52015DC0061

ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά με την εκ των υστέρων αξιολόγηση του κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας και του χρηματοδοτικού μέσου πολιτικής προστασίας για την περίοδο 2007-2013

1. ΠΕΔΙΟ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός πολιτικής προστασίας (εφεξής «o μηχανισμός») δημιουργήθηκε το 2001[1] για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας. Τον Ιανουάριο του 2006, η Επιτροπή πρότεινε να αναθεωρηθεί ο μηχανισμός με βάση την εμπειρία του παρελθόντος και να δημιουργηθεί η κατάλληλη νομική βάση για μελλοντικές δράσεις. Η απόφαση 2007/779/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου[2] (εφεξής «απόφαση μηχανισμού»), σχεδιάστηκε για να αντιμετωπιστεί η αύξηση της συχνότητας και σοβαρότητας των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών. Επιπλέον, η απόφαση 2007/162/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου,[3] (εφεξής «απόφαση ΧΜΠΠ») επέτρεψε τη χρηματοδότηση δραστηριοτήτων που είχαν στόχο τις δράσεις για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αποτελεσματικότερη αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών, ιδίως τις δράσεις που αναλαμβάνονται σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και υλοποιούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού. Το συνολικό ποσό για τις δράσεις και τα μέτρα που επρόκειτο να χρηματοδοτηθούν από την  απόφαση ΧΜΠΠ καθορίστηκε σε 189,8 εκατ. ευρώ για την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2007 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013. Ο απόφαση μηχανισμού και η απόφαση ΧΜΠΠ καταργήθηκαν την 1η Ιανουαρίου 2014, όταν τέθηκε σε ισχύ η απόφαση περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης[4] (εφεξής «η απόφαση του 2013»).

Το άρθρο 15 παράγραφος 2 στοιχείο δ) της απόφασης ΧΜΠΠ ορίζει ότι η Επιτροπή υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο έκθεση εκ των υστέρων αξιολόγησης δράσεων του μηχανισμού στον τομέα της πολιτικής προστασίας οι οποίες έλαβαν χρηματοδοτική στήριξη κατά την περίοδο 2007-2013. Επιπλέον, το άρθρο 14 της απόφασης μηχανισμού ορίζει ότι η Επιτροπή αξιολογεί την εφαρμογή της απόφασης και διαβιβάζει τα αποτελέσματα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Επιτροπή έχει ήδη διενεργήσει ενδιάμεση αξιολόγηση δράσεων του μηχανισμού για την περίοδο 2007-2009, τα αποτελέσματα της οποίας διαβιβάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο στο τέλος του 2011 με έκθεση της Επιτροπής[5], συνοδευόμενη από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής[6] (εφεξής από κοινού «η ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης»).

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τα κύρια πορίσματα της εκ των υστέρων αξιολόγησης όλων των δράσεων του μηχανισμού κατά την πλήρη περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2007 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013. Η Επιτροπή ανέθεσε σε εξωτερική εταιρεία συμβούλων την ανεξάρτητη αξιολόγηση των δράσεων του μηχανισμού, η οποία βασίστηκε σε εκτενή και διεξοδική εξέταση εγγράφων, παρακολούθηση δράσεων, περιπτωσιολογικές μελέτες και ευρεία διαβούλευση των ενδιαφερομένων (συμμετέχοντα κράτη, διεθνείς εταίροι, υπηρεσίες της Επιτροπής), που πραγματοποιήθηκε με συνεντεύξεις και ηλεκτρονικές έρευνες.

Γενικά, ο σχεδιασμός της εξωτερικής αξιολόγησης ήταν σαφής και η μεθοδολογική προσέγγιση που χρησιμοποιήθηκε εύληπτη. Μολονότι η αξιολόγηση στηρίχθηκε σε μεγάλο αριθμό δεδομένων που προέρχονταν από αξιόπιστες πηγές, η χρήση των ποσοτικών δεδομένων θα μπορούσε να ήταν εκτενέστερη. Συνολικά, ο συνδυασμός στοιχείων με τη χρήση διάφορων μεθοδολογικών εργαλείων ήταν ισόρροπος. Οι παρατηρήσεις των ενδιαφερομένων, εκτός των συμμετεχόντων κρατών που είναι σε θέση να συγκρίνουν τον μηχανισμό με άλλα ομοειδή διεθνή συστήματα (π.χ. διεθνείς εταίρους, ορισμένες υπηρεσίες της Επιτροπής) παρουσιάζονται ικανοποιητικά, γεγονός που αυξάνει την αξιοπιστία των πορισμάτων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η αξιολόγηση στηρίχτηκε κυρίως σε αποτελέσματα ερευνών και συνεντεύξεις, από τα οποία προέκυψαν εκτιμήσεις που φαίνονται κάπως υποκειμενικές. Ωστόσο, και εντός των ορίων των στοιχείων και της ανάλυσης, τα πορίσματα είναι αξιόπιστα και τα συμπεράσματα εξισορροπημένα, δεδομένου ότι προκύπτουν ως λογική συνέπεια πορισμάτων και μπορούν να συσχετιστούν με τα πραγματικά περιστατικά και δεδομένα. Η πλήρης εξωτερική αξιολόγηση, με λεπτομερή ποιοτικά και ποσοτικά αποδεικτικά στοιχεία, διατίθεται στη διεύθυνση http://ec.europa.eu/echo/en/funding-evaluations/evaluations/thematic-evaluations.

Η παρούσα έκθεση παρουσιάζει τη θέση της Επιτροπής ως προς τα κύρια συμπεράσματα και τις συστάσεις της εξωτερικής αξιολόγησης. Τα κεφάλαια που ακολουθούν συνοψίζουν τα κύρια πορίσματα της αξιολόγησης όσον αφορά τη συνάφεια, τη συνοχή, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία των δράσεων του μηχανισμού κατά την περίοδο από την 1η Ιανουαρίου 2007 έως τις 31 Δεκεμβρίου 2013, και συνοδεύονται από τα συμπεράσματα της Επιτροπής.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

2.1.    Θεσμικές αλλαγές της ΕΕ

Πριν από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας το 2009, οι δράσεις και η νομοθεσία της ΕΕ στον τομέα της πολιτικής προστασίας, συμπεριλαμβανομένων των αποφάσεων μηχανισμού και ΧΜΠΠ, βασίζονταν στη γενική διάταξη του άρθρου 308 της Συνθήκης ΕΚ, που επέτρεπε στο Συμβούλιο να αποφασίζει (ομόφωνα), όταν αυτό ήταν απαραίτητο για την επίτευξη ενός στόχου της Συνθήκης σε τομείς όπου η Συνθήκη ΕΚ δεν παρείχε καμία άλλη νομική βάση. Με την εισαγωγή του νέου άρθρου 196 για την πολιτική προστασία στη Συνθήκη της Λισαβόνας, η πολιτική προστασία αναγνωρίστηκε επισήμως ως αυτόνομη πολιτική.

Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 2010, υπεύθυνος για την πολιτική προστασία ήταν ο αρμόδιος για το περιβάλλον Επίτροπος. Στη συνέχεια, η πολιτική προστασία μεταφέρθηκε στη Γενική Διεύθυνση Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Πολιτικής Προστασίας (ΓΔ ECHO) της Επιτροπής, με στόχο να αξιοποιηθούν καλύτερα οι συνέργειες και να ενισχυθεί η συνοχή των επιχειρήσεων αντίδρασης της ΕΕ σε περιπτώσεις καταστροφών.

2.2.    Επισκόπηση του μηχανισμού

Ο μηχανισμός υποστηρίζει την παροχή έκτακτης βοήθειας για κάθε είδους μείζονες καταστροφές, φυσικές ή ανθρωπογενείς, εντός και εκτός της ΕΕ. Στο τέλος του 2013, 32 χώρες συμμετείχαν στον μηχανισμό: τα 28 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συν την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία (εφεξής από κοινού «τα συμμετέχοντα κράτη»).

Η κύρια ευθύνη για την αντιμετώπιση των άμεσων επιπτώσεων μιας καταστροφής ανήκει στο συμμετέχον κράτος ή στη χώρα που υπέστη την καταστροφή. Ωστόσο, όταν η σοβαρότητα της κατάστασης υπερβαίνει τις εθνικές ικανότητες αντίδρασης, η χώρα που έχει πληγεί από την καταστροφή μπορεί να ζητήσει και να χρησιμοποιήσει τα μέσα και τις ομάδες πολιτικής προστασίας των συμμετεχόντων κρατών. Με τη συγκέντρωση του δυναμικού πολιτικής προστασίας των συμμετεχόντων κρατών, ο μηχανισμός μπορεί να εξασφαλίζει καλύτερη προστασία, πρωτίστως των ανθρώπων, αλλά και του περιβάλλοντος και της ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ένας άλλος βασικός στόχος του μηχανισμού είναι να υποστηρίζει και να συμπληρώνει τις προσπάθειες ετοιμότητας των συμμετεχόντων κρατών. Ο στόχος αυτός περιλαμβάνει ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων ετοιμότητας, όπως μαθήματα επιμόρφωσης, ανταλλαγές εμπειρογνωμόνων, ασκήσεις προσομοίωσης και έργα συνεργασίας διαφόρων μορφών. Την περίοδο 2007-2013 σημειώθηκε επίσης αύξηση των δραστηριοτήτων πρόληψης.

2.3.    Κύριες δράσεις του μηχανισμού

Κατά την περίοδο 2007-2013, ο μηχανισμός περιελάμβανε σειρά στοιχείων, που περιγράφονται παρακάτω, τα οποία στόχο είχαν να διευκολύνουν την επαρκή πρόληψη και ετοιμότητα καθώς και την αποτελεσματική αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών στο επίπεδο της ΕΕ. Τα περισσότερα από τα εν λόγω στοιχεία χρηματοδοτήθηκαν μέσω της απόφασης ΧΜΠΠ. Ορισμένα χρηματοδοτήθηκαν με πρόσθετα κεφάλαια που χορηγήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο[7], ή με άλλα μέσα της ΕΕ, όπως το ευρωπαϊκό μέσο γειτονίας και εταιρικής σχέσης.

Το Κέντρο Παρακολούθησης και Πληροφόρησης (εφεξής «MIC») ήταν το επιχειρησιακό κέντρο του μηχανισμού και έπαιξε τρεις βασικούς ρόλους, που ήταν: i) η παρακολούθηση (επισήμανση κινδύνων και έγκαιρη ανταλλαγή προειδοποιητικών πληροφοριών σχετικά με επικείμενες καταστροφές, που κατέστη δυνατή χάρη στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης[8] (EWS))· ii) η παροχή πληροφοριών στο ευρύ κοινό και στα συμμετέχοντα κράτη μέσω του κοινού συστήματος επικοινωνίας και πληροφόρησης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (εφεξής «CECIS») και iii) ο συντονισμός της βοήθειας που παρέχεται μέσω του μηχανισμού[9]. Από τις 15 Μαΐου 2013, το MIC αντικαταστάθηκε από το κέντρο συντονισμού για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης (εφεξής «ERCC»), το οποίο επί 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και 7 ημέρες την εβδομάδα εξασφαλίζει την παρακολούθηση και την άμεση αντίδραση σε καταστροφές σε όλο τον κόσμο. Κατά την περίοδο 2007-2013, το MIC/ERCC διαχειρίστηκε 223 κινητοποιήσεις του μηχανισμού, εκ των οποίων οι 132 εκτός των συμμετεχόντων κρατών, συνολικά σε 69 χώρες. Επίσης, συντόνισε συνολικά 72 αποστολές, στο πλαίσιο των οποίων έστειλε 246 εμπειρογνώμονες και 64 αξιωματικούς συνδέσμους MIC/ERCC.

Το πρόγραμμα επιμόρφωσης, που περιλαμβάνει μαθήματα επιμόρφωσης, ασκήσεις προσομοίωσης και ένα σύστημα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων, σχεδιάστηκε για να δημιουργηθεί μια κοινή βάση συνεργασίας σε επεμβάσεις πολιτικής προστασίας και για να επιταχυνθεί η επέμβαση σε περιπτώσεις σοβαρών καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Κατά την περίοδο 2007-2013, 4 657 εμπειρογνώμονες παρακολούθησαν μαθήματα επιμόρφωσης, 882 εμπειρογνώμονες από 29 κράτη μέλη συμμετείχαν στο πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων και 31 ασκήσεις προσομοίωσης επελέγησαν από τις 58 προτάσεις που ελήφθησαν στο πλαίσιο των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων 2007-2013.

Προκαθορίστηκαν ενότητες και ομάδες τεχνικής βοήθειας και στήριξης (εφεξής «ΟΤΒΣ»), καθώς και ειδικές και διαλειτουργικές μονάδες αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που μπορούν να κινητοποιηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα. Στο τέλος των 2013, τα συμμετέχοντα κράτη καταχώρισαν στο CECIS 150 ενότητες και 10 ΟΤΒΣ. Επίσης, χρηματοδοτήθηκαν ειδικές ασκήσεις ενοτήτων, με στόχο εκπαιδευτικές ενότητες που πιθανόν να παρουσιαστούν σε μια πραγματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.

Τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας είχαν ως στόχο την ευαισθητοποίηση και τη στενότερη συνεργασία των συμμετεχόντων κρατών στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Κατά την περίοδο 2007-2013, οι προτεραιότητες για τα έργα πρόληψης και προετοιμασίας ήταν καθορισμένες και οι στόχοι της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων καθορίζονταν σε ετήσια βάση (με εξαίρεση το 2007, όταν δεν υπήρξε πρόσκλησης υποβολής προτάσεων για έργα ετοιμότητας αλλά μόνο για έργα πρόληψης). Στο πλαίσιο των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων για την περίοδο 2007-2013, επελέγησαν συνολικά 76 έργα πρόληψης και ετοιμότητας από τις 371 υποβληθείσες προτάσεις.

Εκπονήθηκε ένα πλαίσιο για την πολιτική πρόληψης ως συμπλήρωμα των πολιτικών της ΕΕ όσον αφορά την ετοιμότητα και την ικανότητα αντίδρασης σε περιπτώσεις καταστροφών. Δρομολογήθηκαν και εφαρμόστηκαν διάφορες δραστηριότητες πρόληψης σε σχέση με τις δράσεις που ορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής του 2009 σχετικά με μια κοινοτική προσέγγιση για την πρόληψη φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών.

Τα συμμετέχοντα κράτη μπόρεσαν να ζητήσουν υποστήριξη και συγχρηματοδότηση για τη μεταφορά βοήθειας πολιτικής προστασίας σε χώρα που αντιμετώπιζε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η Επιτροπή ήταν υπεύθυνη για την υποστήριξη των συμμετεχόντων κρατών όσον αφορά: i) την ανταλλαγή ή τη συγκέντρωση των μεταφορικών μέσων που διατέθηκαν σε εθελούσια βάση· ii) τον προσδιορισμό των μεταφορικών μέσων που ήταν διαθέσιμα στην εμπορική αγορά ή από άλλες πηγές (εργολήπτης μεταφορών) και iii) τη χρήση της χρηματοδότησης της ΕΕ (επιδοτήσεις ή εργολήπτης μεταφορών) για την πληρωμή των αναγκαίων μεταφορικών μέσων. Κατά την περίοδο 2007-2013, χορηγήθηκαν συνολικά 122 επιχορηγήσεις μεταφορών, με αποτέλεσμα η συνολική καθαρή συνεισφορά της Επιτροπής να ανέλθει σε περίπου 10,9 εκατ. ευρώ. Ο ταξιδιωτικός πράκτορας χρησιμοποιήθηκε δώδεκα φορές κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου: εννέα φορές ως μοναδική λύση και τρεις φορές σε συνδυασμό με επιχορήγηση.

Οι σχετικές με τη θαλάσσια ρύπανση δραστηριότητες  ήταν ένα άλλο σημαντικό μέρος του συνόλου των δράσεων του μηχανισμού. Στον τομέα αυτό, η Επιτροπή συνεργάστηκε στενά με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (European Maritime Safety Agency, εφεξής «EMSA»). Κατά τη διάρκεια της περιόδου 2007-2013, το MIC/ERCC ενεργοποιήθηκε εννέα φορές για περιπτώσεις θαλάσσιας ρύπανσης, και σε τέσσερις από αυτές επιστρατεύθηκαν συνολικά 13 εμπειρογνώμονες και 3 αξιωματικοί σύνδεσμοι MIC/ERCC· συγχρηματοδοτήθηκαν 5 έργα ετοιμότητας και δύο έργα πρόληψης της θαλάσσιας ρύπανσης, σε συνδυασμό με μία άσκηση προσομοίωσης θαλάσσιας ρύπανσης.

Κατά την περίοδο 2008-2010 εφαρμόστηκαν προγράμματα προπαρασκευαστικής δράσης και ένα πιλοτικό έργο που χρηματοδοτήθηκαν με πρόσθετα κεφάλαια από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η προπαρασκευαστική δράση θεσπίστηκε με σκοπό να δοκιμαστούν νέοι τρόποι για τη βελτίωση της ικανότητας της ΕΕ όσον αφορά την αντίδρασή της σε περιπτώσεις καταστροφών: στο πλαίσιο της πρόσκλησης υποβολής προτάσεων του 2008 υποβλήθηκαν 15 προτάσεις έργων και επελέγησαν 5, με συνολική συγχρηματοδότηση περίπου 3,1 εκατ. ευρώ· η πρόσκληση υποβολής προτάσεων του 2009 είχε ως αποτέλεσμα 15 προτάσεις, εκ των οποίων επτά έργα εγκρίθηκαν και έλαβαν περίπου 6 εκατ. ευρώ· η πρόσκληση υποβολής προτάσεων του 2010 είχε ως αποτέλεσμα 14 προτάσεις, εκ των οποίων πέντε έργα εγκρίθηκαν και έλαβαν συνολική χρηματοδότηση περίπου 7 εκατ. ευρώ. Το πιλοτικό έργο — Αποθεματικό Τακτικής για την Καταπολέμηση των Δασικών Πυρκαγιών στην ΕΕ (εφεξής «EUFFTR») περιελάμβανε δύο πυροσβεστικά αεροπλάνα ως συμπληρωματικό πόρο για την ενίσχυση της συνολικής πυροσβεστικής ικανότητας της ΕΕ — και παρενέβη σε έξι από τις συνολικά εννέα δασικές πυρκαγιές του 2009.

Οι δράσεις με τρίτες χώρες σχεδιάστηκαν για να εξασφαλιστεί ο καλύτερος συντονισμός των ενεργειών των συμμετεχόντων κρατών και των τρίτων χωρών για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση των καταστροφών. Οι δράσεις αυτές περιελάμβαναν: i) δράσεις με τις υποψήφιες χώρες και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες, συγκεκριμένα το πρόγραμμα συνεργασίας πολιτικής προστασίας Ι του Μηχανισμού Προενταξιακής Βοήθειας, που πραγματοποιήθηκαν από τον Δεκέμβριο του 2010 μέχρι τον Νοέμβριο του 2012 και συνίσταντο σε επιμορφώσεις, ανταλλαγές εμπειρογνωμόνων, ασκήσεις και εργαστήρια· ii) δράσεις με χώρες της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτονίας, με τις οποίες η ΕΕ συνεργάστηκε μέσω του προγράμματος για την πρόληψη, την προετοιμασία και την αντίδραση στις φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές (PPRD South και PPRD East) και iii) δράσεις με άλλες τρίτες χώρες, όπως αυτές με τις οποίες υπογράφηκε συμφωνία συνεργασίας, καθώς και με την ASEAN και την Κίνα.

3. ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

Η ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση υπογράμμισε ειδικότερα τα ακόλουθα σημεία όσον αφορά τη συνάφεια των επιμέρους δράσεων του μηχανισμού:

Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη των οποίων ζητήθηκε η γνώμη κατά την εξωτερική αξιολόγηση έκριναν το MIC/ERCC και τα σχετικά εργαλεία (CECIS και EWS) ως συναφή και εξέφρασαν την ικανοποίησή τους όσον αφορά την παρακολούθηση, τη διαχείριση των πληροφοριών και τον συντονισμό που προσφέρουν. Τα συμμετέχοντα κράτη έκριναν το MIC/ERCC ως ζωτικής σημασίας για να εξασφαλιστεί: αποτελεσματική, αποδοτική και ταχεία αντίδραση έκτακτης ανάγκης σε περίπτωση καταστροφών· αποτελεσματική κινητοποίηση των ομάδων πολιτικής προστασίας της ΕΕ και συμπληρωματικότητα των παρεμβάσεων της ΕΕ με την αντίδραση των κρατών μελών και της διεθνούς κοινότητας σε περιπτώσεις καταστροφών. Μία από τις βασικές αδυναμίες του MIC, ήτοι η έλλειψη κάλυψης επί 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και 7 ημέρες την εβδομάδα, που υπογραμμίστηκε επίσης στην ενδιάμεση αξιολόγηση, αντιμετωπίστηκε με τη μετάβαση από το MIC στο ERCC. Τα περισσότερα από τα συμμετέχοντα κράτη θεώρησαν τα μαθήματα επιμόρφωσης ως συναφή με τις ανάγκες των εθνικών αρχών πολιτικής προστασίας. Το ποσοστό πληρότητας για τα μαθήματα επιμόρφωσης ήταν υψηλό καθ’ όλη την περίοδο 2007-2013, με μέσο όρο το 88,6 % όλων των διαθέσιμων θέσεων. Ωστόσο, η εξωτερική αξιολόγηση επισήμανε επίσης ότι δεν υπολογίστηκε ο βέλτιστος αριθμός εμπειρογνωμόνων που πρέπει να εκπαιδευθούν για να είναι σε θέση να διαχειριστούν τον όγκο των κινητοποιήσεων στο πλαίσιο του μηχανισμού. Το ποσοστό των εκπαιδευμένων εμπειρογνωμόνων που όντως κινητοποιήθηκαν υπολογίστηκε σε κάτι περισσότερο από 10 %. Οι ασκήσεις προσομοίωσης κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα σεναρίων, τα οποία ήταν ιδιαίτερα συναφή με τα συμμετέχοντα κράτη. Η πλειονότητα (όλα πλην τεσσάρων) των συμμετεχόντων κρατών έλαβαν μέρος στις ασκήσεις — 18 ως ο κύριος διοργανωτής — γεγονός που αποδεικνύει περαιτέρω τη συνάφειά τους. Ωστόσο, κατά την περίοδο 2007-2013 ο αριθμός των προτάσεων που υποβλήθηκαν και των ασκήσεων προσομοίωσης που συγχρηματοδοτήθηκαν μεταβλήθηκε και παρουσίασε πτωτική τάση: το 2008 υπήρξαν 18 προτάσεις, ο μεγαλύτερος αριθμός προτάσεων που έχει σημειωθεί, ενώ το 2013 5 (τέλος της περιόδου αξιολόγησης)· ομοίως, 8 ασκήσεις προσομοίωσης συγχρηματοδοτήθηκαν στο πλαίσιο των προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του 2007 και του 2008, σε σύγκριση με 2 το 2013. Τα αποτελέσματα της ηλεκτρονικής έρευνας στους συμμετέχοντες στο πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων κατέδειξαν ότι το 99 % εκείνων που συμμετείχαν στην έρευνα ήταν της γνώμης ότι οι αρμοδιότητες και ικανότητές τους βελτιώθηκαν χάρη στην ανταλλαγή. Η μεγάλη πλειονότητα των συμμετεχόντων και των διοργανωτών περιέγραψαν τη διοίκηση των προγραμμάτων ως βοηθητική, σαφή και ικανή όσον αφορά την κοινοποίηση στοιχείων που αφορούσαν την οργάνωση των ανταλλαγών. Ορισμένοι ενδιαφερόμενοι έκριναν τον όγκο των ανταλλαγών υπερβολικά περιορισμένο και πιστεύουν ότι το πρόγραμμα θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει πρόσθετες ανταλλαγές. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη έλλειψη ισορροπίας στη συμμετοχή των κρατών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα. Οι ενότητες και οι ομάδες ΟΤΒΣ κινητοποιήθηκαν σε σειρά καταστροφών εντός και εκτός της ΕΕ, για παράδειγμα, μόνο το 2013 κινητοποιήθηκαν 12 ενότητες. Ενώ τα περισσότερα συμμετέχοντα κράτη συμφώνησαν ότι κατά την περίοδο 2007-2013 καταρτίστηκαν και εφαρμόστηκαν σχετικές κατευθυντήριες γραμμές και τυποποιημένες διαδικασίες λειτουργίας όσον αφορά τις ενότητες, από τη διαβούλευση με άλλους ενδιαφερόμενους φορείς και την περιπτωσιολογική μελέτη προέκυψε η ανάγκη για περισσότερες διεθνείς και ενοποιημένες κατευθυντήριες γραμμές και πρότυπα για τη θέσπιση, τη λειτουργία και κοινές διαδικασίες όσον αφορά τις ενότητες. Οι ασκήσεις ενοτήτων θεωρήθηκαν από πολλούς ενδιαφερομένους ως ουσιώδεις και συναφείς για τον προσδιορισμό και την αντιμετώπιση των ελλείψεων στη λειτουργία των ενοτήτων, διότι με τον τρόπο αυτό αυξάνεται το επίπεδο συνεργασίας με άλλες ενότητες και βελτιώνεται ο συντονισμός της παροχής βοήθειας. Τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας που επελέγησαν στο πλαίσιο προσκλήσεων υποβολής προτάσεων του 2007-2013 ήταν σύμφωνα με τους ειδικούς στόχους που ορίζονται στις προσκλήσεις για υποβολή προτάσεων και θεωρήθηκαν σχετικά με τους γενικούς στόχους του μηχανισμού. Η διαδικασία επιλογής κρίθηκε κατάλληλη, αν και αναφέρθηκε ότι η διάρκειά της θα μπορούσε να μειωθεί. Τέλος, η διαδικασία παρακολούθησης των έργων κρίθηκε ότι ήταν διαφανής και απλή. Τα συμμετέχοντα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ζήτησαν επανειλημμένα την ανάληψη δράσης όσον αφορά την πρόληψη και, ως εκ τούτου, οι διάφορες δραστηριότητες που αναλήφθηκαν για την ανάπτυξη ενός πλαισίου για την πολιτική πρόληψης ανταποκρίνονταν σαφώς στις ανάγκες των ενδιαφερόμενων μερών. Η ενδιάμεση έκθεση ανέφερε ότι το πλαίσιο για την πολιτική πρόληψης σε επίπεδο ΕΕ πρέπει να παρέχει τη δυνατότητα να αντιμετωπιστούν οι ποικίλες πτυχές της πρόληψης σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής της ΕΕ, και να διευκολύνει την περαιτέρω συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν έδειξαν ότι η πολιτική προστασία έχει έκτοτε ενσωματωθεί σε 13 άλλες πολιτικές της ΕΕ και ότι η συνεργασία ενισχύθηκε χάρη σε σειρά συνεδριάσεων εμπειρογνωμόνων που είχαν ως αποτέλεσμα την ανταλλαγή ορθών πρακτικών. Συνεπώς, οι ενδιαφερόμενοι ακολούθησαν τις διατυπωθείσες συστάσεις. Ωστόσο, η πρόληψη εξακολουθεί να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για τους ενδιαφερομένους, δεδομένου ότι το πλαίσιο για την πολιτική πρόληψης αναπτύχθηκε πρόσφατα και επομένως χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να ωριμάσει. Η ανάπτυξη του νομικού πλαισίου για την υποστήριξη των μεταφορών ήταν ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου ότι κάλυψε μια ήδη διαπιστωμένη ανάγκη. Παρότι η απορρόφηση ήταν βραδεία κατά την αρχή της περιόδου αξιολόγησης, η αυξημένη χρήση της βοήθειας για μεταφορές κατά τη διάρκεια της περιόδου αξιολόγησης έδειξε ότι έως το τέλος της περιόδου αξιολόγησης η υποστήριξη των μεταφορών καθιερώθηκε ως δράση. Από την έρευνα προέκυψε επίσης ότι η Επιτροπή έχει λάβει υπόψη της τη σύσταση της ενδιάμεσης αξιολόγησης για απλοποίηση των διαδικασιών και μείωση των απαιτήσεων τεκμηρίωσης. Τα στοιχεία υποδήλωναν ότι η βοήθεια για μεταφορές συνέβαλε θετικά στην απόφαση για την παροχή βοήθειας πολιτικής προστασίας. Η συμμετοχή του μηχανισμού στη θαλάσσια ρύπανση έγινε σε στενή συνεργασία με τον EMSA. Σύμφωνα με την εξωτερική αξιολόγηση, οι δραστηριότητες θαλάσσιας ρύπανσης έχουν συμβάλει στην επίτευξη τριών κύριων στόχων του μηχανισμού: το MIC/ERCC συντόνισε την αντίδραση της ΕΕ σε εννέα περιπτώσεις θαλάσσιας ρύπανσης στο διάστημα 2007-2013· διευκόλυνε επίσης την παροχή στήριξης στις πληγείσες χώρες, συχνά σε συνεργασία με τον EMSA, που παρείχε εμπειρογνωμοσύνη και υλικοτεχνική υποστήριξη. Οι ενέργειες αυτές συνέβαλαν στην προστασία της ανθρώπινης ζωής και του περιβάλλοντος. Το πιλοτικό έργο και τα έργα προπαρασκευαστικής ενέργειας  συνέβαλαν στην ενίσχυση της ικανότητας αντίδρασης της ΕΕ, μέσω της ανταπόκρισης σε κρίσιμες ανάγκες που προκαλούνται από μείζονες καταστροφές. Στο πλαίσιο διαβουλεύσεων, τα ενδιαφερόμενα μέρη ανέφεραν ότι η διαθεσιμότητα και η ετοιμότητα των αεροσκαφών της Canadair που αποτελούσαν μέρος του πιλοτικού έργου συνέβαλαν πραγματικά στην καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών. Ομοίως, οι προπαρασκευαστικές ενέργειες επέτρεψαν τη δοκιμή καινοτόμων ρυθμίσεων και την ανάπτυξη νέων ενοτήτων που, στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν στο πλαίσιο του μηχανισμού. Οι δράσεις σε τρίτες χώρες που αναλήφθηκαν, ανταποκρίνονταν στις ανάγκες τόσο των δικαιούχων τρίτων χωρών όσο και των συμμετεχόντων κρατών. Όσον αφορά τις τρίτες χώρες, οι δράσεις συνέβαλαν στην ενίσχυση των ικανοτήτων τους για την αντιμετώπιση καταστροφών και στην καλύτερη κατανόηση του μηχανισμού και των δυνατοτήτων του. Όσον αφορά τα συμμετέχοντα κράτη, η δημιουργία ικανότητας σε τρίτες χώρες, ιδίως σε γειτονικές χώρες, μπορεί να έχει συμβάλει στη μείωση της μελλοντικής ανάγκης βοήθειας από τον μηχανισμό, στην αποτροπή της (διασυνοριακής) εξάπλωσης ορισμένων ειδών καταστροφής, ή στην επιτάχυνση της αντίδρασης σε περιπτώσεις καταστροφών.

Συνολικά, λαμβάνοντας υπόψη τη  συλλογική εμπειρία από τη λειτουργία του μηχανισμού  και τη θετική εξέλιξή του, η Επιτροπή συμφωνεί με τα αποτελέσματα της ανεξάρτητης αξιολόγησης ότι όλες οι δράσεις του μηχανισμού ήταν συναφείς με μια συνολική πολιτική για τη βελτίωση των εθνικών συστημάτων διαχείρισης της πολιτικής προστασίας σε περιπτώσεις καταστροφών εντός και εκτός της Ευρώπης. Αυτά τα συμπεράσματα ενισχύονται και από ποσοτικά στοιχεία[10] που επιβεβαιώνουν, για παράδειγμα, την αύξηση των περιπτώσεων ενεργοποίησης του μηχανισμού, των αιτήσεων συγχρηματοδότησης μεταφορών και της χρησιμοποίησης των ενοτήτων, καθώς και τα υψηλά επίπεδα συμμετοχής σε ασκήσεις, επιμορφώσεις και ανταλλαγές εμπειρογνωμόνων.   

4. ΣΥΝΟΧΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

Η ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση υπογράμμισε κυρίως τα ακόλουθα σημεία:

Το 94 % των συμμετεχόντων κρατών που απάντησαν στην ηλεκτρονική έρευνα έκρινε ότι το MIC/ERCC βελτίωσε τον συντονισμό μεταξύ της ΕΕ και των κρατών μελών όσον αφορά την παροχή βοήθειας πολιτικής προστασίας κατά τις επεμβάσεις. Αυτό αποτελεί σαφή ένδειξη ότι η Επιτροπή έδωσε συνέχεια στις συστάσεις της ενδιάμεσης αξιολόγησης, που συνιστά ως επιθυμητή τη βελτίωση του συντονισμού μεταξύ του MIC/ERCC, των συμμετεχόντων κρατών και των διεθνών εταίρων. Σε επίπεδο ΕΕ, το MIC/ERCC συμμετείχε στον συντονισμό όλων των τρόπων αντίδρασης σε περιπτώσεις καταστροφών και διασφάλισε την πλήρη συνοχή μεταξύ των δράσεων των υπηρεσιών της Επιτροπής και άλλων θεσμικών οργάνων της ΕΕ σε περίπτωση καταστροφών (π.χ. συνεργασία με τη ΓΔ SANCO στην Αϊτή, τη ΓΔ ENER στην Ιαπωνία, την ΕΥΕΔ στο Πακιστάν και τον EMSA στις ΗΠΑ). Όλοι οι διεθνείς εταίροι που ρωτήθηκαν έκριναν το MIC/ERCC ως αξιόπιστο εταίρο και ικανό να παράσχει πληροφορίες και να χορηγήσει στήριξη. Το MIC/ERCC συνεργάστηκε εκτενώς με άλλες υπηρεσίες της Επιτροπής και διεθνείς εταίρους περισσότερες από 60 φορές κατά την περίοδο 2007-2013. Τα μαθήματα επιμόρφωσης  σχεδιάστηκαν κατά τρόπο συνεκτικό, δεδομένου ότι κάλυπταν εισαγωγικά, λειτουργικά και διαχειριστικά θέματα και διασυνδέθηκαν μεταξύ τους. Ορισμένες δευτερεύουσες παρατηρήσεις αφορούσαν συγκεκριμένους τομείς (π.χ. διαχείριση ΜΜΕ) που θα μπορούσαν να εισαχθούν με συνεκτικό τρόπο σε όλα τα τμήματα. Οι ασκήσεις προσομοίωσης ήταν συνεκτικές με άλλες δράσεις του μηχανισμού, ιδίως με τα μαθήματα επιμόρφωσης και τις ασκήσεις ενοτήτων, των οποίων η εστίαση και ο τρόπος λειτουργίας ήταν διαφορετικά και παρήγαγαν συμπληρωματικά αποτελέσματα. Ανάλογα με το σενάριο της άσκησης, διάφορες ασκήσεις προσομοίωσης επέτρεψαν επίσης την ένταξη τρίτων χωρών, γεγονός το οποία ενίσχυσε περαιτέρω την εξωτερική συνοχή του μηχανισμού. Ωστόσο, ήδη στην ενδιάμεση αξιολόγηση αναφέρθηκε ότι η συνοχή των ασκήσεων προσομοίωσης θα μπορούσε να βελτιωθεί εάν καθοριζόταν μια ευρύτερη στρατηγική ή πλαίσιο για το πρόγραμμα ασκήσεων προσομοίωσης. Η σύσταση αυτή εφαρμόζεται επί του παρόντος ως αποτέλεσμα των απαιτήσεων που καθορίστηκαν στην απόφαση του 2013. Το πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων θεωρήθηκε ενίοτε από τα συμμετέχοντα μέλη ως εναλλακτικό των μαθημάτων επιμόρφωσης και όχι ως συμπληρωματική δράση και φόρουμ για την ανταλλαγή γνώσεων και ορθών πρακτικών. Το πρόγραμμα θεωρήθηκε ωστόσο ότι δημιούργησε ευκαιρίες για καλύτερη ενημέρωση σχετικά με τον ρόλο του μηχανισμού και παρείχε ευκαιρίες δικτύωσης που μπορούν να αποδειχθούν ζωτικής σημασίας σε μια πραγματική καταστροφή. Οι προκαθορισμένες και διαλειτουργικές ενότητες αποτέλεσαν πρόσθετες ικανότητες που μπόρεσαν να κινητοποιηθούν σε σύντομο χρονικό διάστημα και, ως εκ τούτου, ήταν σημαντικές για να επιτευχθεί ο στόχος του μηχανισμού, που συνίσταται στη διευκόλυνση της συνεργασίας στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Οι ασκήσεις ενοτήτων ήταν συνεκτικές στον βαθμό που παρείχαν ουσιαστική εκπαίδευση και ευκαιρία για να δοκιμαστούν ικανότητες και διαδικασίες με πολύ ρεαλιστικά σενάρια έκτακτης ανάγκης. Τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας που επιλέχθηκαν ήταν σύμφωνα με τις προτεραιότητες οι οποίες καθορίζονται ετησίως στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων. Οι δράσεις που εφαρμόστηκαν από τα επιλεγμένα έργα ήταν επίσης συνεκτικές με εκείνες που χρηματοδοτήθηκαν από άλλα μέσα της ΕΕ. Ωστόσο, υποστηρίχθηκε ότι οι προτεραιότητες για τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας όπως ορίζονταν στην πρόσκληση υποβολής προτάσεων ήταν μάλλον ασαφείς: ο καθορισμός πιο συγκεκριμένων προτεραιοτήτων θα μπορέσει να συμβάλει αποτελεσματικότερα στον μηχανισμό και να προλάβει το ενδεχόμενο αλληλεπικάλυψης των προσπαθειών με άλλα σχετικά μέσα χρηματοδότησης της ΕΕ. Το πλαίσιο για την πολιτική πρόληψης ενσωματώθηκε ακόμη περισσότερο στις άλλες πολιτικές της ΕΕ και ήταν επίσης συνεκτικό με τις πολιτικές και την ατζέντα διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών σε διεθνές επίπεδο. Πέραν των προσπαθειών που καταβλήθηκαν, υποστηρίχθηκε ότι θα μπορούσαν να προβλεφθούν και άλλες δράσεις για να ενσωματωθούν περισσότερο οι δραστηριότητες πρόληψης στις εθνικές πολιτικές πολιτικής προστασίας και για να συνδεθεί η πρόληψη με την ετοιμότητα και την αντίδραση. Οι διάφορες συνιστώσες της διαδικασίας παροχής βοήθειας για μεταφορές (δηλαδή, φάση συγκέντρωσης, προσδιορισμός των επιλογών μεταφοράς στην εμπορική αγορά και συγχρηματοδότηση) συνέβαλαν άμεσα στους κύριους στόχους του μηχανισμού, συγκεκριμένα, στον συντονισμό της παροχής βοήθειας και στην κινητοποίηση της βοήθειας αυτής σε περίπτωση ανάγκης. Όσον αφορά τη θαλάσσια ρύπανση, καθορίστηκε μια σειρά κοινών στόχων για τη συνεργασία μεταξύ του EMSA και της Επιτροπής (ΓΔ ECHO) και δημιουργήθηκαν διαφορετικοί μηχανισμοί για να διασφαλιστεί η σαφής κατανομή καθηκόντων και ο καλός συντονισμός. Η Επιτροπή συνεργάστηκε επίσης ενεργά με 4 περιφερειακές συμφωνίες όσον αφορά τις θαλάσσιες λεκάνες της ΕΕ, μια συνεργασία που η εξωτερική αξιολόγηση εκτίμησε ως πολύ στενή και καλά οργανωμένη. Επιπλέον, η Επιτροπή συμμετείχε στη διαγραμματειακή συνάντηση μεταξύ περιφερειακών συμφωνιών, της Επιτροπής και του EMSA. Τα πορίσματα αυτά επιβεβαιώνουν επίσης το ότι η Επιτροπή πέτυχε να λάβει τα ενδεδειγμένα μέτρα για την εφαρμογή των συστάσεων της ενδιάμεσης αξιολόγησης, συγκεκριμένα όσον αφορά την ανάγκη βελτίωσης του συντονισμού με τον EMSA. Ένας από τους κύριους στόχους των έργων προπαρασκευαστικής δράσης ήταν να εξασφαλιστεί η ετοιμότητα του διαθέσιμου εξοπλισμού και των άλλων πόρων για την αντιμετώπιση καταστροφών, πράγμα που συνέβη σε σειρά περιπτώσεων (π.χ. σεισμός στην Αϊτή). Το πιλοτικό έργο, από την πλευρά του, συνέβαλε στην ενίσχυση της συνολικής πυροσβεστικής ικανότητας της ΕΕ. Ως εκ τούτου, τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν με το πιλοτικό έργο και τις προπαρασκευαστικές δράσεις, θεωρήθηκαν από την εξωτερική αξιολόγηση ότι ήταν σύμφωνα με τους στόχους τους, δηλαδή την κάλυψη υφιστάμενων κενών με συνεκτικό τρόπο. Από τη βιβλιογραφική έρευνα και τις συνεντεύξεις με τους ενδιαφερομένους που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της εξωτερικής αξιολόγησης των δράσεων με τρίτες χώρες προέκυψε το συμπέρασμα ότι η επιτυχής υλοποίηση των δραστηριοτήτων στο πλαίσιο των προγραμμάτων ΜΠΒ, PPRD South και PPRD East, συνέβαλε στην αύξηση της συνεργασίας μεταξύ υποψηφίων και δυνάμει υποψηφίων χωρών, καθώς και μεταξύ γειτονικών χωρών και της ΕΕ, με αποτέλεσμα μια συνεκτικότερη συνεργασία στις δράσεις πρόληψης, ετοιμότητας και αντίδρασης.

Η εμπειρία της Επιτροπής όσον αφορά τις δράσεις του μηχανισμού και τα συμπεράσματα από τις επαφές και τις ενημερωτικές συναντήσεις με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη μετά τις επιχειρήσεις/ασκήσεις/επιμορφώσεις, επιβεβαιώνουν τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης, η οποία έκρινε ότι οι δράσεις του μηχανισμού  ήταν συμπληρωματικές μεταξύ τους καθώς και με άλλες δράσεις σε εθνικό, ενωσιακό και διεθνές επίπεδο. Η Επιτροπή θεωρεί, ωστόσο, ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για μια πιο ολοκληρωμένη πλαισίωση όλων των δράσεων του μηχανισμού και για ενίσχυση των ευκαιριών για διαδραστική μάθηση και σκοπεύει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό με τον καθορισμό ενός συνολικού στρατηγικού πλαισίου για τις επιμορφώσεις, τις ασκήσεις και τα διδάγματα από αυτές. Τα αποτελέσματα του εν εξελίξει εσωτερικού συντονισμού μεταξύ των διαφόρων υπηρεσιών, καθώς και των επαφών με σχετικούς εξωτερικούς ενδιαφερομένους, επιβεβαιώνουν το συμπέρασμα της εξωτερικής αξιολόγησης ότι η συνολική εφαρμογή του μηχανισμού ήταν συνεπής με τις σχετικές κοινοτικές και διεθνείς δράσεις και προγράμματα.

5. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

Η ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση υπογράμμισε κυρίως τα ακόλουθα σημεία:

Το MIC/ERCC θεωρήθηκε αποτελεσματική πλατφόρμα με τα κατάλληλα χαρακτηριστικά και επαρκείς πόρους για την επίτευξη των στόχων του και για την εκπλήρωση των καθηκόντων του. Όλα τα συμμετέχοντα κράτη που απάντησαν στην ηλεκτρονική έρευνα θεώρησαν ότι το MIC/ERCC κατόρθωσε να διασφαλίσει την επικοινωνία μεταξύ του επιπέδου της ΕΕ και των συμμετεχόντων κρατών, και σχεδόν όλα έκριναν ότι το MIC/ERCC ήταν προσπελάσιμο και ικανό να αντιδράσει άμεσα, 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και 7 ημέρες την εβδομάδα. Διάφοροι ενδιαφερόμενοι παρατήρησαν ότι ο χρόνος που χρειάζεται το MIC/ERCC για να κινητοποιήσει και να συντονίσει την βοήθεια της ΕΕ μειώθηκε με την πάροδο των ετών. Ορισμένες επικρίσεις προήλθαν από μικρότερη ομάδα συμμετεχόντων κρατών και άλλων ενδιαφερομένων σχετικά με: i) την επιλογή των εθνικών εμπειρογνωμόνων που θα χρησιμοποιηθούν σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (η άποψη ήταν ότι το MIC/ERCC πρέπει να έχει μεγαλύτερο ρόλο κατά την επιλογή των εμπειρογνωμόνων προκειμένου να ευθυγραμμίσει καλύτερα τις δεξιότητές τους με τις πραγματικές επιτόπιες ανάγκες) και ii) την έλλειψη πρακτικής εμπειρίας του προσωπικού του MIC/ERCC. Τα μαθήματα επιμόρφωσης πέτυχαν τους στόχους τους, ήτοι να βελτιώσουν τις ατομικές δεξιότητες και ικανότητες των εμπειρογνωμόνων και να δημιουργήσουν μια κοινή βάση συνεργασίας στον τομέα των επεμβάσεων πολιτικής προστασίας. Η αξιολόγηση δείχνει ότι η σύνδεση μεταξύ των δεξιοτήτων που απαιτούνται επιτόπου και των διδαγμάτων από τις εφαρμογές και τα μαθήματα επιμόρφωσης θα μπορούσε να ενισχυθεί και ότι η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να καταστεί πιο συστηματική. Οι ασκήσεις προσομοίωσης έχουν σε γενικές γραμμές επιτύχει τους στόχους τους, ήτοι να βελτιώσουν τον συντονισμό και να επιταχύνουν τους χρόνους αντίδρασης, και έχουν συμβάλει θετικά στον συνολικό μηχανισμό. Ορισμένοι ευρύτεροι στόχοι επιτεύχθηκαν επίσης μέσω ασκήσεων προσομοίωσης, όπως η διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας μεταξύ των ομάδων πολιτικής προστασίας του UNDAC και της ΕΕ, και η περαιτέρω ανάπτυξη της επιχειρησιακής και στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ της ανθρωπιστικής βοήθειας και της πολιτικής προστασίας σε εθνικό επίπεδο και σε επίπεδο ΕΕ. Το πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων θεωρήθηκε αποτελεσματικό στον βαθμό που εκπλήρωσε τους στόχους των συμμετεχόντων. Πολλοί εμπειρογνώμονες ανέφεραν ότι είχαν αποκτήσει ειδικές δεξιότητες άμεσης χρησιμότητας. Ωστόσο, παρά τις προσδοκίες τους πολλοί από αυτούς δεν απασχολήθηκαν μετά την ανταλλαγή σε ομάδες πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Ενώ το πρόγραμμα συνολικά εκτιμήθηκε ιδιαίτερα τόσο από τους συμμετέχοντες όσο και τους οργανωτικούς οργανισμούς, η διαδικασία ανατροφοδότησης θα μπορούσε να βελτιωθεί, εφόσον είναι καθοριστικής σημασίας για να μετρηθεί η αποτελεσματικότητά του. Η ενδιάμεση αξιολόγηση συνέστησε να αναπτυχθεί περαιτέρω η έννοια των ενοτήτων, μεταξύ άλλων, μέσω εξειδικευμένων ασκήσεων και της ανάπτυξης τυποποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών. Οι εν λόγω συστάσεις υλοποιήθηκαν πλήρως. Ο αριθμός των ενοτήτων και των ΟΤΒΣ που καταχωρήθηκαν στη βάση δεδομένων CECIS αυξήθηκε κατά την περίοδο 2007-2013, και στο τέλος του 2013 έφτασε συνολικά τις 150 ενότητες. Καταχωρήθηκαν 16 διαφορετικά είδη ενοτήτων, από τα 17 που είχαν καθοριστεί. Προκειμένου να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των καταχωρισμένων ενοτήτων, οι ενδιαφερόμενοι πρότειναν να αναπτυχθούν περαιτέρω οι ελάχιστες απαιτήσεις και κατευθυντήριες γραμμές για τις ενότητες. Τα περισσότερα κράτη που συμμετείχαν στην έρευνα έκριναν ότι οι ασκήσεις ενοτήτων πέτυχαν τους στόχους τους στο μέτρο που ενθάρρυναν το προσωπικό πολιτικής προστασίας να λάβει υπόψη τα ενδεχόμενα διδάγματα και εισήγαγαν βελτιώσεις στη λειτουργία των ενοτήτων. Ωστόσο, θεωρήθηκε ότι η συχνότερη διοργάνωση ασκήσεων ενοτήτων, ακόμη και σε μικρότερη κλίμακα και με απλούστερες ασκήσεις, θα συμβάλει στη βιωσιμότητα των αποκτηθεισών δεξιοτήτων. Τα αποτελέσματα των έργων πρόληψης και ετοιμότητας πέτυχαν τους στόχους που καθορίζονται στα ετήσια προγράμματα εργασίας και οδήγησαν σε συγκεκριμένες δράσεις, όπως η στήριξη της ανάπτυξης στρατηγικών για την πρόληψη των καταστροφών και η ευαισθητοποίηση για συγκεκριμένα ζητήματα. Ωστόσο, ο αντίκτυπος και η βιωσιμότητα των έργων πρόληψης και ετοιμότητας παρέμειναν πολύ περιορισμένα: ειδικότερα, η εφαρμογή των αποτελεσμάτων σε εθνικό επίπεδο ήταν μάλλον ανύπαρκτη, τα αποτελέσματα δεν έτυχαν συστηματικής προώθησης, ούτε προβολής, και η μεταφορά τους σε άλλα συμμετέχοντα κράτη δεν ήταν η προσδοκώμενη. Οι διάφορες δραστηριότητες πρόληψης που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν συνέβαλαν στην επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στην ανακοίνωση της Επιτροπής και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου του 2009 όσον αφορά την πρόληψη. Οι δραστηριότητες συνέβαλαν ιδίως στον σχεδιασμό πολιτικών πρόληψης των καταστροφών οι οποίες βασίζονταν περισσότερο στη γνώση, στη διασύνδεση των φορέων και των πολιτικών πρόληψης με τους σχετικούς φορείς ετοιμότητας και αντίδρασης, καθώς και στην ενσωμάτωση της πρόληψης των καταστροφών στα υφιστάμενα χρηματοδοτικά και νομοθετικά μέσα της ΕΕ. Το 77 % των κρατών που συμμετείχαν στην έρευνα θεώρησαν ότι η στήριξη των μεταφορών μέσω επιχορηγήσεων συνέβαλε αποτελεσματικά στη βελτίωση της αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη δήλωσαν ότι ο ταξιδιωτικός πράκτορας προσαρμόστηκε σε καταστάσεις που απαιτούν υψηλό βαθμό ευελιξίας και ότι υπάρχουν δυνατότητες να βελτιωθεί σημαντικά η χρήση του. Τέλος, η εμπειρία από ορισμένες καταστροφές καταδεικνύει ότι ο περιορισμός της συγχρηματοδότησης της ΕΕ στο 50 % μείωσε σημαντικά την αποτελεσματικότητα του μέσου. Αυτό απηχεί μία από τις συστάσεις της ενδιάμεσης αξιολόγησης για διερεύνηση των δυνατοτήτων σε σχέση με τα διάφορα επίπεδα συγχρηματοδότησης. Έκτοτε, η Επιτροπή έχει σημειώσει πρόοδο στο θέμα αυτό καθιερώνοντας, στην απόφαση του 2013, νέα, υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης. Η αποτελεσματικότητα των δράσεων στον τομέα της θαλάσσιας ρύπανσης εξαρτάται άμεσα από την καλή συνεργασία με τον EMSA. Σε όλες τις επιχειρήσεις στις οποίες συμμετείχε ο EMSA, η συνεργασία θεωρήθηκε αποτελεσματική. Ομοίως, τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας όσον αφορά τη θαλάσσια ρύπανση κρίθηκαν ιδιαίτερα αποτελεσματικά, δεδομένου ότι παρήγαγαν αποτελέσματα τα οποία δεν θα ήταν δυνατά χωρίς την οικονομική στήριξη της Επιτροπής (ΓΔ ECHO). Η αξιολόγηση της άσκησης προσομοίωσης όσον αφορά τη θαλάσσια ρύπανση δεν κατέληξε σε συμπέρασμα, διότι η Επιτροπή και ο EMSA είχαν διαφορετικές απόψεις σχετικά με την αποτελεσματικότητά της. Τα περισσότερα κράτη που συμμετείχαν στην έρευνα έκριναν ότι το πιλοτικό έργο και οι προπαρασκευαστικές δράσεις συνέβαλαν στο να καταστεί αποτελεσματικότερη η αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών, και ότι συμπλήρωσαν τις υφιστάμενες ικανότητες αντί να επαναλάβουν προηγούμενες προσπάθειες και αποτελέσματα. Για παράδειγμα, σε σύγκριση με τις μεμονωμένες λύσεις των συμμετεχόντων κρατών, το πιλοτικό έργο προσέφερε σημαντική στήριξη στις σπάνιες αλλά σοβαρές περιπτώσεις ταυτόχρονης εκδήλωσης πολλών μεγάλων δασικών πυρκαγιών. Η αποτελεσματικότητα των έργων προπαρασκευαστικής δράσης ήταν περιορισμένη, με την έννοια ότι η διάδοση των αποτελεσμάτων θα μπορούσε να είναι ευρύτερη. Συνολικά, από τα συγκεντρωθέντα αποδεικτικά στοιχεία προέκυψε ότι οι στόχοι των δράσεων με τρίτες χώρες, συγκεκριμένα, του προγράμματος ΜΠΒ και των προγραμμάτων PPRD South και East, επιτεύχθηκαν. Ορισμένα ενδιαφερόμενα μέρη τόνισαν την ανάγκη για μεγαλύτερη εστίαση στις δράσεις πρόληψης στο μέλλον, με βάση τις εξελίξεις του μηχανισμού.

Η άποψη της Επιτροπής είναι ότι, όπως αποδεικνύεται από την επιχειρησιακή πείρα της Επιτροπής και την εκτεταμένη ανατροφοδότηση από την εκτέλεση ή τη στήριξη πολλών επιτυχών δράσεων πρόληψης, δραστηριοτήτων ετοιμότητας, όπως οι ασκήσεις, και επιχειρήσεων αντίδρασης που πραγματοποιήθηκαν στην περίοδο 2007-2013, ο πρωταρχικός στόχος πολιτικής του μηχανισμού στο σύνολό του, δηλαδή η διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας, επετεύχθη πλήρως. Η επιτυχία αυτών των δράσεων είναι σε ορισμένες περιπτώσεις άμεσα ορατή, όπως για παράδειγμα στην περίπτωση του πιλοτικού έργου το οποίο στήριξε τα συμμετέχοντα κράτη, που δεν διέθεταν άλλες ικανότητες αντίδρασης, στην καταπολέμηση των δασικών πυρκαγιών, ενώ σε άλλες περιπτώσεις τα αποτελέσματα είναι λιγότερο απτά, και συνίστανται, για παράδειγμα, σε ομάδες που μαθαίνουν να συνεργάζονται μεταξύ τους με σκοπό την ενδεχόμενη συνεργασία τους σε πραγματικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η άποψη της Επιτροπής επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης, η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η εφαρμογή των δράσεων του μηχανισμού ήταν ουσιαστική, στον βαθμό που όλες οι επιμέρους δράσεις του μηχανισμού πέτυχαν τους ειδικούς στόχους πολιτικής τους.

6. ΑΠΟΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

Η ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση υπογράμμισε κυρίως τα ακόλουθα σημεία:

1. Συνολικά, τα ετήσια προγράμματα εργασίας για την περίοδο 2007-2013 έλαβαν περίπου 20 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση των διαφόρων λειτουργιών του MIC/ERCC, συμπεριλαμβανομένης της συντήρησης και της περαιτέρω ανάπτυξης του MIC/ERCC, του CECIS και του ΣΕΠ, καθώς και της εφαρμογής τους. Η αξιολόγηση έδειξε ότι το MIC/ERCC ήταν ιδιαίτερα αποδοτικό στη διευκόλυνση της παροχής βοήθειας με συντονισμένο τρόπο, γεγονός που επέτρεψε την αποτελεσματική χρήση των πόρων. Η μετάβαση από το MIC στο ERCC, που στελεχώθηκε και, ως εκ τούτου, κατέστη προσβάσιμο 24 ώρες το εικοσιτετράωρο και 7 ημέρες την εβδομάδα, ήταν ένας άλλος σημαντικός παράγοντας της βελτίωσης της αποδοτικότητας, ιδίως όσον αφορά τον σχεδιασμό και τη γρήγορη αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Ένα από τα πορίσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης ήταν ότι υπήρχαν περιθώρια για επιχειρησιακές βελτιώσεις στο ΣΕΠ. Έκτοτε, πραγματοποιήθηκαν σημαντικές επενδύσεις στο ΣΕΠ. Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για το ΣΕΠ αυξήθηκε από 0,7 εκατ. ευρώ το 2009 σε 1,6 εκατ. ευρώ το 2013, και χρησιμοποιήθηκε για την ανάπτυξη ΣΕΠ που να καλύπτει πλήρως πολλαπλούς κινδύνους σε σχεδόν πραγματικό χρόνο.

2. Συνολικά, στα ετήσια προγράμματα εργασίας κατά την περίοδο 2007-2013, διατέθηκαν περίπου 29 εκατομμύρια ευρώ για μαθήματα επιμόρφωσης. Μεταξύ 2009 και 2010, ο αριθμός των προσφερόμενων μαθημάτων επιμόρφωσης διπλασιάστηκε από έξι σε δώδεκα. Μεταξύ 2010 και 2013 παρατηρήθηκε σταθερή αύξηση των συμμετεχόντων στα μαθήματα επιμόρφωσης, ενώ η επένδυση χρηματοδοτικών πόρων παρέμεινε σταθερή. Οι συμμετέχοντες επιβεβαίωσαν ότι η συμμετοχή σε μαθήματα επιμόρφωσης οδήγησε σε κοινή κατανόηση του μηχανισμού, με αποτέλεσμα τη βελτίωση της αποδοτικότητας, χάρη σε συντονισμένη και, ως εκ τούτου, αποδοτικότερη αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών.

3. Το συνολικό μέγεθος του προϋπολογισμού που διατέθηκε για ασκήσεις προσομοίωσης στα ετήσια προγράμματα εργασίας κατά την περίοδο 2007-2013 υπερέβη τα 20 εκατ. ευρώ. Ανάλογα με το πεδίο εφαρμογής και την πολυπλοκότητα της κάθε περίπτωσης, οι επιμέρους προϋπολογισμοί διέφεραν σε μεγάλο βαθμό μεταξύ τους. Λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών κάθε περίπτωσης, η σύγκριση της αποδοτικότητας μεταξύ ασκήσεων προσομοίωσης ήταν δύσκολη. Ωστόσο, σύμφωνα με οικονομικές και ελεγκτικές εκθέσεις τρίτων μερών που εξετάστηκαν κατά την εξωτερική αξιολόγηση, ο προϋπολογισμός της κάθε άσκησης προσομοίωσης θεωρήθηκε κατάλληλος και αναλογικός με τους επιμέρους στόχους της κάθε άσκησης.

4. Το συνολικό ποσό που διατέθηκε για το πρόγραμμα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων στα ετήσια προγράμματα εργασιών κατά την περίοδο 2007-2013 ανήλθε σε 1,75 εκατ. ευρώ. Τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης δείχνουν ότι ορισμένα συμμετέχοντα κράτη θεώρησαν τη συνολική ικανότητα του προγράμματος περιορισμένη, επισημαίνοντας τον μεγάλο χρόνο αναμονής για τον καθορισμό των εμπειρογνωμόνων που θα συμμετάσχουν στις ανταλλαγές. Η πραγματική διαχείριση των ανταλλαγών χαρακτηρίστηκε από τους εμπειρογνώμονες ως καλή και η διαδικασία επιλογής ως κατάλληλη και πρόσφορη για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος.

5. Τα ετήσια προγράμματα εργασίας 2007-2013 διέθεσαν συνολικά άνω των 13 εκατ. ευρώ σε ασκήσεις ενοτήτων. Σύμφωνα με την εξωτερική αξιολόγηση, ενώ γενικά οι ασκήσεις ενοτήτων κρίθηκαν πολύ θετικά, ορισμένοι ενδιαφερόμενοι εξέφρασαν επιφυλάξεις για το κατά πόσον ήταν αποδοτική η επένδυση στην προετοιμασία τόσων πολλών ενοτήτων, ενώ το μερίδιο των ενοτήτων που πραγματικά χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού παρέμεινε σχετικά μικρό κατά τα τελευταία έτη. Επιπλέον, θεωρήθηκε ότι οι ασκήσεις ενοτήτων δεν συμπεριέλαβαν εξίσου όλους τους τύπους ενοτήτων, αλλά επικεντρώθηκαν κυρίως σε ορισμένους.

6. Ο συνολικός διαθέσιμος προϋπολογισμός για έργα πρόληψης  ανήλθε περίπου σε 14 εκατ. ευρώ και για έργα ετοιμότητας περίπου σε 10,5 εκατ. ευρώ κατά την περίοδο 2007-2013. Η πλειοψηφία των συμμετεχόντων κρατών που ερωτήθηκαν θεώρησαν ότι το μέγεθος του προϋπολογισμού ήταν κατάλληλο και αναλογικό προς τους στόχους των έργων. Οι περισσότεροι προϋπολογισμοί των ολοκληρωθέντων έργων ήταν αναλογικοί ως προς τα συγκεκριμένα αποτελέσματα που παρήγαγαν.

7. Η συναίνεση μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών ήταν ότι η πρόληψη είναι ένας οικονομικά αποδοτικός και θεμιτός τρόπος για τη μείωση του ανθρώπινου και οικονομικού κόστους των καταστροφών. Ωστόσο, παρατηρήθηκε ότι δεν ήταν σαφές εάν οι δραστηριότητες πρόληψης συνέβαλαν πλήρως στην ενίσχυση της ικανότητας διαχείρισης καταστροφών σε επίπεδο ΕΕ, και με ποιον τρόπο οι δραστηριότητες πρόληψης αλληλεπέδρασαν με άλλες δράσεις του μηχανισμού.

8. Τα ετήσια προγράμματα εργασίας για την περίοδο 2007-2013 διέθεσαν συνολικό ποσό 62,9 εκατ. ευρώ όσον αφορά τη βοήθεια για μεταφορές, με αποτέλεσμα, κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής, η καθαρή συνεισφορά της Επιτροπής στη βοήθεια για μεταφορές να ανέλθει περίπου σε 11 εκατ. ευρώ. Δύο κύριες παρατηρήσεις προέκυψαν από την εξωτερική αξιολόγηση: η φάση συγκέντρωσης των μεταφορών που προβλεπόταν από το νομικό πλαίσιο θεωρήθηκε ότι διασφάλισε την αποτελεσματική συγκέντρωση και τον αποτελεσματικό συνδυασμό των μεταφορών, εντούτοις, λαμβανομένων υπόψη των περιορισμένων πραγματικών αποτελεσμάτων της συγκέντρωσης, εκφράστηκαν αμφιβολίες όσον αφορά την αναγκαιότητα της φάσης συγκέντρωσης· και παρόλο που η χρήση του ταξιδιωτικού πράκτορα σχεδιάστηκε με τον πιο οικονομικά αποδοτικό τρόπο, η δυνατότητα αυτή χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα.

9. Τα ετήσια προγράμματα εργασίας για την περίοδο 2007-2013 δεν προέβλεπαν χωριστή χρηματοδότηση για δράσεις θαλάσσιας ρύπανσης. Δεδομένου ότι η θαλάσσια ρύπανση λόγω ατυχήματος έχει ενταχθεί στις διάφορες δράσεις του μηχανισμού, ενσωματώθηκε επίσης στα διάφορα κονδύλια του προϋπολογισμού και αξιολογήθηκε ως μέρος αυτών.

10. Η αρμόδια για τον προϋπολογισμό αρχή της ΕΕ διέθεσε συνολικά 22,5 εκατ. ευρώ για πιλοτικά έργα και προπαρασκευαστικές δράσεις για την περίοδο 2008-2010. Η εξωτερική αξιολόγηση διαπίστωσε ότι ο διαθέσιμος προϋπολογισμός ήταν επαρκής για την επίτευξη των προγραμματισμένων δραστηριοτήτων και ότι χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή συγκεκριμένων αποτελεσμάτων, μεταξύ άλλων για την ενίσχυση της ικανότητας αντίδρασης, τον σχεδιασμό ασκήσεων και/ή ενοτήτων, μαθήματα επιμόρφωσης και δραστηριότητες επικοινωνίας.

11. Οι ενέργειες με τρίτες χώρες χρηματοδοτήθηκαν μέσω διαφόρων χρηματοδοτικών μέσων. Το πρόγραμμα συνεργασίας πολιτικής προστασίας Ι του ΜΠΒ χρηματοδοτήθηκε στο πλαίσιο του μηχανισμού προενταξιακής βοήθειας (ΜΠΒ) για την περίοδο 2010-2012. Το πρόγραμμα PPRD South πραγματοποιήθηκε μεταξύ 2009 και 2012, με προϋπολογισμό ύψους 5 εκατ. ευρώ, ενώ το PPRD East κάλυψε την περίοδο 2010-2014 με προϋπολογισμό 6 εκατ. ευρώ. Επιπλέον, το 2012 δρομολογήθηκε το έργο διαχείρισης του κινδύνου καταστροφών ΕΕ-Κίνας και χρηματοδοτήθηκε μέσω του μηχανισμού αναπτυξιακής συνεργασίας, με συνολικό προϋπολογισμό 6 εκατ. ευρώ. Η εξωτερική αξιολόγηση διαπίστωσε ότι, λόγω της ποικιλομορφίας των δράσεων με τρίτες χώρες και των διαφορετικών μηχανισμών χρηματοδότησης, η συνολική αποδοτικότητα των δράσεων με τρίτες χώρες ενδέχεται να μειώθηκε λόγω της έλλειψης ενός γενικού πλαισίου για τις δράσεις αυτές.

Συνολικά, η Επιτροπή συμφωνεί με τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης ότι οι δράσεις του μηχανισμού έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να είναι οικονομικά αποδοτικές (π.χ. στην περίπτωση των μαθημάτων επιμόρφωσης, ο προϋπολογισμός παρέμεινε σταθερός κατά την περίοδο 2010-2013 αλλά ο αριθμός των συμμετεχόντων στα μαθήματα αυξήθηκε) και σε γενικές γραμμές η εφαρμογή τους υπήρξε αποδοτική. Πέρα από την εξωτερική εξέταση των ποσοτικών και ποιοτικών δεδομένων, η επιχειρησιακή εμπειρία της Επιτροπής με τον μηχανισμό αποκαλύπτει μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα. Για παράδειγμα, η αύξηση των επενδύσεων στο ΣΕΠ ήταν σχετικά μικρή σε σύγκριση με τον προϋπολογισμό που έχει διατεθεί σε άλλες δράσεις του μηχανισμού, αλλά απέφερε σημαντικό επιχειρησιακό όφελος για τον μηχανισμό. Επίσης, η επένδυση στην επιμόρφωση είχε ως αποτέλεσμα την εκπαίδευση μεγάλου αριθμού εμπειρογνωμόνων, που όμως δεν χρησιμοποιήθηκαν κατ’ ανάγκη σε επιχειρήσεις του μηχανισμού. Το πόρισμα αυτό υποτιμά το σημαντικό όφελος από τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων που έχουν εκπαιδευτεί στο πλαίσιο του μηχανισμού, σε εθνικές επιχειρήσεις και το δυναμικό τους όσον αφορά τη διάδοση γνώσεων.

7. ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗ ΑΞΙΑ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2007-2013

Η ανεξάρτητη εξωτερική αξιολόγηση υπογράμμισε κυρίως τα ακόλουθα σημεία:

Η προστιθέμενη αξία του MIC/ERCC ήταν πολλαπλή. Για τα συμμετέχοντα κράτη, το MIC/ERCC αντιπροσώπευε μια «υπηρεσία ενιαίας εξυπηρέτησης» για την αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών, με σαφή προστιθέμενη αξία όσον αφορά τη διμερή αντίδραση. Το CECIS θεωρήθηκε από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη ως χρήσιμη κεντρική πλατφόρμα ανταλλαγής πληροφοριών με σαφή ενωσιακή προστιθέμενη αξία. Το ΚΠΠ/ERCC παρείχε σε τρίτες χώρες και διεθνείς εταίρους τη δυνατότητα να ζητούν βοήθεια μέσω μιας ενιαίας πλατφόρμας, γεγονός που διευκόλυνε τη συνεργασία. Το ΣΕΠ παρείχε στα συμμετέχοντα κράτη τη δυνατότητα πρόσβασης σε προηγμένα συστήματα συναγερμού που κάλυπταν το πλήρες φάσμα των κινδύνων, καθώς και καλύτερη επιστημονική/επιχειρησιακή διασύνδεση που κατέστησε δυνατή την καινοτομία. Τα μαθήματα επιμόρφωσης απέφεραν υψηλή ενωσιακή προστιθέμενη αξία, με αποτέλεσμα οι συμμετέχοντες όχι μόνο να αποκτήσουν δεξιότητες και γνώσεις σχετικά με τον μηχανισμό αλλά και να ενισχυθεί το δίκτυο των επαγγελματιών στον τομέα της πολιτικής προστασίας. Σύμφωνα με την εξωτερική αξιολόγηση, η εν λόγω δικτύωση διευκόλυνε τη συνεργασία και τις παρεμβάσεις. Βάσει των συνεντεύξεων, σε τουλάχιστον πέντε από τις έξι περιπτώσεις οι ασκήσεις προσομοίωσης δεν θα είχαν πραγματοποιηθεί χωρίς τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ. Η ανταλλαγή εμπειριών και η άντληση διδαγμάτων από τις βέλτιστες πρακτικές ήταν ένα από τα βασικά αποτελέσματα που επίσης απέφεραν υψηλή ενωσιακή προστιθέμενη αξία. Επιπλέον, οι ασκήσεις παρείχαν τη δυνατότητα να αναδημιουργηθούν σενάρια έκτακτης ανάγκης και θεωρήθηκαν από τους ενδιαφερομένους ως συμπληρωματικές των μαθημάτων επιμόρφωσης. Η ανταλλαγή εμπειριών και η άντληση διδαγμάτων από τις βέλτιστες πρακτικές ήταν ένα από τα βασικά αποτελέσματα του προγράμματος ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων. Το πρόγραμμα είχε ως αποτέλεσμα να προωθηθούν ισχυρές διασυνδέσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, γεγονός που διευκόλυνε ακόμη περισσότερο τη συνεργασία. Χωρίς τη χρηματοδοτική συνδρομή της ΕΕ, θεωρήθηκε απίθανο ότι οι ανταλλαγές αυτές θα είχαν πραγματοποιηθεί. Η ενωσιακή προστιθέμενη αξία από τις ενότητες και τις ασκήσεις ενοτήτων είναι προφανής στον βαθμό που στήριξαν άμεσα την εθνική αντίδραση των χωρών που επλήγησαν από καταστροφές. Η δοκιμή δεξιοτήτων και διαδικασιών στο πλαίσιο των ασκήσεων ενοτήτων είχε ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί μια κοινή αντίληψη όσον αφορά τη συντονισμένη βοήθεια. Τα έργα πρόληψης και ετοιμότητας πέτυχαν αποτελέσματα που δεν θα μπορούσαν να είχαν επιτευχθεί από τα συμμετέχοντα κράτη μεμονωμένα. Στα περισσότερα έργα έλαβαν μέρος διάφοροι εταίροι από διαφορετικά συμμετέχοντα κράτη, που με τον τρόπο αυτό γνωρίστηκαν καλύτερα, γεγονός που συνέβαλε στην οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Οι δραστηριότητες πρόληψης απέφεραν ενωσιακή προστιθέμενη αξία: Πριν από την ανάπτυξη μιας πολιτικής πρόληψης σε επίπεδο ΕΕ, δεν είχαν όλα τα συμμετέχοντα κράτη συγκροτημένες πολιτικές που να αποσκοπούν στην πρόληψη των καταστροφών — οι δραστηριότητες που αναλήφθηκαν σε επίπεδο ΕΕ παρείχαν κίνητρο στα εν λόγω συμμετέχοντα κράτη να καταβάλουν συμπληρωματικές προσπάθειες προκειμένου να αναπτύξουν ανάλογες πολιτικές. Τα συμμετέχοντα κράτη επωφελήθηκαν επίσης από την ανταλλαγή πρακτικών και τις συναντήσεις εμπειρογνωμόνων σε επίπεδο ΕΕ. Η βοήθεια για μεταφορές που πρότεινε ο μηχανισμός απέφερε ενωσιακή προστιθέμενη αξία, δεδομένου ότι στήριξε άμεσα την κινητοποίηση της βοήθειας στήριξης σε χώρες που επλήγησαν από καταστροφές. Ως συγκεκριμένο παράδειγμα αναφέρθηκε η εξοικονόμηση δαπανών σε επίπεδο ΕΕ και συμμετέχοντος κράτους που επιτεύχθηκε με την παροχή στήριξης στη συγκέντρωση μεταφορικών μέσων και στην ευελιξία όταν το επέτρεπαν οι επιτόπιες συνθήκες. Ο μηχανισμός θεωρήθηκε ότι παρείχε ενωσιακή προστιθέμενη αξία όσον αφορά τη θαλάσσια ρύπανση, κυρίως, εξασφαλίζοντας την προσέγγιση των κοινοτήτων θαλάσσιας ρύπανσης και πολιτικής προστασίας και υποστηρίζοντας τη συνεργασία και τη σύμπραξη, ανάλογα με τις ανάγκες. Η πρόληψη της θαλάσσιας ρύπανσης και τα έργα ετοιμότητας επισημάνθηκαν ως βασικές πρωτοβουλίες που απέφεραν προστιθέμενη αξία. Το πιλοτικό έργο και οι προπαρασκευαστικές δράσεις συνέβαλαν στην ανάπτυξη/διαθεσιμότητα πρόσθετων ικανοτήτων, που διαφορετικά μπορεί να μην είχαν αναπτυχθεί/καταστεί διαθέσιμες από τα συμμετέχοντα κράτη μεμονωμένα. Επιπλέον, ενισχύθηκε η συνεργασία μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αποτελέσματα των προπαρασκευαστικών δράσεων οδήγησαν, αφενός, στη συνολική εκτίμηση των αναγκών σε ικανότητα και, αφετέρου, στη χρήση τυποποιημένων διαδικασιών. Όλοι οι ενδιαφερόμενοι επιβεβαίωσαν την ενωσιακή προστιθέμενη αξία που προσέφεραν οι δράσεις με τρίτες χώρες. Το πιο σημαντικό αποτέλεσμα που αναφέρθηκε ήταν η μείωση των επιπτώσεων των καταστροφών ως αποτέλεσμα της βελτίωσης των ικανοτήτων πολιτικής προστασίας. Η συμμετοχή στις δράσεις τρίτων χωρών επίσης θεωρήθηκε ότι είχε θετικό αντίκτυπο στις εθνικές πολιτικές. Οι περισσότεροι ενδιαφερόμενοι τρίτων χωρών που ρωτήθηκαν είχαν επίσης άμεση εμπειρία των ενεργοποιήσεων του μηχανισμού και αναγνώρισαν την ενωσιακή προστιθέμενη αξία τους σε τρίτες χώρες.

Η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα, με βάση τα αποτελέσματα της εξωτερικής αξιολόγησης, τα διδάγματα από τον μεγάλο αριθμό των επιχειρήσεων του μηχανισμού εντός και εκτός της Ευρώπης και την ανατροφοδότηση από χώρες που ζήτησαν τη βοήθεια του μηχανισμού, ότι ο μηχανισμός προσέφερε ενωσιακή προστιθέμενη αξία σε πολλαπλά επίπεδα, μεταξύ άλλων με την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των συμμετεχόντων κρατών, την κάλυψη της ανάγκης για κατάλληλες δραστηριότητες πρόληψης, τη διευκόλυνση της αποστολής ομάδων και βοήθειας και την προσφορά ενιαίου «πακέτου» στήριξης, συμπεριλαμβανομένων των εμπειρογνωμόνων και μονάδων πολιτικής προστασίας, καθώς και του TAST. Συνολικά, ο μηχανισμός αποτελεί έναν επιτυχημένο τομέα πολιτικής της ΕΕ με αυξανόμενη ζήτηση από τα κράτη μέλη και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με βάση τα πορίσματα της έκθεσης της εξωτερικής αξιολόγησης, και λαμβάνοντας υπόψη την επιχειρησιακή πείρα και τα σχετικά διδάγματα, καθώς και τη δική της αξιολόγηση των ποιοτικών και ποσοτικών στοιχείων και δεδομένων, η Επιτροπή καταλήγει στο γενικό συμπέρασμα ότι οι δράσεις του μηχανισμού που έλαβαν χρηματοδοτική συνδρομή κατά την περίοδο 2007-2013 είχαν πολύ ικανοποιητική απόδοση και πέτυχαν τους στόχους τους. Η συνολική αξιολόγηση της εφαρμογής του μηχανισμού διαπίστωσε σε γενικές γραμμές πολύ καλά αποτελέσματα και κατέδειξε σαφώς τη συνάφεια, τη συνοχή, την αποτελεσματικότητα, την αποδοτικότητα και την ενωσιακή προστιθέμενη αξία του μηχανισμού ως συνόλου, καθώς και των επιμέρους δράσεών του. Οι δράσεις του μηχανισμού ήταν επιτυχείς από πολλές απόψεις, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη βελτίωση του συντονισμού και της συνεργασίας, καθώς και την ενίσχυση της ετοιμότητας και της ικανότητας αντίδρασης των συμμετεχόντων κρατών. Οι δράσεις του μηχανισμού παρείχαν μια ουσιαστική, άμεση και αποτελεσματική αντίδραση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, και παρείχαν πρόσβαση σε μεταφορικά μέσα για την εξασφάλιση ταχείας αντίδρασης.

Η Επιτροπή επισημαίνει τη σημαντική πρόοδο που σημείωσε ο μηχανισμός μεταξύ 2007 και 2013, τη μετάβαση από το MIC στο ERCC, την αυξημένη έμφαση στην πολιτική και τις ενέργειες πρόληψης, και την ενισχυμένη συνεργασία με τρίτες χώρες. Πολλές από τις ιδέες που είχαν αρχίσει να αναφαίνονται κατά την έναρξη της περιόδου αξιολόγησης είναι πλέον πλήρως ανεπτυγμένες δράσεις του μηχανισμού, όπως η βοήθεια για μεταφορές και η έννοια των ενοτήτων, οι οποίες παρέχουν σημαντικά οφέλη για τα συμμετέχοντα κράτη. Η Επιτροπή επισημαίνει επίσης τη σημαντική πρόοδο που σημείωσε ο μηχανισμός όσον αφορά τις συστάσεις που διατυπώθηκαν στην ενδιάμεση έκθεση αξιολόγησης, οι οποίες ελήφθησαν υπόψη στο τέλος της περιόδου αξιολόγησης και εφαρμόστηκαν ή ευρίσκονται στο στάδιο της εφαρμογής, μεταξύ άλλων ως αποτέλεσμα της απόφασης του 2013.

Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο ευρωπαϊκός συντονισμός και η συνεργασία στον τομέα της πολιτικής προστασίας σημείωσαν σημαντική πρόοδο από το 2007 και ότι έχει δημιουργηθεί μια καλή βάση για τη συνέχιση αυτών των θετικών εξελίξεων. Η εξωτερική αξιολόγηση παρέχει ορισμένα θετικά παραδείγματα που καταδεικνύουν τον βαθμό στον οποίο ο μηχανισμός και ο συντονισμός της αντίδρασης της ΕΕ στις περιπτώσεις καταστροφών έχουν εξελιχθεί και βελτιωθεί όσον αφορά την επίτευξη στόχων. Η χρηματοδότηση ΧΜΠΠ που χρησιμοποιήθηκε για τον σκοπό αυτό, παρήγαγε σημαντική ενωσιακή προστιθέμενη αξία.

Η εξωτερική αξιολόγηση, παρά τη θετική αξιολόγηση της απόδοσης του μηχανισμού και όλων των δράσεών του, υπογράμμισε επίσης ορισμένες δυνατότητες για περαιτέρω βελτιώσεις. Οι σημαντικότερες συστάσεις αφορούσαν τη δημιουργία ενός συνεκτικότερου πλαισίου για τις δράσεις ετοιμότητας του μηχανισμού, συμπεριλαμβανομένων των ασκήσεων, της επιμόρφωσης, των έργων, της ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων και του καλύτερου σχεδιασμού, καθώς και πιο εξορθολογισμένες διαδικασίες αντίδρασης και υψηλότερα ποσοστά συγχρηματοδότησης της ΕΕ για μεταφορές. Η Επιτροπή συμφωνεί ότι σε ορισμένους τομείς υπάρχει περιθώριο για περαιτέρω βελτίωση και ανάπτυξη του μηχανισμού και επικροτεί τις συστάσεις της εξωτερικής αξιολόγησης.

Η απόφαση του 2013 παρέχει τη νομική βάση για περαιτέρω σημαντική πρόοδο στους τομείς της πρόληψης, της ετοιμότητας και της αντίδρασης, και ειδικότερα πραγματεύεται πολλά από τα ζητήματα που επισημάνθηκαν στο πλαίσιο της εξωτερικής αξιολόγησης (π.χ. στην απόφαση του 2013 διατυπώνεται το αίτημα για στρατηγικό πλαίσιο όσον αφορά τις ασκήσεις προσομοίωσης). Η Επιτροπή, ως εκ τούτου, θα θέσει ως στόχο της να ληφθεί υπόψη η πλειονότητα των συστάσεων αυτών στην ήδη εν εξελίξει εφαρμογή της απόφασης του 2013. Οι συστάσεις που αφορούν τις επιχειρήσεις θα λαμβάνονται υπόψη στο πλαίσιο των εν εξελίξει εργασιών για τη βελτίωση των διαδικασιών (π.χ. προσκλήσεις υποβολής προτάσεων) ή της εκτέλεσης των προγραμμάτων.

Η Επιτροπή καλεί το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο να λάβουν υπόψη τους τα πορίσματα της αξιολόγησης.

[1] Απόφαση 2001/792/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2001, περί κοινοτικού μηχανισμού για τη διευκόλυνση της ενισχυμένης συνεργασίας στις επεμβάσεις βοήθειας της πολιτικής προστασίας (σύνδεσμος)

[2] Απόφαση 2007/779/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 8ης Νοεμβρίου 2007, περί δημιουργίας κοινοτικού μηχανισμού πολιτικής προστασίας (αναδιατύπωση) (σύνδεσμος)

[3] Απόφαση 2007/162/ΕΚ, Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 5ης Μαρτίου 2007, για τη θέσπιση χρηματοδοτικού μέσου πολιτικής προστασίας (ΧΜΠΠ) (σύνδεσμος)

[4] Απόφαση 1313/2013/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 2013, περί μηχανισμού πολιτικής προστασίας της Ένωσης (σύνδεσμος)

[5] COM(2011) 696 τελικό (σύνδεσμος)

[6] SEC(2011) 1311 τελικό (σύνδεσμος)

[7] Πιλοτικά έργα και προπαρασκευαστικές  ενέργειες σύμφωνα με το άρθρο 49 παράγραφος 6 στοιχεία α) και β) του κανονισμού (ΕΚ, Ευρατόμ) αριθ. 1605/2002 του Συμβουλίου (δημοσιονομικός κανονισμός)· Γραμμή 07 04 04 και 07 04 05 του προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2008· Απόφαση C(2008)1740 της Επιτροπής· Γραμμή 07 04 05 του προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2009· Απόφαση C(2009)3356 της Επιτροπής· Γραμμή 07 04 05 του προϋπολογισμού της ΕΕ για το 2010· Απόφαση C(2010)1206 της Επιτροπής  

[8] Μεταξύ των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης που ανέπτυξε το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) περιλαμβάνονται το σύστημα συντονισμού και προειδοποιήσεων για πλανητικές καταστροφές (GDACS), το ευρωπαϊκό σύστημα πληροφόρησης για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS) και το ευρωπαϊκό σύστημα προειδοποίησης για τις πλημμύρες (EFAS)

[9] Το MIC/ERCC εξασφαλίζει επίσης τον επιχειρησιακό συντονισμό της υπηρεσίας διαχείρισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης Copernicus, που δρομολογήθηκε το 2012, συμπεριλαμβανομένου του στοιχείου χαρτογράφησης και της διάδρασης με τους εξουσιοδοτημένους χρήστες

[10] Επίσημες στατιστικές MIC/ERCC· βλ. επίσης έκθεση εξωτερικής αξιολόγησης σελίδες 32-34, 53-56· 69-71, 77-78, 114-116