19.1.2011

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 18/5

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Κοινοτικό γεωργικό πρότυπο: ποιότητα της παραγωγής και της ενημέρωσης των καταναλωτών ως στοιχεία ανταγωνιστικότητας» (διερευνητική γνωμοδότηση)

2011/C 18/02

Εισηγητής: ο κ. Carlos TRÍAS PINTO

Στις 20 Ιανουαρίου 2010, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ, η ισπανική προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα:

«Κοινοτικό γεωργικό πρότυπο: ποιότητα της παραγωγής και της ενημέρωσης των καταναλωτών ως στοιχεία ανταγωνιστικότητας» (Διερευνητική γνωμοδότηση).

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 25 Μαρτίου 2010.

Κατά την 462η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Απριλίου 2010 (συνεδρίαση της 28ης Απριλίου 2010), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε μς 116 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 5 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθούν η πολιτική της ποιότητας και η ενημέρωση των καταναλωτών, διότι αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την προώθηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής γεωργικής βιομηχανίας τροφίμων, καθώς και για τη βελτίωση της εικόνας της γεωργίας. Αυτό προϋποθέτει τα εξής:

—	Να ενθαρρυνθεί η ανάληψη δεσμεύσεων στον κοινωνικό, τον περιβαλλοντικό, τον υγειονομικό τομέα και στον τομέα της καλής μεταχείρισης των ζώων που χαρακτηρίζουν την αγροτική παραγωγή, χάρη στη χρήση νέων εργαλείων των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ).

—	Να καταστούν πιο ουσιώδεις και συνεκτικοί οι υφιστάμενοι μηχανισμοί πιστοποίησης, χάρη σε κατευθυντήριες γραμμές για την διασαφήνιση, την εναρμόνιση και την απλούστευσή τους.

—	Να δημιουργηθούν δίαυλοι διαλόγου μεταξύ των φορέων παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας και των καταναλωτών, και να αναπτυχθούν αποτελεσματικές στρατηγικές πληροφόρησης του κοινού.

1.2   Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ προτείνει την εφαρμογή διαφόρων μέτρων:

1.2.1   Εργαλεία

—

Η ενσωμάτωση των ΤΠΕ ως εργαλείου επικοινωνίας. Οι ΤΠΕ είναι παρούσες στην καθημερινή μας ζωή, δεν χρησιμοποιούνται όμως ακόμη κατά τη διαδικασία της αγοράς. Εάν εισαχθεί η χρήση τους στα ράφια των σημείων πώλησης ως εργαλείου πληροφόρησης, θα είναι δυνατή η συνεχής ανανέωση της πληροφορίας (τα γεωργικά προϊόντα εναλλάσσονται με ταχείς ρυθμούς), η επιλογή τους εκ μέρους του καταναλωτή και η αγορά τους από οποιονδήποτε τόπο.

—

Η ανιχνευσιμότητα ως εργαλείο για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας των ισχυρισμών. Κατά μήκος της αλυσίδας παραγωγής, παρεμβαίνουν διάφοροι φορείς, υπεύθυνοι για τις διάφορες κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές από τις οποίες εξαρτάται η συνολική ποιότητα. Η ανιχνευσιμότητα επιτρέπει όχι μόνο τον εντοπισμό των διαφόρων φορέων, αλλά και τη γνώση της κατεργασίας που υπέστη το προϊόν από τον καθένα, καθώς και των σχετικών δεικτών.

1.2.2   Μέσα

—

Ενσωμάτωση κριτηρίων συνολικής ποιότητας σε υφιστάμενα εθελοντικά συστήματα, όπως λ.χ. η οικολογική σήμανση της ΕΕ, στην περίπτωση που η εμβέλειά της θα επεκταθεί στα γεωργικά προϊόντα, ή στα υφιστάμενα πρότυπα ποιότητας, όπως οι προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης ή οι προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις.

—	Δημιουργία νέου συστήματος εθελοντικής πιστοποίησης κοινωνικών και περιβαλλοντικών πτυχών, ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να αξιολογεί γρήγορα, εύκολα και αξιόπιστα την συνολική ποιότητα του προϊόντος.

1.2.3   Στρατηγικές

—	Προώθηση της Ευρωπαϊκής Ποιότητας. Η ΕΟΚΕ προτείνει να διεξαχθούν εκστρατείες ενημέρωσης σχετικά με τα ευρωπαϊκά γεωργικά προϊόντα, όπου θα τονίζονται οι υψηλές προδιαγραφές ποιότητας και ποικιλίας που πληρούν.

—

Ενίσχυση και ενοποίηση των μέτρων. Η δημόσια διοίκηση έχει την ευκαιρία να αξιοποιεί τα εργαλεία που διαθέτει με στόχο την προώθηση γεωργικών προϊόντων με υψηλές κοινωνικές και περιβαλλοντικές προδιαγραφές: δημόσιες προμήθειες, διαφοροποιημένη φορολόγηση, εκστρατείες ενημέρωσης και κίνητρα για την παραγωγή.

2.   Εισαγωγή

2.1   Η κοινωνία μας ευαισθητοποιείται όλο και περισσότερο στις μεγάλες κοινωνικές και περιβαλλοντικές προκλήσεις, με βάση την αντίληψη των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, της σταδιακής εξάντλησης των φυσικών πόρων και της αυξανόμενης ανισότητας ως προς την κατανομή του πλούτου.

2.2   Παραδόξως, η προοδευτική αυτή συνειδητοποίηση μόλις που επηρεάζει τις αποφάσεις αγοράς (η γνωστή πλέον ως συνειδητή και υπεύθυνη κατανάλωση), γεγονός που καταδεικνύει, δυστυχώς, το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ θεωρητικής στάσης (1) και καθημερινής πρακτικής των καταναλωτών.

2.3   Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέπεται ότι, σε περιόδους μεγάλης οικονομικής αβεβαιότητας, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να εντάσσονται συστηματικά στην παραδοσιακή εξίσωση τιμής-προϊόντος (2) παράμετροι, όπως ο κοινωνικός και περιβαλλοντικός αντίκτυπος, ακόμη περισσότερο δε εάν αυτό επηρεάζει το ποσόν που καταβάλει ο καταναλωτής. Ωστόσο, δεν μπορεί να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η κοινωνικο-οικονομική κρίση συνέπεσε χρονικά με την περιβαλλοντική κρίση, και ότι δεν μπορεί να μελετηθεί η μία χωρίς να ληφθεί υπόψη η άλλη. Με άλλα λόγια, όπως δηλώνει ο κ. Jacques Delors, «η κρίση αξιών συνίσταται στο γεγονός ότι ζούμε σε έναν κόσμο όπου τα πάντα αγοράζονται». Θα πρέπει, λοιπόν, να αναβαθμιστούν οι αξίες μας.

2.4   Ευτυχώς, στην Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτουμε ένα σύστημα παραγωγής γεωργικών προϊόντων διατροφής που βασίζεται στην ύπαρξη υψηλών προδιαγραφών στον υγειονομικό, περιβαλλοντικό και κοινωνικό τομέα και στον τομέα της καλής μεταχείρισης των ζώων, το οποίο θα μπορούσε να οριστεί ως σύστημα συνολικής ποιότητας και το οποίο προσφέρει σαφώς προστιθέμενη αξία στα προϊόντα μας, σε σύγκριση με του υπόλοιπου κόσμου, αλλά ενέχει και κινδύνους από άποψη ανταγωνιστικότητας.

2.5   Πολλές από τις πτυχές που διαμορφώνουν την συνολική ποιότητα οφείλονται στη νομοθεσία ή στις ίδιες τις πρακτικές της ευρωπαϊκής βιομηχανίας γεωργικών προϊόντων διατροφής, και συνεπώς πληρούνται ήδη από ένα μέρος των προϊόντων και των παραγωγών. Δυστυχώς, αυτό δεν ισχύει για πολλά από τα προϊόντα που εισάγονται από τρίτες χώρες. Η διαφορά αυτή συνεπάγεται, όλο και περισσότερο, τη μεγαλύτερη διαφοροποίηση μεταξύ των τιμών των γεωργικών προϊόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των αντίστοιχων εισαγόμενων, με αποτέλεσμα την απώλεια ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών προϊόντων.

2.6   Τελικά, η απαίτηση ποιότητας, καρπός μιας παλαιότατης παράδοσης, αλλά και σκληρής δουλειάς με στόχο την αριστεία, πρέπει να πάψει να αποτελεί, όπως συμβαίνει σήμερα, ανταγωνιστική απειλή, για να μετατραπεί σε μείζονα ευκαιρία ανάπτυξης. Και αυτό απαιτεί να εξεταστούν νέες στρατηγικές που θα αναδεικνύουν τα διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού προτύπου παραγωγής ώστε να οδηγούν τον καταναλωτή να προτιμά τα ευρωπαϊκά προϊόντα, και που θα αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στις πολιτικές ενημέρωσης του καταναλωτή, για τις οποίες μπορεί να κινητοποιηθεί μεγάλη ποικιλία διαύλων, κυρίως δε η αξιοποίηση ισχυρών εργαλείων κατάρτισης και ενημέρωσης του καταναλωτή (3), μέσω των ΤΠΕ (Τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών).

2.7   Παράλληλα, θα πρέπει να μελετηθούν τα αναγκαία μέσα στήριξης, τόσο τεχνικά όσο και οικονομικά, ώστε να συνεχιστεί η περαιτέρω πρόοδος του πολυλειτουργικού γεωργικού προτύπου, μέσα από την εξασφάλιση της βιωσιμότητας των ευρωπαϊκών αγροτικών εκμεταλλεύσεων, με δίκαιες τιμές για τους παραγωγούς και με διατήρηση σταθερών και ποιοτικών θέσεων εργασίας, ένα ζήτημα καθοριστικής σημασίας για τη διαφύλαξη του προτύπου.

2.8   Ακόμη, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω των πολιτικών ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και ενημέρωσης των καταναλωτών πρέπει να συνοδεύεται με μέτρα για την εξισορρόπηση της αλυσίδας αξίας των γεωργικών προϊόντων διατροφής, η οποία υφίσταται σήμερα διάφορες στρεβλώσεις των τιμών, λόγω καταχρήσεων δεσπόζουσας θέσης εκ μέρους ορισμένων από τους παράγοντες της ίδιας της αλυσίδας (4).

3.   Καταναλωτές, ποιότητα, κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές

3.1   Η ΕΟΚΕ έχει δηλώσει με προηγούμενες ευκαιρίες τη δέσμευσή της υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης ως μέσου για την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η δέσμευση αυτή μπορεί να ενισχύει το ήδη υφιστάμενο κοινοτικό πρότυπο γεωργικής παραγωγής, με την αναθεώρηση της σημερινής αντίληψης περί ποιότητας, στην οποία προέχουν, κυρίως, οι συνήθεις ενδογενείς πτυχές ποιότητας των προϊόντων (γεύση, εμφάνιση, μέγεθος κλπ.), ώστε να συμπεριλάβει και άλλα κριτήρια, σχετικά με τις συνθήκες παραγωγής τους, όπως οι κοινωνικές, περιβαλλοντικές και υγειονομικές πτυχές, οι πτυχές της ασφάλειας και της καλής μεταχείρισης των ζώων. Θα την ονομάσουμε «συνολική ποιότητα», και θα στηρίζεται σε νέους δείκτες αριστείας.

3.1.1   Προτείνονται εδώ ενδεικτικά ορισμένα κριτήρια ή δείκτες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, χωρίς η αναφορά να είναι εξαντλητική ούτε περιοριστική (5):

Περιβαλλοντική επίδραση: — Τυπολογία των κινδύνων — Κατανάλωση ενέργειας που συνδέεται με το προϊόν — Απόσταση από τον τόπο παραγωγής — Τυπολογία των συσκευασιών — Διαχείριση αποβλήτων

Κοινωνικοί παράγοντες: — Τήρηση της νομοθεσίας της χώρας προέλευσης — Σχέση μεταξύ της τιμής πώλησης στο κοινό και της τιμής αγοράς από τον παραγωγό — Τυπολογία των εργασιακών συμβάσεων (απροσδιόριστες/ενδεχόμενες) — Πρόσληψη ατόμων με αναπηρία — Ισότητα ανδρών/γυναικών

Καλή μεταχείριση των ζώων: — Είδος εκτροφής και σταυλισμού — Είδος διατροφής — Σύστημα μεταφοράς — Μέθοδος θανάτωσης

3.2   Μέσα στο νέο αυτό πλαίσιο της συνολικής ποιότητας, τα ευρωπαϊκά προϊόντα θα μπορούν να διαφοροποιηθούν από εκείνα που παράγονται στις λοιπές παραγωγούς χώρες, δεδομένου ότι πληρούν ήδη σήμερα πολλές από τις αναφερόμενες πτυχές, επειδή οι ρυθμίσεις, είτε ευρωπαϊκές είτε των κρατών μελών, είναι πολύ πιο αυστηρές απ’ ό,τι στις λοιπές παραγωγούς χώρες. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι οι καταναλωτές αγνοούν την πλειονότητα των πτυχών που υπόκεινται σε ρυθμίσεις, και συνεπώς δεν τις λαμβάνουν υπόψη κατά την απόφαση περί της πράξης της αγοράς, πολύ περισσότερο μάλιστα εάν οι καταναλωτές διατηρούν αμφιβολίες ως προς την ειλικρίνεια των ισχυρισμών. Επομένως, θα πρέπει να καταρτιστούν και να ενημερωθούν οι καταναλωτές, ώστε να προωθηθεί η ζήτηση προϊόντων με καλύτερη «συμπεριφορά».

3.3   Δεν αναφερθήκαμε στην ασφάλεια των τροφίμων, επειδή φρονούμε ότι δεν πρόκειται για απλό κριτήριο αριστείας, αλλά, αντίθετα, για αναφαίρετο στοιχείο της εγγύησης του δικαιώματος των Ευρωπαίων πολιτών στην υγεία. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την αποδοκιμασία της για την ολιγωρία που παρατηρείται κατά την συνεχιζόμενη έγκριση της εισαγωγής προϊόντων των οποίων η ανιχνευσιμότητα δεν είναι πλήρης (λόγω της αμφισβητήσιμης ερμηνείας της νομοθεσίας περί τροφίμων εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών) ή τα οποία έχουν υποστεί κατεργασία με προϊόντα απαγορευμένα στην ΕΕ. Η διάθεσή τους στην αγορά συνιστά εξαπάτηση των καταναλωτών και πρακτική αθέμιτου ανταγωνισμού έναντι των Ευρωπαίων παραγωγών.

4.   Η ανιχνευσιμότητα ως εργαλείο ενημέρωσης σχετικά με την ποιότητα

4.1   Στις μέρες μας, εμφανίζονται ανά τον κόσμο διάφορες πρωτοβουλίες (6) για την ανιχνευσιμότητα ολόκληρου του κύκλου ζωής των προϊόντων. Υπάρχουν ήδη ορισμένες εμπειρίες, είτε υποχρεωτικού χαρακτήρα (όπως για το βόειο κρέας στην ΕΕ) είτε εθελούσιου (διάφορες αλυσίδες διανομής ή πρωτοβουλίες όπως το «αποτύπωμα άνθρακα»).

4.2   Η ΕΟΚΕ συνιστά μια νέα χρησιμότητα του εργαλείου αυτού —αρχικά εθελούσια— στον τομέα της ποιότητας: την συμπερίληψη διαφόρων κοινωνικών και περιβαλλοντικών πτυχών ή δεικτών που αφορούν το προϊόν, ώστε να διευκολύνεται η κατανόηση εκ μέρους των καταναλωτών. Προτείνεται, λόγου χάρη, το ισχυρό και αξιόπιστο αυτό εργαλείο, σε συνδυασμό με τις επακόλουθες πιστοποιήσεις και εξακριβώσεις, να αξιοποιείται ώστε ο καταναλωτής να λαμβάνει τις αποφάσεις του περί αγοράς κατά τρόπο συνειδητό, έχοντας την εγγύηση ότι διαθέτει ακριβή και πραγματικά στοιχεία.

4.3   Θα χρειαστεί να θεσπιστούν οι αναγκαίοι μηχανισμοί ώστε οι σχετικοί δείκτες να είναι εμφανείς. Οι μηχανισμοί αυτοί μπορούν να αφορούν από τις παραδοσιακές πληροφορίες στην επισήμανση, είτε πρόκειται για επισήμανση με κλίμακα διαβάθμισης (όπως η επισήμανση της ενεργειακής απόδοσης), είτε για λογότυπο (οικολογικό σήμα, ονομασία προέλευσης) ή claim (ανακυκλώσιμο προϊόν), έως την χρήση των ΤΠΕ.

5.   Δυνατότητες που προσφέρουν οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών για την ενημέρωση των καταναλωτών σχετικά με την ποιότητα των γεωργικών προϊόντων

5.1   Μέχρι στιγμής, η κύρια πηγή πληροφόρησης του καταναλωτή σχετικά με το προϊόν ήταν η επισήμανση. Αναγνωρίζεται, βέβαια, ο καθοριστικός ρόλος της επισήμανσης για τη διαφάνεια της πληροφόρησης. Ωστόσο, οι υποχρεωτικές ή προαιρετικές ενδείξεις που εμφανίζονται στην περιορισμένη αυτή επιφάνεια είναι όλο και περισσότερες, γεγονός που δυσχεραίνει την αναγνωσιμότητα των μηνυμάτων και την κατανόησή τους, όχι μόνο λόγω της πληθώρας πληροφοριών, αλλά και λόγω της σύνθετης φύσης ορισμένων από αυτές (μια προφανής περίπτωση είναι ο κωδικός των αυγών, όπου μπορεί να εμφανίζονται τυπωμένα τα εξής: μέθοδος εκτροφής, χώρα προέλευσης, διακριτικός αριθμός του παραγωγού).

5.2   Επιπλέον, τα γεωργικά προϊόντα εμφανίζουν μια σημαντική ιδιαιτερότητα: την συχνή εναλλαγή τους στα ράφια, λόγω της εποχικότητας των προϊόντων, αλλά και της αλλαγής προμηθευτών κατά τη διάρκεια του χρόνου ή ακόμα και της περιόδου εμπορίας.

5.3   Από την άλλη πλευρά, πολλοί πολίτες είναι ήδη εξοικειωμένοι με τις τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ), ενώ οι ίδιες οι ΤΠΕ έχουν εξελιχθεί σημαντικά και ως προς την ικανότητα κωδικοποίησης και αποθήκευσης πληροφοριών [για παράδειγμα, κωδικοί QR (7)] και ως προς την μείωση του κόστους. Όσον αφορά την ενημέρωση του καταναλωτή, μπορεί να εξεταστεί η δυνατότητα χρήσης ήδη υφιστάμενων προσωπικών συσκευών (όπως τα κινητά τηλέφωνα), αλλά και η χρήση μηχανημάτων που τοποθετούνται επί τούτου στο ίδιο το κατάστημα (οθόνες υγρών κρυστάλλων —LCD— με λειτουργίες αφής επί της οθόνης) ή ακόμη η χρήση του Διαδικτύου πριν ή μετά την αγορά.

5.4   Σε χώρες όπως η Ιταλία, οι τεχνολογίες αυτές χρησιμοποιούνται ήδη για τη βελτίωση των συστημάτων πληροφόρησης του καταναλωτή και την πιστοποίηση της ποιότητας των προϊόντων:

—	Οι αγορές του συστήματος «campagna amica» αποδεικνύουν ότι μεταξύ της τιμής παραγωγού και της τιμής καταναλωτή υπάρχουν μεγάλα περιθώρια που μπορούν να αξιοποιηθούν για να εξασφαλιστούν στις οικογένειες λογικές τιμές αγοράς και να στηριχθούν τα εισοδήματα των γεωργών.

—

«Tac salva mozzarella» είναι το πρώτο σύστημα αναλύσεων χάρη στο οποίο μπορεί να διαπιστωθεί εάν μια mozzarella έχει πράγματι παραχθεί με φρέσκο γάλα ή εάν, αντιθέτως, έχει χρησιμοποιηθεί ξινόγαλα ή γάλα διατηρημένο σε απλή ψύξη ή σε κατάψυξη. Η νέα τεχνολογία αποτελεί συγκεκριμένο εργαλείο για την προστασία των κτηνοτρόφων και των καταναλωτών από την απάτη ως προς τα τρόφιμα.

5.5   Με βάση τις εμπειρίες αυτές, η ΕΟΚΕ προτείνει να μελετηθούν οι δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ για τη βελτίωση της πληροφόρησης του καταναλωτή, ιδίως δε όσες μπορούν να φανούν χρήσιμες για την πράξη της αγοράς, δεδομένου ότι, τις περισσότερες φορές, η απόφαση για την αγορά λαμβάνεται μπροστά στα ράφια.

6.   Η επισήμανση και οι νέοι δείκτες αριστείας

6.1   Επέκταση του πεδίου εφαρμογής του οικολογικού σήματος της ΕΕ στα προϊόντα διατροφής

6.1.1   Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα είναι διακριτικό σύμβολο περιβαλλοντικής ποιότητας. Η βάση για τη θέσπιση των κριτηρίων περιβαλλοντικής ποιότητας που πρέπει να πληροί ένα αγαθό ή μια υπηρεσία για να φέρει το οικολογικό σήμα της ΕΕ συνίσταται στην ανάλυση του κύκλου ζωής· βεβαιώνεται, δηλαδή, ότι το προϊόν πληροί ορισμένες περιβαλλοντικές απαιτήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ωφέλιμης ζωής του.

6.1.2   Όταν η Επιτροπή ολοκληρώσει την προβλεπόμενη μελέτη (8) (έως τις 31 Δεκεμβρίου 2011), η ΕΟΚΕ θα διατυπώσει την άποψή της επί του θέματος, λαμβάνοντας υπόψη δύο σημαντικά κριτήρια:

—	την συμπερίληψη μιας νέας σφραγίδας στις ήδη φορτωμένες επισημάνσεις των προϊόντων διατροφής·

—	την πιθανή εννοιολογική σύγχυση με την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων (κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2007, για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων).

6.1.3   Ως θετικό στοιχείο, μπορεί να αναφερθεί η πιθανή αναγνώριση του συμβόλου εκ μέρους των καταναλωτών, δεδομένου ότι χρησιμοποιείται ήδη για άλλα προϊόντα, καθώς και η συμπερίληψη ευρύτερων κριτηρίων από αυτά που απαιτούνται από την βιολογική παραγωγή.

6.1.4   Η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή, στα πλαίσια της μελέτης που θα διεξάγει, να εξετάσει το ενδεχόμενο να συμπεριλάβει, για τα προϊόντα διατροφής, κοινωνικο-οικονομικά κριτήρια (όπως η καλή μεταχείριση των ζώων, οι ίσες ευκαιρίες κλπ.), ως πειραματική δοκιμή για το όλο σύστημα, χωρίς να υπερβεί το πλαίσιο που ορίζει ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1980/2000 για τη ρύθμιση του οικολογικού σήματος.

6.2   Συμπερίληψη περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στα διάφορα ήδη υφιστάμενα πρότυπα ποιότητας

6.2.1   Όπως είναι γνωστό, και όπως έχει επισημάνει επανειλημμένως η ΕΟΚΕ, για τα γεωργικά προϊόντα της ΕΕ συνυπάρχουν πολλά διαφορετικά καθεστώτα ποιότητας και πλήθος ιδιωτικών επισημάνσεων και πιστοποιήσεων, με τους ακόλουθους μεταξύ άλλων κοινούς στόχους:

—	την εγγύηση, προς τον τελικό καταναλωτή, της ασφάλειας και της ποιότητας των προϊόντων·

—	την μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία των προϊόντων, με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των διαφόρων φορέων της αγοράς (σε επίπεδο παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας).

6.2.2   Η ποικιλία των συμβόλων αναφοράς, δημόσιων ή ιδιωτικών, που συνυπάρχουν εντός του χώρου δραστηριοποίησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδηγεί σε μεγάλη διάχυση των προαναφερθέντων στόχων και μπορεί να καταλήξει μέχρι και σε αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα:

—	Δημιουργία σύγχυσης στους καταναλωτές λόγω πλημμελούς γνώσης των διαφόρων καθεστώτων.

—	Δυσπιστία των καταναλωτών έναντι των επισημάνσεων ή πιστοποιήσεων.

—	Πρόκληση διακριτικής μεταχείρισης μεταξύ των παραγωγών που έχουν γίνει δεκτοί σε συστήματα πιστοποίησης ή επισήμανσης και εκείνων που δεν έχουν γίνει δεκτοί. Μπορεί ακόμη και να υπάρξει διακριτική μεταχείριση μεταξύ παραγωγών που υπάγονται σε διαφορετικά συστήματα πιστοποίησης ή επισήμανσης.

—	Έλλειψη προστασίας των πιστοποιημένων τοπικών προϊόντων (σε ευρωπαϊκό επίπεδο) έναντι των προϊόντων τρίτων χωρών.

6.2.3   Από αυτή την άποψη, θα ήταν ενδιαφέρον να προωθήσει η ΕΕ δράσεις για την απλούστευση και την μείωση του αριθμού των καθεστώτων ποιότητας των γεωργικών προϊόντων της ΕΕ.

6.2.4   Με την ευκαιρία της ενοποίησης των καθεστώτων ή των κριτηρίων, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να προωθήσει την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων, ως ελάχιστων απαιτήσεων που πρέπει να πληρούνται, στα υφιστάμενα επίσημα καθεστώτα πιστοποίησης (ή να τα τροποποιήσει): επισήμανση βιολογικής καλλιέργειας, προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης, προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις, εγγυημένα ειδικά παραδοσιακά προϊόντα κλπ.

6.2.5   Σε ορισμένες περιπτώσεις προτύπων εμπορίας, θα ήταν σκόπιμο να ενσωματωθούν επίσης αυτοί οι δείκτες αριστείας, ιδίως εκεί όπου εν μέρει περιλαμβάνονται ήδη (όπως στους «προαιρετικούς αποκλειστικούς όρους» των προϊόντων «ορεινής παραγωγής» ή «χαμηλής εκπομπής άνθρακα» (9).

6.2.6   Όσον αφορά τις ιδιωτικές πιστοποιήσεις, θα ήταν σκόπιμο να θεσπίσει η ΕΕ τα ελάχιστα επίπεδα που πρέπει να τηρούν όλα τα πρότυπα, συμπεριλαμβάνοντας επίσης περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς δείκτες, και να προωθήσει την εναρμόνιση και ενοποίηση των διαφόρων πιστοποιήσεων: θα μπορούσε να ληφθεί ως παράδειγμα το COSMOS-standard (http://www.cosmos-standard.org), για το οποίο διάφοροι ευρωπαϊκοί φορείς πιστοποίησης ενώθηκαν για να δημιουργήσουν ένα ενιαίο σύμβολο αναφοράς για την πιστοποίηση φυσικών και βιολογικών καλλυντικών προϊόντων, με βάση ορισμένους απλούς κανόνες που αφορούν την αρχή της πρόληψης και της ασφάλειας σε όλα τα επίπεδα της παραγωγής, από την διαδικασία λήψης της πρώτης ύλης έως το τελικό προϊόν. Η πιστοποίηση αυτή θα είναι έτοιμη να τεθεί σε λειτουργία από τον Απρίλιο του 2010.

6.3   Δημιουργία νέου εθελοντικού συστήματος πιστοποίησης κοινωνικο-περιβαλλοντικών πτυχών

6.3.1   Πρόκειται για την προώθηση ενός νέου συστήματος πιστοποίησης αριστείας, στο οποίο θα λαμβάνονται υπόψη οι κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές και θα πιστοποιείται η ελαχιστοποίηση της περιβαλλοντικής επίπτωσης των γεωργικών προϊόντων καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, καθώς και η τήρηση κοινωνικών απαιτήσεων όπως οι αρχές της ισότητας, της δίκαιης αμοιβής ή η ισορροπία στην αλυσίδα της αξίας.

6.3.2   Το σύστημα αυτό θα μπορούσε να προβλέπει την συμπερίληψη νέων πληροφοριών στην επισήμανση, διαφοροποιώντας όμως τα προϊόντα (ή τους παραγωγούς) με υποδειγματική κοινωνική και περιβαλλοντική συμπεριφορά από τα λοιπά. Η δημιουργία των συστημάτων αυτών μελετάται σήμερα από διάφορους οργανισμούς, είτε δημόσιους είτε ιδιωτικούς.

6.3.3   Η ανάπτυξη του νέου συστήματος θα πρέπει να πληροί τις απαιτήσεις που θεσπίζονται στη δέσμη προτύπων ISO 1402X, μεταξύ των οποίων επισημαίνονται οι ακριβείς, επαληθεύσιμες, χρήσιμες και μη παραπλανητικές πληροφορίες. Στη φάση επεξεργασίας του συστήματος, θα πρέπει να εξεταστούν οι διάφορες πτυχές που θα το διέπουν, όπως:

—	εάν θα πρέπει να είναι ποιοτικό (λογότυπος ή άλλο διακριτικό προβολής) ή ποσοτικό (αναφορά δεικτών με τις τιμές τους)·

—	εάν μπορεί να πρόκειται για ιδία δήλωση ή θα πρέπει να υπάρχει διαδικασία πιστοποίησης·

—	εάν πρέπει να περιλαμβάνει δείκτες υποχρεωτικής τήρησης (ΝΑΙ/ΟΧΙ), μετρήσιμους δείκτες ή και τα δύο·

—	πώς θα εξασφαλίζεται η διαφάνεια του συστήματος.

7.   Προώθηση ευρωπαϊκών προϊόντων (ευρωπαϊκή ποιότητα)

7.1   Η ΕΟΚΕ έχει ήδη τοποθετηθεί, βέβαια, ως προς τη μη χρήση της σήμανσης «απαιτήσεις της ΕΕ» (NAT/413 (10). Πρέπει, όμως, να προωθηθούν οι αξίες ποιότητας (με επέκτασή τους στις πτυχές του περιβάλλοντος) των ευρωπαϊκών γεωργικών προϊόντων, ώστε να βελτιωθεί η θέση τους έναντι των παραγόμενων σε τρίτες χώρες.

7.2   Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να προωθήσει ειδικά εργαλεία και μέσα επικοινωνίας για τον κλάδο των γεωργικών προϊόντων διατροφής, εξαίροντας τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών προϊόντων, με βάση τη συναίνεση με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Από αυτή την άποψη, τηρουμένων των αναλογιών, υπάρχουν ήδη σε άλλους κλάδους αναγνωριστικά στοιχεία που βοηθούν τον καταναλωτή να αναγνωρίζει τα προϊόντα ποιότητας, όπως η επισήμανση ενεργειακής απόδοσης (σήμανση και κατάταξη των προϊόντων σε συνάρτηση με την ενεργειακή τους απόδοση, που οδήγησε σε σαφή προσανατολισμό των παραγωγών προς πιο αποδοτικά προϊόντα) ή η σήμανση (τήρηση κανόνων ασφαλείας για την διάθεση ενός προϊόντος στην ευρωπαϊκή αγορά, σύμφωνα με την οποία οι εισαγωγές από τρίτες χώρες πρέπει να συμμορφώνονται προς την ευρωπαϊκή νομοθεσία).

7.3   Πρέπει επίσης να προωθηθεί περαιτέρω η πληροφόρηση σχετικά με την ποιότητα αυτή (ως επί το πλείστον υποχρεωτικής τήρησης) με ενημερωτικές εκστρατείες που θα προβάλλουν ένα σλόγκαν, μαζί με ορισμένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της ποιότητας του προϊόντος. Οι εκστρατείες αυτές μπορεί να είναι γενικές (για παράδειγμα, εκστρατεία για τα βιολογικά ή τα οικολογικά προϊόντα) ή ειδικές, για ένα συγκεκριμένο προϊόν ή ομάδα προϊόντων.

8.   Προς την ενοποίηση των μέτρων (Integrated Product Policy)

8.1   Στην πράσινη βίβλο της 7ης Φεβρουαρίου 2001 σχετικά με την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων, γινόταν ήδη λόγος για ενοποίηση των μέτρων για την προώθηση προϊόντων που σέβονται το περιβάλλον, με χρήση όλων των εργαλείων που έχει στη διάθεσή της η δημόσια διοίκηση, από τις δημόσιες προμήθειες έως την ενημέρωση, συμπεριλαμβανομένης της διαφοροποιημένης φορολόγησης. Στην ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών όσον αφορά το σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική, αντιμετωπίζεται και πάλι το ίδιο ζήτημα, ειδικά όμως για τα βιομηχανικά προϊόντα, χωρίς ουσιαστικά καμία αναφορά στα προϊόντα γεωργικής προέλευσης.

8.2   Μεταξύ άλλων, θα πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω οι δυνατότητες που προσφέρουν οι δημόσιες προμήθειες (προς το παρόν, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται αποκλειστικά στις έννοιες της βιολογικής ή ολοκληρωμένης γεωργίας και της καλής μεταχείρισης των ζώων), τα κίνητρα για την υπεύθυνη παραγωγή (με επιδότηση των προϊόντων που σέβονται το περιβάλλον και τα κοινωνικά κριτήρια) ή ακόμα η ενημέρωση των καταναλωτών. Ως προς την ενημέρωση, πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα η ανάγκη ενσωμάτωσης των δεικτών αριστείας ως στοιχείων αναφοράς ενός προϊόντος ποιότητας. Σήμερα, μεγάλο μερίδιο των καταναλωτών συνδυάζει ακόμη την έννοια της ποιότητας με προϊόντα με καλή εμφάνιση ή άλλα ενδογενή χαρακτηριστικά του προϊόντος. Υπάρχουν επίσης καταναλωτές που εξομοιώνουν ένα προϊόν βιολογικής γεωργίας με προϊόν άριστο από άποψη κοινωνική και περιβαλλοντική, πράγμα που δεν ισχύει πάντοτε.

8.3   Μόνο με την αλληλεπίδραση των στοιχείων αυτών, από τα οποία εξαρτάται η προσφορά και η ζήτηση, θα μπορέσει να υπερνικηθεί η αντίφαση μεταξύ ηθικής τοποθέτησης και πραγματικής συμπεριφοράς, τόσο των καταναλωτών όσο και των παραγωγών και διανομέων.

8.4   Τέλος, η ΕΟΚΕ προτείνει να διενεργηθεί ανάλυση αντικτύπου, ώστε να εξαχθούν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που θα σήμαινε για το κοινοτικό γεωργικό πρότυπο η εισαγωγή των προτεινόμενων μέτρων.

---

(1)  Στην έρευνα του Ευρωβαρομέτρου που δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο του 2009, τονίζεται ότι τέσσερις στους πέντε Ευρωπαίους δηλώνουν ότι λαμβάνουν υπόψη τον αντίκτυπο στο περιβάλλον των προϊόντων που αγοράζουν, ενώ στην πλειονότητά τους τάσσονται υπέρ της εφαρμογής μέτρων για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής πτυχής των προϊόντων.

(2)  Η απόφαση περί της πράξης της αγοράς εξαρτάται επίσης από ενδογενή χαρακτηριστικά του προϊόντος: εμφάνιση, γόητρο, θρεπτικές ιδιότητες κλπ., αλλά και από κριτήρια που αφορούν τους ίδιους τους καταναλωτές: ευχέρεια χρόνου, εγγύτητα κλπ.

(3)  Ο καταναλωτής νοούμενος με την ευρεία έννοια, η οποία καλύπτει τους εν δυνάμει καταναλωτές: πρέπει να καλύπτει επίσης τους σπουδαστές, επεκτείνοντας στον χώρο του σχολείου τη χρήση εργαλείων εκπαίδευσης του καταναλωτή.

(4)  Ανακοίνωση COM(2009) 591 τελικό, «Βελτίωση της λειτουργίας της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων στην Ευρώπη».

(5)  Ενδεικτική απλώς αναφορά, για να δοθούν διάφορα παραδείγματα δεικτών για διαφορετικές πτυχές της συνολικής ποιότητας. Ανάλογα με το είδος του προϊόντος και με τον βαθμό μεταποίησής του, θα πρέπει να θεσπιστούν ειδικοί δείκτες.

(6)  www.tracefood.org ή www.foodtraceability.eu.

(7)  Ο κωδικός QR (Quick Reference) είναι γραμμωτός κωδικός ή γραφικός τύπος για την αποθήκευση στοιχείων, ο οποίος μπορεί να αναγνωσθεί από κινητό μηχάνημα με οθόνη ή από διαδικτυακό εικονοσκόπιο (webcam), προκειμένου να εμφανιστούν τα στοιχεία που περιλαμβάνει.

(8)  Όπως αναφέρεται στο άρθρο 6 του σχεδίου νομοθετικού ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου που αφορά σύστημα κοινοτικού οικολογικού σήματος (COM(2008)0401 – C6-0279/2008 – 2008/0152(COD)).

(9)  Ανακοίνωση COM(2009) 234 σχετικά με την πολιτική ποιότητας των γεωργικών προϊόντων.

(10)  ΕΕ C 218 της 11.9.2009, σ. 46.

---