίτητοι για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων που έχουν οι υψηλές επιδοτήσεις στο διεθνές εμπόριο, οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν στρεβλώσεις του ανταγωνισμού τόσο στους παραδοσιακούς τομείς όσο και στις νέες τεχνολογίες. Οι επιδοτήσεις μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα. Σημαντικός στόχος της αυστηροποίησης των κανόνων θα ήταν η αξιοσημείωτη αύξηση της διαφάνειας και ο προσδιορισμός πρόσθετων κατηγοριών απαγορευμένων επιδοτήσεων, καθώς και κατηγοριών επιδοτήσεων που τεκμαίρονται επιζήμιες. Παράλληλα με τις συζητήσεις για τέτοιου είδους «κόκκινα» και «πορτοκαλί» κουτιά, θα πρέπει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο ενός «πράσινου κουτιού», το οποίο θα περιλαμβάνει τις επιδοτήσεις που στηρίζουν θεμιτούς δημόσιους στόχους και έχουν ταυτόχρονα ελάχιστες στρεβλωτικές επιπτώσεις στο εμπόριο. Τέτοιες επιδοτήσεις θα ήταν ιδίως ορισμένα είδη επιδοτήσεων για το περιβάλλον και τον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης, με την προϋπόθεση ότι υπόκεινται σε πλήρη διαφάνεια και τηρούν τους συμφωνηθέντες κανόνες.

Οι κρατικές επιχειρήσεις αποτελούν, σε αρκετές χώρες, μέσο με το οποίο το κράτος επηρεάζει καθοριστικά την οικονομία, ενίοτε με στρεβλωτικές επιπτώσεις στην αγορά. Ωστόσο, η βαρύτητα των κρατικών επιχειρήσεων δεν αντανακλάται ακόμη σε επαρκείς κανόνες οι οποίοι να αναχαιτίζουν κάθε συμπεριφορά που προκαλεί στρεβλώσεις στην αγορά. Οι νέοι διεθνείς κανόνες για τις κρατικές επιχειρήσεις θα πρέπει να εστιάζονται στη συμπεριφορά των εν λόγω επιχειρήσεων στις εμπορικές τους δραστηριότητες, ευθυγραμμιζόμενοι με τους κανόνες που έχουν ήδη περιληφθεί σε αρκετές συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών και επενδύσεων.

Εκτός από τις βιομηχανικές επιδοτήσεις και τους κανόνες για τις κρατικές επιχειρήσεις, πρέπει να εξεταστεί ποια άλλα στοιχεία θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος των νέων κανόνων του ΠΟΕ προκειμένου να διασφαλιστεί η αρχή της «ανταγωνιστικής ουδετερότητας» και να προαχθούν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού. Θα πρέπει, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν αυστηρούς κανόνες κατά πρακτικών που αναγκάζουν τις εταιρείες να μεταφέρουν καινοτομία και τεχνολογία στο κράτος ή στους ανταγωνιστές τους (αναγκαστική μεταφορά τεχνολογίας), καθώς και κανόνες που να διασφαλίζουν ότι οι εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις είναι διαφανείς και φιλοανταγωνιστικές. Ως γενικός στόχος, κάθε κρατική παρέμβαση στην οικονομία θα πρέπει να γίνεται με πλήρη διαφάνεια και να μη στρεβλώνει τον ανταγωνισμό προς όφελος ορισμένων επιχειρήσεων. Η ΕΕ προτίθεται να συζητήσει περαιτέρω τα θέματα αυτά, πρώτα στο πλαίσιο της τριμερούς συνεργασίας της με τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, αλλά και με κάθε ενδιαφερόμενο μέλος του ΠΟΕ, με σκοπό την έναρξη των εργασιών για την ανάπτυξη κανόνων του ΠΟΕ που να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τις στρεβλώσεις του ανταγωνισμού.

Γ.    Διόρθωση των ανισορροπιών στις υποχρεώσεις των μελών όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά

Οι υποχρεώσεις όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά δεν έχουν επικαιροποιηθεί μετά την ολοκλήρωση του Γύρου της Ουρουγουάης και εμφανίζονται διαρκώς πιο αποκομμένες από την οικονομική πραγματικότητα του 21ου αιώνα. Η τρέχουσα δομή των υποχρεώσεων του ΠΟΕ όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά αγαθών και υπηρεσιών δεν αντιστοιχεί στο πραγματικό επίπεδο ανοίγματος πολλών χωρών, ούτε αντικατοπτρίζει τη σημαντική μεταβολή που παρουσιάζει το εκτόπισμα ορισμένων βασικών στο διεθνές εμπόριο χωρών (π.χ. της Κίνας) στην παγκόσμια οικονομία.

Παρότι η διασφάλιση καλύτερης δομής για το σύνολο των δασμολογικών υποχρεώσεων είναι σημαντική, οποιαδήποτε μεταρρυθμιστική προσπάθεια συντελεστεί στο πλαίσιο του ΠΟΕ θα πρέπει να κατατείνει πρωτίστως στον εκσυγχρονισμό των κανόνων για την ανταγωνιστική ουδετερότητα: τις επιδοτήσεις, τις κρατικές επιχειρήσεις, τις αναγκαστικές μεταφορές τεχνολογίας και τις εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις. Όταν οι επιδοτήσεις μειώνουν τεχνητά τις τιμές των αγαθών, όταν οι κρατικές επιχειρήσεις καταχρώνται τη δεσπόζουσα θέση τους σε μια αγορά ή όταν οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να μοιραστούν την τεχνολογία τους με τους ανταγωνιστές τους, τότε η μείωση των δασμών δεν διορθώνει τις ανισορροπίες μεταξύ των μελών. Ωστόσο, βραχυμεσοπρόθεσμα και προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω η εμπιστοσύνη στο εσωτερικό του συστήματος, η ΕΕ στηρίζει τομεακές πρωτοβουλίες στο πλαίσιο των οποίων η ελευθέρωση αποφέρει ευρύτερα οφέλη, όπως συμβαίνει με τη δασμολογική ελευθέρωση για τα προϊόντα υγείας και επιλεγμένα προϊόντα μετριασμού της κλιματικής αλλαγής ή την ελευθέρωση των περιβαλλοντικών υπηρεσιών.

Ως προς τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών, προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων σχετικά με τους κανόνες για την ψηφιακή οικονομία. Μόλις ολοκληρωθούν οι εν λόγω διαπραγματεύσεις, θα μπορούσε να εξεταστεί το ενδεχόμενο έναρξης διαπραγματεύσεων για τις υπηρεσίες. Οι διαπραγματεύσεις αυτές θα πρέπει να είναι ανοικτές στα ενδιαφερόμενα μέλη του ΠΟΕ και να εντάσσονται πλήρως στο πλαίσιο του οργανισμού, αξιοποιώντας παράλληλα την πρόοδο που έχει σημειωθεί στις διαπραγματεύσεις σχετικά με τη συμφωνία για τις συναλλαγές στον τομέα των υπηρεσιών.

Δ.    Η συμβολή της γεωργίας

Η αποκατάσταση της αξιοπιστίας του ΠΟΕ ως διαπραγματευτικού φόρουμ θα απαιτήσει επίσης από τα μέλη του να επιληφθούν των γεωργικών διαπραγματεύσεων, οι οποίες έχουν παγώσει σε μεγάλο βαθμό, παρά τη θετική έκβαση της υπουργικής συνδιάσκεψης στο Ναϊρόμπι. Η γεωργία εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό —αν όχι καίριο— συμφέρον για πολλά μέλη του ΠΟΕ, και η έλλειψη προόδου κινδυνεύει να επηρεάσει αρνητικά το ευρύτερο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του οργανισμού.

Δεδομένης της πληθώρας πολιτικών και μέτρων που στρεβλώνουν το εμπόριο, οι υποχρεώσεις σχετικά με την εγχώρια στήριξη του γεωργικού τομέα θα πρέπει να αποτελούν προτεραιότητα των διαπραγματεύσεων. Ωστόσο, για να στεφθούν με επιτυχία οι διαπραγματεύσεις αυτές, θα απαιτηθούν συνεισφορές από όλα τα μέλη ή τουλάχιστον από όλα τα κυριότερα μέλη. Όσον αφορά το μέλλον, η ΕΕ τάσσεται υπέρ της σημαντικής μείωσης της εγχώριας στήριξης που στρεβλώνει το εμπόριο. Τα τελευταία 30 χρόνια η ΕΕ έχει μεταρρυθμίσει τη γεωργική πολιτική της, εγκαταλείποντας πρακτικές στήριξης που προκαλούν στρεβλώσεις στο εμπόριο προς όφελος πρακτικών στήριξης που δεν προκαλούν τέτοιες στρεβλώσεις. Άλλα μέλη του ΠΟΕ δεν έχουν ακόμη προβεί σε παρόμοιες μεταρρυθμίσεις.

Η αναθέρμανση των διαπραγματεύσεων για την πρόσβαση στην αγορά γεωργικών προϊόντων, είτε αυτές αφορούν δασμολογικές μειώσεις είτε άλλα στοιχεία, δεν φαίνεται προς το παρόν πιθανή. Οι εν λόγω διαπραγματεύσεις εντάσσονται σ’ ένα ευρύτερο σύνολο διαπραγματεύσεων για την πρόσβαση στην αγορά —μεταξύ άλλων όσον αφορά τα βιομηχανικά προϊόντα—, οι οποίες δεν φαίνεται να συγκεντρώνουν τις προϋποθέσεις για την επίτευξη ισορροπίας.

Επομένως, βραχυπρόθεσμα, οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να επικεντρωθούν στα ζητήματα που έχουν αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία κατά την πανδημία και στα οποία υπάρχει περιθώριο σύγκλισης. Η ΕΕ, ενόψει της 12ης υπουργικής συνδιάσκεψης, θα εστιάσει το ενδιαφέρον της στους εξαγωγικούς περιορισμούς και στη βελτίωση της διαφάνειας.

Τέλος, οι πτυχές της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας πρέπει να ενσωματωθούν στις γεωργικές διαπραγματεύσεις, ως ανταπόκριση στην αναγκαιότητα της πράσινης μετάβασης των οικονομιών.

4.2 Ενσωμάτωση των ανοικτών πλειομερών συμφωνιών στον ΠΟΕ

Μολονότι ο ΠΟΕ δεν μπορεί να ανακτήσει την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητά του χωρίς να εκσυγχρονίσει τους κανόνες του, είναι απολύτως σαφές, έπειτα από 25 χρόνια, ότι ο εκσυγχρονισμός αυτός δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω πολυμερών συμφωνιών που βασίζονται στην αρχή της ενιαίας δέσμευσης. Παράλληλα, διεξάγονται επί του παρόντος διαπραγματεύσεις για μεγάλο αριθμό διμερών ή περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών, μεταξύ άλλων για θέματα στα οποία ο ΠΟΕ δεν έχει μέχρι στιγμής επιτύχει πολυμερή αποτελέσματα, όπως, για παράδειγμα, το ψηφιακό εμπόριο ή οι κρατικές επιχειρήσεις. Η θετικότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών ήταν το ενδιαφέρον ολοένα και περισσότερων χωρών να αναπτύξουν τέτοιους κανόνες στο πλαίσιο του ΠΟΕ μέσω ανοικτών πλειομερών διαπραγματεύσεων. Αν δεν βρεθεί αποτελεσματικός τρόπος για την ενσωμάτωση των πλειομερών συμφωνιών στον ΠΟΕ, η μόνη εναλλακτική θα είναι η κατάρτιση αυτών των κανόνων εκτός του πλαισίου του οργανισμού.

Η συμφωνία του ΠΟΕ, στο άρθρο Χ παράγραφος 9, προβλέπει την ενσωμάτωση πλειομερών συμφωνιών στη νομική αρχιτεκτονική του οργανισμού. Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, η υπουργική συνδιάσκεψη μπορεί να αποφασίσει με συναίνεση την προσθήκη εμπορικών συμφωνιών που έχουν συναφθεί από ομάδα μελών του ΠΟΕ στον κατάλογο των πλειομερών συμφωνιών του οργανισμού που παρατίθεται στο παράρτημα 4. Ωστόσο, το άρθρο Χ παράγραφος 9 δεν έχει χρησιμοποιηθεί μετά την ίδρυση του ΠΟΕ. Η επίτευξη συναίνεσης για την προσθήκη πλειομερούς πρωτοβουλίας στο παράρτημα 4 θεωρήθηκε ανυπέρβλητη δυσκολία, ακόμη και στην περίπτωση που τα δικαιώματα των μη συμμετεχόντων δεν περιορίζονταν από τις πλειομερείς υποχρεώσεις που αναλάμβανε μια ομάδα μελών του ΠΟΕ. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που χρησιμοποιήθηκε μέχρι σήμερα για την ενσωμάτωση πλειομερών συμφωνιών στην αρχιτεκτονική του ΠΟΕ, κάθε συμμετέχων ενσωμάτωνε μονομερώς τις πρόσθετες υποχρεώσεις στον πίνακα υποχρεώσεών του, όπως έγινε στο μνημόνιο συμφωνίας για τις αναλήψεις υποχρεώσεων στον τομέα των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών και στο έγγραφο αναφοράς για τις τηλεπικοινωνίες. Ωστόσο, η μεθοδολογία αυτή έχει μειονεκτήματα. Κάθε πρόσθετη υποχρέωση δεν εγγράφεται απρόσκοπτα σε πίνακα υποχρεώσεων. Επιπλέον, οι μη συμμετέχοντες μπορούν να κινήσουν διαδικασίες επίλυσης διαφορών κατά συμμετέχοντος για παραβίαση των εν λόγω πρόσθετων υποχρεώσεων, ακόμη και αν, ως μη συμμετέχοντες, δεν δεσμεύονται από τις εν λόγω υποχρεώσεις.

Η ουσιαστική μεταρρύθμιση του ΠΟΕ θα πρέπει να αναγνωρίσει αυτή την πραγματικότητα και η Επιτροπή θα ζητήσει να διερευνηθούν τρόποι ευχερέστερης ενσωμάτωσης των πλειομερών συμφωνιών στην πολυμερή αρχιτεκτονική. Η ΕΕ τάσσεται υπέρ μιας συμπεριληπτικής προσέγγισης όσον αφορά τις ανοικτές πλειομερείς συμφωνίες, η οποία να διευκολύνει τη συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών και να τους δίνει τη δυνατότητα να αποφασίζουν αν επιθυμούν να προσχωρήσουν στη συμφωνία, με ανοικτό το ενδεχόμενο μελλοντικής προσχώρησης τους. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ΠΟΕ θα πρέπει να αποδέχεται όλες τις πλειομερείς συμφωνίες. Κατά τη διάρκεια συζητήσεων θα μπορούσαν να προσδιοριστούν ορισμένες αρχές τις οποίες θα πρέπει να πληρούν οι πλειομερείς συμφωνίες προκειμένου να ενσωματωθούν στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Οι αρχές αυτές θα μπορούσαν να αφορούν την ελεύθερη δυνατότητα συμμετοχής και μελλοντικής προσχώρησης οποιουδήποτε μέλους του ΠΟΕ, τη διευκόλυνση της συμμετοχής των αναπτυσσόμενων χωρών, τη διαφάνεια της διαπραγματευτικής διαδικασίας, καθώς και τα μέσα για την προστασία των υφιστάμενων δικαιωμάτων των μη συμμετεχόντων, με παράλληλη αποφυγή καιροσκοπικής τους συμπεριφοράς.

 5. Βελτίωση της λειτουργίας του συστήματος του ΠΟΕ

5.1    Ενίσχυση των λειτουργιών παρακολούθησης και διαβούλευσης του ΠΟΕ

Οι εργασίες στο πλαίσιο των τακτικών συμβουλίων και επιτροπών του ΠΟΕ διαδραματίζουν ουσιώδη ρόλο στη διασφάλιση του βασιζόμενου σε κανόνες πολυμερούς εμπορικού συστήματος, μεταξύ άλλων με τη διεξαγωγή καθημερινών τεχνικών εργασιών, την παρακολούθηση των εμπορικών πολιτικών των μελών, την εξέταση προβληματισμών εμπορικού χαρακτήρα και την παροχή στα μέλη ενός χώρου διαβουλεύσεων σχετικά με τις εμπορικές εξελίξεις. Δεδομένου ότι σημειώθηκαν σχεδόν μηδενικά αποτελέσματα όσον αφορά τη θέσπιση κανόνων τα τελευταία χρόνια και ότι το σύστημα επίλυσης διαφορών έχει παραλύσει, η αποτελεσματική παρακολούθηση και οι συζητήσεις σε επίπεδο πολιτικής καθίστανται ακόμη πιο σημαντικές για τη διατήρηση του ΠΟΕ ως αξιόπιστης βάσης εμπορικών σχέσεων. Δυστυχώς, οι αναποτελεσματικές διαδικασίες, τα κενά όσον αφορά τη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις περί διαφάνειας και η εκτεταμένη έλλειψη εμπιστοσύνης δυσχεραίνουν συχνά την αποτελεσματική δραστηριοποίηση.

Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ καταβάλλει προσπάθειες για βελτιώσεις, ιδίως στους τομείς της διαφάνειας και των εμπορικών προβλημάτων. Η ΕΕ, από κοινού με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και άλλα μέλη, υπέβαλε πρόταση για τη βελτίωση της διαφάνειας και της συμμόρφωσης με τις υποχρεώσεις γνωστοποίησης στον τομέα των εμπορευματικών συναλλαγών. Η πρόταση προβλέπει κίνητρα καθώς και διοικητικά μέτρα στην περίπτωση σημαντικών καθυστερήσεων κατά την υποβολή γνωστοποιήσεων, ένα μακροχρόνιο πρόβλημα που πλήττει τη διαφάνεια. Ευελπιστούμε ότι αυτή η οριζόντια συμβολή θα πυροδοτήσει επίσης τις αναγκαίες συζητήσεις για τη βελτίωση της διαφάνειας σε συγκεκριμένους τομείς, όπως η γεωργία. Μαζί με μια διαφορετική ομάδα μελών, η ΕΕ υπέβαλε προτάσεις για τη βελτίωση των εργασιών στα τακτικά όργανα του ΠΟΕ, στο πλαίσιο κατευθυντήριων γραμμών για τα όργανα του ΠΟΕ που εξετάζουν προβλήματα εμπορικού χαρακτήρα. Σκοπός της εν λόγω πρότασης είναι να διευκολύνει την επίλυση των εμπορικών προβλημάτων μεταξύ των μελών προτού κλιμακωθούν και φθάσουν στο στάδιο επίλυσης διαφορών ή οδηγήσουν τις συνομιλίες σε στασιμότητα για χρόνια. Στόχος παραμένει η έγκριση αυτών των προτάσεων στη 12η υπουργική συνδιάσκεψη.

Πέρα από τις προτάσεις αυτές, απαιτούνται επιπλέον εργασίες για τη βελτίωση των λειτουργιών παρακολούθησης και διαβούλευσης του ΠΟΕ. Η έγκαιρη συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις γνωστοποίησης συνιστά μία από τις παραμέτρους της διαφάνειας, όπως ακριβώς και η ποιότητα των παρεχόμενων πληροφοριών. Γενικά, κρίνεται σκόπιμη η αποτελεσματικότερη παρακολούθηση των εμπορικών πολιτικών των μελών σε επίπεδο επιτροπών. Στο πλαίσιο αυτής της παρακολούθησης, οι επιτροπές του ΠΟΕ θα μπορούσαν να διερευνήσουν τρόπους για την αποτελεσματικότερη επανεξέταση των γνωστοποιήσεων. Θα μπορούσε επίσης να κριθεί σκόπιμη η επιλογή θεμάτων για τα οποία η Γραμματεία θα πρέπει να είναι σε θέση να συντάσσει εκθέσεις παρακολούθησης που να βασίζονται σε διάφορες δημόσια διαθέσιμες πηγές πληροφοριών.

Θα ήταν επίσης χρήσιμο να καταγραφούν οι δραστηριότητες των οργάνων του ΠΟΕ, με σκοπό να προσδιοριστούν εκείνες που χρειάζονται περισσότερους πόρους και/ή μεγαλύτερη προσοχή και εκείνες που θα πρέπει να περιοριστούν ή να καταργηθούν. Με τον τρόπο αυτό, ο ΠΟΕ θα μπορέσει να επικεντρώσει τους πόρους του στις επιτροπές που χρησιμοποιούνται πιο ενεργά και αποδοτικά από τα μέλη, ενώ άλλες επιτροπές θα μπορούσαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους, εκτός αν συγκληθούν κατόπιν ρητού αιτήματος κάποιου μέλους (αυτό ισχύει ήδη για τα περισσότερα επικουρικά όργανα του Συμβουλίου για τις Συναλλαγές στον Τομέα των Υπηρεσιών). Ορισμένες επιτροπές θα μπορούσαν να αναζωογονηθούν με την ενίσχυση της συμβολής τους στις συζητήσεις πολιτικής, όπως π.χ. η Επιτροπή Εμπορίου και Περιβάλλοντος. Επιπλέον, θα μπορούσε να ενισχυθεί ο ρόλος του Γενικού Συμβουλίου όσον αφορά την ανάλυση των εξελίξεων που επηρεάζουν το εμπορικό σύστημα ή την εξέταση μελετών που εκπονεί ο γενικός διευθυντής σε συνεργασία με άλλους διεθνείς οργανισμούς.

5.2    Ο ρόλος του γενικού διευθυντή και της Γραμματείας του ΠΟΕ

Ο διορισμός νέου προσώπου στη θέση του γενικού διευθυντή αποτελεί ευκαιρία επανεκκίνησης. Για να είναι αποτελεσματική η μεταρρύθμιση του ΠΟΕ, ο ρόλος του γενικού διευθυντή απαιτεί προδραστικότητα και προβολή. Τα μέλη μπορούν να εμπιστεύονται τον γενικό διευθυντή και θα πρέπει να ενθαρρύνουν την υποστήριξή του για την αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων του ΠΟΕ. Θα πρέπει να τον στηρίζουν ενεργά τόσο στην ανάληψη πρωτοβουλιών με στόχο την προώθηση των στόχων του ΠΟΕ όσο και στην υποβολή λύσεων για διαβούλευση από τα μέλη. Παρότι τονίζεται συχνά ότι τα μέλη είναι υπεύθυνα για τον καθορισμό του προγράμματος εργασιών του ΠΟΕ, η ανάθεση στον γενικό διευθυντή ρόλου καταλύτη είναι συμβατή με τον χαρακτήρα του οργανισμού ως διοικούμενου από τα μέλη του.

Ειδικότερα, ο γενικός διευθυντής και η Γραμματεία μπορούν να ενισχύσουν τις λειτουργίες παρακολούθησης και διαβούλευσης του ΠΟΕ. Πρώτον, η Γραμματεία, για να συμβάλει αποτελεσματικά στις διαβουλεύσεις των μελών, θα πρέπει να είναι σε θέση να βασίζεται στην εμπιστοσύνη τους για την κατάρτιση αναλυτικών εκθέσεων σχετικά με συναφή θέματα και την εμβάθυνση της συνεργασίας με άλλους διεθνείς οργανισμούς, χωρίς να απαιτείται η εκ των προτέρων έγκριση των μελών. Δεύτερον, η διαφάνεια όσον αφορά τις εμπορικές πολιτικές των μελών θα ωφεληθεί από την ενίσχυση των δραστηριοτήτων παρακολούθησης της Γραμματείας.

Αν και, σε γενικές γραμμές, η συνεργασία μεταξύ του ΠΟΕ και των διεθνών οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων των οργάνων των Ηνωμένων Εθνών, λειτουργεί ικανοποιητικά, ο γενικός διευθυντής θα πρέπει να επιδιώξει πιο στοχευμένη συνεργασία, προκειμένου να εξασφαλίσει την από κοινού συμβολή στην επίτευξη των ΣΒΑ.

5.3    Αποτελεσματικότερη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών: Επιχειρήσεις και κοινωνία των πολιτών

Ήδη το 1996 τα μέλη του ΠΟΕ αναγνώρισαν «τον ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι ΜΚΟ στην αύξηση της ευαισθητοποίησης του κοινού όσον αφορά τις δραστηριότητες του ΠΟΕ» και συμφώνησαν «να βελτιώσουν τη διαφάνεια και να εντείνουν την επικοινωνία με τις ΜΚΟ», αναθέτοντας στη Γραμματεία του ΠΟΕ τη διαχείριση των άμεσων επαφών με την κοινωνία των πολιτών. Οι κύριοι δίαυλοι ανταλλαγών είναι το ετήσιο δημόσιο φόρουμ, η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στις υπουργικές συνδιασκέψεις, οι ενημερωτικές συνεδριάσεις που διοργανώνονται από τη Γραμματεία, καθώς και η δυνατότητα υποβολής εγγράφων θέσης και διεξαγωγής εξειδικευμένων συζητήσεων. Από το 2016, εκπρόσωποι επιχειρήσεων συμμετέχουν επίσης στις εξειδικευμένες συζητήσεις, καθώς και στη σειρά των εμπορικών διαλόγων· σε ειδική σελίδα του ιστότοπου του ΠΟΕ παρέχονται πληροφορίες που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των επιχειρήσεων.

Ενδέχεται να υπάρχει η δυνατότητα εκσυγχρονισμού και περαιτέρω ανάπτυξης των τρόπων διαβούλευσης με τις επιχειρήσεις και την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να αναθερμανθεί η συμμετοχή τους στον εμπορικό διάλογο. Πρώτον, αν και οι ενημερωτικές συνεδριάσεις που διοργανώνονται από τη Γραμματεία απευθύνονται επί του παρόντος σε καταχωρισμένες ΜΚΟ που εδρεύουν στη Γενεύη και στα περίχωρά της, τα ηλεκτρονικά μέσα και οι εικονικές πλατφόρμες θα καταστήσουν εφικτή τη διεύρυνση της συμμετοχής σε διαπιστευμένες ΜΚΟ από όλον τον κόσμο, επιτρέποντας ιδίως τη συμμετοχή ΜΚΟ από αναπτυσσόμενες χώρες με περιορισμένα μέσα. Δεύτερον, θα μπορούσε να συσταθεί συμβουλευτική επιτροπή βραχυχρόνιου ή μακροχρόνιου χαρακτήρα με ισόρροπη επιλογή εκπροσώπων των επιχειρήσεων και της κοινωνίας των πολιτών, σκοπός της οποίας θα είναι να συγκεντρώνει τις απόψεις των ενδιαφερόμενων μερών σχετικά με σημαντικές εξελίξεις που επηρεάζουν το πολυμερές εμπορικό σύστημα και να τα ενημερώνει για τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις και διασκέψεις. Τρίτον, η ενασχόληση με συγκεκριμένα θέματα θα μπορούσε να ενισχυθεί με τη διοργάνωση συζητήσεων σχετικά με οριζόντια ζητήματα που αφορούν, π.χ., πτυχές της βιώσιμης ανάπτυξης ή περιφερειακές εμπορικές συμφωνίες. Τέταρτον, τα μέλη θα πρέπει να εξετάσουν τρόπους αύξησης της διαφάνειας, με το πλήρες ή μερικό άνοιγμα των συνεδριάσεων στο κοινό, αξιοποιώντας τα εικονικά μέσα.

6.Επίτευξη της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ

6.1Οικοδόμηση συμμαχιών για την υλοποίηση της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ

Η υλοποίηση των παραμέτρων της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ που σκιαγραφούνται στο παρόν παράρτημα θα απαιτήσει τη συστράτευση και την υποστήριξη σημαντικού αριθμού μελών. Η επίτευξη μεταρρυθμίσεων απαιτεί τη δημιουργία συμμαχιών, την αποφυγή πόλωσης και την προθυμία των μελών να συμμετάσχουν σε μια σταδιακή διαδικασία που θα οδηγήσει τελικά σε συμβιβασμό. Η ΕΕ, ως σημαντική οικονομική δύναμη που πιστεύει ακράδαντα στο πολυμερές και βασιζόμενο σε κανόνες εμπόριο, πρέπει να εξακολουθήσει να ασκεί ηγετικό ρόλο.

Ενδεικτική της συνεργασίας που έχει η ΕΕ με άλλους ομοϊδεάτες εταίρους της είναι η πρωτοβουλία για το εμπόριο και την υγεία που αναπτύχθηκε μέσω της Ομάδας της Οτάβας. Ομοίως, η ΕΕ συνεργάζεται με την ομάδα «FAST» [Friends of Advancing Sustainable Trade (Υπέρμαχοι της προώθησης του βιώσιμου εμπορίου)] προκειμένου να δοθεί νέα πνοή στις εργασίες του ΠΟΕ όσον αφορά το εμπόριο και το περιβάλλον 7 .

Παρότι οι ομάδες χωρών που συμμερίζονται τις ίδιες απόψεις, όπως η Ομάδα της Οτάβας και η Ομάδα FAST, είναι σημαντικές για την προσέλκυση αρχικής στήριξης με σκοπό την επιδίωξη ευρύτερης δέσμευσης από τα μέλη του ΠΟΕ, βασικό στοιχείο για τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ αποτελεί ο υψηλός βαθμός σύγκλισης μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της ΕΕ όσον αφορά το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Ανέκαθεν η συνεργασία ΕΕ-ΗΠΑ υπήρξε η κύρια κινητήρια δύναμη για την επίτευξη προόδου στις διαπραγματεύσεις GATT/ΠΟΕ. Η ΕΕ συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ στο πλαίσιο της τριμερούς πρωτοβουλίας με την Ιαπωνία. Η εκλογή νέου προέδρου των ΗΠΑ προσηλωμένου στους πολυμερείς οργανισμούς συνιστά ευκαιρία για στενή διατλαντική συνεργασία σε όλες τις πτυχές της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης του μηχανισμού του επίλυσης διαφορών. Η συνεργασία αυτή θα διευκολυνθεί σε μεγάλο βαθμό αν η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ εκδηλώσει σύντομα την πρόθεσή της να συμμετάσχει πλήρως σε διαπραγματεύσεις για την επίτευξη ταύτισης απόψεων όσον αφορά τις μεταρρυθμίσεις της συμφωνίας για την επίλυση των διαφορών και να άρει το αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί στον διορισμό μελών του δευτεροβάθμιου δικαιοδοτικού οργάνου. Ενόψει της 12ης υπουργικής συνδιάσκεψης, η ΕΕ και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να εντείνουν τη συνεργασία τους σε όλες τις πτυχές της μεταρρύθμισης του ΠΟΕ, προκειμένου να επιδιώξουν τη μέγιστη δυνατή σύγκλιση των αντίστοιχων θέσεών τους, συμπεριλαμβανομένης της ενδεχόμενης υποβολής κοινών προτάσεων. Οι εργασίες στο πλαίσιο της τριμερούς ομάδας με την Ιαπωνία θα πρέπει επίσης να ενταθούν, ώστε να κατατεθεί κοινή πρόταση για την κατάρτιση κανόνων του ΠΟΕ με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που προκύπτουν από την κρατική παρέμβαση.

Η ΕΕ προτίθεται επίσης να δώσει ιδιαίτερη προτεραιότητα στην έναρξη διαλόγου με τις αφρικανικές χώρες σχετικά με το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων του ΠΟΕ. Στο πλαίσιο αυτού του διαλόγου θα μπορούσε να εξεταστεί η καλύτερη ενσωμάτωση των ΣΒΑ στις εργασίες του ΠΟΕ, καθώς και η διασφάλιση ότι κάθε ανοικτή πλειομερής πρωτοβουλία θα είναι συμπεριληπτική και θα λαμβάνει υπόψη την περιορισμένη ικανότητα των αναπτυσσόμενων χωρών που έχουν μικρές διοικήσεις. Οι συζητήσεις θα μπορούσαν επίσης να καλύψουν το ζήτημα της ειδικής και διαφοροποιημένης μεταχείρισης, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο ο ΠΟΕ μπορεί να στηρίξει την ενσωμάτωση μέσω της αφρικανικής ηπειρωτικής ζώνης ελεύθερων συναλλαγών. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει την απόκτηση από την Αφρικανική Ένωση καθεστώτος παρατηρητή στα αρμόδια όργανα του ΠΟΕ.

Η ΕΕ θα εξακολουθήσει να συμμετέχει στις συζητήσεις με την Κίνα και την Ινδία σχετικά με τις διάφορες πτυχές του προγράμματος μεταρρυθμίσεων του ΠΟΕ. Από τότε που η Κίνα προσχώρησε στον ΠΟΕ, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της έχει δεκαπλασιαστεί και η ίδια, μέσα σε διάστημα μόλις δύο δεκαετιών, έχει καταστεί ο μεγαλύτερος εξαγωγέας του οργανισμού. Πολλά μέλη του ΠΟΕ είναι της άποψης ότι οι υποχρεώσεις της Κίνας όσον αφορά την πρόσβαση στην αγορά καθώς και οι άλλες υποχρεώσεις της δεν αντικατοπτρίζουν επαρκώς τη μεγέθυνσή της και ότι η λήψη από την Κίνα περαιτέρω μέτρων ελευθέρωσης θα προσέδιδε μεγαλύτερη νομιμοποίηση στον ρόλο που έχει στον οργανισμό. Η Ινδία έχει ιδιαίτερα δυναμική οικονομία και κατέχει ηγετική θέση στην G20, αν και το συνολικό επίπεδο ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητάς της δεν μπορεί να συγκριθεί με το αντίστοιχο της Κίνας. Οι εν λόγω χώρες είναι αμφότερες απαραίτητοι εταίροι στις συζητήσεις σχετικά με τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ. Οι συζητήσεις με την Κίνα και την Ινδία αναμένεται ότι θα συμβάλουν στην καλύτερη κατανόηση των αντίστοιχων οπτικών μας, μεταξύ άλλων όσον αφορά τα θέματα για τα οποία θα πρέπει να επιτευχθεί πρόοδος στο πλαίσιο της 12ης υπουργικής συνδιάσκεψης και πέραν αυτής.

6.2 Τι μπορεί να επιτευχθεί κατά τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη — Τα επόμενα βήματα

Η ατζέντα για τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ πρέπει να είναι φιλόδοξη αλλά και ρεαλιστική. Οι διάφοροι άξονες εργασίας σχετικά με τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ πρέπει να προγραμματιστούν χρονικά σωστά. Δεν είναι δυνατόν ή σκόπιμο να αναπτυχθούν ταυτόχρονα όλα τα στοιχεία· είναι καλύτερο διαφορετικές συνιστώσες να ακολουθούν διαφορετικές διαδικασίες και να προωθούνται στο πλαίσιο διαφορετικών συνθέσεων —πολυμερών ή πλειομερών— και διαφορετικών ομάδων μελών. Η επόμενη υπουργική συνδιάσκεψη του ΠΟΕ θα είναι καίριας σημασίας για τη διαδικασία μεταρρύθμισής του, τόσο για την επίτευξη μιας πιθανής δέσμης αποτελεσμάτων όσο και για τη δρομολόγηση νέων διαδικασιών και την καθιέρωση τομέων εργασίας που μπορούν να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων.

Πριν από τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη, θα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι εργασίες στους εξής τρεις τομείς: το εμπόριο και την υγεία, τις επιδοτήσεις στον τομέα της αλιείας και τη μεταρρύθμιση του συστήματος επίλυσης διαφορών.

Επιπλέον, κατά τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη θα μπορούσαν να επιτευχθούν τα ακόλουθα αποτελέσματα:

1.Θα πρέπει να επιτευχθεί συμφωνία για την ενίσχυση των εργασιών του ΠΟΕ σχετικά με το εμπόριο και το περιβάλλον, με σκοπό την ενσωμάτωση των θεμάτων βιωσιμότητας στις εργασίες του ΠΟΕ. Ιδανικά, αυτό θα πρέπει να γίνει σε πολυμερές επίπεδο, αν και ορισμένα στοιχεία μπορούν να προωθηθούν μόνο από υποομάδες ενδιαφερόμενων μελών του ΠΟΕ, όπως η ελευθέρωση επιλεγμένων αγαθών μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και η ελευθέρωση περιβαλλοντικών υπηρεσιών.

2.Μεταξύ των ενδιαφερόμενων χωρών θα πρέπει να δρομολογηθούν εργασίες για την ανάπτυξη κανόνων σχετικά με την ανταγωνιστική ουδετερότητα, συμπεριλαμβανομένων εκσυγχρονισμένων κανόνων για τις βιομηχανικές επιδοτήσεις.

3.Θα πρέπει να σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος όσον αφορά τις πλειομερείς πρωτοβουλίες για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τη διευκόλυνση των επενδύσεων. Η πρωτοβουλία κοινής δήλωσης για τις εσωτερικές κανονιστικές ρυθμίσεις στον τομέα των υπηρεσιών θα μπορούσε να αποφασιστεί κατά τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη.

4.Η ανανέωση των πολυμερών αποφάσεων αναστολής όσον αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο και τη συμφωνία TRIPS θα πρέπει να διασφαλιστεί στη 12η υπουργική συνδιάσκεψη.

5.Θα πρέπει να γίνουν βελτιώσεις στις τακτικές εργασίες του ΠΟΕ, μέσω συμφωνιών για την οριζόντια διαφάνεια στις γνωστοποιήσεις και προτάσεων σχετικά με τα προβλήματα εμπορικού χαρακτήρα.

6.Όσον αφορά τη γεωργία, στο πλαίσιο της 12ης υπουργικής συνδιάσκεψης θα μπορούσε να συμφωνηθεί μια δέσμη βελτιώσεων της διαφάνειας σε όλους τους τομείς και σχετικά με τους περιορισμούς των εξαγωγών. Μια τέτοια βελτίωση θα μπορούσε να προσφέρει η πρωτοβουλία για την εξαίρεση από τους εξαγωγικούς περιορισμούς των αγορών που πραγματοποιεί το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα για ανθρωπιστικούς σκοπούς. Η ΕΕ είναι διαθέσιμη να συζητήσει, μετά τη 12η υπουργική συνδιάσκεψη, τα επόμενα βήματα όσον αφορά τις κύριες πτυχές των διαπραγματεύσεων, και ιδίως την εγχώρια στήριξη που στρεβλώνει το εμπόριο.

Πέρα από τα αποτελέσματα αυτά, μια υπουργική δήλωση με την οποία θα αναλαμβάνεται η πολιτική δέσμευση για μεταρρυθμίσεις θα αποτελούσε σημαντικό πρόσθετο στοιχείο για τη στήριξη των μελλοντικών εργασιών. Η δήλωση αυτή θα μπορούσε να επικεντρωθεί σε θέματα όπως η βελτίωση των λειτουργιών διαπραγμάτευσης, παρακολούθησης και διαβούλευσης του ΠΟΕ, και να εξετάσει τις θεσμικές βελτιώσεις στη λειτουργία του οργανισμού. Η υπουργική δήλωση θα μπορούσε να εξαγγείλει τη δημιουργία ομάδας εργασίας για τη μεταρρύθμιση του ΠΟΕ, η οποία θα εξετάζει τα ζητήματα αυτά και θα καθοδηγεί τα μέλη του οργανισμού με σκοπό την επίτευξη αποτελεσμάτων. Ως εκ τούτου, η 12η υπουργική συνδιάσκεψη θα πρέπει να καθορίσει το πρόγραμμα των περαιτέρω μεσομακροπρόθεσμων εργασιών μεταρρύθμισης, ορισμένες από τις οποίες θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί πριν από την επόμενη, 13η, υπουργική συνδιάσκεψη.

(1)

   Με την προηγούμενη συμφωνία του ΠΟΕ, τη Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT).

(2)

   Jakubik, A. & Piermartini, R. (2019), How WTO commitments tame uncertainty (Πώς οι υποχρεώσεις στο πλαίσιο του ΠΟΕ μετριάζουν την αβεβαιότητα), Έγγραφα εργασίας των υπηρεσιών του ΠΟΕ ERSD-2019-06, Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).

(3)

   Όμιλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (2015), The Role of Trade in Ending Poverty (Ο ρόλος του εμπορίου στην εξάλειψη της φτώχειας), Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, Γενεύη. Βλ. επίσης Commission on Growth and Development, The Growth Report: Strategies for Sustained Growth and Inclusive Development (Επιτροπή Οικονομικής Μεγέθυνσης και Ανάπτυξης, Έκθεση σχετικά με την οικονομική μεγέθυνση: Στρατηγικές για βιώσιμη μεγέθυνση και συμπεριληπτική ανάπτυξη), 2018.

(4)

   Δήλωση των ηγετών της G20 στη σύνοδο κορυφής που πραγματοποιήθηκε στο Ριάντ στις 21-22 Νοεμβρίου 2020.

(5)

   Τα μέλη της Ομάδας της Οτάβας είναι τα εξής: Αυστραλία, Βραζιλία, Ελβετία, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ιαπωνία, Καναδάς, Κένυα, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Νότια Κορέα, Σινγκαπούρη και Χιλή.

(6)

    https://trade.ec.europa.eu/doclib/docs/2020/november/tradoc_159117.pdf  

(7)

   Η πρωτοβουλία έχει τους εξής 23 συγχορηγούς: Αυστραλία, Βόρεια Μακεδονία, Γκάμπια, Ελβετία, Ευρωπαϊκή Ένωση, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιαπωνία, Ισλανδία, Καναδάς, Κορέα, Κόστα Ρίκα, Λιχτενστάιν, Μαλδίβες, Μαυροβούνιο, Μεξικό, Μολδαβία, Νέα Ζηλανδία, Νορβηγία, Σενεγάλη, Ταϊβάν, Πένγκου, Κινμέν και Ματσού, Τσαντ, Φίτζι και Χιλή.