Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση επί της πολιτικής ανταγωνισμού 2017»

[COM(2018) 482 final]

(2019/C 110/08)

Εισηγήτρια:

η κ. Baiba MILTOVIČA

Αίτηση γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 5.9.2018
Νομική βάση	Άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Αρμόδιο τμήμα	Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	21.11.2018
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	12.12.2018
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	539
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	188/1/9

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον συνοπτικό τρόπο διατύπωσης και την εστίαση της παρούσας έκθεσης για το 2017, η οποία συνοδεύεται από ένα λεπτομερές έγγραφο εργασίας. Η αποτελεσματική και ενισχυμένη πολιτική ανταγωνισμού αποτελεί θεμέλιο της βιώσιμης οικονομίας της αγοράς. Μπορεί να διασφαλίσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τους παραγωγούς αγαθών και υπηρεσιών, να καθησυχάσει τους καταναλωτές, να τονώσει τον ανταγωνισμό και να επιτύχει θεμελιώδεις κοινωνικούς στόχους, όπως η ελευθερία επιλογής των καταναλωτών, αλλά και πολιτικούς στόχους, όπως η ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών και η προώθηση της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής αγοράς. Απέναντι στις τρίτες χώρες, η πολιτική ανταγωνισμού διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη μιας θετικής επιχειρηματικής, περιβαλλοντικής και κοινωνικής δυναμικής στο πλαίσιο του διεθνούς εμπορίου.

1.2.

Η έκθεση του 2017 δίδει μεγάλη έμφαση στη συμμόρφωση και την επιβολή και παρέχει παραδείγματα δυναμικών ενεργειών της Επιτροπής. Οι καταναλωτές και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις βρίσκονται συχνά σε μειονεκτική θέση έναντι των μεγάλων επιχειρήσεων, οι οποίες, ενδεχομένως, κάνουν κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης τους στην αγορά και, ως εκ τούτου, είναι ιδιαίτερα θετικά τα μέτρα που αντιμετωπίζουν τις αντιανταγωνιστικές πρακτικές.

1.3.

Η αύξηση της αντιανταγωνιστικής δραστηριότητας στις αγορές της ΕΕ συμβαδίζει με τη σταθερή ανάπτυξη των εθνικών αρχών ανταγωνισμού (ΕΑΑ) ως καθοριστικών φορέων επιβολής του δικαίου περί ανταγωνισμού. Η οδηγία ΕΔΑ+, η οποία δίδει τη δυνατότητα στις ΕΑΑ να καταστούν αποτελεσματικότερες, ενισχύει τις εθνικές αρμοδιότητες στον συγκεκριμένο τομέα.

1.4.

Η ενίσχυση της αυτονομίας των ΕΑΑ και η παροχή επαρκών πόρων είναι ζωτικής σημασίας. Η πραγματική ανεξαρτησία, η εμπειρογνωμοσύνη και η κατάρτιση είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική εργασία, για την επίτευξη δε αυτού του στόχου θα πρέπει να παρακολουθείται εκ του σύνεγγυς η οδηγία ΕΔΑ+ (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού+). Πρέπει να ενθαρρύνονται οι προληπτικές ενέργειες ώστε να αποφεύγεται η αντιανταγωνιστική συμπεριφορά, οι δε κυρώσεις θα πρέπει να ενισχυθούν έτσι ώστε να αποθαρρύνουν αποτελεσματικά.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δράση της Επιτροπής στο πεδίο της επιβολής των κανόνων ανταγωνισμού στο πλαίσιο του ιδιωτικού δικαίου και επισημαίνει ότι οι συλλογικές αγωγές θα πρέπει να διευκολύνονται από τα νομικά συστήματα όλων των κρατών μελών. Η Επιτροπή θα πρέπει να συνεχίσει να παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών συλλογικής έννομης προστασίας για τις παραβιάσεις του δικαίου του ανταγωνισμού στα διάφορα κράτη μέλη και, εάν χρειάζεται, να αναλάβει περαιτέρω δράση. Επί του προκειμένου, η πρόταση της Επιτροπής για τις συλλογικές προσφυγές που περιλαμβάνεται στην πρόταση σχετικά με τη «Νέα συμφωνία για τους καταναλωτές» (New Deal for Consumers) είναι απογοητευτική.

1.6.

Θα πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω προτάσεις σχετικά με τη δικαιόχρηση, οι οποίες θα συμπεριληφθούν στον κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία (Block Exemption Regulation) (1) προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπορική και συμβατική ισορροπία μεταξύ των δικαιοδόχων και του δικαιοπαρόχου.

1.7.

Στις περιπτώσεις όπου παρατηρούνται εκτεταμένες παραεμπορικές δραστηριότητες υπό τη διαχείριση τοπικών αρχών, οι οποίες ενδέχεται να απολαύουν κρατικής επιχορήγησης που οδηγεί σε αθέμιτο ανταγωνισμό, αυτές θα πρέπει να μελετώνται προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι απαραίτητη η προσαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων ή άλλων μέσων.

1.8.

Όσον αφορά την οδηγία για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, συνιστάται, κατά τη μεταφορά και την εφαρμογή της στην εσωτερική νομοθεσία, το εθνικό δίκαιο να θεσπίζει ότι οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα έχουν ανά πάσα στιγμή πρόσβαση σε εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων και, σε κάθε περίπτωση, θα τους παρέχεται πλήρης προστασία.

1.9.

Στις περιπτώσεις επιβολής του δικαίου του ανταγωνισμού, προτείνεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διενεργεί λεπτομερή ανάλυση των πρακτικών των ρυθμιστικών αρχών ενέργειας σε όλα τα κράτη μέλη, σε συνεργασία με το CEER (Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας/Council of European Energy Regulators) και τον ACER (Οργανισμός Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας/Agency for the Cooperation of Energy Regulators) ενδέχεται να προσδιορίσει δράσεις που θα μπορούσαν να εξαλείψουν τις περιοριστικές πρακτικές, οι οποίες εξακολουθούν να είναι επιζήμιες για τους καταναλωτές.

1.10.

Με μια νέα επανεξέταση της λειτουργίας της αλυσίδας διανομής τροφίμων στις μελλοντικές εκθέσεις επί της πολιτικής ανταγωνισμού θα μπορούσαν να εντοπιστούν και να προταθούν διορθωτικά μέτρα για τη συνεχιζόμενη άσκηση ισχύος στην αγορά από τους κυρίαρχους λιανοπωλητές, μια πρακτική η οποία ενδέχεται να αποδειχθεί μη ενδεδειγμένη.

1.11.

Υπάρχει ένα ευρύ φάσμα υφιστάμενων και διαρκώς αναπτυσσόμενων αντιανταγωνιστικών πρακτικών στην ψηφιακή οικονομία. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι δεν διατίθενται επαρκείς πόροι για την παρακολούθηση αυτού του ταχέως αναπτυσσόμενου και οικονομικά δραστήριου τομέα και παροτρύνει να θεσπιστούν ειδικές σχετικές διατάξεις εντός του νέου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ).

1.12.

Υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που δεν εμπίπτουν στο άμεσο πεδίο εφαρμογής της πολιτικής ανταγωνισμού, ωστόσο δημιουργούν ορισμένες ανησυχίες σχετικά με στρεβλώσεις της αγοράς: μεγάλες διαφορές στην πολιτική εταιρικής φορολόγησης μεταξύ των κρατών μελών, πρακτικές απασχόλησης συλλογικά γνωστές ως πρακτικές κοινωνικού ντάμπινγκ, πρακτικές στο πλαίσιο της «οικονομίας της περιστασιακής απασχόλησης» (gig economy), καθώς και ζητήματα που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία και την παγκόσμια οικονομική βιωσιμότητα. Η ΕΟΚΕ παρακινεί την Επιτροπή να θέσει σε εφαρμογή το πλήρες εύρος των αρμοδιοτήτων και των ικανοτήτων της προκειμένου να διασφαλίσει ότι, στο μέτρο του δυνατού, εκείνες οι γκρίζες ζώνες όπου υφίστανται αντιανταγωνιστικές συμπεριφορές παρακολουθούνται, διευκρινίζονται και διορθώνονται.

1.13.

Το δίκαιο του ανταγωνισμού συνιστά ένα από τα παλαιότερα τμήματα του κεκτημένου, εντούτοις δεν ανταποκρίνεται πάντοτε στις προκλήσεις του αιώνα που διατρέχουμε. Ειδικότερα ο τεχνητός διαχωρισμός μεταξύ αγοράς και κοινωνικο-περιβαλλοντικής σφαίρας θα μπορούσε να επωφεληθεί από μια συνολική και συστηματική αναθεώρηση του δικαίου της ΕΕ για τον ανταγωνισμό, λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων.

2.   Περιεχόμενο της έκθεσης επί της πολιτικής ανταγωνισμού του 2017

2.1.

Η πολιτική ανταγωνισμού αποτελεί το θεμέλιο της ενιαίας αγοράς και έχει τεθεί σε ισχύ από τη Συνθήκη της Ρώμης και την ίδρυση της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει τεθεί εντός πλαισίου που κατοχυρώνεται σε διατάξεις όπως τα άρθρα 101 και 102 της ΣΛΕΕ, οι οποίες αποσαφηνίζουν την ουσία και το πεδίο εφαρμογής της.

2.2.

Το 2017 αναλήφθηκαν συγκεκριμένες δράσεις προς όφελος των καταναλωτών και της ευρωπαϊκής βιομηχανίας σε βασικούς τομείς: την ψηφιακή οικονομία, την ενέργεια, τον φαρμακευτικό και αγροχημικό τομέα, τις βιομηχανίες δικτύου και τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Η παρούσα περίληψη υπογραμμίζει τα βασικά σημεία της έκθεσης, η οποία αποτελεί και η ίδια σύνοψη του εκτεταμένου έργου σε διάφορους οικονομικούς τομείς.

2.3.

Η πολιτική πρέπει να μεταφράζεται σε κανόνες και οι κανόνες πρέπει να εφαρμόζονται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελεί ιδρυτικό μέλος του Διεθνούς Δικτύου Ανταγωνισμού και συμμετέχει επίσης ενεργά σε όλα τα διεθνή φόρουμ που ασχολούνται με τον ανταγωνισμό, μεταξύ των οποίων ο ΟΟΣΑ, η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (Unctad), ο ΠΟΕ και η Παγκόσμια Τράπεζα. Συγκεκριμένα, η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού και έχει προτείνει νέους κανόνες υπό τη μορφή οδηγίας (2) που εξασφαλίζουν στις αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών τη δυνατότητα να καταστούν αποτελεσματικότεροι φορείς επιβολής των αντιμονοπωλιακών κανόνων της ΕΕ.

2.4.

Είναι σημαντικό τα άτομα που γνωρίζουν την ύπαρξη ή τη λειτουργία σύμπραξης ή άλλων μορφών παραβιάσεων των αντιμονοπωλιακών κανόνων να έχουν τα μέσα να φέρουν στο φως τις εν λόγω πρακτικές. Έχει δρομολογηθεί ένα νέο, ανώνυμο εργαλείο για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, το οποίο διευκολύνει ως προς το θέμα αυτό και βρίσκεται σε ενεργό χρήση.

2.5.

Οι απαιτήσεις σχετικά με την κοινοποίηση μικρότερων και λιγότερο προβληματικών μέτρων κρατικής ενίσχυσης έχουν απλουστευθεί και έχουν εισαχθεί εξαιρέσεις, ενώ 24 κράτη μέλη έχουν εγγραφεί στην εφαρμογή Transparency Award Module, η οποία παρέχει πληροφορίες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις.

2.6.

Επιχειρείται αυστηρή επιβολή του ανταγωνισμού σε αγορές που χαρακτηρίζονται από συγκέντρωση. Στον φαρμακευτικό τομέα είχαμε την πρώτη έρευνα την οποία διεξάγει η Επιτροπή σχετικά με ανησυχίες για πρακτικές υπερβολικής τιμολόγησης στη φαρμακευτική βιομηχανία, ενώ εξετάστηκαν αρκετές συγχωνεύσεις στον αγροχημικό τομέα και απαγορεύθηκε συγχώνευση στον κλάδο της βιομηχανίας τσιμέντου, η οποία θα είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ανταγωνισμού.

2.7.

Στον τομέα της ενέργειας, ξεκίνησαν δράσεις επιβολής σε σχέση με τις κρατικές ενισχύσεις και τους μηχανισμούς δυναμικότητας, ενώ συνεχίστηκε η διερεύνηση των επιχειρηματικών πρακτικών της Gazprom στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη με την προκαταρκτική διαπίστωση ότι έχουν παραβιαστεί οι αντιμονοπωλιακοί κανόνες της ΕΕ.

2.8.

Στον τομέα των μεταφορών, εξετάστηκαν εξαγορές στον τομέα των αεροπορικών μεταφορών και προσδιορίστηκαν αντιανταγωνιστικές ενέργειες στις σιδηροδρομικές μεταφορές στη Λιθουανία, με αποτέλεσμα πρόστιμα και διορθωτικές ενέργειες, ενώ υποστηρίχθηκε η παροχή κρατικών ενισχύσεων στον τομέα αυτό στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία. Αναλήφθηκε δράση κατά της Scania προς επιβολή της νομοθεσίας κατά των συμπράξεων στις οδικές μεταφορές, ενώ, σε πολλές επιχειρήσεις στον τομέα των ανταλλακτικών αυτοκινήτων, επιβλήθηκαν βαριά πρόστιμα.

2.9.

Η επέκταση του γενικού κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία στους λιμένες και τους αερολιμένες διευκόλυνε την παροχή κατάλληλης κρατικής ενίσχυσης.

2.10.

Η έρευνα της Επιτροπής σχετικά με την προτεινόμενη συγχώνευση μεταξύ της Deutsche Börse και της London Stock Exchange Group κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα ήταν μονοπωλιακή και, ως εκ τούτου, απαγορεύτηκε.

2.11.

Σημειώνεται ότι η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ θα πρέπει να ανταποκριθεί εποικοδομητικά και δημιουργικά στην πρόκληση της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ. Όπως καθορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, κάθε μελλοντική εμπορική συμφωνία θα πρέπει να διασφαλίζει ισότιμους όρους, ιδίως όσον αφορά τον ανταγωνισμό και τις κρατικές ενισχύσεις.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έκθεση του 2017, η οποία περιέχει πολλά παραδείγματα της εστίασης της Επιτροπής στην προώθηση της ευημερίας των καταναλωτών και την πρόληψη ζημιών σε βάρος των καταναλωτών. Επακόλουθο της προσέγγισης αυτής δεν είναι μόνο η ενίσχυση της ολοκλήρωσης της ενιαίας αγοράς, αλλά και η ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και των συναφών στόχων κοινωνικής πολιτικής.

3.2.

Κατά το τελευταίο έτος, οι γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ αναγνωρίζουν συχνά τη σημασία μιας αποτελεσματικής πολιτικής ανταγωνισμού που εφαρμόζεται σωστά. Τα κριτήρια για την ευημερία και το ευ ζην των καταναλωτών, παράλληλα με τη διατήρηση μιας αποτελεσματικής δομής ανταγωνισμού, παρέχουν το σκεπτικό για την αντιμετώπιση της εκμετάλλευσης, των πρακτικών αποκλεισμού και των περιοριστικών συμφωνιών. Ενθαρρύνοντας τη βέλτιστη οικονομική πρακτική, η σταθερή πολιτική ανταγωνισμού ενθαρρύνει την ενίσχυση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων στις ανταγωνιστικές παγκόσμιες αγορές, αλλά και την προώθηση των κοινωνικών στόχων πάνω στους οποίους αυτή θεμελιώνεται.

3.3.   Εκπομπές των οχημάτων

3.3.1.

Στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ενέργειες της ΕΕ για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και διακυβέρνησης» (3), διαπιστώθηκε ότι η ανεπαρκής συμμόρφωση με τους μηχανισμούς που εγγυώνται την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και διακυβέρνησης αποτελεί, δυστυχώς, παράγοντα αθέμιτου ανταγωνισμού και οικονομικών διακρίσεων. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η συμμόρφωση και η τήρηση του κράτους δικαίου είναι θεμελιώδους σημασίας για μια ισχυρή πολιτική ανταγωνισμού.

3.3.2.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ εκτιμά το γεγονός ότι η προκαταρκτική έρευνα της Επιτροπής για την πιθανή ύπαρξη σύμπραξης με τη συμμετοχή των BMW, Daimler, Volkswagen, Audi και Porsche, σχετικά με το κατά πόσον οι εταιρείες περιόρισαν την ανάπτυξη συστημάτων επιλεκτικής καταλυτικής αναγωγής και φίλτρων σωματιδίων, ενδεχομένως περιορίζοντας την ανάπτυξη τεχνολογιών φιλικότερων προς το περιβάλλον, είχε ως επακόλουθο το να κινηθεί επίσημη διαδικασία έρευνας από την ομάδα διερεύνησης παραβάσεων σε θέματα ανταγωνισμού (anti-competition team).

3.4.   Μηχανισμοί συλλογικής έννομης προστασίας

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει την τελική μεταφορά της οδηγίας για τις αγωγές αποζημίωσης (4) η οποία, εν μέρει, ασχολείται με το ζήτημα της παροχής νομικού μηχανισμού συλλογικών αγωγών. Ωστόσο, η απόσυρση της πρότασης οδηγίας που εκπονήθηκε από τη ΓΔ Ανταγωνισμού (COMP) το 2009, σε συνδυασμό με την πρόσφατη πρόταση που συμπεριλήφθηκε στη δέσμη μέτρων για μια «Νέα συμφωνία για τους καταναλωτές», σηματοδοτεί την έλλειψη πολιτικής βούλησης να ληφθούν ουσιαστικά μέτρα για τη θέσπιση ενός πραγματικά αποτελεσματικού πλαισίου αντιπροσωπευτικών αγωγών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτρέπει την Επιτροπή να συνεχίσει να παρακολουθεί την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών συλλογικής έννομης προστασίας για τις παραβιάσεις του δικαίου περί ανταγωνισμού στα διάφορα κράτη μέλη και, εάν χρειάζεται, να αναλάβει περαιτέρω δράση.

3.5.   Δικαιοχρησία στο λιανικό εμπόριο

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι επιτείνεται το πρόβλημα όσον αφορά τις συμβάσεις δικαιόχρησης στον τομέα του λιανικού εμπορίου, κάτι το οποίο ενδέχεται να έχει σοβαρές συνέπειες για τον ανταγωνισμό. Για παράδειγμα, μια σημαντική διαμάχη στις Κάτω Χώρες μεταξύ του δικαιοπαρόχου HEMA και ορισμένων δικαιοδόχων σχετικά με τις υφιστάμενες συμβάσεις και το μερίδιο των εσόδων από τις πωλήσεις μέσω διαδικτύου είχε ως αποτέλεσμα την ακύρωση συμβάσεων δικαιοδόχων. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να αναλύσει την κατάσταση αυτή και να υποβάλει πρόσθετες προτάσεις σχετικά με τη δικαιοχρησία που θα μπορούσαν να συμπεριληφθούν στον κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία, προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπορική και η συμβατική ισορροπία μεταξύ των δικαιοδόχων και του δικαιοπαρόχου.

3.6.   Επιδοτήσεις σε επίπεδο τοπικών αρχών

3.6.1.

Σε πολλά κράτη μέλη, οι τοπικές αρχές στρέφονται προς την ανάπτυξη εμπορικών δραστηριοτήτων χρησιμοποιώντας δημόσιους πόρους ή εγκαταστάσεις. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε αθέμιτο ανταγωνισμό, εάν υπάρχει ένα στοιχείο επιδότησης. Για παράδειγμα, οι ΜΜΕ στον κλάδο των υπηρεσιών διατροφής και του τουρισμού αντιμετωπίζουν επιδοτούμενες δραστηριότητες στα κυλικεία αθλητικών σωματείων, κέντρων αναψυχής κ.λπ. Οι τοπικές αρχές κατέχουν ή προσφέρουν δημόσιους πόρους σε αυτά τα σωματεία και ενώσεις που συχνά απαλλάσσονται από την καταβολή ΦΠΑ και απολαύουν κοινωνικών παροχών, όπως η εθελοντική εργασία. Αυτές οι παραεμπορικές δραστηριότητες οργανώνονται συχνά (από την άποψη του κύκλου εργασιών και των κερδών) ως κανονική εμπορική επιχείρηση. Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να παρακολουθήσει το φαινόμενο αυτό και να εξετάσει εάν θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σε επίπεδο ΕΕ οι κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων ή άλλων μέσων προς ρύθμιση των εν λόγω τοπικών δραστηριοτήτων, οι οποίες, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιδοτούνται ακόμη και με κονδύλια της ΕΕ!

3.7.   Πληροφορίες σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις

3.7.1.

Η διαθεσιμότητα και χρήση της εφαρμογής Transparency Award Module (TAM) είναι ιδιαίτερα θετική, καθώς επιτρέπει στους ενδιαφερόμενους φορείς (την Επιτροπή, τους ανταγωνιστές και το ευρύ κοινό) να επαληθεύουν τη συμμόρφωση των κρατικών ενισχύσεων με τους κανόνες. Μέχρι σήμερα, έχουν δημοσιευθεί περίπου 30 000 χορηγήσεις ενισχύσεων.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.   Η οδηγία ΕΔΑ+ (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού+ — European Competition Network+/ECN+)

4.1.1.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνεται από την έμφαση της έκθεσης στην επιβολή και, με την ευκαιρία αυτή, επαναλαμβάνει τις απόψεις της (5) σχετικά με την οδηγία ΕΔΑ+ (6), η οποία παρέχει τη δυνατότητα στις ΕΑΑ να καταστούν αποτελεσματικότερες.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ έχει δηλώσει στο παρελθόν ότι ένας κανονισμός θα συνιστούν αποτελεσματικότερο νομοθετικό μέσο στον τομέα αυτό, αναγνωρίζει, ωστόσο, την ανάγκη για αναλογικότητα. Επιπλέον, η πολιτική ανταγωνισμού θα πρέπει να εγγυάται ίσες ευκαιρίες, ενώ οι ΕΑΑ θα έχουν στη διάθεσή τους τα νομικά μέτρα και μέσα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση μυστικών συμπράξεων.

4.1.3.

Αν και η οδηγία ΕΔΑ+ θα πρέπει να εγγυάται ανεξαρτησία, πόρους και μια αποτελεσματική δέσμη εργαλείων για την επιβολή της εφαρμογής, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με την αυτονομία και τις ικανότητες των ΕΑΑ. Η πραγματική ανεξαρτησία, η εμπειρογνωμοσύνη και η κατάρτιση είναι απαραίτητες για την αποτελεσματική εργασία. Πρέπει να ενθαρρύνονται οι προληπτικές ενέργειες ώστε να αποφεύγεται η αντιανταγωνιστική συμπεριφορά, οι δε κυρώσεις πρέπει να ενισχυθούν έτσι ώστε να αποθαρρύνουν αποτελεσματικά. Οι ΕΑΑ θα πρέπει επίσης να έχουν το δικαίωμα να κινούν αυτοτελώς νομική διαδικασία.

4.2.   Προστασία των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος

4.2.1.

Απαιτούνται περαιτέρω ενέργειες για την ενημέρωση του κοινού σχετικά με τους κανόνες ανταγωνισμού. Με τον τρόπο αυτό θα ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των νέων εργαλείων που είναι διαθέσιμα για την αναφορά παραβιάσεων, όπως το εργαλείο για τους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος. Μολονότι η ΕΟΚΕ ενθαρρύνεται διαπιστώνοντας ότι το εργαλείο αυτό χρησιμοποιείται τακτικά, διατηρεί ορισμένες ανησυχίες σχετικά με την προτεινόμενη οδηγία, η οποία αποσκοπεί στην ενίσχυση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος (7).

4.2.2.

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει την Επιτροπή στη γνωμοδότησή της με θέμα την εν λόγω οδηγία (8), όπου συνιστά το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας να μην περιορίζεται στη συμμόρφωση με τη νομοθεσία της ΕΕ, αλλά, αντίθετα, να επεκταθεί ώστε να περιλαμβάνει και την τήρηση της εθνικής νομοθεσίας.

4.2.3.

Είναι επίσης σημαντικό να γίνεται μνεία της συμπερίληψης των δικαιωμάτων των εργαζομένων και οι εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών οργανώσεων και οι ΜΚΟ να αναφέρονται ως παραδείγματα νομικών προσώπων. Οι μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας.

4.3.   Η ψηφιακή οικονομία

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι ο νέος κανονισμός σχετικά με τη συνεργασία για την προστασία των καταναλωτών (9) εγκρίθηκε στα τέλη του 2017 και θα πρέπει να διασφαλίζει καλύτερο συντονισμό μεταξύ των δικτύων καταναλωτών για την επιβολή μέτρων καταπολέμησης των διασυνοριακών αντιανταγωνιστικών πρακτικών. Για παράδειγμα, ο κανονισμός προσδιορίζει τις πρακτικές γεωγραφικού αποκλεισμού στον τομέα του ηλεκτρονικού εμπορίου ο οποίος, από τη φύση του, αποτελεί διασυνοριακό ζήτημα. Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτών εργάζονται επί του θέματος αυτού εδώ και πολλά χρόνια, συγκεντρώνοντας παραδείγματα και πρακτικές. Μαζί με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Ανταγωνισμού και το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών, αναμένεται πλέον καλύτερα συντονισμένη δράση επιβολής.

4.3.2.

Στον ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα της ψηφιακής οικονομίας δημιουργούνται συνεχώς αντιανταγωνιστικές πρακτικές πολλών διαφορετικών ειδών. Για παράδειγμα, με τη χρήση σύνθετων αλγορίθμων μπορούν να προσαρμόζουν οι τιμές με βάση τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που συλλέγονται από διάφορες επιγραμμικές πηγές, βοηθώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις επιχειρήσεις να συμμετέχουν σε διαδικτυακή αθέμιτη σύμπραξη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να διαθέτει επαρκείς δημοσιονομικούς πόρους προκειμένου να παρακολουθεί και να εξουδετερώνει αυτές τις πρακτικές.

4.4.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των ΕΑΑ και των οργανώσεων καταναλωτών θα ήταν επωφελής και για τις δύο πλευρές, ιδίως επειδή οι εθνικές οργανώσεις καταναλωτών είναι σε θέση να ενημερώνουν τις ΕΑΑ σχετικά με εικαζόμενες παραβάσεις. Στην πραγματικότητα, μπορούν να παρέχουν στις αρχές πολύτιμα δεδομένα από τον δικό τους χειρισμό παραπόνων.

4.5.

Η Ενεργειακή Ένωση μπορεί να ενθαρρύνει την εν εξελίξει διαδικασία καθιέρωσης θεμιτού ανταγωνισμού στον ενεργειακό τομέα της ΕΕ, ο οποίος εξακολουθεί να είναι ένας τομέας όπου παρατηρείται ευρύ φάσμα τιμολόγησης των καταναλωτών και της βιομηχανίας και όπου μπορεί να περιοριστεί η επιλογή της αγοράς. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η λεπτομερής ανάλυση των ρυθμιστικών πρακτικών -οι οποίες ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών- θα αποτελέσει τη βάση για εποικοδομητικό διάλογο με στόχο την επίλυση των αποκλίσεων, θα πρέπει δε να διεξαχθεί από κοινού από τις ΕΑΑ, τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές ενέργειας και την Επιτροπή. Με τον τρόπο αυτό, μπορεί να πέσει φως στην έλλειψη επιλογής και σε περιοριστικές πρακτικές, για παράδειγμα, στα συστήματα τηλεθέρμανσης.

4.6.

Η ακατάλληλη άσκηση της ισχύος στην αγορά στον τομέα του λιανικού εμπορίου τροφίμων αποτελεί συνεχιζόμενο πρόβλημα. Η Επιτροπή θέτει το ερώτημα κατά πόσον οι μεγάλες αλυσίδες λιανικής πώλησης έχουν αποκτήσει υπερβολική διαπραγματευτική ισχύ (στις διμερείς διαπραγματεύσεις με τους προμηθευτές τους) και αγοραστική δύναμη (στην αγορά συνολικά) χάρη στον διττό ρόλο τους ως πελάτες και ανταγωνιστές (μέσω των ιδιωτικών ετικετών) των προμηθευτών τους (10). Η ΕΟΚΕ ζητεί να αναληφθεί δράση σύμφωνα με την πρόσφατη γνωμοδότησή της επί του θέματος (11) και επαναλαμβάνει τη σύστασή της η Επιτροπή να συμπεριλάβει την παρακολούθηση της λειτουργίας της αλυσίδας διανομής τροφίμων στις μελλοντικές εκθέσεις για την πολιτική ανταγωνισμού.

4.7.   Το δίκαιο του ανταγωνισμού και το ευρύτερο δημόσιο συμφέρον

4.7.1.

Οι στρεβλώσεις της αγοράς μπορεί να προκληθούν από διάφορους παράγοντες που βρίσκονται εκτός των αυστηρών ορίων του πεδίου εφαρμογής της πολιτικής ανταγωνισμού. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται οι μεγάλες διαφορές στην πολιτική εταιρικής φορολόγησης μεταξύ των κρατών μελών, πρακτικές απασχόλησης συλλογικά γνωστές ως πρακτικές κοινωνικού ντάμπινγκ, πρακτικές στο πλαίσιο της «οικονομίας της περιστασιακής απασχόλησης» (gig economy), καθώς και ζητήματα που σχετίζονται με την κυκλική οικονομία και την παγκόσμια οικονομικής βιωσιμότητα

4.7.2.

Το δίκαιο του ανταγωνισμού, οι ρίζες του οποίου πηγάζουν από τις οικονομικές προοπτικές στα μέσα του 20ού αιώνα, καλείται τώρα να ανταποκριθεί στις προκλήσεις του 21ου αιώνα. Προκειμένου να υπερκεραστεί ο τεχνητός διαχωρισμός της αγοράς και της κοινωνικο-περιβαλλοντικής σφαίρας, κρίνεται σκόπιμο να δρομολογηθεί μια ολοκληρωμένη και συστηματική αναθεώρηση του δικαίου της ΕΕ περί ανταγωνισμού, λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών, περιβαλλοντικών και κοινωνικών στόχων.

4.7.3.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι δεσμεύσεις που ανέλαβε η ΕΕ σχετικά με τους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (ΣΒΑ) και τη συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, πέραν των υφιστάμενων δεσμεύσεων που θεσπίζονται στις Συνθήκες, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ως στόχοι δημοσίου συμφέροντος κατά την εφαρμογή του δικαίου περί ανταγωνισμού παράλληλα με τα συμφέροντα των καταναλωτών.

4.7.4.

Θα πρέπει να αναγνωριστούν οι επιπτώσεις των συγκεντρώσεων στην αγορά για τις μελλοντικές γενιές καταναλωτών και παραγωγών. Θα πρέπει να αξιολογηθούν τα διαφορετικά μοντέλα υπολογισμού προκειμένου να προσδιοριστούν οι αρνητικές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, όπως, για παράδειγμα, έχει ήδη πραγματοποιηθεί στο πεδίο των δημόσιων συμβάσεων μέσω της κοστολόγησης του κύκλου ζωής.

4.8.

Σε πολλές πρόσφατες γνωμοδοτήσεις της (12), η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει να ενισχυθούν τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τη δίκαιη φορολογία (όσον αφορά τις πολυεθνικές εταιρείες και τους ιδιώτες), καθώς πολλά εκκρεμή ζητήματα παραμένουν ανεπίλυτα. Σε αυτά περιλαμβάνεται η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης, των φορολογικών παραδείσων, του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού και του αθέμιτου φορολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των κρατών μελών.

4.9.

Υφίστανται, ιδιαίτερα, συνεχιζόμενες και σημαντικές στρεβλώσεις της αγοράς που προκαλούνται από τα διαφορετικά σε μεγάλο βαθμό εθνικά καθεστώτα εταιρικής φορολόγησης μεταξύ των κρατών μελών, όπου η φορολογία των επιχειρήσεων κυμαίνεται από 9 % έως 35 %, παρατηρούνται δε ακόμη χαμηλότερα ποσοστά σε ορισμένες χώρες σε κατηγορίες; όπως τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Επειδή η φορολογική πολιτική συνιστά εθνική αρμοδιότητα, η πολιτική ανταγωνισμού της ΕΕ θα αγωνίζεται πάντοτε να μετριάσει τις στρεβλώσεις που προκαλούνται.

4.10.

Η οδηγία για την καταπολέμηση της φοροαποφυγής, η οποία θα πρέπει να εφαρμοστεί μέσω της νομοθεσίας των κρατών μελών έως την 1η Ιανουαρίου 2019, θεσπίζει κανόνες κατά των πρακτικών φοροαποφυγής που επηρεάζουν άμεσα τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και περιέχει στοιχεία που θα βοηθήσουν στην αποφυγή ορισμένων αποκλίσεων στις εθνικές προσεγγίσεις. Η πτυχή αυτή θα πρέπει να επικροτείται.

---

(1)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 330/2010 της Επιτροπής (ΕΕ L 102 της 23.4.2010, σ. 1).

(2)  http://ec.europa.eu/competition/antitrust/proposed_directive_el.pdf

(3)  ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 69.

(4)  Οδηγία 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας (ΕΕ L 349 της 5.12.2014, σ. 1).

(5)  ΕΕ C 345 της 13.10.2017, σ. 70.

(6)  Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την παροχή αρμοδιοτήτων στις αρχές ανταγωνισμού των κρατών μελών ώστε να επιβάλλουν αποτελεσματικότερα τους κανόνες και για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς [COM/2017/0142 final].

(7)  Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την προστασία των προσώπων που καταγγέλλουν παραβάσεις του δικαίου της Ένωσης [COM(2018) 218 final].

(8)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ενίσχυση της προστασίας των μαρτύρων δημοσίου συμφέροντος σε επίπεδο ΕΕ», Εισηγήτρια: Franca Salis-Madinier (ΕΕ C 62 της 15.2.2019, σ. 155).

(9)  Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 2017/2394 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 345 της 27.12.2017, σ. 1).

(10)  Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, SWD(2018) 349 final.

(11)  ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 69.

(12)  ΕΕ C 487 της 28.12.2016, σ. 1· ΕΕ C 487 της 28.12.2016, σ. 29· ΕΕ C 81 της 28.7.2017, σ. 29.