52001PC0279(01)

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος 2002-2006 έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης με σκοπό τη ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Κατά τη σύνοδο της 23ης και 24ης Μαρτίου 2001, και συνεπές στη γραμμή υποστήριξης της δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας σύμφωνα με τις αποφάσεις της Λισαβόνας, της Feira και της Νίκαιας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλούσε το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εγκρίνουν μέχρι τον Ιούνιο του 2002 το πρόγραμμα πλαίσιο για την έρευνα 2002-2006 που προτείνεται από την Επιτροπή.

Πιο συγκεκριμένα, και στο πλαίσιο ενός συνόλου σαφώς καθορισμένων προτεραιοτήτων, θα πρέπει να αξιοποιηθούν πλήρως τα νέα μέσα που προβλέπονται ώστε το νέο πρόγραμμα πλαίσιο να συμβάλει στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας, σύμφωνα με τον στόχο του.

Η πρόταση της Επιτροπής για το πρόγραμμα πλαίσιο υποβλήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 2001 [1]. Το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο είχαν έκτοτε την ευκαιρία να αρχίσουν να μελετούν την πρόταση και να συζητούν επ'αυτής. Στις 2 και 3 Μαρτίου, στην άτυπη συνάντηση της Ουψάλα, οι υπουργοί έρευνας είχαν μια πρώτη ανταλλαγή απόψεων, και τα αρμόδια όργανα του Συμβουλίου άρχισαν να τα μελετούν.

[1] COM (2001) 94

Από πλευράς του, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε ήδη τρεις ευκαιρίες να συζητήσει πάνω στην πρόταση, εκ των οποίων την τελευταία φορά βάσει απαντήσεων που δόθηκαν από την Επιτροπή με βάση λεπτομερές ερωτηματολόγιο.

Παρουσιάζοντας τις προτάσεις τους σχετικά με τα ειδικά προγράμματα μέσω των οποίων θα υλοποιηθεί, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, το πρόγραμμα πλαίσιο, η Επιτροπή επιθυμεί να διευκολύνει τη συζήτηση που άρχισε με τα άλλα θεσμικά όργανα, έτσι ώστε η συζήτηση αυτή να διεξαχθεί με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες ενημέρωσης.

Για τον ίδιο αυτό σκοπό, η Επιτροπή υποβάλλει ταυτοχρόνως μια ανακοίνωση σχετικά με τους δυνατούς τρόπους εφαρμογής του άρθρου 169 της συνθήκης έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η συμμετοχή της Κοινότητας σε προγράμματα στα οποία συμμετέχουν από κοινού πολλά κράτη μέλη, μέσα στο γενικό πλαίσιο δικτύωσης των τεχνικών προγραμμάτων έρευνας.

Σύντομα, η Επιτροπή θα υποβάλει και προτάσεις σχετικά με τους "κανόνες συμμετοχής και διάδοσης" που αφορούν το πρόγραμμα πλαίσιο.

Πιο συγκεκριμένα, τα κυριότερα στοιχεία αυτών των προτάσεων τα οποία απαριθμούνται στη συνέχεια θα συμβάλουν ώστε να υπάρξει καλύτερη εικόνα των λεπτομερειών οργάνωσης, περιεχομένου και υλοποίησης που προτείνονται για το νέο πρόγραμμα πλαίσιο:

- η δομή όσον αφορά ειδικά προγράμματα.

- τα νέα μέτρα και ο τρόπος με τον οποίο θα λειτουργήσουν.

- το επιστημονικό και τεχνολογικό περιεχόμενο που προβλέπεται.

- οι προβλεπόμενες δραστηριότητες του πεδίου ΕΥΡΑΤΟΜ.

Δομή

Για την υλοποίηση του προγράμματος πλαισίου, προτείνεται μια δομή βασισμένη σε πέντε ειδικά προγράμματα:

- Για το πρόγραμμα πλαίσιο ΕΚ:

- ένα ειδικό πρόγραμμα με τίτλο "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" για τα δύο επιμέρους σύνολα δραστηριοτήτων "Ολοκλήρωση της έρευνας" και "Ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο.

- ένα ειδικό πρόγραμμα με τίτλο "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας".

- ένα ειδικό πρόγραμμα με αντικείμενο τις δραστηριότητες του ΚΚΕρ.

- Για το πρόγραμμα πλαίσιο ΕΥΡΑΤΟΜ:

- ένα ειδικό πρόγραμμα με αντικείμενο όλες τις έμμεσες δράσεις στα πεδία της πυρηνικής σχάσης και σύντηξης.

- ένα ειδικό πρόγραμμα για τις δραστηριότητες του ΚΚΕρ.

Η παραπάνω διάρθρωση προκύπτει άμεσα από εκείνην του προγράμματος πλαισίου και αντικατοπτρίζει πιστά τους στόχους πολιτικής που αποτελούν τη βάση. Απλή και εύκολη στην παρακολούθησή της, εξυπηρετεί τη συνεκτική υλοποίηση των διαφόρων κατηγοριών προτεινόμενων δράσεων και παράλληλα τον γενικό στόχο δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας συνεκτιμώντας τα ειδικά χαρακτηριστικά των δράσεων αυτών.

Η δομή αυτή συνενώνει αφενός όλες τις δραστηριότητες έρευνας και συντονισμού της έρευνας και αφετέρου δραστηριότητες που προβλέπεται να αποτελέσουν τον σκελετό γύρω από τον οποίο θα δομηθούν σε ευρωπαϊκή κλίμακα πολλές κεντρικές πτυχές της ερευνητικής δραστηριότητας.

Σε κάθε περίπτωση, μπορεί να εξασφαλιστεί συνεκτική υλοποίηση με τη βοήθεια κυρίως μιας ενιαίας επιτροπής προγράμματος της οποίας η σύνθεση θα ποικίλλει ανάλογα με το εκάστοτε πεδίο.

Επιπλέον, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των δραστηριοτήτων του ΚΚΕρ αιτιολογεί ένα ξεχωριστό ειδικό πρόγραμμα για την ΕΚ και άλλο για την Ευρατόμ.

Με βάση τις υποδείξεις του παραρτήματος ΙΙ της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο, και χάρη σ'αυτές, υπάρχει αντιστοιχία με τις διάφορες δραστηριότητες που προβλέπονται στη συνθήκη τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τον προϋπολογισμό.

Τα νέα μέσα

Η συμβολή του νέου προγράμματος πλαισίου στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας βασίζεται κυρίως στην παρέμβαση που προβλέπεται για την υλοποίηση του προγράμματος πλαισίου, και συγκεκριμένα στα τρία νέα μέσα, δηλαδή δίκτυα αριστείας, ολοκληρωμένα έργα και συμμετοχή της Κοινότητας σε εθνικά προγράμματα που υλοποιούνται από κοινού.

Η καθιέρωση των νέων αυτών μέσων, που έγινε ευνοϊκά δεκτή από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στα ψηφίσματά τους τα σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Χώρο της Έρευνας, ανταποκρίνεται στην ανάγκη μεταβολής των τρόπων με τους οποίους παρεμβαίνει η Κοινότητα στον χώρο της έρευνας, όπως τονίζεται σε διάφορες εκθέσεις για την κοινοτική πολιτική της έρευνας, και συγκεκριμένα στην τελευταία αξιολόγηση πενταετίας του προγράμματος πλαισίου.

Οι εργασίες για την ανάπτυξη των μέσων αυτών ξεκίνησαν αμέσως μετά την υποβολή της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο. Πολλές επαφές και λεπτομερείς συζητήσεις για το πώς τα μέσα αυτά θα λειτουργήσουν στην πράξη έχουν πραγματοποιηθεί ανάμεσα στις υπηρεσίες της Επιτροπής, τις εθνικές αρχές και τους χρήστες του εκάστοτε προγράμματος και ερευνητικούς φορείς, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις.

Για το θέμα αυτό διοργανώθηκαν ειδικά δύο σεμινάρια στις 19 και 20 Απριλίου 2001 [2].

[2] Έγγραφα εργασίας διατίθενται στην ιστοθέση: www.http://europa.eu.int/comm/research/

Με βάση τα αποτελέσματα των ανωτέρω εργασιών και συζητήσεων, τέθηκαν οι βασικές αρχές και οι γενικοί όροι που διέπουν τη λειτουργία των νέων αυτών μέσων, και παρουσιάζονται στο παράρτημα ΙΙΙ των προτάσεων για τα ειδικά προγράμματα, αφορούν δε συγκεκριμένα:

- τους στόχους που επιδιώκονται με καθένα από τα μέσα αυτά.

- τον τύπο των αντίστοιχων δραστηριοτήτων.

- τους γενικούς όρους που διέπουν τη διαμόρφωση, λειτουργία και ανάπτυξη εταιρικών σχημάτων.

- τους γενικούς όρους που διέπουν την παροχή υποστήριξης εκ μέρους της Κοινότητας.

Οι εν λόγω αρχές και όροι φιλοδοξούν να εξασφαλίσουν ότι τα νέα μέσα θα συμβάλουν ουσιαστικά στην επίτευξη του στόχου που έχει τεθεί και που είναι η σε βάθος ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων έρευνας και τεχνολογίας στην Ευρώπη σε συνθήκες επιχειρησιακής αυτονομίας και ευελιξίας, οι οποίες χαρακτηρίζουν τα μέσα παρέμβασης τα προβλεπόμενα για το νέο πρόγραμμα πλαίσιο.

Η εφαρμογή τους θα συνοδεύεται από μέτρα μέσω των οποίων επιδιώκεται πλήρης αξιοποίηση όλου του δυναμικού έρευνας και καινοτομίας που υπάρχει σήμερα στην Ευρώπη, με ενθάρρυνση κυρίως της συμμετοχής των ΜΜΕ στις εκάστοτε δραστηριότητες.

Οι παρατηρήσεις αυτές ουσιαστικά ισχύουν για τα δίκτυα αριστείας και τα ολοκληρωμένα έργα. Η κοινοτική συμμετοχή στα τεχνικά προγράμματα που υλοποιούνται από κοινού δυνάμει του άρθρου 169 της συνθήκης είναι διαφορετικού χαρακτήρα, και αιτιολογημένα απαιτεί διαφορετική μεταχείριση. Στόχος της ανακοίνωσης που η Επιτροπή υποβάλλει γι'αυτό το θέμα, παράλληλα με τις προτάσεις, είναι να εγκαινιαστεί ο πολιτικός διάλογος που πρέπει να γίνει με αντικείμενο αυτό το μέσο υλοποίησης του προγράμματος πλαισίου.

Το επιστημονικό και τεχνολογικό περιεχόμενο

Παράλληλα με την οργάνωσή του ως μέσου δόμησης που αποβλέπει σε ενοποίηση της ερευνητικής προσπάθειας, άλλο βασικό χαρακτηριστικό του νέου προγράμματος πλαισίου, που τονίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Στοκχόλμης, είναι η συγκέντρωση των πόρων σε περιορισμένο αριθμό σαφώς καθορισμένων προτεραιοτήτων.

Το χαρακτηριστικό αυτό απηχείται στις προτάσεις για τα ειδικά προγράμματα, όπου εξηγούνται λεπτομερέστερα και διευκρινίζονται οι οδηγίες που περιέχονται στην πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο αναφορικά με στόχους, καλυπτόμενα πεδία και, για το εκάστοτε πεδίο, τα ειδικά θέματα που συνεκτιμώνται.

Τα επακριβή αντικείμενα της έρευνας που θα διεξαχθεί θα προσδιοριστούν όταν καταρτιστούν τα προγράμματα εργασίας και τα προγράμματα δραστηριοτήτων για τα δίκτυα αριστείας και τα ολοκληρωμένα έργα.

Στόχοι, περιεχόμενο και λεπτομέρειες υλοποίησης για τις δραστηριότητες που θα αναληφθούν δυνάμει των ειδικών προγραμμάτων έχουν αποτελέσει αντικείμενο μιας εκ των προτέρων αξιολόγησης. Έτσι, έχει καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια ώστε, σύμφωνα με τις οδηγίες που περιέχονται στην πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο, να καθοριστούν επαληθεύσιμοι και μετρήσιμοι στόχοι όταν αυτό είναι δυνατό και χρήσιμο.

Παράλληλα με τις δραστηριότητες που θα διεξαχθούν στο πλαίσιο των μεγάλων θεματικών προτεραιοτήτων, το ειδικό πρόγραμμα "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" θα συμπεριλάβει αρκετές κατηγορίες δραστηριοτήτων που είτε είναι καινούργιες είτε θα διεξαχθούν με νέους τρόπους.

Πρόκειται για τις εξής:

- Δραστηριότητες υπαγόμενες στον τίτλο "Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της ΕΕ", που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κοινοτικών πολιτικών έρευνας στα σύνορα της γνώσης, καθώς και σε νέες απρόβλεπτες ανάγκες.

Οι δραστηριότητες θα διεξαχθούν βάσει μιας διαδικασίας πολυετούς προγραμματισμού δραστηριοτήτων, που θα στηρίζεται μερικώς σε μια ετήσια αξιολόγηση και επιλογή θεμάτων της έρευνας.

- Δραστηριότητες προς όφελος της δικτύωσης εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων και του συντονισμού δραστηριοτήτων και πολιτικών έρευνας και καινοτομίας. Θα χρησιμοποιηθούν προς τούτο απλοί και ευέλικτοι μηχανισμοί.

Η διεθνής συνεργασία αποτελεί μια σημαντική διάσταση του προγράμματος πλαισίου. Οι σχετικές δραστηριότητες θα διεξάγονται με διάφορες μορφές: το ειδικό πρόγραμμα "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" αφενός με άνοιγμα των δικτύων αριστείας και των ολοκληρωμένων έργων σε ερευνητές και φορείς τρίτων χωρών και αφετέρου με ειδικές δραστηριότητες. το πρόγραμμα "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" με υποστήριξη της διεθνούς κινητικότητας ερευνητών από την Ευρώπη και τρίτες χώρες.

Υπό τον τίτλο "Ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας", οι δραστηριότητες θα αποσκοπούν σε υποστήριξη της συνεργασίας με ευρωπαϊκούς οργανισμούς επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας καθώς και μεταξύ αυτών. Οι οργανισμοί αυτοί θα έχουν στην πραγματικότητα πλήρη πρόσβαση σε όλες τις δραστηριότητες που διεξάγονται δυνάμει των προγραμμάτων.

Στην περιγραφή του περιεχομένου του προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" προσδιορίζονται οι όροι υλοποίησης και πιθανά θέματα των δραστηριοτήτων που αφορούν τη δόμηση του προγράμματος, ενώ συμπεριλαμβάνεται και η ενίσχυση της δικτύωσης των παραγόντων της καινοτομίας, των διαφόρων νέων μορφών υποστήριξης της κινητικότητας, των ολοκληρωμένων πρωτοβουλιών αναφορικά με τις υποδομές, τέλος δε, των θεμάτων και λεπτομερών ρυθμίσεων που αφορούν δραστηριότητες όπου συμπλέκονται η επιστημονική και η κοινωνική πτυχή.

Για την υλοποίηση των ειδικών προγραμμάτων θα συνεκτιμηθεί πλήρως η περιφερειακή διάσταση της ευρωπαϊκής έρευνας και διάφορες πτυχές αυτής, καθώς και ο αναγνωρισμένος ρόλος των περιφερειών για την καινοτομία.

Οι δραστηριότητες Ευρατόμ

Οι δραστηριότητες Ευρατόμ διαφέρουν όχι μόνον ως προς τη νομική βάση αλλά και ως προς τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους. Επιπλέον, για το πεδίο της πυρηνικής έρευνας το ζήτημα του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας παίρνει ιδιαίτερη μορφή.

Μοιάζει ίσως ευκολότερο να γίνει πραγματικότητα ο Ευρωπαϊκός Χώρος της Έρευνας στο πεδίο της πυρηνικής σχάσης παρά σε άλλα πεδία επιστήμης και τεχνολογίας, λόγω και του περιορισμένου μεγέθους της αντίστοιχης επιστημονικής και βιομηχανικής κοινότητας και των μακροχρόνιων δεσμών συνεργασίας που υπάρχουν στο εσωτερικό τους.

Ο Ευρωπαϊκός Χώρος της Έρευνας αποτελεί ήδη σε μεγάλο βαθμό πραγματικότητα για το πεδίο της ελεγχόμενης πυρηνικής σύντηξης, λόγω της ύπαρξης ενός ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού προγράμματος έρευνας που έχει ως αντικείμενο τη σύντηξη με μαγνητική συγκράτηση του πλάσματος.

Η πρόταση ειδικού προγράμματος για έμμεσες δραστηριότητες πυρηνικής έρευνας αναπτύσσει ουσιαστικά και διευκρινίζει τις οδηγίες που δίνονται στο αντίστοιχο τμήμα της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο Ευρατόμ.

Σε ό,τι αφορά το πεδίο της σχάσης, η πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο εντοπίζει τη θεματική περιοχή "διαχείριση αποβλήτων και αποθήκευση". Οι δραστηριότητες θα μπορούσαν λοιπόν να υλοποιηθούν με τη βοήθεια δύο από τα νέα μέσα που αφορούν τα θεματικά πεδία προτεραιότητας του προγράμματος "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" του προγράμματος πλαισίου ΕΚ, και που είναι τα δίκτυα αριστείας και τα ολοκληρωμένα έργα.

Οι λοιπές από τις δραστηριότητες που συνδέονται με τη σχάση αφορούν άλλες πλευρές της πυρηνικής ασφάλειας: ακτινοπροστασία, μελέτη καινοτόμων εννοιών και κατάρτιση επί πυρηνικών θεμάτων. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να υλοποιηθούν υπό μορφή έργων περιορισμένου μεγέθους και με δικτύωση εθνικών δραστηριοτήτων, παράλληλα δε και με τη δυνατότητα αξιοποίησης των νέων μέσων εκεί όπου χρειάζεται.

Στο πεδίο της θερμοπυρηνικής σύντηξης, η πρόταση ειδικού προγράμματος αναπτύσσει και διευκρινίζει τις κατευθυντήριες γραμμές που περιέχονται στην πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο Ευρατόμ κατόπιν των αποτελεσμάτων της Υπουργικής Διάσκεψης που έλαβε χώρα στις 19 Ιανουαρίου 2001 με βάση κυρίως ένα έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής [3].

[3] SEC (2001) 385

Η πρόταση εξειδικεύει τις προτεινόμενες προτεραιότητες και τις δραστηριότητες που προβλέπεται να υλοποιηθούν στο χρονικό διάστημα 2002-2006, σύμφωνα με την κατεύθυνση "αντιδραστήρας" των κοινοτικών δραστηριοτήτων στο εν λόγω πεδίο, κατεύθυνση που κρίνεται ευκταίο να διατηρηθεί: συμμετοχή στο έργο Next Step και χρησιμοποίηση των εγκαταστάσεων JET.

Για να συγκεκριμενοποιηθεί η κατάσταση αυτή, θα χρειαστεί να γίνουν επιλογές. Προκειμένου οι κοινοτικές προσπάθειες στο πεδίο αυτό να έχουν μεγαλύτερη απήχηση, και σύμφωνα με το πνεύμα του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας, προτείνεται να συγκεντρωθούν οι πόροι σε πολυμερείς δραστηριότητες στις οποίες θα δραστηριοποιούνται από κοινού ευρωπαίοι παίκτες από τον χώρο της έρευνας σε έργα όπως είναι το JET και σε εύθετο χρόνο το ITER, εφόσον ληφθεί απόφαση για την κατασκευή της καινούργιας αυτής μηχανής.

Θα διατηρηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο γενικός συντονισμός, η χρησιμότητα του οποίου έχει πλέον αποδειχθεί, τα κράτη μέλη όμως θα χρειαστεί να αναλάβουν μεγαλύτερο σε σχέση με σήμερα μερίδιο ευθύνης επί των δραστηριοτήτων εκείνων όπου η κατεύθυνση "αντιδραστήρας" και η σύνδεση με το Next Step είναι λιγότερο προφανείς.

Το χρονικό διάστημα 2002-2006 θα πρέπει να αποτελέσει μεταβατική περίοδο προς ένα πρόγραμμα όπου κυριαρχούν δεσμεύσεις συνδεδεμένες με το Next Step. Από τα 700 εκατομ. ευρώ που προτείνονται για την έρευνα στο πεδίο της σύντηξης, τα 200 εκατομ. ευρώ προβλέπονται ως συμμετοχή στην κατασκευή του ITER, έργο που θα μπορούσε να αρχίσει μέσα στο δεύτερο μισό της περιόδου υλοποίησης του προγράμματος πλαισίου, δηλαδή στο χρονικό διάστημα 2005-2006, και για το οποίο χρειάζεται ειδική απόφαση.

Συνεπώς, οι κοινοτικές δραστηριότητες έρευνας στο πεδίο της σύντηξης για το χρονικό διάστημα 2002-2006 έχουν προβλεφθεί κατά το μεγαλύτερο μέρος τους για να παίξουν μεταβατικό ρόλο ανάμεσα στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται σήμερα στο πλαίσιο των συνδεδεμένων φορέων και σε αυτό που αναμένεται να γίνει ένα συνοδευτικό πρόγραμμα φυσικής και τεχνολογίας της σύντηξης όταν πλέον το έργο ITER μετά το 2006 έχει αναπτύξει "ταχύτητα σταθερής πλεύσης" εφόσον βεβαίως ληφθεί απόφαση για να ξεκινήσει η κατασκευή της μηχανής.

Αποτελεσματική υλοποίηση

Με σκοπό να συμβάλει στη δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας, το πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 βασίζεται σε τρεις θεμελιώδεις αρχές: επικέντρωση σε επιλεγμένο αριθμό προτεραιοτήτων, επίδραση στη δόμηση μέσω στενής σύνδεσης με τις εθνικές προσπάθειες, απλοποίηση και εκσυγχρονισμός των συνθηκών υλοποίησης.

Η ανάγκη για τέτοιου είδους βελτίωση των συνθηκών που διέπουν την υλοποίηση του προγράμματος πλαισίου και των ειδικών προγραμμάτων έχει τονιστεί κατ'επανάληψη: από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από το πάνελ αξιολόγησης του προγράμματος πλαισίου ανά πενταετία και από το Ελεγκτικό Συνέδριο.

Η βελτίωση των συνθηκών υλοποίησης θα επιτευχθεί ουσιαστικά με την έγκριση νέων μέσων παρέμβασης και των νέων μέσων που θα συμβάλουν στην επίτευξη του δίδυμου στόχου της συγκέντρωσης και ενίσχυσης των δεσμών μεταξύ προσπαθειών σε διάφορα επίπεδα.

Τα δίκτυα αριστείας και τα ολοκληρωμένα έργα έχουν σχεδιαστεί σε αυτό το πνεύμα, με βάση πιο αποκεντρωμένη προσέγγιση που θα δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να έχουν μεγάλη επιχειρησιακή αυτονομία καθώς και τον απαιτούμενο βαθμό ευελιξίας κατά την υλοποίηση. Τα εταιρικά σχήματα πιο συγκεκριμένα έχουν σχεδιαστεί κατά τρόπο ώστε να μπορούν να εξελίσσονται με την προσχώρηση νέων συμμετεχόντων και τη δυνατότητα αποχώρησης παλαιότερων καθ'όλη τη διάρκεια της ύπαρξής τους.

Οι βασικές αρχές που ισχύουν για τα νέα μέσα περιγράφονται στο παράρτημα ΙΙΙ των προτάσεων ειδικών προγραμμάτων. Οι λεπτομέρειες υλοποίησης αυτών θα καθοριστούν στους "κανόνες συμμετοχής και διάδοσης", με συνεκτίμηση των στόχων για προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας.

Άλλες πλευρές της διαχείρισης των δραστηριοτήτων δυνάμει των προγραμμάτων θα "ανατεθούν έξω", και πιο συγκεκριμένα ορισμένα στοιχεία της διαχείρισης δραστηριοτήτων έρευνας υπέρ ΜΜΕ και δραστηριοτήτων υποστήριξης της κινητικότητας.

Ένας ουσιαστικός δημόσιος διάλογος

Η υποβολή πρότασης της Επιτροπής για ένα νέο πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας γίνεται πάντοτε αφορμή για έναν ευρύ και ζωηρό δημόσιο διάλογο.

Ο τωρινός διάλογος, που βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, θα πρέπει να υπερβεί μια απλή συζήτηση προτεραιοτήτων και πεδίων στην οποία συχνά περιορίζεται:

- επειδή το πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 χαρακτηρίζεται ουσιαστικά από την εισαγωγή νέων μέσων παρέμβασης με σημαντικές δυνατότητες να επηρεάσουν θετικά τον ευρωπαϊκό ερευνητικό ιστό, ο οποίος πρέπει να στηθεί με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες.

- επειδή η υλοποίηση του προγράμματος πλαισίου απαιτεί ως εκ τούτου μεγαλύτερη συμμετοχή των επιτελών για θέματα έρευνας στην Ευρώπη, σε υψηλά κλιμάκια λήψης των αποφάσεων, εθνικά ερευνητικά ιδρύματα, πανεπιστήμια και βιομηχανία, καθώς και ευρύτερη πρωτοβουλία και ανάληψη ευθυνών εκ μέρους των συμμετεχόντων.

2001/0122 (CNS)

Πρόταση ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος 2002-2006 έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης με σκοπό τη ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ,

Έχοντας υπόψη:

τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και ιδίως το άρθρο 166,

την πρόταση της Επιτροπής [4],

[4] ΕΕ αριθ.

τη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [5],

[5] ΕΕ αριθ.

τη γνώμη της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής [6],

[6] ΕΕ αριθ.

Εκτιμώντας τα εξής:

(1) Σύμφωνα με το άρθρο 166 παράγραφος 3 της συνθήκης, η απόφαση αριθ. .../../ΕΚ [7] του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το πολυετές πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, με σκοπό την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας (καλούμενο εφεξής "πρόγραμμα πλαίσιο"), τίθεται σε εφαρμογή μέσω ειδικών προγραμμάτων σε καθένα από τα οποία διευκρινίζονται οι λεπτομέρειες της υλοποίησής του, καθορίζεται η διάρκειά του και προβλέπονται τα σχετικά μέσα που κρίνονται απαραίτητα.

[7] ΕΕ αριθ.

(2) To πρόγραμμα πλαίσιο διαρθρώνεται γύρω από τρεις βασικούς άξονες δράσεων: "ολοκλήρωση της έρευνας", "δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας", και "ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας". ο πρώτος και ο τρίτος άξονας δράσεων θα πρέπει να υλοποιηθούν, όσον αφορά τις έμμεσες δράσεις, μέσω του παρόντος ειδικού προγράμματος.

(3) Στο παρόν πρόγραμμα έχουν εφαρμογή οι κανόνες συμμετοχής επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων και οι κανόνες διάδοσης των αποτελεσμάτων της έρευνας, για την υλοποίηση του προγράμματος πλαισίου, οι οποίοι θεσπίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με την απόφαση αριθ. .../../ΕΚ [8] (καλούμενοι εφεξής "κανόνες συμμετοχής και διάδοσης").

[8] ΕΕ αριθ.

(4) Τα νέα μέσα, τα οποία συνεπάγονται απλοποίηση και αποκέντρωση της διαχείρισης, και η χρήση της εξωτερικής τεχνικής υποστήριξης αναμένεται να επιτρέψουν, εφόσον αξιοποιηθούν πλήρως στο παρόν πρόγραμμα, τη μείωση των δαπανών προσωπικού και των διοικητικών δαπανών σε 5,5%, κατ'ανώτατο όριο, του συνολικού ποσού που κρίνεται απαραίτητο για την υλοποίησή του.

(5) Κατά την υλοποίηση του παρόντος προγράμματος, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην προώθηση της κινητικότητας των ερευνητών και της καινοτομίας στην Κοινότητα και στην ενίσχυση της συμμετοχής των ΜΜΕ, καθώς και των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις υποψήφιες για ένταξη χώρες.

(6) Κατά τη διεξαγωγή των ερευνητικών δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν βάσει του παρόντος προγράμματος, θα πρέπει να τηρούνται οι θεμελιώδεις αρχές δεοντολογίας, και ιδίως εκείνες που προβλέπονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(7) Σε συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο "Γυναίκες και επιστήμη" [9] και των ψηφισμάτων που εξέδωσαν το Συμβούλιο [10] και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο [11] σχετικά με το θέμα αυτό, έχει τεθεί σε εφαρμογή ένα σχέδιο δράσης με σκοπό την ενίσχυση και βελτίωση της θέσης και του ρόλου των γυναικών στις επιστήμες και την έρευνα. H παράμετρος της ισότιμης μεταχείρισης των φύλων στην έρευνα θα ληφθεί υπόψη κατά την υλοποίηση του παρόντος προγράμματος.

[9] COM(1999)76.

[10] Ψήφισμα της 20ής Μαΐου 1999, ΕΕ C 201 της 16.7.1999.

[11] Ψήφισμα της 3ης Φεβρουαρίου 2000, PE 284.656.

(8) Για να αξιοποιηθούν πλήρως οι δυνατότητες του παρόντος προγράμματος, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η ενεργός συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών, ιδίως δε των κρατών μελών και των συνδεδεμένων κρατών, σε μια κοινή προσπάθεια ενίσχυσης του συντονισμού των ερευνητικών δραστηριοτήτων που διεξάγονται στην Ευρώπη, μεταξύ άλλων μέσω του ανοίγματος και της δικτύωσης των εθνικών προγραμμάτων και μέσω της ελεύθερης κυκλοφορίας των πληροφοριών που αφορούν τις ερευνητικές δραστηριότητες σε όλα τα επίπεδα.

(9) Η υλοποίηση του παρόντος προγράμματος θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευελιξία, αποτελεσματικότητα και διαφάνεια, και να λαμβάνει υπόψη τα σχετικά συμφέροντα, και ιδίως τα συμφέροντα της επιστημονικής και της βιομηχανικής κοινότητας, των χρηστών και των κέντρων χάραξης πολιτικής. οι ερευνητικές δραστηριότητες που θα αναληφθούν βάσει του παρόντος προγράμματος θα πρέπει ενδεχομένως να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες των κοινοτικών πολιτικών και τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.

(10) Δεδομένου ότι τα μέτρα που είναι απαραίτητα για την εφαρμογή της παρούσας απόφασης συνιστούν μέτρα διαχείρισης κατά την έννοια του άρθρου 2 της απόφασης 1999/468/ΕΚ του Συμβουλίου της 28ης Ιουνίου 1999 με την οποία καθορίζονται οι όροι άσκησης των εκτελεστικών αρμοδιοτήτων που ανατίθενται στην Επιτροπή [12], πρέπει να εγκριθούν με χρήση της διαδικασίας της διαχειριστικής επιτροπής που προβλέπεται στο άρθρο 4 της ίδιας απόφασης.

[12] ΕΕ L 184 της 17.7.1999, σ. 23

(11) Η Επιτροπή οφείλει να μεριμνήσει για τη διενέργεια, εν ευθέτω χρόνω, ανεξάρτητης αξιολόγησης των δραστηριοτήτων που υλοποιούνται στα πεδία που καλύπτει το παρόν πρόγραμμα.

(12) Στο πλαίσιο του παρόντος προγράμματος, τα θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή με αποκλειστική χρήση τριών μέσων: τα δίκτυα αριστείας, τα ολοκληρωμένα έργα και τη συμμετοχή των Κοινοτήτων σε από κοινού εκτελούμενες εθνικές ερευνητικές δραστηριότητες δυνάμει του άρθρου 169 της συνθήκης,

ΕΞΕΔΩΣΕ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΑ ΑΠΟΦΑΣΗ:

Άρθρο 1

1. Σύμφωνα με το πρόγραμμα πλαίσιο, θεσπίζεται ειδικό πρόγραμμα με θέμα "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" (καλούμενο εφεξής "ειδικό πρόγραμμα") για την περίοδο από τις [.....] έως τις 31 Δεκεμβρίου 2006.

2. Οι στόχοι και οι επιστημονικές και τεχνολογικές προτεραιότητες του ειδικού προγράμματος παρατίθενται στο παράρτημα I.

Άρθρο 2

Σύμφωνα με το παράρτημα II του προγράμματος πλαισίου, το ποσό που κρίνεται απαραίτητο για την εκτέλεση του ειδικού προγράμματος ανέρχεται σε 12.505 εκατομμύρια ευρώ, από το οποίο μέγιστο ποσοστό 5,5% για τις διοικητικές δαπάνες της Επιτροπής. Στο παράρτημα IΙ παρατίθεται ενδεικτική κατανομή του ως άνω ποσού.

Άρθρο 3

1. Οι λεπτομερείς κανόνες χρηματοδοτικής συμμετοχής της Κοινότητας στο ειδικό πρόγραμμα ορίζονται στο άρθρο 2 παράγραφος 2 του προγράμματος πλαισίου.

2. Το ειδικό πρόγραμμα υλοποιείται με χρήση των μέσων που ορίζονται στα παραρτήματα Ι και ΙΙΙ του προγράμματος πλαισίου και περιγράφονται στο παράρτημα ΙΙΙ.

3. Στο ειδικό πρόγραμμα εφαρμόζονται οι κανόνες συμμετοχής και διάδοσης.

Άρθρο 4

1. Η Επιτροπή εκπονεί πρόγραμμα εργασίας για την εκτέλεση του ειδικού προγράμματος, όπου προσδιορίζει λεπτομερέστερα τους στόχους και τις επιστημονικές και τεχνολογικές προτεραιότητες που καθορίζονται στο παράρτημα Ι, καθώς και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του ειδικού προγράμματος.

2. Το πρόγραμμα εργασίας συνεκτιμά τις συναφείς ερευνητικές δραστηριότητες των κρατών μελών, των συνδεδεμένων κρατών και των ευρωπαϊκών και διεθνών οργανισμών και ενημερώνεται κατά περίπτωση.

Άρθρο 5

1. Η Επιτροπή είναι υπεύθυνη για την εκτέλεση του ειδικού προγράμματος.

2. Η διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 6 εφαρμόζεται για τη λήψη των ακόλουθων μέτρων:

- την εκπόνηση και την ενημέρωση του προγράμματος εργασίας που προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1,

- οιαδήποτε αναπροσαρμογή της ενδεικτικής κατανομής του ποσού που καθορίζεται στο παράρτημα IΙ.

Άρθρο 6

1. Η Επιτροπή επικουρείται από επιτροπή απαρτιζόμενη από αντιπροσώπους των κρατών μελών, της οποίας προεδρεύει ο αντιπρόσωπος της Επιτροπής.

2. Στις περιπτώσεις που γίνεται αναφορά στην παρούσα παράγραφο, εφαρμόζεται η διαδικασία της διαχειριστικής επιτροπής που ορίζεται στο άρθρο 4 της απόφασης 1999/468/ΕΚ [13], σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 αυτής.

[13] ΕΕ L 184 της 17.7.1999, σ. 23.

3. Το χρονικό διάστημα που προβλέπεται στο άρθρο 4 παράγραφος 3 της απόφασης 1999/468/ΕΚ είναι δύο μήνες.

Άρθρο 7

1. Σύμφωνα με το άρθρο 4 του προγράμματος πλαισίου, η Επιτροπή υποβάλλει τακτικές εκθέσεις σχετικά με τη γενική πρόοδο της υλοποίησης του ειδικού προγράμματος.

2. Η Επιτροπή μεριμνά για τη διενέργεια ανεξάρτητης αξιολόγησης των δράσεων που υλοποιούνται στα πεδία που καλύπτει το ειδικό πρόγραμμα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 του προγράμματος πλαισίου.

Άρθρο 8

Η παρούσα απόφαση απευθύνεται στα κράτη μέλη.

Βρυξέλλες, [...]

Για το Συμβούλιο

Ο Πρόεδρος

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

Eπιστημονικοί και τεχνολογικοί στόχοι και γενικές γραμμές των δράσεων

Εισαγωγή

Το παρόν πρόγραμμα επιδιώκει να προωθήσει την έρευνα παγκόσμιου κύρους, αφενός, στα βασικά πεδία προτεραιότητας που προσδιορίζονται στο πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 και τα οποία παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και προστιθέμενη αξία για την Ευρώπη και για την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας της και, αφετέρου, στα θέματα που θα αναδειχθούν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του προγράμματος πλαισίου ως έχοντα ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με τις πολιτικές ανάγκες της ΕΕ και τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε νέα πεδία έρευνας αιχμής.

Στόχος του προγράμματος είναι να ενισχύσει την ολοκλήρωση της έρευνας στην Ευρώπη, χάρη στους ακόλουθους μηχανισμούς:

- εστίαση σε θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας, με χρήση ισχυρών χρηματοδοτικών μέσων (ολοκληρωμένα έργα και δίκτυα αριστείας) χάρη στα οποία οι ερευνητικοί συντελεστές θα συγκεντρώνονται σε κατάλληλα σχήματα που θα διαθέτουν επαρκή κρίσιμη μάζα και θα είναι ικανά να αντιμετωπίσουν τις νέες προκλήσεις που αντιπροσωπεύουν αυτά τα ερευνητικά πεδία προτεραιότητας.

- προώθηση της δικτύωσης και της κοινής εκτέλεσης των εθνικών και ευρωπαϊκών πλαισίων έρευνας και καινοτομίας, και του ανοίγματος των εθνικών προγραμμάτων, με χρήση ενδεχομένως δράσεων προβλεπόμενων στο άρθρο 169 της συνθήκης, σε αυτά τα πεδία προτεραιότητας καθώς και σε άλλα πεδία όπου χρειάζεται βελτίωση των επιδόσεων της ερευνητικής βάσης της Ευρώπης.

Το παρόν πρόγραμμα είναι συμπληρωματικό του προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας" και του ειδικού προγράμματος για το ΚΚΕρ, και θα υλοποιηθεί σε συντονισμό με την υλοποίηση των προγραμμάτων αυτών.

1. Ολοκλήρωση της έρευνας

1.1. Θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας

Τα θεματικά πεδία προτεραιότητας αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος των δαπανών του προγράμματος πλαισίου 2002-2006. Μέσω μιας εξαιρετικά εστιασμένης ερευνητικής δράσης σε κοινοτική κλίμακα σε συνδυασμό με δράσεις υπαγόμενες σε άλλα μέρη του προγράμματος πλαισίου 2002-2006 και χάρη στον ανοικτό συντονισμό με άλλα -περιφερειακά, εθνικά, ευρωπαϊκά και διεθνή- πλαίσια, τα θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας έχουν στόχο να δώσουν ουσιαστική ώθηση σε μια συνεκτική και ιδιαίτερα αποτελεσματική κοινή προσπάθεια για την επίτευξη των γενικών τους στόχων.

Τα θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας είναι τα εξής:

- Γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας

- Tεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας

- Νανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά και νέες διεργασίες παραγωγής

- Αεροναυτική και διάστημα

- Ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία

- Αειφόρος ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή

- Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

Οι δράσεις συνεπώς περιγράφονται σε σχέση με:

- τους γενικούς στόχους και τα αποτελέσματα που επιδιώκονται σε κάθε πεδίο προτεραιότητας.

- τις ερευνητικές προτεραιότητες που επιδιώκονται μέσω της κοινοτικής δράσης.

Όσον αφορά τα θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας, παρατίθεται περιγραφή των γενικών στόχων και του βασικού ερευνητικού τους αντικειμένου. Λεπτομερέστερη περιγραφή του ερευνητικού τους περιεχομένου θα συμπεριληφθεί στο αντίστοιχο πρόγραμμα εργασίας.

Η δράση της Κοινότητας σε κάθε πεδίο προτεραιότητας θα διεξαχθεί μέσω ολοκληρωμένων έργων και δικτύων αριστείας τα οποία μπορούν να συμπεριλαμβάνουν τους ακόλουθους τύπους δραστηριοτήτων, όταν οι δραστηριότητες αυτές έχουν ιδιαίτερη σημασία για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων: επίδειξη, διάδοση και εκμετάλλευση. συνεργασία με ερευνητές και ερευνητικές ομάδες τρίτων χωρών. ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της κατάρτισης των ερευνητών. ανάπτυξη ερευνητικών εγκαταστάσεων και υποδομών ειδικά προσαρμοσμένων στις διεξαγόμενες ερευνητικές δραστηριότητες. ενίσχυση της δεσμών μεταξύ της επιστήμης και της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της θέσης των γυναικών στις επιστήμες.

Για την επίτευξη των στόχων ενός ή περισσότερων θεματικών πεδίων προτεραιότητας, μπορεί επίσης να αποδειχθεί σκόπιμη η ανάληψη ερευνητικών δραστηριοτήτων δυνάμει του άρθρου 169 της συνθήκης.

Κατά τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων, θα ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και, γενικά, θα εξασφαλισθεί ισότιμη μεταχείριση των δύο φύλων.

Η καινοτομία αποτελεί σημαντική διάσταση η οποία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και τη διεξαγωγή των δραστηριοτήτων ΕΤΑ. Συγκεκριμένα, τα δίκτυα αριστείας και τα ολοκληρωμένα έργα θα συμπεριλαμβάνουν δραστηριότητες σχετικές με τη διάδοση και την αξιοποίηση των γνώσεων οι οποίες να επιτρέπουν, εφόσον χρειάζεται, τη μεταφορά τεχνολογίας και την εκμετάλλευση των αποτελεσμάτων. Για τους σκοπούς της εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων της έρευνας, θα δίνεται ιδιαίτερη προσοχή, όταν κρίνεται σκόπιμο, στη μεταφορά τεχνολογίας προς τις ΜΜΕ και στη δημιουργία επιχειρήσεων ερευνητικής βάσης.

Θα ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των υποψηφίων για ένταξη χωρών στο παρόν πρόγραμμα.

Η διεθνής συνεργασία αντιπροσωπεύει μια σημαντική διάσταση του προγράμματος πλαισίου. Στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος "Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας", οι διεθνείς δραστηριότητες λαμβάνουν τις ακόλουθες δύο μορφές:

- συμμετοχή ερευνητών, ομάδων και φορέων τρίτων χωρών στα δίκτυα αριστείας και στα ολοκληρωμένα έργα, ιδίως σε ό,τι αφορά θέματα υπαγόμενα στα διάφορα θεματικά πεδία προτεραιότητας τα οποία συνδέονται με ζητήματα παγκόσμιας κλίμακας και αποτελούν αντικείμενο διεθνών προσπαθειών.

- ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας με ορισμένες ομάδες χωρών, προς υποστήριξη της πολιτικής της Κοινότητας στους τομείς των εξωτερικών σχέσεων και της αναπτυξιακής βοήθειας.

Οι στόχοι και οι μορφές των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας του προγράμματος πλαισίου περιγράφονται στο κεφάλαιο "Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης".

Τα ερευνητικά πεδία προτεραιότητας συμπεριλαμβάνουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, ερευνητικές δραστηριότητες στα όρια των παραδοσιακών επιστημονικών κλάδων, όπου για την επίτευξη οποιασδήποτε προόδου απαιτούνται διεπιστημονικές και πολυεπιστημονικές προσπάθειες. Στις περιπτώσεις αυτές, κατά την υλοποίηση του προγράμματος θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στον συντονισμό των διαφόρων πεδίων προτεραιότητας, αφενός, μεταξύ τους και, αφετέρου, με τις δράσεις υπό τον τίτλο "Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης".

Στις δραστηριότητες που θα αναληφθούν υπό τον παρόντα τίτλο θα λαμβάνονται υπόψη, κατά περίπτωση, οι δεοντολογικές, κοινωνικές και νομικές πτυχές της έρευνας και των δυνητικών εφαρμογών της, καθώς και οι κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης και οι επιστημονικές και τεχνολογικές προοπτικές. Ερευνητικές δραστηριότητες με αντικείμενο τις δεοντολογικές πτυχές των επιστημονικών και τεχνολογικών εξελίξεων θα διεξαχθούν στο πλαίσιο του ειδικού προγράμματος "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας".

Κατά την υλοποίηση του παρόντος προγράμματος και των ερευνητικών δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν στο πλαίσιο αυτού, πρέπει να τηρούνται οι θεμελιώδεις αρχές δεοντολογίας, και ιδίως οι ακόλουθες: η προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, καθώς και η προστασία των ζώων και του περιβάλλοντος σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο. οι συναφείς διεθνείς συμβάσεις και κώδικες δεοντολογίας, π.χ. η Διακήρυξη του Ελσίνκι, η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη βιοϊατρική, η Οικουμενική Διακήρυξη της UNESCO για το ανθρώπινο γονιδίωμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. οι ισχύουσες νομοθετικές και κανονιστικές διατάξεις των χωρών στις οποίες θα διεξάγονται οι ερευνητικές εργασίες. Όταν είναι απαραίτητο, οι συμμετέχοντες σε ερευνητικά έργα οφείλουν να ζητούν την έγκριση των οικείων επιτροπών δεοντολογίας πριν από την έναρξη των δραστηριοτήτων ΕΤΑ. Οι προτάσεις που αφορούν ευαίσθητα θέματα θα αποτελούν συστηματικά αντικείμενο δεοντολογικού ελέγχου. Σε ειδικές περιπτώσεις, μπορεί να διενεργηθεί δεοντολογικός έλεγχος κατά τη διάρκεια εκτέλεσης ενός έργου.

1.1.1 Γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας [14]

[14] Στο παρόν και σε άλλα πεδία δραστηριότητας του προγράμματος πλαισίου, δεν θα υποστηριχθεί η κλωνοποίηση του ανθρώπου για αναπαραγωγικούς σκοπούς. δεν θα διεξαχθούν ερευνητικές δραστηριότητες με αντικείμενο ή στόχο την τροποποίηση της γενετικής κληρονομιάς των ανθρωπίνων όντων. ούτε θα διεξαχθούν ερευνητικές δραστηριότητες που να αφορούν τη δημιουργία ανθρώπινου εμβρύου για ερευνητικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς. Στο μέτρο του δυνατού, τα πειράματα και οι δοκιμές σε ζώα θα πρέπει να αντικατασταθούν από μεθόδους in vitro ή από άλλες εναλλακτικές μεθόδους. Πρέπει να αποφεύγεται ή να ελαχιστοποιείται η ταλαιπωρία των ζώων, και επιπλέον πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στους πειραματισμούς με ζωικά είδη που βρίσκονται πλησιέστερα στο ανθρώπινο είδος (σύμφωνα με την οδηγία 86/609/ΕΟΚ). Το ενδεχόμενο τροποποίησης της γενετικής κληρονομιάς ζώων ή κλωνοποίησης ζώων θα εξεταστεί μόνο εφόσον η σχετική παρέμβαση υπαγορεύεται από δεοντολογικώς βάσιμους λόγους και πραγματοποιείται υπό όρους που κατοχυρώνουν την προστασία των ζώων και την τήρηση των αρχών γενετικής ποικιλότητας.

O προσδιορισμός της αλληλουχίας του ανθρώπινου γονιδιώματος και πολλών άλλων γονιδιωμάτων προαναγγέλλει μια νέα εποχή για την ανθρώπινη βιολογία, προσφέροντας ευκαιρίες άνευ προηγουμένου για βελτίωση της ανθρώπινης υγείας και τόνωση της βιομηχανικής και οικονομικής δραστηριότητας. Για να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση, το παρόν θεματικό πεδίο προτεραιότητας αποβλέπει κυρίως στην ενσωμάτωση της μετα-γονιδιωματικής έρευνας στις πιο καθιερωμένες βιοϊατρικές και βιοτεχνολογικές προσεγγίσεις και στην ενοποίηση των ερευνητικών -δημόσιων και ιδιωτικών- ικανοτήτων στην Ευρώπη, με σκοπό την ενίσχυση της συνεκτικότητας και τη δημιουργία μιας κρίσιμης μάζας. Στο συγκεκριμένο θεματικό πεδίο, η ολοκληρωμένη πολυεπιστημονική έρευνα η οποία ενέχει σημαντικό βαθμό διάδρασης μεταξύ της τεχνολογίας και της βιολογίας, θα διαδραματίσει βασικό ρόλο για τη μετατροπή των γονιδιωματικών δεδομένων σε πρακτικές εφαρμογές. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί επίσης στη συμμετοχή των βασικών ενδιαφερόμενων μερών -και συγκεκριμένα της βιομηχανίας, των φορέων υγειονομικής περίθαλψης και των ιατρικών επαγγελμάτων, των πολιτικών ιθυνόντων, των κανονιστικών αρχών και των ενώσεων των ασθενών- στην υλοποίηση του παρόντος θεματικού ερευνητικού πεδίου. Θα εξασφαλισθεί επίσης η ισότιμη μεταχείριση των φύλων στο πλαίσιο της έρευνας [15].

[15] Οι αιτίες, η κλινική εκδήλωση, οι επιπτώσεις και η θεραπεία των ασθενειών και των διαταραχών συχνά διαφέρουν ανάλογα με το φύλο του ασθενή. Κατά συνέπεια, στα ερευνητικά πρωτόκολλα, στις μεθόδους και στις αναλύσεις αποτελεσμάτων όλων των δραστηριοτήτων που θα χρηματοδοτηθούν στο πλαίσιο του παρόντος θεματικού πεδίου προτεραιότητας θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το ενδεχόμενο διαφορών μεταξύ των δύο φύλων.

Το παρόν θεματικό πεδίο προτεραιότητας θα προαγάγει και θα υποστηρίξει την πολυεπιστημονική βασική έρευνα με σκοπό την πλήρη αξιοποίηση των γονιδιωματικών πληροφοριών σε εφαρμογές στον τομέα της ανθρώπινης υγείας.

Οι δραστηριότητες που θα αναληφθούν στο πλαίσιο αυτού θα αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος των προσπαθειών που καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την ενίσχυση του ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της Στοκχόλμης. Στο συγκεκριμένο πεδίο θα επιδιωχθεί η δημιουργία στενών δεσμών με όλες τις δραστηριότητες που βελτιώνουν της συνθήκες πλαισίωσης της καινοτομίας στο σκέλος "υγεία" του βιοτεχνολογικού κλάδου, ιδίως στις ΜΜΕ, μεταξύ άλλων με την τόνωση του επιχειρηματικού πνεύματος και των επενδυτικών ευκαιριών μέσω κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου και χάρη στη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. Θα δοθεί επίσης έμφαση στον εντοπισμό των κανονιστικών φραγμών που παρακωλύουν την ανάπτυξη νέων εφαρμογών γονιδιωματικής, καθώς και στην όσο το δυνατόν ταχύτερη πρόβλεψη των δεοντολογικών και των ευρύτερων επιπτώσεων που έχουν οι εξελίξεις της γονιδιωματικής έρευνας για την κοινωνία και τους πολίτες.

Στο πλαίσιο του παρόντος θεματικού πεδίου προτεραιότητας θα προαχθεί η εφαρμογή και επέκταση της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας στον τομέα της υγείας.

Σε όλες τις δραστηριότητες του θεματικού πεδίου προτεραιότητας, θα ενθαρρυνθεί η διεθνής συνεργασία. Θα λαμβάνεται δεόντως υπόψη, κατά περίπτωση, η δέσμευση που έχει αναλάβει η Ευρωπαϊκή Κοινότητα για μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες και η σημασία που μπορεί να έχει η βελτίωση της κατάστασης της υγείας για τον σκοπό αυτό - σύμφωνα με το άρθρο 177 της συνθήκης και με τα ενισχυμένα μέτρα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για καταπολέμηση του HIV/AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής γονιδιωματικής

Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι να προαγάγει τη βασική κατανόηση των γονιδιωματικών πληροφοριών, μέσω της ανάπτυξης της γνωστικής βάσης, των εργαλείων και πόρων που είναι απαραίτητα, αφενός, για την αποκρυπτογράφηση της λειτουργίας των γονιδίων και γονιδιακών προϊόντων που είναι χρήσιμα για την ανθρώπινη υγεία (συμπεριλαμβάνονται τα γονιδιώματα πρότυπων ζωικών και φυτικών οργανισμών και τα γονιδιώματα μικροβιακών οργανισμών) και, αφετέρου, για τη διερεύνηση των μεταξύ τους αλληλεπιδράσεων καθώς και των αλληλεπιδράσεων αυτών με το περιβάλλον τους. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα καλύπτουν τις ακόλουθες πτυχές:

- Έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνωματική: Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να αποκρυπτογραφήσουν καλύτερα τις λειτουργίες των γονιδίων και των γονιδιακών προϊόντων και να προσδιορίσουν τα σύνθετα ρυθμιστικά δίκτυα (βιοσυνθετότητα) που ελέγχουν τις βασικές βιολογικές διαδικασίες.

H έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη εργαλείων και μεθόδων υψηλής απόδοσης για την παρακολούθηση της έκφρασης των γονιδίων και των πρωτεϊνικών μορφών και για τον προσδιορισμό της λειτουργίας και των αλληλεπιδράσεων των πρωτεϊνών.

- Δομική γονιδιωματική: Στόχος είναι να δοθεί η δυνατότητα στους ερευνητές να προσδιορίσουν, αποτελεσματικότερα και με ταχύτερο ρυθμό απ'ό,τι είναι σήμερα εφικτό, την τρισδιάστατη δομή των πρωτεϊνών και άλλων μακρομορίων, δεδομένου ότι ο προσδιορισμός αυτός είναι σημαντικός για την κατανόηση της λειτουργίας των πρωτεϊνών και απαραίτητος για τον σχεδιασμό των φαρμάκων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη μεθόδων υψηλής απόδοσης οι οποίες θα επιτρέπουν τον προσδιορισμό, με μεγάλη ακρίβεια, της τρισδιάστατης δομής μακρομορίων.

- Συγκριτική γονιδιωματική και πληθυσμιακή γενετική: Στόχος είναι να δοθεί στους ερευνητές η δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν διερευνημένους πρότυπους οργανισμούς για την πρόβλεψη και δοκιμασία της λειτουργίας των γονιδίων και για την πλήρη αξιοποίηση των διαθέσιμων στην Ευρώπη κοορτών προκειμένου να προσδιορίσουν τη σχέση μεταξύ της λειτουργίας των γονιδίων και της υγείας ή των ασθενειών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη πρότυπων οργανισμών και διαγονιδιακών εργαλείων. ανάπτυξη εργαλείων γενετικής επιδημιολογίας και τυποποιημένων πρωτοκόλλων γονοτυπικής ανάλυσης.

- Βιοπληροφορική: Στόχος είναι να παρασχεθεί στους ερευνητές δυνατότητα πρόσβασης σε αποτελεσματικά εργαλεία τα οποία θα επιτρέπουν τη διαχείριση και ερμηνεία της αυξανόμενης ποσότητας γονιδιωματικών στοιχείων και θα θέτουν τα στοιχεία αυτά στη διάθεση της ερευνητικής κοινότητας σε ευπρόσιτη και αξιοποιήσιμη μορφή.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη εργαλείων και πόρων βιοπληροφορικής για την αποθήκευση, αναζήτηση και επεξεργασία δεδομένων. ανάπτυξη μεθόδων υπολογιστικής βιολογίας για την πρόβλεψη in silico της λειτουργίας των γονιδίων και για την προσομοίωση σύνθετων ρυθμιστικών δικτύων.

ii) Εφαρμογές γονιδιωματικής και βιοτεχνολογίας στην υπηρεσία της υγείας

Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου μέσω της αξιοποίησης της πληθώρας βιολογικών δεδομένων που παράγουν η γονιδιωματική και η πρόοδος της βιοτεχνολογίας. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα καλύπτουν τις ακόλουθες πτυχές:

- Τεχνολογικές πλατφόρμες για την ανάπτυξη νέων εργαλείων διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας: Στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η συνεργασία μεταξύ της ακαδημαϊκής και της βιομηχανικής κοινότητας μέσω τεχνολογικών πλατφορμών οι οποίες θα συνδυάζουν πολυεπιστημονικές προσεγγίσεις βασιζόμενες στις τεχνολογίες αιχμής που προέρχονται από τη γονιδιωματική έρευνα (όπως π.χ. η φαρμακογονιδιωματική) και θα είναι ικανές να συμβάλουν στην πρόοδο και στη μείωση του κόστους της υγειονομικής περίθαλψης χάρη σε μεθόδους επακριβέστερης διάγνωσης, εξατομικευμένης θεραπείας και αποτελεσματικότερης ανάπτυξης νέων φαρμάκων και νέων θεραπευτικών αγωγών, καθώς και σε άλλα καινοτόμα προϊόντα των νέων τεχνολογιών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ορθολογική και ταχύτερη ανάπτυξη νέων ασφαλέστερων και αποτελεσματικότερων φαρμάκων. ανάπτυξη νέων μεθόδων διάγνωσης. ανάπτυξη νέων δοκιμών in vitro προς αντικατάσταση των πειραμάτων σε ζώα. ανάπτυξη και δοκιμή νέων εργαλείων πρόληψης και θεραπείας, όπως π.χ. η σωματική γονιδιακή θεραπεία, η κυτταροθεραπεία (συμπεριλαμβανομένης της θεραπείας δια βλαστοκυττάρων) και η ανοσοθεραπεία.

- Υποστήριξη της καινοτόμου έρευνας στις νεοσύστατες εταιρείες γονιδιωματικής: Στόχος είναι να διευκολυνθεί η σύσταση νέων επιχειρήσεων των οποίων η δραστηριότητα θα βασίζεται στην έρευνα, να υποστηριχθούν οι επιχειρήσεις αυτές κατά τα πρώτα στάδια της ανάπτυξής τους και να προαχθεί η περαιτέρω ανάπτυξή τους σε ένα πολυεθνικό περιβάλλον.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: καινοτόμες πτυχές της μετα-γονιδιωματικής οι οποίες παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες εφαρμογών στον τομέα της υγείας και οι οποίες αναμένεται επίσης να οδηγήσουν στην ανάληψη επιχειρηματικών πρωτοβουλιών από νεοσύστατες εταιρείες.

Προκειμένου να εξασφαλισθούν υπεύθυνες κοινωνικά επιλογές, ευρύτερη αποδοχή εκ μέρους του κοινού και μια αποτελεσματική στρατηγική ανάπτυξης για τις νέες αυτές τεχνολογίες, θα χρειασθεί η έγκαιρη και ενεργός συμμετοχή των κανονιστικών φορέων, των ασθενών και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.

iii) Εφαρμογές στους τομείς της ιατρικής και της δημόσιας υγείας

Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι η ανάπτυξη βελτιωμένων στρατηγικών για την πρόληψη και διαχείριση των ανθρώπινων ασθενειών και για την επίτευξη υγιούς διαβίωσης και γήρανσης. Η προτεραιότητα αυτή επικεντρώνεται αποκλειστικά στην ενσωμάτωση της γονιδιωματικής προσέγγισης σε περισσότερο καθιερωμένες ιατρικές προσεγγίσεις με σκοπό τη διερεύνηση των παραγόντων που διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση της υγείας. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα εστιασθούν στις ακόλουθες πτυχές:

- Καταπολέμηση του καρκίνου, των καρδιαγγειακών παθήσεων και των σπάνιων ασθενειών: Στόχος είναι να βελτιωθεί η πρόληψη και η διαχείριση των δύο κυριότερων αιτιών ασθένειας και θνησιμότητας στην Ευρώπη και να συνενωθούν οι ερευνητικοί πόροι που διατίθενται στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση των σπάνιων ασθενειών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ενσωμάτωση της κλινικής τεχνογνωσίας και των κλινικών πόρων σε αντίστοιχα πρότυπα συστήματα και προηγμένα εργαλεία λειτουργικής γονιδιωματικής προκειμένου να επιτευχθούν σημαντικά άλματα προόδου όσον αφορά την πρόληψη και τη διαχείριση των υπόψη ασθενειών.

- Καταπολέμηση της φαρμακοαντοχής: Στόχος είναι η αντιμετώπιση της μείζονος απειλής που αποτελούν για τη δημόσια υγεία οι ανθεκτικοί στα φάρμακα παθογόνοι παράγοντες.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: αξιοποίηση των γνώσεων σχετικά με τα μικροβιακά γονιδιώματα και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ παθογόνων παραγόντων και ξενιστών, προκειμένου να αναπτυχθούν εμβόλια και εναλλακτικές θεραπευτικές στρατηγικές για την παράκαμψη του προβλήματος της αντοχής στα αντιμικροβιακά φάρμακα. ανάπτυξη στρατηγικών για τη βέλτιστη αξιοποίηση των αντιμικροβιακών ουσιών. υποστήριξη του κοινοτικού δικτύου επιδημιολογικής παρακολούθησης και ελέγχου των μεταδοτικών ασθενειών.

- Μελέτη του εγκεφάλου και καταπολέμηση των νόσων του νευρικού συστήματος: Στόχος είναι η αξιοποίηση των γονιδιωματικών πληροφοριών για την καλύτερη κατανόηση των λειτουργιών ή δυσλειτουργιών του εγκεφάλου και, κατ'επέκταση, για τη συγκέντρωση νέων στοιχείων σχετικά με τις νοητικές διεργασίες, για την καταπολέμηση των διαταραχών και νόσων του νευρικού συστήματος και για τη βελτίωση της ανάταξης του εγκεφάλου.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: κατανόηση της μοριακής και της κυτταρικής βάσης της λειτουργίας, των βλαβών, της πλαστικότητας και της ανάταξης του εγκεφάλου. μάθηση, μνήμη και γνώση. ανάπτυξη στρατηγικών για την πρόληψη και διαχείριση των διαταραχών και νόσων του νευρικού συστήματος.

- Μελέτη της ανθρώπινης αύξησης και της διαδικασίας γήρανσης: Στόχος είναι η καλύτερη κατανόηση της ανθρώπινης αύξησης, και ιδιαίτερα της διαδικασίας γήρανσης, προκειμένου να αναπτυχθεί μια τεκμηριωμένη βάση για τη βελτίωση των στρατηγικών που αφορούν τη δημόσια υγεία ούτως ώστε να προαχθεί η υγιής διαβίωση και γήρανση.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: κατανόηση της ανθρώπινης αύξησης από τη σύλληψη έως την εφηβεία. διερεύνηση των μοριακών και κυτταρικών παραγόντων που καθορίζουν την υγιή γήρανση, καθώς και των αλληλεπιδράσεών τους με παράγοντες που έχουν σχέση με το περιβάλλον, τη συμπεριφορά και το φύλο.

iv) Καταπολέμηση των σημαντικότερων μεταδοτικών ασθενειών που συνδέονται με τη φτώχεια

Στρατηγικός στόχος αυτής της προτεραιότητας είναι η αντιμετώπιση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που έχουν δημιουργήσει σε παγκόσμια κλίμακα οι τρεις σημαντικότερες μεταδοτικές ασθένειες -το HIV/AIDS, η ελονοσία και η φυματίωση, μέσω της ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής στρατηγικής παρέμβασης κατά των ασθενειών αυτών, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Προβλέπεται ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες θα συμμετάσχουν ενεργά στην υλοποίηση της παρούσας προτεραιότητας, ιδίως μέσω της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Κλινικών Δοκιμών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής:ανάπτυξη πολλά υποσχόμενων υποψήφιων τύπων παρέμβασης (εμβόλια, θεραπείες και μικροβιοκτόνα κατά του HIV) για την καταπολέμηση των υπόψη ασθενειών, χάρη στη χρηματοδοτική υποστήριξη του πλήρους φάσματος ερευνητικών δραστηριοτήτων, από τη βασική μοριακή έρευνα, η οποία στηρίζεται στη μικροβιακή γονιδιωματική, μέχρι τις προκλινικές δοκιμές και τις αποδείξεις αρχής. δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας Κλινικών Δοκιμών για την ενοποίηση και υποστήριξη των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων κλινικών δοκιμών που προσανατολίζονται ειδικά σε παρεμβάσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου δοκιμής θεραπειών του AIDS με σκοπό τη βελτίωση της συνεκτικότητας και συμπληρωματικότητας των κλινικών δοκιμών θεραπειών του AIDS ενόψει της χρησιμοποίησής τους στην Ευρώπη.

1.1.2 Tεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας

Οι τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας (IST/ΤΚΠ) αλλάζουν σήμερα ριζικά τη λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας. Όχι μόνο δημιουργούν νέες μορφές εργασίας και νέους τύπους οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και προσφέρουν λύσεις σε μείζονες κοινωνικές προκλήσεις σε τομείς όπως η υγειονομική περίθαλψη, το περιβάλλον, η ασφάλεια, η κινητικότητα και η απασχόληση, και έχουν σημαντικές συνέπειες στην καθημερινή μας ζωή. Ο κλάδος των ΤΚΠ αποτελεί σήμερα έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της οικονομίας. έχει ετήσιο κύκλο εργασιών ύψους 2.000 δισεκατομμυρίων ευρώ και απασχολεί περισσότερα από 12 εκατομμύρια άτομα στην Ευρώπη.

Το συγκεκριμένο θεματικό πεδίο προτεραιότητας θα συμβάλει άμεσα στην υλοποίηση των ευρωπαϊκών πολιτικών που αφορούν την κοινωνία της γνώσης, όπως αυτές καθορίστηκαν στο Συμβούλιο της Λισσαβώνας του 2000 και στο Συμβούλιο της Στοκχόλμης του 2001 και αντικατοπτρίζονται στο σχέδιο δράσης "e-Europe". Θα προσφέρει στην Ευρώπη την πρωτοκαθεδρία στις τεχνολογίες ευρείας διάδοσης και εφηρμοσμένες τεχνολογίες, οι οποίες βρίσκονται στο επίκεντρο της οικονομίας της γνώσης. Στόχος του είναι η ενίσχυση της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων και της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και η παροχή περισσότερων πλεονεκτημάτων σε όλους τους ευρωπαίους πολίτες.

Επιτυχίες όπως εκείνες που έχει σημειώσει η Ευρώπη στις κινητές επικοινωνίες ή στα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης θα επαναληφθούν μόνο εάν καταβληθούν πραγματικές προσπάθειες για τη δημιουργία κρίσιμης μάζας σε βασικά πεδία της έρευνας για τις ΤΚΠ. Οι δράσεις θα κινητοποιήσουν συνεπώς την ερευνητική κοινότητα για την επίτευξη μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων, διευκολύνοντας την ενοποίηση των δημόσιων και ιδιωτικών προσπαθειών σε ευρωπαϊκή κλίμακα, με σκοπό την ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων και την ενίσχυση της καινοτομίας. Θα συμπεριλαμβάνουν μακροπρόθεσμες δραστηριότητες ΕΤΑ υψηλού κινδύνου -όπως η ανάπτυξη της επόμενης, πέραν της τρίτης, γενιάς κινητών και ασύρματων συστημάτων- και εργασίες βασικής έρευνας για τη διερεύνηση και πειραματική δοκιμή μελλοντικών και αναδυόμενων τεχνολογιών εντός των συγκεκριμένων ορίων των υποδεικνυόμενων ερευνητικών πεδίων προτεραιότητας.

Παρά το γεγονός ότι έχουν ήδη σημειωθεί αξιόλογα βήματα προόδου, χρειάζονται ακόμη σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να αξιοποιηθούν πλήρως, στον καθημερινό βίο, οι δυνατότητες που προσφέρουν οι υπηρεσίες που βασίζονται στη γνώση. Ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες εξακολουθούν να είναι δύσχρηστα και απρόσιτα για πολλούς ανθρώπους, ενώ το "ψηφιακό ρήγμα" διευρύνεται συνεχώς τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως. Η έρευνα θα εστιασθεί στη μελλοντική γενιά των τεχνολογιών, στην οποία οι υπολογιστές και τα δίκτυα θα είναι πλήρως ενσωματωμένα στο καθημερινό περιβάλλον και θα παρέχουν πρόσβαση, μέσω εύχρηστων διεπαφών, σε πληθώρα υπηρεσιών και εφαρμογών. Αυτό το όραμα του "νοήμονος περιβάλλοντος" θέτει τον χρήστη, δηλαδή το άτομο, στο επίκεντρο των μελλοντικών εξελίξεων προς μια κοινωνία της γνώσης από την οποία κανένας δεν θα αποκλείεται.

Το πεδίο προτεραιότητας των ΤΠΚ, το οποίο υποστηρίζει την υλοποίηση του σχεδίου δράσης "eEurope", θα συνεισφέρει στην οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας της πληροφορίας και της γνώσης, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή των λιγότερο ανεπτυγμένων περιφερειών. Θα συμπεριλαμβάνει επίσης δραστηριότητες οι οποίες θα εντάσσουν τις προσπάθειες της ΕΕ στο διεθνές πλαίσιο. Στόχος είναι να επιτευχθεί, κατά περίπτωση, παγκόσμια συναίνεση επί ενός θεματικού πεδίου, π.χ. στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας για τα "ευφυή συστήματα βιομηχανικής παραγωγής" (πρωτοβουλία IMS) ή στο πλαίσιο του διαλόγου σχετικά με τα ζητήματα αξιοπιστίας, να ενταχθούν περισσότερο οι ερευνητικές προσπάθειες των προσφάτως συνδεδεμένων κρατών στις κοινοτικές προσπάθειες και να διευκολυνθεί η συνεργασία με τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Εφηρμοσμένη έρευνα για τις ΤΚΠ με σκοπό την αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων

Στόχος είναι να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής και η αποτελεσματικότητα των λύσεων που προσφέρουν οι ΤΚΠ σε σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις, και να έχουν οι πολίτες, οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί, οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή, ασφαλή, αξιόπιστη και "φυσική" πρόσβαση στις λύσεις αυτές.

- Έρευνα με αντικείμενο τις τεχνολογίες που ενισχύουν την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια: Στόχος είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών για την αντιμετώπιση των σημαντικών προκλήσεων που θέτουν, από άποψη ασφάλειας, ο "πλήρως ψηφιακός" κόσμος και η ανάγκη κατοχύρωσης των δικαιωμάτων των ατόμων και των κοινοτήτων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: βασικοί μηχανισμοί ασφάλειας και διαλειτουργικότητα των μηχανισμών αυτών. δυναμικές διαδικασίες κατοχύρωσης της ασφάλειας. προηγμένες μέθοδοι κρυπτογραφίας. τεχνολογίες για την ενίσχυση της προστασίας της ιδιωτικής ζωής. τεχνολογίες διαχείρισης ψηφιακών στοιχείων.τεχνολογίες κατοχύρωσης της ασφάλειας και αξιοπιστίας προς υποστήριξη επιχειρηματικών και οργανωτικών λειτουργιών στα πλαίσια δυναμικών και κινητών συστημάτων.

- Έρευνα για την αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων: Το κέντρο βάρους θα είναι το "νοήμον περιβάλλον", με σκοπό την ευρύτερη ένταξη των πολιτών στην κοινωνία της πληροφορίας, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων διαχείρισης και υποστήριξης της υγείας, της ασφάλειας, της κινητικότητας και του περιβάλλοντος, καθώς και για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς. θα υποστηριχθεί επίσης η ολοκλήρωση πολλαπλών λειτουργιών που να καλύπτουν όλους αυτούς τους διαφορετικούς τομείς.

Οι ερευνητικές δραστηριότητες με αντικείμενο την ένταξη στις τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας ("e-inclusion") θα εστιασθούν σε συστήματα προσιτά σε όλους, σε τεχνολογίες χωρίς φραγμούς που θα επιτρέπουν την πλήρη συμμετοχή στην κοινωνία της πληροφορίας, και σε συστήματα αρωγής που θα αποκαθιστούν λειτουργίες ή θα αντισταθμίζουν αναπηρίες, προσφέροντας κατ'αυτό τον τρόπο καλύτερη ποιότητα ζωής στους πολίτες με ειδικές ανάγκες και σε όσους τους φροντίζουν. Στον τομέα της υγείας, οι εργασίες θα εστιασθούν σε νοήμονα συστήματα που έχουν ως στόχο την υποστήριξη των ιατρικών επαγγελμάτων, την παροχή εξατομικευμένης υγειονομικής περίθαλψης και πληροφόρησης στους ασθενείς, και την προαγωγή της υγείας και της πρόληψης των ασθενειών μεταξύ του ευρέος κοινού. Η έρευνα θα καλύπτει επίσης νοήμονα συστήματα ενίσχυσης της προστασίας προσώπων και αγαθών καθώς και συστήματα προστασίας και διαφύλαξης των μη στρατιωτικών έργων υποδομής.

Στον τομέα της κινητικότητας, η έρευνα θα εστιασθεί στην υποδομή των οχημάτων και στα φορητά συστήματα με σκοπό την ενσωμάτωση της ασφάλειας, της άνεσης και της αποτελεσματικότητας καθώς και την παροχή προηγμένων υπηρεσιών υλικοτεχνικής υποστήριξης, πληροφόρησης σχετικά με την κατάσταση της κυκλοφορίας και εντοπισμού θέσης. Η έρευνα στον τομέα του περιβάλλοντος θα εστιασθεί σε συστήματα διαχείρισης φυσικών πόρων, πρόληψης κινδύνων και διαχείρισης κρίσεων, τα οποία θα βασίζονται στη γνώση. Στον τομέα της αναψυχής, η έρευνα θα εστιασθεί σε νοήμονα και κινητά συστήματα και σε εφαρμογές στους τομείς της αναψυχής και του τουρισμού. Όσον αφορά την πολιτιστική κληρονομιά, οι προσπάθειες θα εστιασθούν σε νοήμονα συστήματα που θα παρέχουν δυναμική πρόσβαση στους υλικούς και άυλους πολιτιστικούς και επιστημονικούς πόρους και που θα επιτρέπουν τη διατήρηση των πόρων αυτών.

- Έρευνα για την αντιμετώπιση προκλήσεων που έχουν σχέση με την εργασία και την οικονομική δραστηριότητα: Στόχος είναι να παρασχεθούν στις επιχειρήσεις, τα άτομα, τις δημόσιες αρχές και σε άλλους οργανισμούς τα μέσα ώστε να συμβάλουν πλήρως στην ανάπτυξη μιας αξιόπιστης οικονομίας της γνώσης και να επωφεληθούν πλήρως από αυτήν, και ταυτόχρονα να βελτιωθεί η ποιότητα της εργασίας και του επαγγελματικού βίου και να προαχθεί η δια βίου μάθηση ενόψει της βελτίωσης των επαγγελματικών δεξιοτήτων. Η έρευνα θα αποβλέπει επίσης στην καλύτερη κατανόηση των κοινωνικοοικονομικών καθοριστικών παραγόντων και συνεπειών της ανάπτυξης των ΤΚΠ.

Η έρευνα με αντικείμενο το ηλεκτρονικό επιχειρείν (e-business") και τις ηλεκτρονικές δημόσιες υπηρεσίες ("e-government") θα έχει κύριο στόχο, αφενός, να προσφέρει στους ευρωπαϊκούς δημόσιους και ιδιωτικούς οργανισμούς, και ιδίως στις ΜΜΕ, διαλειτουργικά συστήματα και υπηρεσίες που θα ενισχύουν την ικανότητα καινοτομίας, την ικανότητα παραγωγής αξίας και την ανταγωνιστικότητα των οργανισμών αυτών στο πλαίσιο της οικονομίας της γνώσης και, αφετέρου, να υποστηρίξει νέα οικοσυστήματα επιχειρήσεων ("business ecosystems"). Η έρευνα στον τομέα της διαχείρισης των οργανωτικών γνώσεων θα αποβλέπει στην υποστήριξη της οργανωτικής καινοτομίας και δεκτικότητας μέσω της ανάκτησης, κοινής χρήσης, εμπορίας και διάδοσης γνώσεων. Οι εργασίες σχετικά με το ηλεκτρονικό και κινητό εμπόριο θα εστιασθούν σε διαλειτουργικές πολυμεσικές εφαρμογές και υπηρεσίες μέσω ετερογενών δικτύων. Οι σχετικές εργασίες θα καλύπτουν, μεταξύ άλλων, τις οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή εμπορικές συναλλαγές, τη συνεργασία, τη ροή των εργασιών και ηλεκτρονικές υπηρεσίες που θα καλύπτουν τον πλήρη κύκλο παραγωγής αξίας ενός μεγάλου αριθμού προϊόντων και υπηρεσιών.

Η έρευνα σχετικά με τα συστήματα ηλεκτρονικής εργασίας ("e-work") θα εστιασθεί σε νέες μορφές σχεδιασμού του χώρου εργασίας οι οποίες θα ενσωματώνουν καινοτόμες τεχνολογίες για τη διευκόλυνση της δημιουργικότητας και της συνεργασίας, στη βελτίωση της αξιοποίησης των πόρων και στην επέκταση των ευκαιριών απασχόλησης σε όλους, στις τοπικές κοινωνίες. Οι εργασίες σχετικά με την ηλεκτρονική μάθηση ("e-learning") θα εστιασθούν στην παροχή εξατομικευμένης πρόσβασης στη μάθηση, καθώς και στην ανάπτυξη προηγμένων πλαισίων εκμάθησης στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο και στον χώρο εργασίας, τα οποία θα βασίζονται στην εξέλιξη του "νοήμονος περιβάλλοντος".

- Επίλυση σύνθετων επιστημονικών, τεχνολογικών, επιχειρηματικών και κοινωνικών προβλημάτων: Στόχος είναι να αναπτυχθούν τεχνολογίες οι οποίες θα επιτρέπουν την εκμετάλλευση γεωγραφικά διάσπαρτων πόρων υπολογιστικής και αποθήκευσης και θα παρέχουν αδιάλειπτη πρόσβαση στους πόρους αυτούς, με σκοπό την επίλυση σύνθετων επιστημονικών, βιομηχανικών, επιχειρηματικών και κοινωνικών προβλημάτων. Τα πεδία εφαρμογών θα είναι το περιβάλλον, η ενέργεια, η υγεία, οι μεταφορές, οι βιομηχανικές τεχνολογίες, τα οικονομικά και τα νέα ηλεκτρονικά μέσα.

Η έρευνα θα εστιασθεί σε νέα υπολογιστικά μοντέλα, καθώς και σε τεχνολογίες GRID υπολογιστικής και πληροφοριών, σε διομότιμες τεχνολογίες (peer-to-peer) και σε αντίστοιχους τύπους ενδιάμεσου λογισμικού, με σκοπό την αξιοποίηση ιδιαίτερα κατανεμημένων πόρων υπολογιστικής και αποθήκευσης μεγάλης κλίμακας, καθώς και για την ανάπτυξη αξιόπιστων και ασφαλών πλατφορμών μεταβλητής κλίμακας. Θα εγκύψει ιδίως σε καινοτόμα εργαλεία συνεργασίας και μεθόδους προγραμματισμού που θα υποστηρίζουν τη διαλειτουργικότητα των εφαρμογών καθώς και σε νέας γενιάς εργαλεία προσομοίωσης, απεικόνισης και αναζήτησης δεδομένων.

ii) Yποδομές επικοινωνιών και πληροφορικής

Στόχος είναι να παγιωθούν και να επεκταθούν τα πλεονεκτήματα που διαθέτει η Ευρώπη σε τομείς όπως οι κινητές επικοινωνίες, τα ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης και το ενσωματωμένο λογισμικό, και να βελτιωθούν οι επιδόσεις, η οικονομική απόδοση, η λειτουργικότητα και η προσαρμοστικότητα των τεχνολογιών επικοινωνιών και πληροφορικής.

- Τεχνολογίες επικοινωνιών και δικτύου: Στόχος είναι η ανάπτυξη κινητών και ασύρματων συστημάτων και δικτύων νέας γενιάς που θα επιτρέπουν βέλτιστη σύνδεση, οπουδήποτε, με τις υπηρεσίες, καθώς και η ανάπτυξη πλήρως οπτικών δικτύων για την αύξηση της διαφάνειας και της δυναμικότητας των δικτύων, η εξεύρεση λύσεων για τη βελτίωση της διαλειτουργικότητας και προσαρμοστικότητας των δικτύων, και η ανάπτυξη τεχνολογιών που να καθιστούν δυνατή την παροχή εξατομικευμένης πρόσβασης σε οπτικοακουστικά συστήματα δικτύου.

Οι εργασίες σχετικά με τα επίγεια και δορυφορικά [16] κινητά και ασύρματα συστήματα και δίκτυα θα εστιασθούν στην επόμενη, πέραν της τρίτης, γενιά τεχνολογιών η οποία θα εξασφαλίζει τη συνεργασία και αδιάλειπτη διαλειτουργικότητα -τόσο σε επίπεδο λειτουργίας όσο και σε επίπεδο ελέγχου- πολλαπλών ασύρματων τεχνολογιών μέσω μιας κοινής πλατφόρμας IP (Πρωτόκολλο Internet), καθώς και σε καινοτόμα πρωτόκολλα, εργαλεία και τεχνολογίες φασματικής απόδοσης, με σκοπό την ανάπτυξη ασύρματων αναδιαρθρώσιμων διατάξεων, συστημάτων και δικτύων που θα υποστηρίζουν το πρωτόκολλο IP.

[16] Οι δραστηριότητες σχετικά με τις επικοινωνίες μέσω δορυφόρου θα διεξαχθούν σε συντονισμό με τις δραστηριότητες του τέταρτου θεματικού πεδίου προτεραιότητας "Αεροναυτική και διάστημα".

Η έρευνα σχετικά με τα πλήρως οπτικά δίκτυα θα εστιασθεί στη διαχείριση διαύλων οπτικού μήκους κύματος που θα εξασφαλίζουν ευελιξία και ταχύτητα κατά την ανάπτυξη και παροχή υπηρεσιών, καθώς και σε τρόπους χρήσης της οπτικής ίνας σε τοπικά δίκτυα LAN. Η έρευνα με αντικείμενο την εξεύρεση λύσεων για διαλειτουργικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένης της διατερματικής διαχείρισης δικτύων, θα υποστηρίξει την παροχή και διασυνεργασία υπηρεσιών γενικού χαρακτήρα, καθώς και τη διαλειτουργία ετερογενών δικτύων και πλατφορμών. Θα εγκύψει ιδίως σε προγραμματιζόμενα δίκτυα που θα εξασφαλίζουν, σε πραγματικό χρόνο, προσαρμόσιμη κατανομή των πόρων δικτύου και θα παρέχουν στους πελάτες αυξημένες δυνατότητες διαχείρισης των υπηρεσιών.

Η έρευνα θα καλύπτει επίσης τα εξής: τεχνολογίες γενικής εφαρμογής που εξασφαλίζουν εξατομικευμένη πρόσβαση σε οπτικοακουστικά συστήματα και εφαρμογές δικτύου. πλατφόρμες και δίκτυα υπηρεσιών πολλαπλών μέσων. αξιόπιστες αρχιτεκτονικές και συσκευές ψηφιακής τηλεόρασης, ικανές να επεξεργάζονται, να κωδικοποιούν, να αποθηκεύουν, να ανιχνεύουν και να απεικονίζουν υβριδικά, τρισδιάστατα, πολυμεσικά σήματα και αντικείμενα.

- Τεχνολογίες λογισμικού, υπηρεσίες και κατανεμημένα συστήματα: Στόχος είναι να αναπτυχθούν νέες τεχνολογίες λογισμικού, περιβάλλοντα δημιουργίας πολυλειτουργικών υπηρεσιών καθώς και εργαλεία ελέγχου των σύνθετων κατανεμημένων συστημάτων, ούτως ώστε να δημιουργηθεί ένα τοπίο "νοήμονος περιβάλλοντος" και να αντιμετωπισθεί η αναμενόμενη ανάπτυξη και επέκταση των εφαρμογών και υπηρεσιών.

Η έρευνα θα εστιασθεί σε νέες τεχνολογίες λογισμικού, συστημάτων και υπηρεσιών, οι οποίες θα παρουσιάζουν δυνατότητες σύνθεσης, κλιμάκωσης και αυτόνομης αυτοαναπροσαρμογής και θα εξασφαλίζουν αξιοπιστία και αντοχή. Θα έχει ως αντικείμενο το ενδιάμεσο λογισμικό διαχείρισης, ελέγχου και χρήσης πλήρως κατανεμημένων πόρων. Οι εργασίες σχετικά με τα περιβάλλοντα δημιουργίας πολυλειτουργικών υπηρεσιών και τα νέα πλαίσια για τα κατασκευαστικά στοιχεία θα έχουν ως στόχο την ανάπτυξη της λειτουργικότητας των υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των μετα-πληροφοριών, της σημασιολογίας και της ταξινομίας των δομικών στοιχείων. Οι εργασίες θα καλύπτουν επίσης νέες στρατηγικές, αλγορίθμους και εργαλεία για τον συστηματικό και επακριβή σχεδιασμό, κατασκευή πρωτοτύπων και έλεγχο σύνθετων κατανεμημένων συστημάτων, π.χ. μέσω ενσωματωμένων ελεγκτήρων και καθολικών πόρων υπολογιστικής. Οι εργασίες θα περιλαμβάνουν γνωστικές τεχνικές για την αναγνώριση τάξεων αντικειμένων και συμβάντων.

iii) Κατασκευαστικά στοιχεία και μικροσυστήματα

- Μικροηλεκτρονική, νανοηλεκτρονική και οπτικοηλεκτρονική: Στόχος είναι η μείωση του κόστους, η αύξηση των επιδόσεων και η βελτίωση των δυνατοτήτων αναδιάρθρωσης, κλιμάκωσης, αναπροσαρμογής και αυτορύθμισης των μικρο-, νανο- και οπτικο-ηλεκτρονικών κατασκευαστικών στοιχείων και συστημάτων επί πλινθίου (on-a-chip).

Η έρευνα θα εστιασθεί στην επέκταση των ορίων των τεχνολογιών CMOS σε επίπεδο διεργασιών και εξοπλισμού, και στην ενίσχυση της λειτουργικότητας, των επιδόσεων και της ενσωμάτωσης των λειτουργιών των διατάξεων. Θα καλύπτει εναλλακτικές τεχνολογίες διεργασιών, τύπους διατάξεων, υλικά και αρχιτεκτονικές που θα ικανοποιούν τις απαιτήσεις της επικοινωνίας και της υπολογιστικής. Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στον σχεδιασμό RF, μικτού σήματος και χαμηλής ισχύος. Οι εργασίες σχετικά με τα οπτικά, οπτικο-ηλεκτρονικά και φωτονικά λειτουργικά στοιχεία, θα αφορούν διατάξεις και συστήματα επεξεργασίας πληροφοριών, επικοινωνίας, μεταγωγής, αποθήκευσης, ανίχνευσης και απεικόνισης. Η έρευνα σχετικά με τις νανοδιατάξεις που βασίζονται σε ηλεκτρόνια, καθώς και τις διατάξεις και τεχνολογίες μοριακής ηλεκτρονικής, θα εστιάζονται σε εκείνες που υπόσχονται ευρεία λειτουργικότητα και παρουσιάζουν δυνατότητες ενσωμάτωσης και μαζικής παραγωγής.

- Μικροτεχνολογίες και νανοτεχνολογίες, μικροσυστήματα, διατάξεις απεικόνισης: Στόχος είναι η βελτίωση της οικονομικής απόδοσης, των επιδόσεων και της λειτουργικότητας των υποσυστημάτων και μικροσυστημάτων καθώς και η αύξηση του βαθμού ενσωμάτωσης και ελαχιστοποίησης της κλίμακας μεγέθους, προκειμένου να βελτιωθεί η διασύνδεση των εν λόγω συστημάτων με το περιβάλλον τους και με υπηρεσίες και συστήματα δικτύου.

Η έρευνα θα εστιασθεί σε νέες εφαρμογές και λειτουργίες που θα βασίζονται στη διάδραση μεταξύ πολλαπλών επιστημονικών κλάδων (ηλεκτρονική, μηχανική, χημεία, βιολογία, κτλ.) σε συνδυασμό με τη χρήση μικροδομών και νανοδομών και νέων υλικών. Στόχος είναι να αναπτυχθούν καινοτόμα, οικονομικώς αποδοτικά και αξιόπιστα μικροσυστήματα, καθώς και αναδιαρθρώσιμα δομοστοιχεία υποσυστημάτων ελαχιστοποιημένης κλίμακας μεγέθους. Οι εργασίες θα αφορούν επίσης διατάξεις απεικόνισης μεγάλου όγκου πληροφοριών, υψηλότερης ευκρίνειας και χαμηλού κόστους, καθώς και προηγμένους αισθητήρες, συμπεριλαμβανομένων των οπτικών και βιομετρικών αισθητήρων χαμηλού κόστους, και απτικές διατάξεις. Οι εργασίες σχετικά με τις νανοδιατάξεις και τα νανοσυστήματα θα εστιάζονται στην αξιοποίηση των βασικών φαινομένων, διεργασιών και δομών που υπόσχονται καινοτόμο ή βελτιωμένη λειτουργικότητα ανίχνευσης ή θέσης σε λειτουργία καθώς και στην ενσωμάτωση και παραγωγή τους.

iv) Τεχνολογίες της γνώσης και τεχνολογίες διεπαφών

Στόχος είναι να βελτιωθούν η χρηστικότητα των εφαρμογών και υπηρεσιών ΤΚΠ και η πρόσβαση στις γνώσεις που αυτές περιλαμβάνουν, προκειμένου να προαχθεί η ευρύτερη διάδοση και ταχύτερη καθιέρωσή τους.

- Τεχνολογίες της γνώσης και ψηφιακό περιεχόμενο: Στόχος είναι η εξεύρεση αυτοματοποιημένων λύσεων για τη δημιουργία και οργάνωση εικονικών χώρων γνώσης (π.χ. συλλογικές μνήμες) προκειμένου να ενθαρρυνθεί η εμφάνιση ριζικά καινοτόμων υπηρεσιών και εφαρμογών, από άποψη περιεχομένου και μέσων.

Οι εργασίες θα εστιασθούν σε τεχνολογίες υποστήριξης των διεργασιών απόκτησης και μοντελοποίησης, αναπαράστασης και απεικόνισης, ερμηνείας και κοινής χρήσης των γνώσεων. Οι λειτουργίες αυτές θα ενσωματωθούν σε νέα συστήματα σημασιολογικής βάσης με ικανότητα συνεκτίμησης συγκειμένου, καθώς και σε νέα γνωστικά εργαλεία βασιζόμενα στη χρήση αυτόνομων μέσων. Οι εργασίες θα καλύπτουν τους επεκτάσιμους γνωστικούς πόρους και οντολογίες προκειμένου να διευκολυνθεί η διαλειτουργικότητα των υπηρεσιών και να τεθούν οι βάσεις για την επόμενη γενιά εφαρμογών σημασιολογικού ιστού. H έρευνα θα αφορά επίσης τεχνολογίες που υποστηρίζουν τον σχεδιασμό, τη δημιουργία, τη διαχείριση και τη δημοσίευση περιεχομένου πολυμέσων, για σταθερά και κινητά δίκτυα και διατάξεις, με ικανότητα αυτοπροσαρμογής στις προσδοκίες του χρήστη. Στόχος είναι να προαχθεί η δημιουργία πλούσιου διαλογικού περιεχομένου για εξατομικευμένες ραδιοτηλεοπτικές εκπομπές και για προηγμένες και ασφαλείς εφαρμογές στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στον τομέα της αναψυχής.

- Νοήμονες διεπαφές και επιφάνειες: Στόχος είναι να αναπτυχθούν αποτελεσματικότερες μέθοδοι πρόσβασης στις πανταχού παρούσες πληροφορίες καθώς και μέσα ευκολότερης και φυσικής διάδρασης με το "νοήμον περιβάλλον".

Η έρευνα θα εστιασθεί σε διεπαφές και διαλογικές επιφάνειες που είναι φυσικές, προσαρμοστικές και πολυαισθητήριες, για τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος που θα αντιλαμβάνεται την παρουσία, την προσωπικότητα και τις ανάγκες μας και θα είναι ικανό να ανταποκρίνεται με νοήμονα τρόπο στον λόγο ή την κίνηση. Στόχος είναι η συγκάλυψη του πολυσύνθετου χαρακτήρα της τεχνολογίας, μέσω της υποστήριξης της αδιάλειπτης διάδρασης του ανθρώπου με διατάξεις, εικονικά και πραγματικά αντικείμενα και γνώσεις τα οποία θα είναι ενσωματωμένα σε καθημερινά περιβάλλοντα.

Οι εργασίες θα αφορούν επίσης τεχνολογίες πολυγλωσσικής και πολυπολιτισμικής πρόσβασης και επικοινωνίας οι οποίες θα υποστηρίζουν την έγκαιρη και οικονομικά αποδοτική παροχή διαλογικών υπηρεσιών με πλούσιο πληροφοριακό περιεχόμενο που θα ανταποκρίνονται στις προσωπικές, επαγγελματικές και επιχειρηματικές απαιτήσεις όλων των μελών πολυγλωσσικών και πολυπολιτισμικών κοινωνιών.

1.1.3 Νανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά και νέες διεργασίες παραγωγής

Η διπλή μετάβαση σε μια κοινωνία βασιζόμενη στη γνώση και στηνβιώσιμη ανάπτυξη απαιτεί νέα παραδείγματα παραγωγής και νέες αρχές σχεδιασμού προϊόντων-υπηρεσιών. Η ευρωπαϊκή μεταποιητική βιομηχανία στο σύνολό της θα πρέπει να στραφεί από μια προσέγγιση που βασίζεται στους πόρους σε μια προσέγγιση που βασίζεται στις γνώσεις, από την ποσότητα στην ποιότητα, από τα μαζικά παραγόμενα προϊόντα μίας λειτουργίας σε παραγόμενα "κατά παραγγελία", πολυλειτουργικά και αναβαθμίσιμα προϊόντα-υπηρεσίες. από τα "απτά και υλικά" σε "άυλα" και προστιθέμενης αξίας προϊόντα, διεργασίες και υπηρεσίες.

Οι αλλαγές αυτές συνδέονται με ριζικές αλλαγές στις βιομηχανικές δομές και με την ενισχυμένη παρουσία καινοτόμων επιχειρήσεων οι οποίες διαθέτουν ικανότητες δικτύωσης και ελέγχου νέων υβριδικών τεχνολογιών που συνδυάζουν τις νανοτεχνολογίες, τις επιστήμες των υλικών, τη μηχανική, τις τεχνολογίες της πληροφορίας, τις βιοεπιστήμες και τις περιβαλλοντικές επιστήμες. Η εξέλιξη αυτή προϋποθέτει στενή συνεργασία η οποία υπερβαίνει τα παραδοσιακά όρια των επιστημονικών κλάδων. Οι βιομηχανικές εξελίξεις αιχμής προϋποθέτουν επίσης εκτενή συνέργεια μεταξύ της τεχνολογίας και της οργάνωσης, οι επιδόσεις των οποίων εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από νέες δεξιότητες.

Οι επιτυχείς τεχνολογικές λύσεις πρέπει να αναζητούνται όλο και περισσότερο κατ'ανάντη στις διεργασίες σχεδιασμού και παραγωγής. στο πλαίσιο αυτό, τα νέα υλικά και οι νανοτεχνολογίες έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως φορείς καινοτομίας. Για το σκοπό αυτό, οι κοινοτικές ερευνητικές δραστηριότητες πρέπει να μετατοπίσουν το κέντρο βάρους τους από το βραχυπρόθεσμο στο μακροπρόθεσμο, ενώ, στην καινοτομία, να στραφούν από τις οριακές στρατηγικές σε στρατηγικές υπέρβασης. Η κοινοτική έρευνα θα ωφεληθεί σε μεγάλο βαθμό από μια διεθνή διάσταση.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Νανοτεχνολογίες

Οι νανοτεχνολογίες αντιπροσωπεύουν μια νέα προσέγγιση στην επιστήμη και τεχνολογία των υλικών. Η Ευρώπη κατέχει σημαντική θέση στις νανοεπιστήμες, θέση η οποία θα πρέπει πλέον να μετατραπεί σε πραγματικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Ο στόχος είναι διπλός: αφενός, προώθηση της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής βιομηχανίας νανοτεχνολογιών έντασης ΕΤΑ και, αφετέρου, προώθηση της υιοθέτησης των νανοτεχνολογιών από τους υφιστάμενους βιομηχανικούς κλάδους. Η έρευνα στον συγκεκριμένο χώρο ενδέχεται να είναι μακροπρόθεσμη και υψηλού κινδύνου, αλλά θα προσανατολίζεται στις βιομηχανικές εφαρμογές. Θα εφαρμοστεί ενεργός πολιτική ενθάρρυνσης των βιομηχανικών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεοσύστατων, με την οποία θα προαχθεί ιδίως η στενή συνεργασία της βιομηχανίας και της ερευνητικής κοινότητας στα πλαίσια κοινοπραξιών για την εκτέλεση έργων με σημαντική κρίσιμη μάζα.

- Μακροπρόθεσμη διεπιστημονική έρευνα για την κατανόηση των φαινομένων, τον έλεγχο των διεργασιών και την ανάπτυξη ερευνητικών εργαλείων: Στόχος είναι να επεκταθεί η γνωστική βάση γενικού χαρακτήρα στην οποία στηρίζονται οι νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες που προσανατολίζονται στις εφαρμογές, και να αναπτυχθούν ερευνητικά εργαλεία και τεχνικές αιχμής.

Η έρευνα θα εστιαστεί στα εξής: φαινόμενα μοριακής και μεσοσκοπικής κλίμακας. αυτοσυνθέσιμα υλικά και δομές. μοριακοί και βιομοριακοί μηχανισμοί και κινητήρες. πολυεπιστημονικές και νέες προσεγγίσεις για την ενσωμάτωση των εξελίξεων σε ανόργανα, οργανικά και βιολογικά υλικά και διεργασίες.

- Νανοβιοτεχνολογίες: Στόχος είναι να υποστηριχθεί η έρευνα με αντικείμενο την ενσωμάτωση βιολογικών και μη βιολογικών οντοτήτων, προκειμένου να ανοίξουν νέοι ορίζοντες για πολλές εφαρμογές, π.χ. στις βιομηχανικές διεργασίες και στα συστήματα ιατρικής και περιβαλλοντικής ανάλυσης.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: εργαστήρια επί πλινθίου (lab-on-chip), διεπαφές με βιολογικές οντότητες, νανοσωματίδια τροποποιημένης επιφάνειας, προηγμένες μέθοδοι χορήγησης φαρμάκων και άλλα πεδία ενσωμάτωσης των νανοσυστημάτων ή της νανοηλεκτρονικής σε βιολογικές οντότητες. επεξεργασία, χειρισμός και ανίχνευση βιολογικών μορίων ή συμπλεγμάτων, ηλεκτρονική ανίχνευση βιολογικών οντοτήτων, τεχνολογίες ρευστών μικροκλίμακας, προαγωγή και έλεγχος της αύξησης κυττάρων σε υποστρώματα.

- Τεχνικές μηχανικής νανομετρικής κλίμακας για τη δημιουργία υλικών και κατασκευαστικών στοιχείων: Στόχος είναι να αναπτυχθούν νέα λειτουργικά και δομικά υλικά ανώτερων επιδόσεων, χάρη στον έλεγχο της νανοδομής τους. Στόχος επίσης είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών παραγωγής και επεξεργασίας τέτοιων υλικών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: κράματα και σύνθετα υλικά νανοδομής, λειτουργικά πολυμερή υλικά προηγμένης τεχνολογίας, και λειτουργικά υλικά νανοδομής.

- Ανάπτυξη διατάξεων και οργάνων χειρισμού και ελέγχου: Στόχος είναι να αναπτυχθεί μια νέα γενιά οργάνων ανάλυσης και βιομηχανικής παραγωγής σε νανομετρική κλίμακα. Ως ενδεικτικός στόχος τίθεται η κλίμακα μεγέθους ή ανάλυσης της τάξης των 10nm.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ποικιλία προηγμένων τεχνικών βιομηχανικής παραγωγής σε νανομετρική κλίμακα (τεχνικές βασιζόμενες στη λιθογραφία ή τη μικροσκοπία). καινοτόμες τεχνολογίες, μέθοδοι ή όργανα που αξιοποιούν τις αυτοσυνθετικές ιδιότητες της ύλης και που επιτρέπουν την ανάπτυξη μηχανών νανομετρικής κλίμακας.

- Εφαρμογές σε τομείς όπως η υγεία, η χημεία, η ενέργεια, η οπτική και το περιβάλλον: Στόχος είναι να προαχθούν οι δυνατότητες καινοτόμων εφαρμογών των νανοτεχνολογιών, μέσω της ενσωμάτωσης των επιτευγμάτων της έρευνας επί των υλικών και των τεχνολογικών εργαλείων, σε βιομηχανικό περιβάλλον.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: υπολογιστική μοντελοποίηση, προηγμένες τεχνολογίες παραγωγής. ανάπτυξη καινοτόμων υλικών με βελτιωμένα χαρακτηριστικά.

ii) Νοήμονα υλικά

Τα νέα υλικά τα οποία είναι προϊόν γνώσεων υψηλού επιπέδου και παρουσιάζουν νέες λειτουργικότητες και βελτιωμένες επιδόσεις, θα είναι εξαιρετικά σημαντικοί φορείς καινοτομίας για την ανάπτυξη τεχνολογιών, διατάξεων και συστημάτων που θα υποστηρίζουν τηνβιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα κλάδων όπως οι μεταφορές, η ενέργεια, η ιατρική, η ηλεκτρονική και οι κατασκευές. Προκειμένου να κατοχυρωθεί η ισχυρή θέση της Ευρώπης στις αγορές αναδυόμενων τεχνολογιών, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν κατά μία ή δύο τάξεις μεγέθους εντός της επόμενης δεκαετίας, είναι απαραίτητο να κινητοποιηθούν οι διάφοροι συντελεστές στα πλαίσια εταιρικών σχημάτων με σκοπό, αφενός, την υλοποίηση έργων ΕΤΑ αιχμής, συμπεριλαμβανομένων ενδεχομένως ερευνητικών δραστηριοτήτων υψηλού κινδύνου, και, αφετέρου, την ενσωμάτωση της έρευνας επί των υλικών με τις βιομηχανικές εφαρμογές.

- Ανάπτυξη των βασικών γνώσεων: Στόχος είναι να κατανοηθούν τα σύνθετα φυσικο-χημικά και βιολογικά φαινόμενα που είναι χρήσιμα για τον έλεγχο και την κατεργασία νοημόνων υλικών, με τη βοήθεια πειραματικών και θεωρητικών εργαλείων και εργαλείων μοντελοποίησης. Κατ'αυτό τον τρόπο θα τεθούν οι βάσεις για τη δημιουργία ευρύτερων σύνθετων ή αυτοσυνθέσιμων δομών με καθορισμένα φυσικά, χημικά ή βιολογικά χαρακτηριστικά.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: μακροπρόθεσμες διεπιστημονικές δραστηριότητες υψηλού βιομηχανικού κινδύνου με αντικείμενο τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη νέων δομών με καθορισμένα χαρακτηριστικά. ανάπτυξη μιας υπερμοριακής και μακρομοριακής μηχανικής η οποία θα εστιάζεται στη σύνθεση, την εκμετάλλευση και τη δυνητική αξιοποίηση νέων υπερσύνθετων μορίων και των ενώσεών τους.

- Τεχνολογίες συνδεόμενες με την παραγωγή και τη μεταποίηση νέων υλικών: Στόχος είναι η αειφόρος παραγωγή νέων "έξυπνων" υλικών με "κατά παραγγελία" λειτουργικότητες τα οποία θα επιτρέπουν τη δημιουργία μακροδομών. Αυτά τα καινοτόμα υλικά, τα οποία θα χρησιμοποιούνται σε πολυτομεακές εφαρμογές, θα πρέπει να διαθέτουν ενσωματωμένα χαρακτηριστικά, αξιοποιήσιμα υπό προκαθορισμένες συνθήκες, καθώς και ενισχυμένες εγγενείς ιδιότητες ή επιφανειακά χαρακτηριστικά που να επιτρέπουν υψηλότερες επιδόσεις.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: νέα υλικά. τεχνολογικά και αυτοεπισκευαζόμενα υλικά. οριζόντιες τεχνολογίες, συμπεριλαμβανομένης της επιστήμης και της τεχνολογίας επιφανειών.

- Τεχνολογία υποστήριξης της ανάπτυξης υλικών: Στόχος είναι η γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της "παραγωγής γνώσεων" και της "αξιοποίησης των γνώσεων", προκειμένου να αποκατασταθούν οι αδυναμίες που παρουσιάζει η βιομηχανία της ΕΕ όσον αφορά την ολοκλήρωση υλικών και παραγωγής. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με την ανάπτυξη νέων εργαλείων που θα καθιστούν δυνατή την παραγωγή νέων υλικών σε ένα πλαίσιο αειφόρου ανταγωνιστικότητας.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: εγγενείς πτυχές της βελτιστοποίησης του σχεδιασμού υλικών, διεργασιών και εργαλείων. μηχανικές δοκιμές, έλεγχος καταλληλότητας και κλιμάκωση. συνεκτίμηση του κύκλου ζωής, του βαθμού παλαίωσης, της βιοσυμβατότητας και της οικολογικής απόδοσης.

iii) Νέες διεργασίες παραγωγής

H ανάπτυξη νέων, περισσότερο ευέλικτων, ολοκληρωμένων, ασφαλών και καθαρών τεχνικών παραγωγής θα εξαρτηθεί από ριζοσπαστικές οργανωτικές και τεχνολογικές καινοτομίες οι οποίες θα επιτρέψουν την ανάπτυξη νέων προϊόντων, διεργασιών και υπηρεσιών, καθώς και τη μείωση του (εσωτερικού και εξωτερικού) κόστους. Στόχος είναι να εφοδιαστούν τα βιομηχανικά συστήματα του μέλλοντος με τα εργαλεία που είναι απαραίτητα για τον αποτελεσματικό σχεδιασμό του κύκλου ζωής και την αποτελεσματική παραγωγή, χρήση και ανάκτηση, καθώς και με κατάλληλα οργανωτικά μοντέλα και βελτιωμένα μοντέλα διαχείρισης των γνώσεων.

- Ανάπτυξη ευέλικτων και νοημόνων συστημάτων παραγωγής. Στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η μεταστροφή της βιομηχανίας προς συστήματα παραγωγής και οργάνωσης που θα βασίζονται περισσότερο στις γνώσεις και προς μια περισσότερο ολιστική προσέγγιση της παραγωγής, η οποία θα συνεκτιμά όχι μόνο το υλισμικό και το λογισμικό αλλά και τα άτομα και τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα μαθαίνουν και μοιράζονται τις γνώσεις τους.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: καινοτόμες, αξιόπιστες, νοήμονες και οικονομικά αποδοτικές διεργασίες και συστήματα βιομηχανικής παραγωγής, και ενσωμάτωση αυτών στο εργοστάσιο του μέλλοντος: ενσωμάτωση υβριδικών τεχνολογιών βασιζόμενων σε νέα υλικά και στην κατεργασία τους, μικροσυστημάτων και αυτοματοποίησης, εξοπλισμού παραγωγής υψηλής ακρίβειας. ενσωμάτωση τεχνολογιών ΤΠΕ και τεχνολογιών ανίχνευσης και ελέγχου.

- Συστημική έρευνα και έλεγχος των κινδύνων. Στόχος είναι να ενισχυθεί η συμμόρφωση των βιομηχανικών συστημάτων προς τις αρχές τηςβιώσιμης ανάπτυξης και να μειωθούν, κατά ουσιαστικό και μετρήσιμο τρόπο, οι επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία, χάρη σε νέες βιομηχανικές προσεγγίσεις καθώς και στη βελτίωση της απόδοσης και της αξιοποίησης των πόρων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη νέων διατάξεων και συστημάτων καθαρής, ασφαλούς, και μικρότερης εντάσεως άνθρακα, παραγωγής. ενίσχυση της υπευθυνότητας των επιχειρήσεων όσον αφορά τα προϊόντα τους, την κατανάλωση πόρων και τη διαχείριση των βιομηχανικών αποβλήτων. μελέτη των αλληλεπιδράσεων "παραγωγής-χρήσης-κατανάλωσης" και των κοινωνικοοικονομικών τους επιπτώσεων.

- Βελτιστοποίηση του κύκλου ζωής των βιομηχανικών συστημάτων, προϊόντων και υπηρεσιών. Τα προϊόντα και η παραγωγή θα πρέπει όχι μόνο να πληρούν τις απαιτήσεις νοημοσύνης, οικονομικής απόδοσης, ασφάλειας και οικολογικής απόδοσης, αλλά και να έχουν όλο και περισσότερο ως γνώμονα τον κύκλο ζωής και την παροχή υπηρεσιών. Βασικός στόχος είναι συνεπώς η ανάπτυξη νέων βιομηχανικών λύσεων οι οποίες θα έχουν ως γνώμονα τον κύκλο ζωής και θα ανοίγουν τον δρόμο σε νέα προϊόντα, στην οργανωτική καινοτομία, στην αποτελεσματική διαχείριση των πληροφοριών και στη μετατροπή των πληροφοριών σε γνώσεις αξιοποιήσιμες σε όλα τα στάδια της αλυσίδας αξίας.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: συστήματα καινοτόμων προϊόντων-υπηρεσιών, τα οποία βελτιστοποιούν την αλυσίδα αξίας "σχεδιασμός-παραγωγή-υπηρεσία-τέλος κύκλου ζωής" μέσω της ανάπτυξης και της χρήσης υβριδικών τεχνολογιών και νέων οργανωτικών δομών.

1.1.4 Αεροναυτική και διάστημα

Χάρη στις αξιόλογες τεχνολογικές και βιομηχανικές ικανότητες που ανέπτυξε κατά τις τελευταίες δεκαετίες στον τομέα της αεροναυτικής και της εκμετάλλευσης του διαστήματος, η Ευρώπη συνέβαλε κατά πολλούς και ποικίλους τρόπους στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της και στην οικονομική ανάπτυξη τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης. Τα προκύψαντα οικονομικά πλεονεκτήματα, τα οποία φαίνονται καθαρά από το υψηλό επίπεδο επαγγελματικής εξειδίκευσης και το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου, μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση στην αναβάθμιση της ανταγωνιστικότητας άλλων συναφών οικονομικών κλάδων.

Παρότι συνιστούν δύο ξεχωριστούς τομείς, η αεροναυτική και το διάστημα έχουν ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά: εξαιρετικά υψηλή ένταση Ε&A, μακρόχρονη φάση ανάπτυξης, πολύ υψηλές ανάγκες επενδύσεων. Λόγω της στρατηγικής σημασίας των συγκεκριμένων τομέων αλλά και του σκληρού ανταγωνισμού και των αυξανόμενων περιβαλλοντικών περιορισμών που αντιμετωπίζουν, χρειάζονται ακατάβλητες προσπάθειες συνεχούς υπέρβασης των επιπέδων τεχνολογικής αριστείας μέσω της εδραίωσης και σύγκλισης των δραστηριοτήτων ΕΤΑ στην Ευρώπη, με απώτερο στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου.

Η έρευνα στον χώρο της αεροναυτικής θα προγραμματιστεί με βάση το "στρατηγικό πρόγραμμα ερευνών" (SRA) που ενέκριναν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο της νέας συμβουλευτικής επιτροπής για την έρευνα στον χώρο της αεροναυτικής στην Ευρώπη, το οποίο θα αποτελέσει και τη βάση προγραμματισμού για τα εθνικά προγράμματα. Κατ'αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί μεγαλύτερη συμπληρωματικότητα και συνεργασία μεταξύ των εθνικών και των κοινοτικών προσπαθειών στον συγκεκριμένο χώρο. Η έρευνα στον χώρο του διαστήματος θα προγραμματιστεί με βάση την ευρωπαϊκή στρατηγική για το διάστημα, και θα έχει ως στόχο τη συγκέντρωση των βασικών συντελεστών για την υλοποίηση έργων κοινού ενδιαφέροντος και τη διασφάλιση της συνέργειας με τις δραστηριότητες ΕΤΑ άλλων φορέων, όπως π.χ. οι υπηρεσίες διαστήματος, το Eurocontrol και η βιομηχανία. Επιπλέον, θα διερευνηθούν οι δυνατότητες που προσφέρουν οι σχετικές διατάξεις της συνθήκης για την υποστήριξη, κατά περίπτωση, των πρωτοβουλιών αυτών.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Αεροναυτική

Στην έκθεση "Vision 2020" που συνέταξαν διακεκριμένες ευρωπαϊκές προσωπικότητες στον χώρο της αεροναυτικής, επισημαίνεται η ανάγκη βελτιστοποίησης των κοινοτικών και εθνικών ερευνητικών προσπαθειών για την υλοποίηση ενός κοινού οράματος και ενός στρατηγικού προγράμματος ερευνών. Σύμφωνα με τις σχετικές συστάσεις, η έρευνα θα εστιασθεί στους 4 άξονες δράσης που παρατίθενται κατωτέρω. Οι ερευνητικές δραστηριότητες θα αφορούν τα εμπορικά αεροσκάφη μεσαίου και μεγάλου μεγέθους, συμπεριλαμβανομένων των συστημάτων και κατασκευαστικών τους στοιχείων, καθώς και τα ιπτάμενα στοιχεία και τα στοιχεία εδάφους των συστημάτων διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας.

- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας: Στόχος είναι να δοθεί στους 3 επιμέρους κλάδους της αεροναυπηγικής βιομηχανίας (δομή, κινητήρες και εξοπλισμός) η δυνατότητα να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους μειώνοντας, βραχυπρόθεσμα κατά 20% και μακροπρόθεσμα κατά 50%, το κόστος ανάπτυξης αεροσκαφών και το άμεσο επιχειρησιακό κόστος και βελτιώνοντας την άνεση των επιβατών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ολοκληρωμένα συστήματα και διεργασίες σχεδιασμού που θα ευθυγραμμίζονται με την έννοια της διευρυμένης επιχείρησης πολλαπλών τοποθεσιών και θα βασίζονται σε περισσότερο νοήμονες τεχνολογίες παραγωγής. νέες διαμορφώσεις αεροσκαφών, προηγμένη αεροδυναμική, υλικά και δομές, τεχνολογίες κινητήρων. μηχανικά, ηλεκτρικά και υδραυλικά συστήματα. βελτίωση των συνθηκών περιβάλλοντος θαλάμου επιβατών και χρήση υπηρεσιών πολυμέσων για τη βελτίωση της άνεσης των επιβατών.

- Μείωση των επιπτώσεων στο περιβάλλον από άποψη εκπομπών του κινητήρα και θορύβου. Όσον αφορά τις εκπομπές, θα πρέπει να επιτευχθούν οι στόχοι που καθορίστηκαν στο Κυότο και να αντισταθμιστεί η μελλοντική αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας, με μακροπρόθεσμη μείωση των εκπομπών CO2 κατά 50%, και μείωση των εκπομπών NOx βραχυπρόθεσμα κατά 20% και μακροπρόθεσμα κατά 80%. Όσον αφορά τον θόρυβο, στόχος είναι η μείωση των ηχητικών οχλήσεων εκτός της περιμέτρου των αερολιμένων, και συγκεκριμένα η μείωση των επιπέδων θορύβου βραχυπρόθεσμα κατά 4-5 dB και μακροπρόθεσμα κατά 10 dB.

Οι εργασίες θα εστιασθούν στα εξής: τεχνικές καύσης και πρόωσης χαμηλών εκπομπών, τεχνολογίες κινητήρων και αντίστοιχα συστήματα ελέγχου, τεχνικές χαμηλής αεροδυναμικής αντίστασης, ελαφροβαρείς δομές αεροσκαφών και υλικά ανθεκτικά σε υψηλές θερμοκρασίας, καθώς και βελτιωμένες επιχειρησιακές διαδικασίες πτήσης. τεχνολογίες κινητήρων και προωθητικών συστημάτων, αεροακουστική για τη μείωση του θορύβου σε επίπεδο δομής του αεροσκάφους, προηγμένα συστήματα ελέγχου του θορύβου καθώς και καινοτόμες επιχειρησιακές διαδικασίες πτήσης στα περίχωρα των αερολιμένων.

- Βελτίωση της ασφάλειας των αεροσκαφών. Στόχος είναι βραχυπρόθεσμα ο υποδιπλασιασμός, και μακροπρόθεσμα ο υποπενταπλασιασμός, του αριθμού των ατυχημάτων, ούτως ώστε να αντισταθμιστεί η αύξηση των αεροπορικών μετακινήσεων.

Όσον αφορά την πρόληψη, η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: διερεύνηση συστημικών μοντέλων ασφάλειας, βελτίωση των ανεκτικών σε σφάλματα συστημάτων και του ανθρωποκεντρικού σχεδιασμού του θαλάμου διακυβέρνησης των αεροσκαφών, ούτως ώστε το πλήρωμα να έχει γνώση και έλεγχο της κατάστασης. Η έρευνα για τον μετριασμό των ατυχημάτων θα εστιασθεί στη βελτίωση των υλικών και των δομών καθώς και σε προηγμένα συστήματα ασφάλειας.

- Αύξηση της επιχειρησιακής ικανότητας και ασφάλειας του συστήματος αερομεταφορών. Στόχος είναι να βελτιστοποιηθεί η χρησιμοποίηση του εναέριου χώρου και των αερολιμένων, και κατά συνέπεια να μειωθούν οι καθυστερήσεις, μέσω ενός αδιάλειπτα ολοκληρωμένου ευρωπαϊκού συστήματος διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας το οποίο θα διευκολύνει την υλοποίηση της πρωτοβουλίας "Ενιαίος Ευρωπαϊκός Ουρανός".

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: αυτοματοποιημένα συστήματα υποβοήθησης (ιπτάμενα και εδάφους), συστήματα επικοινωνίας, πλοήγησης και εποπτείας καθώς και επιχειρησιακές διαδικασίες πτήσης που θα επιτρέπουν την εισαγωγή νέων εννοιών, συμπεριλαμβανομένης της έννοιας της "ελεύθερης πτήσης" (free-flight), στο μελλοντικό ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης της εναέριας κυκλοφορίας.

ii) Διάστημα

Στόχος είναι η υλοποίηση της ευρωπαϊκής στρατηγικής για το διάστημα, ιδίως μέσω της στοχοθέτησης και εστίασης των προσπαθειών της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος (ESA) και των κρατών μελών σε ένα μικρό αριθμό κοινών δράσεων κοινού ενδιαφέροντος. Θα δοθεί έμφαση σε δραστηριότητες που συμπληρώνουν εκείνες των υπηρεσιών διαστήματος (ενοποίηση των επίγειων και διαστημικών συστημάτων/υπηρεσιών και επίδειξη υπηρεσιών από άκρο σε άκρο). Οι δραστηριότητες αυτές θα καλύπτουν τα εξής:

- Galileo: το ευρωπαϊκό δορυφορικό σύστημα πλοήγησης GALILEO, το οποίο αναπτύσσεται από την Κοινή Επιχείρηση σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Διαστήματος, θα τεθεί σε λειτουργία το 2008. Οι υπηρεσίες που θα παρέχει αυτή η υποδομή θα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Η διαθεσιμότητα υπηρεσιών πλοήγησης και χρονισμού ακριβείας θα έχουν σημαντικές συνέπειες σε πολλούς τομείς.

Η Ευρώπη είναι σημαντικό να αποκτήσει την τεχνογνωσία και τις γνώσεις που είναι απαραίτητες ώστε να αξιοποιήσει την αναδυόμενη αυτή τεχνολογία κατά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη πολυτομεακών τεχνικών, συστημάτων και εργαλείων τα οποία θα βασίζονται στην παροχή υπηρεσιών πλοήγησης και χρονισμού ακριβείας. εξάπλωση της παροχής συνεκτικών και αδιάλειπτων υπηρεσιών υψηλού επιπέδου σε όλους τους τύπους περιβάλλοντος (αστικό περιβάλλον, εσωτερικοί και εξωτερικοί χώροι, ξηρά, θάλασσα, αέρας, κτλ.), σε συνέργεια με την παροχή άλλων υπηρεσιών (τηλεπικοινωνίες, επιτήρηση, παρατήρηση, κτλ.).

- GMES: στόχος είναι να προαχθεί η ανάπτυξη αγορών για δορυφορικές υπηρεσίες πληροφοριών, μέσω της ανάπτυξης τεχνολογιών οι οποίες να επιτρέπουν τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: αισθητήρες, δεδομένα και μοντέλα πληροφοριών που έχουν αναπτυχθεί εντός ή εκτός Ευρώπης, καθώς και ανάπτυξη πρωτοτύπων για επιχειρησιακές υπηρεσίες που να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένους τύπους ζήτησης (π.χ. πλανητικό περιβάλλον, χρήση των γαιών, απερήμωση, διαχείριση καταστροφών). Η έρευνα, η οποία θα αφορά, μεταξύ άλλων, την απόκτηση δεδομένων, τη συγκρότηση και αξιολόγηση μοντέλων που συνδυάζουν διαστημικά και επίγεια δεδομένα σε ένα ενοποιημένο επιχειρησιακό σύστημα πληροφοριών, θα πρέπει να χρησιμοποιεί δεδομένα μέσω δορυφόρου που προέρχονται από τον Envisat, τα μελλοντικά έργα EarthWatch και από άλλα συστήματα.

- Δορυφορικές τηλεπικοινωνίες: Οι δορυφορικές επικοινωνίες πρέπει να ενσωματωθούν στο ευρύτερο πλαίσιο των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων, και κυρίως να ενσωματωθούν με τα επίγεια συστήματα [17].

[17] Δεδομένων των στενών δεσμών που συνδέουν τις τεχνολογίες δορυφορικών επικοινωνιών και τις επίγειες τεχνολογίες, οι σχετικές εργασίες παρουσιάζονται στο πλαίσιο των συναφών δραστηριοτήτων του θεματικού πεδίου προτεραιότητας "Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας".

1.1.5 Ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία

Στόχος του παρόντος πεδίου προτεραιότητας είναι να εξασφαλίσει την υγεία και ευημερία των ευρωπαίων πολιτών, μέσω της καλύτερης κατανόησης της επίδρασης της διατροφής και των περιβαλλοντικών παραγόντων στην ανθρώπινη υγεία, και να τους προσφέρει ασφαλέστερα και υγιεινότερα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των ιχθυοπροϊόντων, τα οποία να βασίζονται σε πλήρως ελεγχόμενα και ολοκληρωμένα συστήματα γεωργικής και αλιευτικής παραγωγής. Αναθεωρώντας την παραδοσιακή προσέγγιση "από το αγρόκτημα έως το τραπέζι", το παρόν θεματικό πεδίο προτεραιότητας επιδιώκει να εξασφαλίσει ότι η προστασία του καταναλωτή θα είναι ο βασικός κατευθυντήριος άξονας της ανάπτυξης αλυσίδων παραγωγής νέων και ασφαλέστερων τροφίμων και ζωοτροφών, δηλ. "από το τραπέζι έως το αγρόκτημα".

Αυτή η προσέγγιση, η οποία λαμβάνει ως γνώμονα τον τελικό χρήστη, αντικατοπτρίζεται στους επτά ειδικούς ερευνητικούς στόχους. Θα δοθεί προτεραιότητα σε ολοκληρωμένες ερευνητικές προσεγγίσεις που να καλύπτουν περισσότερους του ενός ειδικούς στόχους.

Προτεραιότητες της έρευνας

- Επιδημιολογία των παθήσεων που συνδέονται με τη διατροφή και των διαφόρων τύπων γενετικής προδιάθεσης: Στόχος είναι η μελέτη των σύνθετων αλληλεπιδράσεων μεταξύ της πρόσληψης τροφής και του μεταβολισμού, του ανοσοποιητικού συστήματος, του γενετικού υπόβαθρου και των περιβαλλοντικών παραγόντων προκειμένου να εντοπισθούν οι βασικοί παράγοντες κινδύνου και να αναπτυχθούν ευρωπαϊκές κοινές βάσεις δεδομένων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: επιδημιολογικές μελέτες των επιπτώσεων της διατροφής, της σύνθεσης των τροφίμων και του τρόπου ζωής στην υγεία και στην πρόληψη ή ανάπτυξη συγκεκριμένων ασθενειών, αλλεργιών και διαταραχών. μέθοδοι μέτρησης και ανάλυσης της σύνθεσης των τροφίμων και των διαιτητικών πρακτικών και μοντέλα αξιολόγησης κινδύνων, επιδημιολογικά και παρεμβατικά μοντέλα. επίδραση της γενετικής ποικιλότητας χάρη στην πρόοδο της λειτουργικής γονιδιωματικής.

- Επιπτώσεις της διατροφής, και ιδίως των τροφίμων που περιέχουν γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, στην υγεία: Στόχος είναι να δημιουργηθεί η επιστημονική βάση για τη βελτίωση της υγείας μέσω της διατροφής και για την ανάπτυξη νέων υγιεινών τροφίμων, χάρη στην καλύτερη κατανόηση του μεταβολισμού των τροφίμων και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν σήμερα η πρωτεϊνωματική και η βιοτεχνολογία.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: γενική σχέση μεταξύ της διατροφής και της υγείας, συστατικά των τροφίμων, επιπτώσεις των παθογόνων παραγόντων, των χημικών προσμείξεων και των νέων παραγόντων τύπου πρωτεϊνίου (prion) στη λειτουργία του οργανισμού. πρόληψη των ασθενειών. ανάγκες σε θρεπτικές ουσίες και στρατηγικές παρέμβασης για τη βελτίωση της υγείας. καθοριστικοί παράγοντες της στάσης των καταναλωτών έναντι των τροφίμων και της παραγωγής τροφίμων. ιδιότητες των τροφίμων επωφελείς για την υγεία. μέθοδοι αξιολόγησης των κινδύνων/οφελών που παρουσιάζουν οι θρεπτικές ουσίες και οι βιοενεργές ενώσεις. ιδιαιτερότητες των διαφόρων ηλικιακών ομάδων, ιδίως δε των ηλικιωμένων καταναλωτών.

- Μέθοδοι "ανιχνευσιμότητας", ιδίως των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων βασιζόμενων στις πρόσφατες εξελίξεις της βιοτεχνολογίας: Στόχος είναι η ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης προκειμένου να εξασφαλισθεί πλήρης ανιχνευσιμότητα, από την προέλευση των πρώτων υλών έως την εμπορική διάθεση των τροφίμων, και για να αυξηθεί συνεπώς η εμπιστοσύνη των καταναλωτών στην προσφορά τροφίμων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ανάπτυξη, έλεγχος καταλληλότητας και εναρμόνιση τεχνολογιών και μεθόδων για τη διασφάλιση πλήρους ανιχνευσιμότητας καθ'όλο το μήκος της τροφικής αλυσίδας. κλιμάκωση, εφαρμογή και έλεγχος καταλληλότητας μεθόδων σε ολόκληρες τροφικές αλυσίδες. διασφάλιση γνησιότητας. καταλληλότητα της επισήμανσης και νέα κριτήρια για τα κρίσιμα σημεία ελέγχου της εκτίμησης κινδύνων (HACCP).

- Μέθοδοι ανάλυσης και ανίχνευσης των χημικών προσμείξεων και των παθογόνων μικροοργανισμών (ιοί, βακτηρίδια, παράσιτα και νέοι παράγοντες τύπου πρωτεϊνίου/prion): Στόχος είναι η συμβολή στην ανάπτυξη, βελτίωση, έλεγχο καταλληλότητας και εναρμόνιση αξιόπιστων και οικονομικά αποδοτικών στρατηγικών δειγματοληψίας και μέτρησης που θα επιτρέπουν έλεγχο της ασφάλειας της προσφοράς τροφίμων και ζωοτροφών και θα παράγουν ακριβή στοιχεία για την ανάλυση κινδύνων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: μέθοδοι και πρότυπα ανάλυσης και ανίχνευσης παθογόνων παραγόντων και χημικών προσμείξεων στα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των προκανονιστικών πτυχών. μοντελοποίηση και μέθοδοι για τη βελτίωση των υφιστάμενων στρατηγικών πρόληψης και επαλήθευσης των μετρήσεων. δοκιμές ανίχνευσης και γεωγραφική χαρτογράφηση των πρωτεϊνίων. μεταφορά των πρωτεϊνίων μέσω της ύλης και επίδραση του περιβάλλοντος.

- Ασφαλέστερες μέθοδοι παραγωγής και υγιεινότερα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων όσων βασίζονται στις βιοτεχνολογίες και στις μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας: Στόχος είναι η ανάπτυξη γεωργικών συστημάτων με μικρότερους συντελεστές παραγωγής και η βελτίωση των διεργασιών μεταποίησης, προκειμένου να εξασφαλισθεί η παραγωγή ασφαλέστερων και υγιεινών τροφίμων και ζωοτροφών και για να βελτιωθεί η ποιότητα των τροφίμων και των ζωοτροφών μέσω της χρήσης καινοτόμων τεχνολογιών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: μεμονωμένη και συγκριτική αξιολόγηση, από άποψη ασφάλειας, ποιότητας και ανταγωνιστικότητας, των παραδοσιακών, των βιολογικών και των βασιζόμενων σε ΓΤΟ μεθόδων παραγωγής/μεταποίησης και τροφίμων, και βελτίωση αυτών μέσω της αναβάθμισης της μεταχείρισης των ζώων και των μεθόδων γεωργικής εκμετάλλευσης και διαχείρισης των αποβλήτων. βελτίωση των μεθόδων παραγωγής και καινοτόμες τεχνολογίες.

- Επιπτώσεις της διατροφής των ζώων, και της εν προκειμένω χρήσης διαφορετικής προέλευσης υποπροϊόντων, στην υγεία του ανθρώπου: Στόχος είναι να κατανοηθεί καλύτερα ο ρόλος των ζωοτροφών για την ασφάλεια των τροφίμων, να μειωθεί η χρήση ανεπιθύμητων πρώτων υλών και να αναπτυχθούν εναλλακτικοί τύποι ζωοτροφών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: επιδημιολογικές μελέτες των ασθενειών που οφείλονται στα τρόφιμα λόγω των χρησιμοποιούμενων ζωοτροφών. επίδραση των πρώτων υλών -συμπεριλαμβανομένων των αποβλήτων και υποπροϊόντων διαφόρου προέλευσης, των μεθόδων επεξεργασίας, των πρόσθετων ουσιών και των κτηνιατρικών φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις ζωοτροφές- στην υγεία των ζώων και του ανθρώπου. βελτίωση της διαχείρισης των αποβλήτων, ώστε να εξασφαλισθεί ο αποκλεισμός συγκεκριμένων ακατάλληλων και υψηλού κινδύνου υλών από την τροφική αλυσίδα. καινοτόμες πηγές πρωτεΐνης, λίπους και ενέργειας, άλλες πλην των κρεατοστεάλευρων, για τη βελτιστοποίηση της ανάπτυξης και του αναπαραγωγικού δυναμικού του ζώων καθώς και της ποιότητας των τροφίμων.

- Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι για την υγεία: Στόχος είναι να προσδιορισθούν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες που είναι επιβλαβείς για την υγεία, να κατανοηθούν οι ενεχόμενοι μηχανισμοί και να ανεβρεθούν μέθοδοι πρόληψης ή ελαχιστοποίησης των σχετικών επιπτώσεων και κινδύνων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: προσδιορισμός των αιτιωδών παραγόντων των προβλημάτων υγείας που οφείλονται στο περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των ρυπογόνων παραγόντων και των φυσιολογικών μηχανισμών. κατανόηση των οδών έκθεσης, εκτίμηση της σωρευτικής και μεικτής έκθεσης και της έκθεσης σε χαμηλές δόσεις. μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. προσδιορισμός και προστασία των ιδιαίτερα ευπαθών υπο-ομάδων πληθυσμού. περιβαλλοντικοί παράγοντες και μηχανισμοί που ευθύνονται για την αύξηση των αλλεργιών. επιπτώσεις των παραγόντων που διαταράσσουν τις ενδοκρινικές λειτουργίες. χρόνια χημική ρύπανση και μεικτή περιβαλλοντική έκθεση, μετάδοση ασθενειών μέσω των υδάτων (παράσιτα, ιοί, βακτηρίδια, κτλ.).

1.1.6 Αειφόρος ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή

Η συνθήκη επιβεβαιώνει τηνβιώσιμη ανάπτυξη ως κεντρικό στόχο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η αλλαγή του κλίματος, η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, οι βιώσιμες μεταφορές, η προστασία της φύσης και η αλληλεπίδραση αυτών με τις ανθρώπινες δραστηριότητες δικαιολογούν την ανάληψη της παρούσας ερευνητικής δράσης. Στόχος των δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν στο συγκεκριμένο πεδίο προτεραιότητας είναι η ενίσχυση των επιστημονικών και τεχνολογικών ικανοτήτων που χρειάζεται η Ευρώπη ώστε να είναι σε θέση να εφαρμόσει ένα μοντέλοβιώσιμης ανάπτυξης και να συνεισφέρει ουσιαστικά στις προσπάθειες που καταβάλλονται σε διεθνές επίπεδο για την κατανόηση και τον έλεγχο της πλανητικής μεταβολής και για τη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων.

1.1.6.1 Τεχνολογίες στην υπηρεσία τηςβιώσιμης ανάπτυξης

Οι στρατηγικοί στόχοι αφορούν τη μείωση των αερίων θερμοκηπίου και των ρυπογόνων εκπομπών, την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού, την ισορροπημένη χρήση των διαφόρων μέσων μεταφοράς, καθώς και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Για τη βραχυπρόθεσμη επίτευξη των στόχων αυτών, απαιτούνται ερευνητικές προσπάθειες μεγάλης κλίμακας ώστε να προαχθεί, αφενός, η εξάπλωση των υπό ανάπτυξη τεχνολογιών και, αφετέρου, η αλλαγή των μοντέλων συμπεριφοράς όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας και τη ζήτηση μεταφορών. Για τη μακροπρόθεσμη επίτευξη τηςβιώσιμης ανάπτυξης απαιτούνται εξίσου σημαντικές προσπάθειες ΕΤΑ ούτως ώστε να διασφαλισθεί η διαθεσιμότητα -υπό οικονομικά ελκυστικούς όρους- ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, υδρογόνου και στοιχείων καυσίμου τα οποία είναι εγγενώς μη ρυπογόνα, καθώς και για να αρθούν οι φραγμοί που εμποδίζουν την καθιέρωσή τους.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Ερευνητικές δραστηριότητες βραχυπρόθεσμης και μεσοπρόθεσμης εμβέλειας

Η κοινοτική ΕΤΑ είναι ένα από τα βασικά μέσα που μπορούν να συμβάλουν στην ουσιαστική αλλαγή των σημερινών μη αειφόρων μοντέλων ανάπτυξης -τα οποία χαρακτηρίζονται από αυξανόμενη εξάρτηση από τα εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, συνεχώς αυξανόμενη ενεργειακή ζήτηση, αυξανόμενη συμφόρηση του συστήματος μεταφορών και αυξανόμενα επίπεδα εκπομπών CO2- προσφέροντας νέες τεχνολογικές λύσεις οι οποίες θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά τη συμπεριφορά των καταναλωτών/χρηστών σε βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη βάση. Οι τεχνολογικές λύσεις που θα προταθούν αναμένεται να προέρχονται από πιλοτικά περιβάλλοντα καταναλωτών/χρηστών, να αποτελέσουν αντικείμενο επίδειξης σε τέτοια περιβάλλοντα και να αφορούν τεχνικά αλλά και οργανωτικά, θεσμικά, χρηματοοικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.

- Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποτελεσματικότερη και καθαρότερη χρήση της ενέργειας, ιδίως στις αστικές περιοχές, νέες τεχνικές λύσεις για ενεργειακά αποδοτικές και καθαρότερες μεταφορές: Στόχος είναι, αφενός, να αναπτυχθούν ενεργειακά αποδοτικές τεχνολογίες οι οποίες θα οδηγήσουν σε μείωση της ζήτησης ορυκτών καυσίμων, ενθαρρύνοντας μια οικολογική συμπεριφορά ως προς την κατανάλωση ενέργειας σε ανόμοιες κοινότητες χρηστών και θα επιφέρουν εξοικονόμηση ενέργειας της τάξης του 12% μέχρι το 2010 και, αφετέρου, να μεταστραφεί το ενεργειακό ισοζύγιο προς πιο αειφόρα ενεργειακά συστήματα που θα συνδυάζουν παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και νέες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, προκειμένου να αυξηθεί το μερίδιο των συστημάτων ανανεώσιμης ενέργειας από 6% σε 12% μέχρι το 2010.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: αύξηση της οικονομικής απόδοσης και της αξιοπιστίας των κυριότερων νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, και συνδυασμός αυτών με τη συμβατική παραγωγή μεγάλης κλίμακας και διανομή ενέργειας. ενεργειακή αποδοτικότητα σε επίπεδο κτιρίων, συστημάτων κεντρικής θέρμανσης και συνδυασμένης παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας-θερμότητας (CHP). δυνατότητες επέμβασης στη ζήτηση με σκοπό τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας. νέες μορφές καθαρών αστικών μεταφορών. εξορθολογισμός της χρήσης των ιδιωτικών οχημάτων. ολοκλήρωση νέων τεχνικών λύσεων για ενεργειακώς αποδοτικά οχήματα και νέα/εναλλακτικά καύσιμα.

- Αειφόρες μεταφορές. Η Κοινή Πολιτική Μεταφορών προβλέπει ότι η ζήτηση εμπορευματικών και επιβατικών μεταφορών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα αυξηθεί κατά 38% και 24% αντιστοίχως μέχρι το 2010 (έτος αναφοράς: 1998). Η αντίστοιχη αύξηση της κυκλοφορίας θα πρέπει να απορροφηθεί από τα ήδη κορεσμένα δίκτυα μεταφορών, ενώ οι τάσεις δείχνουν ότι αναμένεται να αυξηθεί το μερίδιο των λιγότερο οικολογικών μέσων μεταφοράς. Στόχος κατά συνέπεια είναι, αφενός, να καταπολεμηθεί η κυκλοφοριακή συμφόρηση και, αφετέρου, να επιβραδυνθούν ή να αναστραφούν αυτές οι αντίθετες προς τηνβιώσιμη ανάπτυξη τάσεις, με αλλαγή των ισορροπιών μεταξύ των διαφόρων μέσων μεταφοράς. Οι βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες δράσεις θα αποβλέπουν στην ανάπτυξη νέων τεχνικών λύσεων και τεχνολογιών και στην ενσωμάτωσή τους στο σύστημα μεταφορών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ασφαλέστερες και οικολογικότερες μεταφορές, ιδίως οδικές και θαλάσσιες. ολοκλήρωση νοημόνων συστημάτων μεταφοράς για την αποτελεσματική διαχείριση της υποδομής. εξασφάλιση της διαλειτουργικότητας των σιδηροδρόμων. ανάπτυξη της διατροπικότητας των επιβατικών και εμπορευματικών μεταφορών, με βελτίωση της διαχείρισης της υλικοτεχνικής αλυσίδας και τυποποίηση των μονάδων φόρτωσης.

ii) Ερευνητικές δραστηριότητες μακροπρόθεσμης εμβέλειας

Σε πιο μακροπρόθεσμη βάση, στόχος είναι η ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τεχνολογιών του υδρογόνου και στοιχείων καυσίμου τα οποία να είναι εγγενώς οικολογικά και να μπορούν να ενσωματωθούν ικανοποιητικά σε ένα αειφόρο σύστημα συνδυασμένων πηγών ενέργειας για σταθερές εφαρμογές και για τις μεταφορές. Με αυτό τον τρόπο θα επιτευχθεί περαιτέρω μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου πέραν της προθεσμίας του 2010 που καθορίστηκε στο Κυότο. Η μελλοντική ανάπτυξη των τεχνολογιών αυτών σε μεγάλη κλίμακα θα είναι δυνατή μόνο εάν μειωθεί σημαντικά το κόστος τους και εάν βελτιωθεί γενικά η ανταγωνιστικότητά τους έναντι των συμβατικών πηγών ενέργειας.

- Στοιχεία καυσίμου: τα στοιχεία καυσίμου αντιπροσωπεύουν μια αναδυόμενη τεχνολογία η οποία αναμένεται να αντικαταστήσει, μακροπρόθεσμα, ένα μεγάλο μέρος των συστημάτων καύσης που χρησιμοποιούνται σήμερα στη βιομηχανία, στα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, δεδομένου ότι προσφέρει υψηλότερη αποδοτικότητα, χαμηλότερα επίπεδα ρύπανσης και δυνατότητες μείωσης του κόστους. Ο μακροπρόθεσμος στόχος όσον αφορά το κόστος είναι 50 ευρώ/kW για τις οδικές μεταφορές και 300 ευρώ/kW για τις σταθερές εφαρμογές και τα στοιχεία καυσίμου/ηλεκτρολυτικές κυψέλες μεγάλης διάρκειας ζωής.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: μείωση του κόστους παραγωγής των στοιχείων καυσίμου και του κόστους των εφαρμογών στα κτίρια, στις μεταφορές και στην αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. προηγμένα υλικά για στοιχεία καυσίμου χαμηλών και υψηλών θερμοκρασιών που προορίζονται για τις προαναφερόμενες εφαρμογές.

- Υδρογόνο: η καθιέρωση του υδρογόνου ως φορέα ενέργειας αποτελεί βασικό μέσο για την ενεργειακή βιωσιμότητα της οικονομίας του αύριο. Ο μακροπρόθεσμος στόχος είναι να επιτευχθεί ενεργειακό κόστος ισοδύναμο με το κόστος, άνευ φόρων, των συμβατικών καυσίμων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: καθαρή και οικονομικώς αποδοτική παραγωγή υδρογόνου από ορυκτά καύσιμα (συμπεριλαμβανομένης της παγίδευσης και υπόγειας αποθήκευσης CO2). οικονομικώς αποδοτική παραγωγή υδρογόνου μέσω ηλεκτρόλυσης από ανανεώσιμη και πυρηνική ενέργεια. υποδομή υδρογόνου, συμπεριλαμβανομένης της μεταφοράς, της διανομής, της αποθήκευσης και χρησιμοποίησης.

- Ηλιακές φωτοβολταϊκές τεχνολογίες και βιομάζα: Τα φωτοβολταϊκά αναμένεται ότι μακροπρόθεσμα θα συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στον ενεργειακό εφοδιασμό τόσο παγκοσμίως όσο και στην ΕΕ. Στόχος είναι να παρακαμφθεί ο σημαντικός φραγμός του υψηλού κόστους επενδύσεων, το οποίο αναμένεται να υποτετραπλασιασθεί. Ο γενικός στόχος για τη βιομάζα είναι να καταστεί η βιοενέργεια ανταγωνιστική έναντι των συμβατικών καυσίμων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: (για τα φωτοβολταϊκά) το σύνολο της αλυσίδας παραγωγής, από τις βασικές ύλες έως τα φωτοβολταϊκά συστήματα, καθώς και η ενσωμάτωση των φωτοβολταϊκών στα ενδιαιτήματα και σε φωτοβολταϊκά συστήματα μεγάλης κλίμακας, τάξεως MW, για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. (για τη βιομάζα) φραγμοί στην αλυσίδα εφοδιασμού-χρήσης της βιομάζας στους ακόλουθους τομείς: τεχνολογίες καύσης, τεχνολογίες εξαερίωσης για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και Η2/συνθετικού αερίου, και βιοκαυσίμων για τις μεταφορές.

1.1.6.2 Πλανητική μεταβολή

Η πλανητική μεταβολή περιλαμβάνει τις σύνθετες δυναμικές αλλαγές που σημειώνονται, σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες, στα φυσικά, χημικά και βιολογικά στοιχεία του γήινου συστήματος (δηλ. ατμόσφαιρα, ωκεανοί και εδάφη), ιδίως δε εκείνες που οφείλονται σε ανθρώπινες δραστηριότητες. Στόχος του παρόντος πεδίου προτεραιότητας είναι να ενισχυθεί η ικανότητα κατανόησης, ανίχνευσης και πρόβλεψης της πλανητικής μεταβολής και να αναπτυχθούν στρατηγικές πρόληψης, μετριασμού και προσαρμογής, ιδίως όσον αφορά τα παντός τύπου αέρια θερμοκηπίου, σε στενή σύνδεση με τα σχετικά διεθνή ερευνητικά προγράμματα και σύμφωνα με τις σχετικές συμβάσεις, όπως το Πρωτόκολλο του Κυότο. Ο καλύτερος τρόπος για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι η ανάληψη δραστηριοτήτων οι οποίες θα αποβλέπουν στην ανάπτυξη των κοινών και ολοκληρωμένων προσεγγίσεων που είναι απαραίτητες για την υλοποίηση τηςβιώσιμης ανάπτυξης, λαμβάνοντας υπόψη τις περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές πτυχές της, καθώς και τις επιπτώσεις της πλανητικής μεταβολής σε όλες τις χώρες και τις περιοχές του κόσμου. Για το σκοπό αυτό, θα προαχθεί η σύγκλιση των ευρωπαϊκών και εθνικών ερευνητικών προσπαθειών προκειμένου να επιτευχθεί συναίνεση ως προς τον καθορισμό των επιστημονικών κατωφλίων αειφορίας και μεθόδων εκτίμησης, και θα ενθαρρυνθεί η διεθνής συνεργασία ούτως ώστε να αναπτυχθούν κοινές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της πλανητικής μεταβολής.

Προτεραιότητες της έρευνας

- Αντίκτυπος και μηχανισμοί των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο κλίμα και των "καταβοθρών" άνθρακα (ωκεανοί, δάση, εδάφη): Στόχος είναι να εντοπισθούν και να περιγραφούν οι διεργασίες πλανητικής μεταβολής, να βελτιωθεί η πρόβλεψη των παγκόσμιων και περιφερειακών επιπτώσεών τους, να αξιολογηθούν οι δυνατότητες μετριασμού αυτών των επιπτώσεων, και να βελτιωθεί η πρόσβαση των ευρωπαίων ερευνητών σε εγκαταστάσεις και πλατφόρμες ερευνών με αντικείμενο την πλανητική μεταβολή.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: κατανόηση και ποσοτικός προσδιορισμός, αφενός, των αλλαγών που σημειώνονται στον κύκλο του άνθρακα και στον κύκλο του αζώτου και, αφετέρου, του ρόλου των πηγών των παντός τύπου αερίων θερμοκηπίου και των καταβοθρών στη χερσαία και θαλάσσια βιόσφαιρα. επιρροή της δυναμικής και της μεταβλητότητας του κλίματος και επιδράσεις επ'αυτών, θαλάσσια και ατμοσφαιρική χημεία, και οι μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. κατανόηση και πρόβλεψη της μεταβολής του κλίματος του πλανήτη. συνδεόμενα φαινόμενα (π.χ. Ελ Νίνιο, εξάντληση του στρατοσφαιρικού όζοντος, αλλαγές στη στάθμη της θάλασσας και στην κυκλοφορία των ωκεανών). και επιπτώσεις.

- Κύκλος του ύδατος: Στόχος είναι να αξιολογηθούν οι επιπτώσεις της πλανητικής μεταβολής, ιδίως δε της αλλαγής του κλίματος, στον κύκλο, στην ποιότητα και τη διαθεσιμότητα του ύδατος, και να δημιουργηθούν οι βάσεις για εργαλεία διαχείρισης με σκοπό τον μετριασμό των επιπτώσεων αυτών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος στις υδρολογικές μεταβλητές, στην κατανομή υπόγειων/επιφανειακών υδάτων, στα οικοσυστήματα γλυκών υδάτων και υγροτόπων και στην ποιότητα του ύδατος. ο καθοριστικός ρόλος των ωκεανών στον πλανητικό κύκλο του ύδατος. στρατηγικές διαχείρισης και αποτελέσματα. σενάρια ζήτησης και διαθεσιμότητας ύδατος.

- Βιοποικιλότητα, προστασία των γενετικών πόρων, λειτουργία των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και αλληλεπίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τα οικοσυστήματα αυτά: Στόχος είναι η καλύτερη κατανόηση της θαλάσσιας και χερσαίας βιοποικιλότητας και της λειτουργίας των θαλάσσιων και χερσαίων οικοσυστημάτων, η κατανόηση και ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στα δύο αυτά στοιχεία, και η διασφάλιση της αειφορίας των φυσικών πόρων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: αξιολόγηση και πρόβλεψη των αλλαγών της βιοποικιλότητας, δομής, λειτουργίας και δυναμικής των οικοσυστημάτων, και των υπηρεσιών που προσφέρουν. σχέσεις μεταξύ κοινωνίας, οικονομίας, βιοποικιλότητας και ενδιαιτημάτων. ολοκληρωμένη αξιολόγηση παραγόντων καθοριστικών για τη βιοποικιλότητα και για τον μετριασμό της απώλειας βιοποικιλότητας. εκτίμηση κινδύνων και δυνατότητες διαχείρισης, διατήρησης και αποκατάστασης.

- Μηχανισμοί της απερήμωσης και των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με την αλλαγή του κλίματος: Στόχος είναι να κατανοηθούν οι σχέσεις μεταξύ της αλλαγής του κλίματος και των μηχανισμών της απερήμωσης και των φυσικών καταστροφών, ούτως ώστε να βελτιωθούν η εκτίμηση και πρόβλεψη των κινδύνων και των επιπτώσεων, οι μέθοδοι υποστήριξης της λήψης αποφάσεων και οι στρατηγικές αειφόρου διαχείρισης των εδαφών και των παράκτιων περιοχών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: ολοκληρωμένη και μεγάλης κλίμακας αξιολόγηση της υποβάθμισης και απερήμωσης των γαιών/εδαφών στην Ευρώπη και σχετικές στρατηγικές πρόβλεψης και μετριασμού. μακροπρόθεσμη πρόβλεψη των υδρογεωλογικών κινδύνων που συνδέονται με την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη. παρακολούθηση, χαρτογράφηση και στρατηγικές διαχείρισης των φυσικών κινδύνων. βελτίωση της ετοιμότητας αντιμετώπισης των καταστροφών καθώς και της ικανότητας μετριασμού των επιπτώσεών τους.

- Συστήματα παρατήρησης των μεταβολών του κλίματος του πλανήτη: Στόχος είναι η συστηματική παρατήρηση των κλιματικών παραμέτρων προκειμένου να ενισχυθεί η έρευνα με αντικείμενο την αλλαγή του κλίματος, να παγιωθούν οι μακροχρόνιες παρατηρήσεις ενόψει της μοντελοποίησης και πρόβλεψης του θαλάσσιου, χερσαίου και ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, να δημιουργηθούν κοινές ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων και να υποστηριχθεί η υλοποίηση διεθνών προγραμμάτων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: παρατήρηση των βασικών θαλάσσιων, χερσαίων και ατμοσφαιρικών παραμέτρων που είναι απαραίτητες για την έρευνα με αντικείμενο την αλλαγή του κλίματος του πλανήτη και για τις σχετικές στρατηγικές διαχείρισης, καθώς και παρατήρηση των ακραίων κλιματικών συμβάντων. μεγάλα δίκτυα παρατήρησης/παρακολούθησης/επιτήρησης/μοντελοποίησης (λαμβάνοντας υπόψη τις εξελίξεις του GMES και παρέχοντας μια ευρωπαϊκή διάσταση στα G3OS).

1.1.7 Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας αναγνώρισε ότι η μετάβαση προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης θα έχει αντίκτυπο σε όλες τις πτυχές της ζωής των πολιτών. Ο γενικός στόχος είναι η δημιουργία μιας κατάλληλης γνωστικής βάσης που θα επιτρέψει, αφενός, τη διαχείριση αυτής της μετάβασης, η οποία θα εξαρτηθεί από τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές πολιτικές, προγράμματα και δράσεις, και, αφετέρου, τη λήψη τεκμηριωμένων αποφάσεων από τους μεμονωμένους πολίτες, τις οικογένειες και άλλες κοινωνικές μονάδες.

Λαμβάνοντας υπόψη τον σύνθετο χαρακτήρα, το εύρος και την αλληλεξάρτηση αυτών των προσκλήσεων και των σχετικών θεμάτων, η προσέγγιση που θα υιοθετηθεί θα πρέπει να βασίζεται σε ιδιαίτερα ενισχυμένη ολοκλήρωση της έρευνας, σε πολυεπιστημονική και διεπιστημονική συνεργασία, και στην κινητοποίηση της ευρωπαϊκής ερευνητικής κοινότητας στον χώρο των κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών. Οι δραστηριότητες που θα αναληφθούν θα πρέπει επίσης να διευκολύνουν τον προσδιορισμό των μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων κοινωνικών προκλήσεων που προκύπτουν από την έρευνα στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες και να διασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των βασικών κοινωνικών συντελεστών καθώς και τη στοχοθετημένη διάδοση των διεξαγόμενων εργασιών. Προκειμένου να υποστηριχθεί η ανάπτυξη της συγκριτικής διακρατικής και διεπιστημονικής έρευνας και παράλληλα να διατηρηθεί η ποικιλομορφία των μεθοδολογιών που ακολουθούνται από τους ευρωπαίους ερευνητές, είναι απαραίτητο να εξασφαλισθεί, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συλλογή και ανάλυση ορθότερων και πραγματικά συγκρίσιμων δεδομένων και η συντονισμένη ανάπτυξη στατιστικών και ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών, ιδίως στο πλαίσιο της αναδυόμενης κοινωνίας της γνώσης.

Σε ό,τι αφορά την κοινωνικοοικονομική έρευνα και ανάλυση προοπτικών, θα διασφαλισθεί κατάλληλος συντονισμός με όλα τα πεδία του παρόντος προγράμματος.

Προτεραιότητες της έρευνας

i) Eυρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

Η οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας της γνώσης αποτελεί σαφή πολιτικό στόχο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Η έρευνα έχει σκοπό να εξασφαλίσει την κατάλληλη γνωστική βάση ώστε να εξασφαλισθεί ότι η οικοδόμηση αυτή θα ευθυγραμμίζεται με τις ιδιαίτερες συνθήκες και στόχους της Ευρώπης.

- Βελτίωση της παραγωγής, διάδοσης και αξιοποίησης των γνώσεων και ενίσχυση της συμβολής τους στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη: Στόχος είναι να βελτιωθεί σημαντικά η κατανόηση των χαρακτηριστικών της γνώσης και της λειτουργίας της ως δημόσιου και ιδιωτικού αγαθού, και να δημιουργηθούν οι βάσεις για τη χάραξη πολιτικής και τη λήψη αποφάσεων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: χαρακτηριστικά της γνώσης και λειτουργία της γνώσης σε σχέση με την οικονομία, την κοινωνία και την καινοτομία. και την τροποποίηση των οικονομικών και κοινωνικών θεσμών. η δυναμική της παραγωγής, διάδοσης και αξιοποίησης των γνώσεων, ρόλος της κωδικοποίησης των γνώσεων και αντίκτυπος των ΤΠΕ. η σημασία των τοπικών δομών και των κοινωνικών δικτύων στις διαδικασίες αυτές.

- Δυνατότητες και επιλογές για την ανάπτυξη μιας κοινωνίας της γνώσης η οποία να εξυπηρετεί τους στόχους της ΕΕ που καθορίστηκαν στη διάσκεψη κορυφής της Λισσαβώνας: Στόχος είναι η ολοκληρωμένη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μια κοινωνία της γνώσης μπορεί να προωθήσει τους κοινωνικούς στόχους τηςβιώσιμης ανάπτυξης, της κοινωνικής και γεωγραφικής συνοχής και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη την ποικιλομορφία των κοινωνικών μοντέλων στην Ευρώπη.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: χαρακτηριστικά μιας κοινωνίας της γνώσης που να ευθυγραμμίζεται με τα ευρωπαϊκά κοινωνικά μοντέλα και να ανταποκρίνεται στην ανάγκη βελτίωσης της ποιότητας ζωής. κοινωνική και γεωγραφική συνοχή, σχέσεις μεταξύ των φύλων και μεταξύ των γενεών, και κοινωνικά δίκτυα. επιπτώσεις των αλλαγών στην εργασία και την απασχόληση. πρόσβαση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, και δια βίου μάθηση.

- Οι διάφοροι δρόμοι προς την κοινωνία της γνώσης: Στόχος είναι η συγκριτική, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ανάλυση προοπτικών και η δημιουργία μιας βελτιωμένης βάσης για τη χάραξη και εφαρμογή στρατηγικών μετάβασης σε μια κοινωνία της γνώσης σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: παγκοσμιοποίηση και πιέσεις για σύγκλιση. οι επιπτώσεις τους στην περιφερειακή ποικιλομορφία. οι προκλήσεις που αντιπροσωπεύουν για τις ευρωπαϊκές κοινωνίες η ποικιλία πολιτισμών και η αύξηση των πηγών γνώσης. ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης στο πλαίσιο αυτό.

ii) Πολίτες, δημοκρατία και νέες μορφές διακυβέρνησης

Στόχος των εργασιών είναι να προσδιορισθούν οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν αλλαγές στη διακυβέρνηση και στην ιθαγένεια, οι συνέπειες των αλλαγών αυτών και οι δυνατές λύσεις για την ενίσχυση της δημοκρατικής διακυβέρνησης, την επίλυση των διαφορών, την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τη συνεκτίμηση της πολιτισμικής ποικιλομορφίας και της ποικιλίας ταυτοτήτων.

- Οι συνέπειες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διεύρυνσης για τη διακυβέρνηση και τους πολίτες: Στόχος είναι να διευκρινισθούν οι βασικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ, αφενός, της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και διεύρυνσης και, αφετέρου, των ζητημάτων δημοκρατίας, των θεσμικών ρυθμίσεων και της ευημερίας των πολιτών.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: οι σχέσεις μεταξύ της ολοκλήρωσης, της διεύρυνσης και των θεσμικών αλλαγών, από ιστορική και συγκριτική προοπτική. οι συνέπειες του μεταβαλλόμενου παγκόσμιου περιβάλλοντος και ο ρόλος της Ευρώπης. οι συνέπειες της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ευημερία των πολιτών.

- Διάρθρωση των τομέων αρμοδιότητας και νέες μορφές διακυβέρνησης: Στόχος είναι, αφενός, η υποστήριξη της ανάπτυξης μορφών διακυβέρνησης πολλαπλών επιπέδων οι οποίες να είναι αξιόπιστες, νόμιμες και επαρκώς εύρωστες και ευέλικτες ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της ολοκλήρωσης και της διεύρυνσης και, αφετέρου, η διασφάλιση της αποτελεσματικότητας και νομιμότητας της διαδικασίας χάραξης πολιτικής.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: διάρθρωση των αρμοδιοτήτων μεταξύ των διαφόρων επιπέδων αρμοδιότητας και μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. δημοκρατική διακυβέρνηση, αντιπροσωπευτικοί θεσμοί και ρόλος των οργανισμών της κοινωνίας των πολιτών. ιδιωτικοποίηση, δημόσιο συμφέρον, νέες κανονιστικές προσεγγίσεις, εταιρική διακυβέρνηση. συνέπειες για τα νομικά συστήματα.

- Θέματα ασφάλειας συνδεόμενα με την επίλυση των διαφορών και την αποκατάσταση της ειρήνης και της δικαιοσύνης: Στόχος είναι να υποστηριχθεί η ανάπτυξη μιας θεσμικής και κοινωνικής ικανότητας επίλυσης των διαφορών, να προσδιορισθούν οι παράγοντες που καθορίζουν την επιτυχία ή την αποτυχία πρόληψης των διαφορών και να βελτιωθούν οι δυνατότητες διαμεσολάβησης για την επίλυσή τους.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: έγκαιρος προσδιορισμός των παραγόντων που οδηγούν σε συγκρούσεις στο εσωτερικό και μεταξύ χωρών. συγκριτική ανάλυση των διαδικασιών πρόληψης και διαμεσολάβησης για την επίλυση των διαφορών και την απόδοση δικαιοσύνης σε διάφορους τομείς. εν προκειμένω, ο ρόλος της Ευρώπης στην περιφερειακή και διεθνή σκηνή.

- Νέες μορφές ιθαγένειας και ταυτοτήτων: Στόχος είναι να προαχθεί η ενεργός συμμετοχή των πολιτών στη διαδικασία χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη και να μελετηθούν οι συνέπειες των διατάξεων που αφορούν την ευρωπαϊκή ιθαγένεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο τρόπος με τον οποίο οι πολίτες αντιλαμβάνονται τις διατάξεις αυτές, καθώς και οι παράγοντες που επιτρέπουν την κινητικότητα και τη συνύπαρξη πολλαπλών ταυτοτήτων.

Η έρευνα θα εστιασθεί στα εξής: σχέσεις μεταξύ των νέων μορφών ιθαγένειας, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των μη υπηκόων. ανοχή, ανθρώπινα δικαιώματα, ρατσισμός και ξενοφοβία. ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης στην ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής δημόσιας σφαίρας. εξέλιξη της ιθαγένειας και των ταυτοτήτων σε ένα πλαίσιο πολιτισμικής και άλλης ποικιλομορφίας και αυξημένης μεταναστευτικής ροής. συνέπειες για την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής κοινωνίας της γνώσης.

1.2. Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της Ευρωπαϊκης Ένωσης

Οι δραστηριότητες υπό τον παρόντα τίτλο θα έχουν τους ακόλουθους γενικούς στόχους:

- υποστήριξη των πολιτικών σε τομείς που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ΕΕ, και στους οποίους χρειάζεται να αναληφθούν ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες ή ερευνητικές δραστηριότητες που να συμπληρώνουν εκείνες που υπάγονται στα θεματικά πεδία προτεραιότητας.

- διερεύνηση νέων και καινοφανών επιστημονικών και τεχνολογικών προβλημάτων και λύσεων, και ιδίως διεπιστημονικών και πολυεπιστημονικών πεδίων έρευνας, τα οποία προσφέρονται για ανάληψη δράσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα λόγω των δυνατοτήτων που παρουσιάζουν για κατάκτηση στρατηγικών θέσεων στην αιχμή των γνώσεων και στις νέες αγορές, ή για πρόβλεψη σημαντικών προκλήσεων με τις οποίες θα έρθει αντιμέτωπη η ευρωπαϊκή κοινωνία.

Ένα κοινό χαρακτηριστικό των εν προκειμένω δραστηριοτήτων είναι ότι θα διεξαχθούν με πολυετή προοπτική στην οποία θα λαμβάνονται άμεσα υπόψη οι ανάγκες και οι απόψεις των κύριων εταίρων (πολιτικοί ιθύνοντες, ομάδες βιομηχανικών χρηστών, πρωτοπόρες ερευνητικές ομάδες, κτλ.).

Το Κοινό Κέντρο Ερευνών θα συμβάλει, στο πλαίσιο του δικού του προγράμματος, στην υλοποίηση των στόχων που καθορίζονται στο παρόν τμήμα του ειδικού προγράμματος, σύμφωνα με την εντολή υποστήριξης των πολιτικών της ΕΕ που του έχει ανατεθεί.

i) Έρευνα με γνώμονα τις πολιτικές και έρευνα αιχμής

Οι σχετικές ερευνητικές δραστηριότητες διακρίνονται στις εξής δύο κατηγορίες:

- Έρευνα απαραίτητη για τη χάραξη, την εφαρμογή και την παρακολούθηση της εφαρμογής των πολιτικών της Κοινότητας, η οποία λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα των δυνητικά μελλοντικών μελών της Ένωσης καθώς και τα συμφέροντα των υφιστάμενων κρατών μελών, και η οποία μπορεί να περιγραφεί στα κατωτέρω απαριθμούμενα, μη εξαντλητικά, στοιχεία:

- έρευνα προς υποστήριξη της εφαρμογής των κοινών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της κοινής γεωργικής πολιτικής και της κοινής αλιευτικής πολιτικής.

- έρευνα προς υποστήριξη των πολιτικών στόχων της Κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που καθορίζονται στο 6ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον [18] και στην Πράσινη Βίβλο "Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού" [19], καθώς και προς υποστήριξη των στόχων της κοινής πολιτικής μεταφορών.

[18] COM(2001)31.

[19] COM(2000)769.

- έρευνα προς υποστήριξη σημαντικών στόχων της Κοινότητας, όπως εκείνων που διέπουν την πενταετή θητεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και εκείνων που απορρέουν από τις πολιτικές κατευθύνσεις που έχει δώσει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, για παράδειγμα στη στρατηγική της Λισσαβώνας, όσον αφορά την οικονομική πολιτική, την πολιτική για την κοινωνία της πληροφορίας και την ηλεκτρονική Ευρώπη (e-Europe), την πολιτική για τις επιχειρήσεις, την κοινωνική πολιτική και την πολιτική στους τομείς της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένων των απαραίτητων στατιστικών μεθόδων και εργαλείων.

- έρευνα απαραίτητη σε άλλες πολιτικές της Κοινότητας σε τομείς όπως, για παράδειγμα, η υγεία, και ιδίως η δημόσια υγεία, η περιφερειακή ανάπτυξη, το εμπόριο, οι εξωτερικές σχέσεις και η αναπτυξιακή βοήθεια, η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις.

- Έρευνα που ανταποκρίνεται στις ανάγκες ορισμένων νέων, διεπιστημονικών και πολυεπιστημονικών, πεδίων ή πεδίων που βρίσκονται στην αιχμή των γνώσεων, με σκοπό να βοηθήσει την ευρωπαϊκή έρευνα να αντιμετωπίσει σημαντικές ειδικές και απρόβλεπτες εξελίξεις, μεταξύ άλλων σε πεδία που συνδέονται με τα πεδία προτεραιότητας.

Οι δραστηριότητες θα διεξάγονται βάσει διαδικασίας πολυετούς προγραμματισμού για κάθε τομέα πολιτικής και κάθε θέμα αιχμής που έχει καθοριστεί ως προτεραιότητα. Ο πολυετής προγραμματισμός θα πραγματοποιείται εξ αρχής για τις ανάγκες έρευνας που είναι δυνατό να προβλεφθούν, και θα συμπληρώνεται με ετήσιες διαδικασίες αξιολόγησης, ιδίως για τις ανάγκες εκείνες (που εμπίπτουν σε οποιαδήποτε από τις δύο κατηγορίες έρευνας) που δεν μπορούν να προβλεφθούν ακόμα.

- Για τις δραστηριότητες με στόχο την υποστήριξη των πολιτικών της Κοινότητας, η αξιολόγηση θα διενεργείται από ομάδα χρηστών απαρτιζόμενη από εκπροσώπους διαφόρων υπηρεσιών της Επιτροπής, με βάση τις γνωμοδοτήσεις των αρμόδιων επιστημονικών επιτροπών στους υπόψη τομείς και τη γνωμοδότηση ενός ανεξάρτητου συμβουλευτικού σχήματος το οποίο θα απαρτίζεται από επιστημονικούς και βιομηχανικούς εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου. Προκειμένου για τον προσδιορισμό των αναγκών, η αξιολόγηση θα βασίζεται επίσης σε διαβουλεύσεις ευρείας κλίμακας με τους ενδιαφερόμενους κύκλους στην ΕΕ και στις συνδεδεμένες με το πρόγραμμα πλαίσιο χώρες.

- Η αξιολόγηση θα διενεργείται από την ομάδα χρηστών με κριτήριο το κατά πόσον τα προτεινόμενα θέματα έρευνας συμβάλουν στη χάραξη και ανάπτυξη πολιτικής (π.χ. σχέσεις με τις υπό εκπόνηση νομοθετικές προτάσεις ή με σημαντικές προθεσμίες στον εκάστοτε τομέα), καθώς και με βάση τα γενικά κριτήρια που προσδιορίζονται κατωτέρω.

- Προκειμένου για την έρευνα αιχμής, η αξιολόγηση θα διενεργείται με την υποστήριξη ενός ανεξάρτητου συμβουλευτικού σχήματος απαρτιζόμενου από επιστημονικούς και βιομηχανικούς εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου.

- Και για τους δύο τύπους δραστηριοτήτων, η αξιολόγηση θα βασίζεται στα ακόλουθα κριτήρια:

- τη δυνητική συμβολή των προτεινόμενων θεμάτων έρευνας στην ανταγωνιστικότητα της ΕΕ, στην ενίσχυση των επιστημονικών και τεχνολογικών της βάσεων και στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας.

- την επιστημονική συνάφεια και σκοπιμότητα των προτεινόμενων ερευνητικών θεμάτων και προσεγγίσεων.

Σε περίπτωση κρίσης που δημιουργεί άμεσες και απρόβλεπτες ανάγκες έρευνας, ο προγραμματισμός μπορεί να τροποποιηθεί μέσω μιας διαδικασίας εκτάκτου ανάγκης η οποία θα βασίζεται στα ίδια κριτήρια αξιολόγησης.

Οι προγραμματισθείσες δραστηριότητες θα υλοποιούνται κατόπιν προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. Οι δραστηριότητες θα λάβουν κυρίως τις ακόλουθες μορφές:

- ειδικά στοχοθετημένα έργα περιορισμένης γενικά κλίμακας, τα οποία θα υλοποιούνται από εταιρικά σχήματα μεγέθους κατάλληλου για την κάλυψη των υπόψη αναγκών.

- δικτύωση ερευνητικών δραστηριοτήτων διεξαγόμενων σε εθνικό επίπεδο, στις περιπτώσεις που για την επίτευξη των επιδιωκόμενων στόχων απαιτείται κινητοποίηση του υφιστάμενου στα κράτη μέλη δυναμικού.

Σε ορισμένες δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις όπου οι υπόψη στόχοι μπορούν να επιτευχθούν καλύτερα με αυτό τον τρόπο, είναι δυνατόν να γίνει περιορισμένη χρήση των μέσων που χρησιμοποιούνται στα θεματικά πεδία προτεραιότητας.

Οι προτάσεις θα επιλέγονται από την Επιτροπή κατόπιν αξιολόγησης διενεργηθείσας από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες.

ii) Ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ

Στόχοι

Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για την ανταγωνιστικότητα και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη, όχι μόνο διότι αντιπροσωπεύουν τη συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων στην Ευρώπη, αλλά και επειδή είναι η πηγή του δυναμισμού και της εξέλιξης των νέων αγορών, ιδίως εκείνων που βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας. Παρά το γεγονός ότι αποτελούν μια ετερογενή κοινότητα, όλες αυτές οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν αυξημένο ανταγωνισμό λόγω της ολοκλήρωσης της ευρωπαϊκής εσωτερικής αγοράς και λόγω της ανάγκης συνεχούς καινοτομίας και προσαρμογής στην εξέλιξη της τεχνολογίας. Επιπλέον, ένας αυξανόμενος αριθμός ΜΜΕ οφείλουν και επιθυμούν να διεθνοποιηθούν εις αναζήτηση νέων αγορών και νέων επιχειρηματικών ευκαιριών.

Οι ΜΜΕ θα συμμετάσχουν κυρίως σε δραστηριότητες υπαγόμενες στα θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας, στα πλαίσια δικτύων αριστείας και ολοκληρωμένων έργων. Επιπλέον, προβλέπονται δύο τύποι δραστηριοτήτων ειδικά για τις ΜΜΕ: δραστηριότητες συλλογικής έρευνας και δραστηριότητες ερευνητικής συνεργασίας. Οι ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ απευθύνονται κατά κανόνα στην πληθώρα ΜΜΕ που διαθέτουν αξιόλογη μεν ικανότητα καινοτομίας αλλά περιορισμένες ερευνητικές δυνατότητες. Εντούτοις, οι δραστηριότητες ερευνητικής συνεργασίας θα επεκταθούν στις νέες ΜΜΕ υψηλής τεχνολογίας, μέσω ρυθμίσεων που θα ανταποκρίνονται ειδικά στις ανάγκες τους.

Συνολικά, για τις ΜΜΕ θα διατεθεί το 15% τουλάχιστον του προϋπολογισμού που προβλέπεται για το σκέλος "Ολοκλήρωση της έρευνας" του παρόντος προγράμματος.

Συλλογική έρευνα

Η συλλογική έρευνα αποτελεί μια μορφή έρευνας η οποία διεξάγεται από εργολήπτες ΕΤΑ για λογαριασμό βιομηχανικών ενώσεων ή βιομηχανικών ομίλων, με σκοπό την επέκταση της γνωστικής βάσης σημαντικών κοινοτήτων ΜΜΕ και, κατά συνέπεια, τη βελτίωση του γενικού επιπέδου ανταγωνιστικότητάς τους. Αυτός ο τύπος έρευνας, η οποία διεξάγεται σε ευρωπαϊκή βάση στα πλαίσια έργων σημαντικού μεγέθους και μακροχρόνιας διάρκειας, αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέσο για την κάλυψη των τεχνολογικών αναγκών σημαντικών κλάδων της βιομηχανικής κοινότητας.

Στόχος αυτού του τύπου έρευνας, ο οποίος βασίζεται σε προγράμματα που εφαρμόζονται σε πολλά κράτη μέλη, είναι να επιτρέψει σε βιομηχανικούς ομίλους να προσδιορίσουν και να εκφράσουν ερευνητικές ανάγκες κοινές σε έναν μεγάλο αριθμό ΜΜΕ σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι σχετικές δραστηριότητες αναμένεται να οδηγήσουν σε βελτίωση της γενικής τεχνολογικής βάσης ολόκληρων βιομηχανικών κλάδων στην Ευρώπη. Χάρη στη διασύνδεση βιομηχανικών ομίλων διαφορετικών χωρών και στη χρηματοδότηση έργων ευρύτερης κλίμακας οι συντονιστές των οποίων θα φέρουν αυξημένες ευθύνες, οι εν λόγω δραστηριότητες θα συμβάλουν στη διαμόρφωση του τοπίου συλλογικής έρευνας σύμφωνα με τους στόχους του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας.

Τα έργα συλλογικής έρευνας θα καλύπτουν, μεταξύ άλλων, τα εξής:

- Έρευνα για την επίλυση κοινών προβλημάτων/προκλήσεων (π.χ. συμμόρφωση σε κανονιστικές απαιτήσεις, περιβαλλοντικές επιδόσεις)

- Προκανονιστική έρευνα (η οποία παρέχει την επιστημονική βάση για την εκπόνηση ευρωπαϊκών προτύπων και προδιαγραφών)

- Έρευνα με στόχο την ενίσχυση της τεχνολογικής βάσης συγκεκριμένων κλάδων

- Ανάπτυξη "τεχνολογικών εργαλείων" (π.χ. διαγνωστικών εργαλείων, εξοπλισμού ασφάλειας)

Η διαχείριση των έργων συλλογικής έρευνας θα ασκείται, σύμφωνα με σαφώς καθορισμένες κατευθυντήριες γραμμές, από βιομηχανικές ενώσεις/ομίλους εγκατεστημένους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ή από τουλάχιστον 2 εθνικές βιομηχανικές ενώσεις/ομίλους εγκατεστημένους σε διαφορετικές ευρωπαϊκές χώρες. Τη διαχείριση των έργων συλλογικής έρευνας μπορεί επίσης να έχουν και ευρωπαϊκοί όμιλοι οικονομικού σκοπού που εκπροσωπούν τα συμφέροντα ΜΜΕ. Ένας "κεντρικός πυρήνας" ΜΜΕ θα παρακολουθεί την πρόοδο υλοποίησης του εκάστοτε έργου, από το στάδιο προσδιορισμού του αντικειμένου της έρευνας έως τη διάδοση των παραχθέντων αποτελεσμάτων.

Για τον επακριβή προσδιορισμό των θεμάτων της έρευνας και την επιλογή των προτάσεων προβλέπεται μια διαδικασία δύο σταδίων: σε πρώτο στάδιο, πρόσκληση υποβολής προκαταρκτικών προτάσεων και αρχική αξιολόγηση. σε δεύτερο στάδιο, εκ νέου υποβολή των προτάσεων που επιλέγησαν στο πρώτο στάδιο υπό μορφή μίας ή περισσοτέρων ολοκληρωμένων προτάσεων, αξιολόγηση και επιλογή μεταξύ αυτών. Το ύψος της χρηματοδότησης και οι συμβατικές ρυθμίσεις των έργων συλλογικής έρευνας θα εξαρτηθούν από τους στόχους τους:

- Για τα έργα που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας ενός συγκεκριμένου βιομηχανικού κλάδου, η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας θα καλύπτει, κατ'ανώτατο όριο, το 50% των συνολικών επιλέξιμων δαπανών. Στην περίπτωση αυτή, το αντισυμβαλλόμενο μέρος (οι βιομηχανικοί όμιλοι) θα έχει την κυριότητα των αποτελεσμάτων.

- Για τα έργα με σημαντικό νομοθετικό περιεχόμενο ή με σημαντικές συνέπειες για την "ευημερία του κοινού" (π.χ. προστασία του περιβάλλοντος, βελτίωση της δημόσιας υγείας), το ύψος της χρηματοδότησης μπορεί να είναι μεγαλύτερο. Στην περίπτωση αυτή, θα δίνεται έμφαση κυρίως στη διάδοση των αποτελεσμάτων της έρευνας σε ευρωπαϊκή κλίμακα.

Σε κάθε περίπτωση, θα προβλέπεται η διάδοση των αποτελεσμάτων μεταξύ των ΜΜΕ μέσω π.χ. ειδικών δράσεων κατάρτισης και επίδειξης (δράσεις "αφομοίωσης").

Ερευνητική συνεργασία

Πρόκειται για μια μορφή έρευνας στο πλαίσιο της οποίας ένας περιορισμένος αριθμός ΜΜΕ από διαφορετικές χώρες, οι οποίες έχουν συγκεκριμένα προβλήματα ή ανάγκες, αναθέτουν τη διεξαγωγή των απαραίτητων ερευνητικών δραστηριοτήτων σε έναν εργολήπτη ΕΤΑ, ενώ διατηρούν την κυριότητα των αποτελεσμάτων. Τα έργα ερευνητικής συνεργασίας έχουν σχετικά μικρή διάρκεια και μπορεί να αφορούν οποιοδήποτε θέμα ή πεδίο έρευνας, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και προβλήματα των ενδιαφερόμενων ΜΜΕ. Στα έργα ερευνητικής συνεργασίας μπορούν να συμμετέχουν και άλλες (πλην των μικρομεσαίων) επιχειρήσεις και τελικοί χρήστες έχοντας περιορισμένη πρόσβαση στα αποτελέσματα, υπό όρους που να αποκλείουν την εκ μέρους τους ανάληψη κυρίαρχου ρόλου.

Οι νέες, ιδίως δε οι νεοσύστατες, ΜΜΕ υψηλής τεχνολογίας ενδέχεται να χρειαστεί να αναζητήσουν εξωτερικά τις λύσεις σε συγκεκριμένες ίδιες ανάγκες βασικής έρευνας με σκοπό την επέκταση ή την ανανέωση της γνωστικής βάσης των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων. Στην περίπτωση αυτή, μία μόνο ΜΜΕ μπορεί να προσφύγει στον μηχανισμό της ερευνητικής συνεργασίας για να συνεργαστεί με εργολήπτη ΕΤΑ από άλλη χώρα ο οποίος διαθέτει τις εξειδικευμένες συμπληρωματικές ερευνητικές δυνατότητες που χρειάζεται η συγκεκριμένη ΜΜΕ. Στις περιπτώσεις αυτές, θα εφαρμόζονται ειδικές διατάξεις όσον αφορά την πρόσβαση στα αποτελέσματα.

Η ερευνητική συνεργασία θα λαμβάνει χώρα κατόπιν ανοικτής πρόσκλησης υποβολής προτάσεων. Για τον συγκεκριμένο τύπο δραστηριοτήτων προβλέπεται επίσης συντονισμός ενός ειδικού δικτύου εθνικών σημείων επαφής για τις ΜΜΕ στα κράτη μέλη και στα συνδεδεμένα κράτη, το οποίο θα παρέχει, σε περιφερειακό και σε εθνικό επίπεδο, πληροφορίες και βοήθεια στις ΜΜΕ που επιθυμούν να συμμετάσχουν στο πρόγραμμα πλαίσιο, μεταξύ άλλων σε δίκτυα αριστείας και σε ολοκληρωμένα έργα. Χάρη στον στενό συντονισμό με τις δράσεις για τις οικονομικές και τεχνολογικές πληροφορίες και τις υπηρεσίες υποστήριξης της καινοτομίας που θα αναληφθούν υπό τον τίτλο "Έρευνα και καινοτομία", θα εξασφαλισθεί ότι οι ΜΜΕ θα επωφεληθούν από όλα τα ως άνω μέσα και δραστηριότητες.

iii) Ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας

Γενικός στόχος των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας που θα αναληφθούν βάσει του προγράμματος πλαισίου είναι να συμβάλουν στο άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας στον υπόλοιπο κόσμο. Οι σχετικές δραστηριότητες αντιπροσωπεύουν την ιδιαίτερη συμβολή του προγράμματος πλαισίου σε αυτή τη διαδικασία ανοίγματος, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο κοινής προσπάθειας της Κοινότητας και των κρατών μελών.

Οι δραστηριότητες υπό τον παρόντα τίτλο έχουν τους ακόλουθους συγκεκριμένους στόχους:

- να βοηθήσουν τους ευρωπαίους ερευνητές, τις επιχειρήσεις και τους ερευνητικούς οργανισμούς της ΕΕ και των συνδεδεμένων με το πρόγραμμα πλαίσιο κρατών να έχουν πρόσβαση στις γνώσεις και την τεχνογνωσία που υπάρχει αλλού στον κόσμο.

- να συμβάλουν ούτως ώστε να εξασφαλισθεί ενεργός και συνεκτική συμμετοχή της Ευρώπης στις ερευνητικές δραστηριότητες που διεξάγονται σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να επεκταθούν τα όρια της γνώσης ή να επιλυθούν μείζονα παγκόσμια προβλήματα, π.χ. στον τομέα της υγείας ή του περιβάλλοντος.

- να υποστηρίξουν, από επιστημονική και τεχνολογική άποψη, την υλοποίηση της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής αναπτυξιακής βοήθειας της Κοινότητας.

Πέραν του ανοίγματος των δικτύων αριστείας και των ολοκληρωμένων έργων στη συμμετοχή ερευνητών και φορέων τρίτων χωρών, οι δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας θα λάβουν τη μορφή ειδικών δραστηριοτήτων.

Οι ειδικές αυτές δραστηριότητες, οι οποίες θα διεξαχθούν προς υποστήριξη της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής αναπτυξιακής βοήθειας της Κοινότητας, αφορούν τρεις ομάδες χωρών: τις μεσογειακές τρίτες χώρες, τη Ρωσία και τις χώρες της ΚΑΚ, και τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας θα διεξαχθούν συμπληρωματικά προς τη συμμετοχή ερευνητών και οντοτήτων από τις εν λόγω χώρες στα δίκτυα αριστείας και στα ολοκληρωμένα έργα, τα οποία άλλωστε είναι ανοικτά στη συμμετοχή τους και στα οποία θα συμμετέχουν με ποικίλους τρόπους ανάλογα με τα εκάστοτε θέματα και χώρες.

Οι ερευνητικές προτεραιότητες αυτής της κατηγορίας δραστηριοτήτων καθορίζονται με βάση τα συμφέροντα και τους στόχους των πολιτικών εταιρικών σχέσεων της Κοινότητας με τις διάφορες ομάδες χωρών, καθώς και με βάση τις ιδιαίτερες οικονομικές και κοινωνικές τους ανάγκες.

Συγκεκριμένα, θα καλύπτουν τα εξής:

- στην περίπτωση των μεσογειακών τρίτων χωρών, προς υποστήριξη της ανάπτυξης της ευρωμεσογειακής εταιρικής σχέσης, θέματα σχετικά με το περιβάλλον, την υγεία, τα ύδατα, καθώς και την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς.

- στην περίπτωση της Ρωσίας και των χωρών της ΚΑΚ, τη σταθεροποίηση του δυναμικού Ε&A, θέματα σχετικά με την εξέλιξη του συστήματος βιομηχανικής παραγωγής, την προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας, και διάφορες πτυχές της ασφάλειας.

- στην περίπτωση των αναπτυσσόμενων χωρών, τα προβλήματα υγείας και δημόσιας υγείας, την ασφάλεια των τροφίμων, και την ορθολογική εκμετάλλευση των πόρων.

Οι δραστηριότητες αυτές θα διεξαχθούν μέσω έργων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης περιορισμένης κλίμακας, μέσω δράσεων συντονισμού των εθνικών προσπαθειών και, εάν χρειάζεται, μέσω ειδικών μέτρων υποστήριξης.

Οι δραστηριότητες συνεργασίας με τη Ρωσία και τις χώρες της ΚΑΚ θα διεξαχθούν ιδίως μέσω του πλαισίου INTAS που έχει αναπτύξει η Κοινότητα από κοινού με τα κράτη μέλη.

Και στις τρεις περιπτώσεις, ένας από τους βασικούς στόχους των δραστηριοτήτων είναι να συμβάλουν στην ενίσχυση, σταθεροποίηση, ανάπτυξη ή αναπροσαρμογή των τοπικών ερευνητικών συστημάτων.

Με αυτή την προοπτική, θα επιδιωχθεί η ενίσχυση του συντονισμού και της συμπληρωματικότητας των δραστηριοτήτων του προγράμματος πλαισίου με τις δραστηριότητες που διεξάγονται χάρη σε χρηματοδοτικά μέσα όπως το πρόγραμμα MEDA για τις μεσογειακές τρίτες χώρες, το πρόγραμμα Tacis για τη Ρωσία και τις χώρες της ΚΑΚ, και τα ταμεία ETA (Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης) και ΑΛΑ (Ασία/Λατινική Αμερική) για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη των ανθρώπινων ερευνητικών πόρων, των υποδομών έρευνας και της ικανότητας καινοτομίας και εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων στις εν λόγω χώρες.

2. Ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας

Η υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας εξαρτάται από τη βελτίωση της συνεκτικότητας και του συντονισμού μεταξύ των δραστηριοτήτων και των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας που αναπτύσσονται σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

Στόχος της κοινοτικής δράσης στον συγκεκριμένο τομέα είναι να προωθήσει και να υποστηρίξει τον συντονισμό προγραμμάτων μεταξύ κρατών μελών και μεταξύ ευρωπαϊκών οργανισμών και την εκ μέρους τους ανάληψη κοινών δράσεων, καθώς και να αναπτύξει την κοινή γνωστική βάση που είναι απαραίτητη για τη συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών. Οι δραστηριότητες μπορεί να καλύπτουν οποιοδήποτε επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο, συμπεριλαμβανομένων των θεματικών πεδίων προτεραιότητας.

2.1 Συντονισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων

Συντονισμός των εθνικών δραστηριοτήτων

Στόχος είναι να ενθαρρυνθεί η κοινή ανάληψη, από πολλές χώρες, πρωτοβουλιών σε τομείς κοινού στρατηγικού ενδιαφέροντος, να υποστηριχθούν οι πρωτοβουλίες αυτές, να αναπτυχθεί συνέργεια μεταξύ των τρεχουσών δραστηριοτήτων των συγκεκριμένων χωρών μέσω της συντονισμένης υλοποίησης και του αμοιβαίου ανοίγματος των δραστηριοτήτων και μέσω της αμοιβαίας πρόσβασης στα αποτελέσματα της έρευνας, καθώς και να προσδιορισθούν και να υλοποιηθούν κοινές δραστηριότητες.

Οι εν λόγω δραστηριότητες συνιστούν προγράμματα ή μέρη προγραμμάτων, μέσα, σχέδια ή άλλες πρωτοβουλίες που διεξάγονται, με δημόσια χρηματοδότηση, σε εθνικό ή σε περιφερειακό επίπεδο, με σκοπό την υποστήριξη εργασιών ΕΤΑ, την ανάπτυξη ερευνητικών δυνατοτήτων και την προώθηση της καινοτομίας. Οι δραστηριότητες αυτές είναι δυνατόν να έχουν αναληφθεί είτε άμεσα από δημόσιες αρχές ή από ερευνητικούς οργανισμούς σε εθνικό ή σε περιφερειακό επίπεδο είτε στα πλαίσια ευρωπαϊκών σχημάτων συνεργασίας όπως το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Επιστημών (π.χ. το πλαίσιο συνεργασίας EUROCORES).

Η Κοινότητα θα ενθαρρύνει και θα υποστηρίξει πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στη δικτύωση των εθνικών και περιφερειακών δραστηριοτήτων και προγραμμάτων, υποστηρίζοντας:

- τον συντονισμό, καθώς και το αμοιβαίο άνοιγμα, ανεξάρτητων δραστηριοτήτων.

- την προετοιμασία και τη διαχείριση κοινών δραστηριοτήτων.

Για τον σκοπό αυτό, η Κοινότητα:

- θα υποστηρίξει προτάσεις υποβληθείσες και επιλεγείσες κατόπιν ανοικτής πρόσκλησης υποβολής προτάσεων (2 αξιολογήσεις ετησίως). Όταν κρίνεται σκόπιμο, μπορεί να προκηρύσσονται προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος, οι οποίες θα συνοδεύονται από στοχοθετημένες προσκλήσεις υποβολής προτάσεων.

Οι προτάσεις μπορεί να καλύπτουν, για παράδειγμα, στρατηγικές μελέτες και προγραμματισμούς, διαβουλεύσεις με την κοινότητα έρευνας και καινοτομίας, κοινές προσκλήσεις υποβολής προτάσεων και επιτροπές αξιολόγησης από ομοτίμους ("peer review"), ανταλλαγή και διάδοση πληροφοριών και αποτελεσμάτων, παρακολούθηση και αξιολόγηση προγραμμάτων, ανταλλαγές προσωπικού.

Οι προτάσεις θα αξιολογούνται λαμβάνοντας υπόψη κυρίως τα ακόλουθα κριτήρια: την έκταση των κινητοποιούμενων πόρων, την επιστημονική και τεχνολογική συνάφεια και αντίκτυπο, την αναμενόμενη βελτίωση όσον αφορά την αξιοποίηση των ερευνητικών πόρων σε ευρωπαϊκό επίπεδο και, ενδεχομένως, τη συμβολή τους στην προώθηση της καινοτομίας.

- θα αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα πληροφόρησης, το οποίο θα είναι ευπρόσιτο, εύχρηστο και θα ενημερώνεται σε τακτική βάση, προκειμένου να παρέχει χρήσιμες πληροφορίες:

- στους πολιτικούς ιθύνοντες και στους διαχειριστές προγραμμάτων: πληροφορίες σχετικές με τα εθνικά ερευνητικά προγράμματα και μέσα, τις τρέχουσες και προγραμματισθείσες ερευνητικές δραστηριότητες, με σκοπό τον προσδιορισμό των δυνατοτήτων συντονισμού, δικτύωσης ή ανάληψης κοινών πρωτοβουλιών.

- στην ερευνητική κοινότητα: πληροφορίες σχετικές με τα εθνικά ή κοινά προγράμματα στα οποία οι ερευνητές μπορούν να συμμετέχουν.

Συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Στόχος είναι να ενισχυθεί η συμπληρωματικότητα και συνέργεια μεταξύ των κοινοτικών δράσεων που αναλαμβάνονται βάσει του προγράμματος πλαισίου και των δράσεων άλλων ευρωπαϊκών οργανισμών επιστημονικής συνεργασίας, καθώς και μεταξύ αυτών των οργανισμών. Χάρη στην αύξηση του συντονισμού και της συνέργειας, τα διάφορα ευρωπαϊκά πλαίσια συνεργασίας θα συμβάλουν αποτελεσματικότερα στη συνολική συνεκτικότητα των ευρωπαϊκών ερευνητικών προσπαθειών και στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας. Η συμμετοχή της Κοινότητας σε διεθνείς δραστηριότητες μπορεί να υποστηριχθεί σε δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις.

- Δραστηριότητες επιστημονικής και τεχνολογικής συνεργασίας σε άλλα ευρωπαϊκά πλαίσια συνεργασίας

Το COST αποτελεί ένα μακροχρόνιο ανιόντα μηχανισμό ο οποίος διευκολύνει τον συντονισμό και τις ανταλλαγές μεταξύ επιστημόνων και ερευνητικών ομάδων χρηματοδοτούμενων από τα κράτη μέλη σε πολλά και ποικίλα πεδία. Προκειμένου το COST να εξακολουθήσει να συμβάλει με οικονομικά αποδοτικό τρόπο στον συντονισμό της έρευνας στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας, οι όροι διαχείρισής του πρέπει να προσαρμοστούν στο νέο πλαίσιο. Για τον σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη του COST θα πρέπει να δημιουργήσουν έναν κατάλληλο οργανισμό στον οποίο θα είναι δυνατόν να χορηγηθεί χρηματοδοτική υποστήριξη βάσει του παρόντος προγράμματος.

Ο συντονισμός με το EUREKA θα ενισχυθεί ούτως ώστε να βελτιωθεί η στρατηγική συνεκτικότητα και συμπληρωματικότητα της χρηματοδότησης, ιδίως στα θεματικά πεδία προτεραιότητας. Εάν κριθεί σκόπιμο, θα διοργανωθούν επίσης κοινές δράσεις πληροφόρησης και επικοινωνίας.

- Συνεργασία και κοινές πρωτοβουλίες εξειδικευμένων ευρωπαϊκών οργανισμών επιστημονικής συνεργασίας

Όσον αφορά τους ευρωπαϊκούς θεματικούς οργανισμούς, όπως ο CERN, η ESA, ο ESO, το EMBL, το ESRF, ή το ILL, η Κοινότητα θα ενθαρρύνει και θα υποστηρίξει ειδικές πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στην ενίσχυση της συνεκτικότητας και της συνέργειας των δραστηριοτήτων των οργανισμών αυτών, αφενός, μεταξύ τους και, αφετέρου, με τις δράσεις της Κοινότητας, ιδίως μέσω της ανάπτυξης κοινών προσεγγίσεων και δράσεων επί θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος.

2.2 Συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας

Στόχος των σχετικών δραστηριοτήτων είναι να ενθαρρύνουν τη συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη, προσδιορίζοντας εγκαίρως προκλήσεις και πεδία κοινού ενδιαφέροντος και παρέχοντας στους εθνικούς και κοινοτικούς πολιτικούς ιθύνοντες γνώσεις και εργαλεία υποστήριξης της λήψης αποφάσεων, ικανά να τους βοηθήσουν στη χάραξη πολιτικής στους συγκεκριμένους τομείς.

Οι δραστηριότητες που θα αναληφθούν για τον σκοπό αυτό θα καλύπτουν τα εξής:

- Αναλύσεις και μελέτες. επιστημονικές και τεχνολογικές προοπτικές, στατιστικές και δείκτες

Οι εν προκειμένω δραστηριότητες θα συμπεριλαμβάνουν μελέτες, αναλύσεις και εργασίες ανάλυσης προοπτικών σχετικά με τις επιστημονικές και τεχνολογικές δραστηριότητες και τις πολιτικές έρευνας και καινοτομίας στο πλαίσιο της υλοποίησης του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας.

Οι δραστηριότητες ανάλυσης προοπτικών θα συμπεριλαμβάνουν ιδίως τα εξής: ανάπτυξη θεματικών πλατφορμών διαλόγου και μιας γνωστικής βάσης για τους χρήστες και τους παραγωγούς αναλύσεων προοπτικών. αξιοποίηση των ορθών πρακτικών στη μεθοδολογία. εκπόνηση μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων σεναρίων για την επιστήμη και την τεχνολογία στην Ευρώπη.

Οι εργασίες σχετικά με τους δείκτες θα περιλαμβάνουν την περαιτέρω ανάπτυξη κατάλληλων και εναρμονισμένων δεικτών οι οποίοι θα λαμβάνουν υπόψη τις διάφορες διαστάσεις και τις κοινωνικοοικονομικές συνέπειες της έρευνας και της καινοτομίας και θα επιτρέπουν, για παράδειγμα, τη σύγκριση των επιστημονικών και τεχνολογικών επιδόσεων των κρατών μελών και των περιφερειών.

- Συγκριτική αξιολόγηση των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο

Η πρώτη συγκριτική αξιολόγηση των εθνικών πολιτικών ΕΤΑ, η οποία ξεκίνησε το 2000, θα ολοκληρωθεί στα μέσα του 2002. Με βάση αυτή την πρώτη εμπειρία, θα αναπροσαρμοστεί κατάλληλα η μεθοδολογία, συμπεριλαμβανομένων των δεικτών, που θα εφαρμοστεί κατά τους επόμενους κύκλους συγκριτικής αξιολόγησης, ενώ το πεδίο συγκριτικής αξιολόγησης θα επεκταθεί, αφενός γεωγραφικά ώστε να καλύπτει και τις υποψήφιες για ένταξη χώρες και τις συνδεδεμένες χώρες, και αφετέρου θεματικά ώστε να καλύπτει και άλλα θέματα. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη διάδοση και την παρακολούθηση της εφαρμογής των βέλτιστων πρακτικών σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και τους ερευνητικούς συντελεστές.

Οι υπό εξέλιξη εργασίες συγκριτικής αξιολόγησης στον τομέα της καινοτομίας (συλλογή πληροφοριών σχετικών με τις πολιτικές καινοτομίας στην Ευρώπη, κατάρτιση ενός "πίνακα βαθμολόγησης της καινοτομίας" και η διοργάνωση αξιολογήσεων των πολιτικών καινοτομίας από ομοτίμους, δηλ. από "θεματικές λέσχες" πολιτικών ιθυνόντων) θα επεκταθούν γεωγραφικά, κοινωνικά -χάρη στη συμμετοχή των συντελεστών της καινοτομίας- και περιφερειακά.

- Χαρτογράφηση της επιστημονικής και τεχνολογικής αριστείας στην Ευρώπη

Οι δραστηριότητες χαρτογράφησης της αριστείας θα επεκταθούν σύμφωνα με τις εξής δύο κατευθυντήριες γραμμές: αύξηση του αριθμού των καλυπτόμενων θεμάτων και τακτική ενημέρωση των αποτελεσμάτων.

Θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην ευρύτατη διάδοση των διαθέσιμων πληροφοριών καθώς και στον συντονισμό της χαρτογράφησης με τις δραστηριότητες προώθησης της ολοκλήρωσης των ερευνητικών προσπαθειών στην Ευρώπη.

- Βελτίωση του κανονιστικού και διοικητικού περιβάλλοντος της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη

Στόχος εν προκειμένω είναι η εξέταση και ανάλυση των κανονιστικών και διοικητικών εμποδίων, ο προσδιορισμός και η διάδοση ορθών πρακτικών διαχείρισης και η επεξεργασία νέων προσεγγίσεων. Οι σχετικές δραστηριότητες θα καλύπτουν, μεταξύ άλλων, τα εξής: πνευματική και βιομηχανική ιδιοκτησία. σχέσεις μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα όσον αφορά την έρευνα και την καινοτομία. εκμετάλλευση και διάδοση των γνώσεων. κανόνες που διέπουν την πρόσβαση των νέων προϊόντων ή υπηρεσιών στην αγορά. μηχανισμοί χρηματοδότησης της έρευνας και της καινοτομίας και παροχή επενδυτικών κινήτρων, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΥ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ - ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

Για την υλοποίηση του ειδικού προγράμματος, και σύμφωνα με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το πολυετές πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, με σκοπό την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας (2002/.../ΕΚ), και σχετικά με τους κανόνες συμμετοχής επιχειρήσεων, ερευνητικών κέντρων και πανεπιστημίων και τους κανόνες διάδοσης των αποτελεσμάτων της έρευνας (2002/.../ΕΚ), η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει διάφορα μέσα.

Η Επιτροπή θα αξιολογεί τις προτάσεις με βάση τα κριτήρια αξιολόγησης που καθορίζονται στις προαναφερόμενες αποφάσεις, προκειμένου να εξακριβώσει τη συνάφειά τους με τους στόχους του προγράμματος, την επιστημονική και τεχνολογική τους αριστεία, την κοινοτική προστιθέμενη αξία τους και τη διαχειριστική ικανότητα των συμμετεχόντων.

Η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας θα χορηγείται σύμφωνα με τις προαναφερόμενες αποφάσεις. Σε περίπτωση συμμετοχής φορέων από περιφέρειες που υστερούν σε ανάπτυξη, είναι δυνατή η χορήγηση συμπληρωματικής χρηματοδότησης από τα διαρθρωτικά ταμεία, εντός των ορίων που προβλέπονται από το κοινοτικό πλαίσιο για τις κρατικές ενισχύσεις υπέρ της έρευνας.

A. τα νεα μεσα [22]

[22] Καθώς και η χρηματοδότηση εθνικών προγραμμάτων που εκτελούνται από πολλά κράτη μέλη δυνάμει του άρθρου 169 της συνθήκης.

Α.1 Δίκτυα αριστείας

Τα δίκτυα αριστείας εφαρμόζονται στα επτά θεματικά πεδία προτεραιότητας του προγράμματος πλαισίου και, σε δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις, σε ερευνητικά πεδία που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κοινοτικών πολιτικών και σε νέα και αναδυόμενα πεδία.

Στόχος του συγκεκριμένου μέσου είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής επιστημονικής και τεχνολογικής αριστείας μέσω της προοδευτικής και διαρκούς ενοποίησης των ερευνητικών ικανοτήτων που ήδη υπάρχουν ή εμφανίζονται στην Ευρώπη τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Κάθε δίκτυο θα επιδιώξει να προαγάγει τις γνώσεις σε ένα συγκεκριμένο τομέα, συγκεντρώνοντας μια κρίσιμη μάζα δεξιοτήτων.

Κατά κανόνα, η οργάνωση ενός δικτύου θα διαρθρώνεται γύρω από έναν βασικό πυρήνα συμμετεχόντων, στον οποίο θα μπορούν να προσχωρούν και άλλοι ενδιαφερόμενοι. Οι συμμετέχοντες στο δίκτυο θα ενοποιούν σημαντικό μέρος ή και το σύνολο των ερευνητικών τους δραστηριοτήτων στο υπόψη πεδίο, με σκοπό τη δημιουργία ενός εικονικού κέντρου αριστείας. Οι δραστηριότητες αυτές θα άπτονται συχνά περισσοτέρων του ενός επιστημονικών κλάδων και θα έχουν ως γνώμονα την επίτευξη μακροπρόθεσμων στόχων και όχι συγκεκριμένων προκαθορισμένων αποτελεσμάτων (προϊόντων, διεργασιών ή υπηρεσιών).

Πέραν των ενοποιημένων αυτών δραστηριοτήτων έρευνας, το κοινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων του δικτύου θα περιλαμβάνει και δραστηριότητες ολοκλήρωσης, καθώς και δραστηριότητες διάδοσης της αριστείας εκτός δικτύου.

Για την υλοποίηση των στόχων του, το δίκτυο συνεπώς θα διεξάγει:

- ενοποιημένες, εκ μέρους των συμμετεχόντων στο δίκτυο, δραστηριότητες έρευνας

- δραστηριότητες ολοκλήρωσης οι οποίες θα περιλαμβάνουν ιδίως τα εξής:

- αναπροσαρμογή των ερευνητικών δραστηριοτήτων των συμμετεχόντων κατά τρόπο ώστε να ενισχύεται η μεταξύ τους συμπληρωματικότητα.

- ανάπτυξη και χρησιμοποίηση ηλεκτρονικών μέσων πληροφόρησης και επικοινωνίας, καθώς και ανάπτυξη εικονικών και διαλογικών μεθόδων εργασίας.

- ανταλλαγές προσωπικού σε βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση, άνοιγμα θέσεων σε ερευνητές άλλων μελών του δικτύου ή κατάρτιση αυτών.

- ανάπτυξη και χρησιμοποίηση κοινών υποδομών έρευνας και αναπροσαρμογή του υπάρχοντος εξοπλισμού ώστε να είναι δυνατή η από κοινού χρησιμοποίησή του.

- κοινή διαχείριση και εκμετάλλευση των παραγόμενων γνώσεων, και δράσεις προαγωγής της καινοτομίας.

- δραστηριότητες διάδοσης της αριστείας, οι οποίες θα περιλαμβάνουν, κατά περίπτωση, τα εξής:

- κατάρτιση ερευνητών.

- δημοσιοποίηση των επιτευγμάτων του δικτύου και διάδοση των γνώσεων.

- υπηρεσίες υποστήριξης της τεχνολογικής καινοτομίας στις ΜΜΕ, οι οποίες θα αποβλέπουν ιδίως στην αφομοίωση νέων τεχνολογιών.

- αναλύσεις επιστημονικών/κοινωνικών ζητημάτων που συνδέονται με την ερευνητική δραστηριότητα του δικτύου.

Κατά τη διεξαγωγή ορισμένων από τις δραστηριότητές του (π.χ. κατάρτιση ερευνητών), το δίκτυο θα μεριμνά για τη δημοσιότητα αυτών δημοσιεύοντας προσκλήσεις υποβολής υποψηφιοτήτων.

Το μέγεθος του δικτύου μπορεί να ποικίλλει ανάλογα με τα εκάστοτε πεδία και θέματα. Ενδεικτικά, ο αριθμός συμμετεχόντων δεν μπορεί να είναι μικρότερος από έξι. Από χρηματοοικονομική άποψη, η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας σε ένα δίκτυο αριστείας θα ανέρχεται κατά μέσο σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ ετησίως.

Οι προτάσεις δικτύων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνουν τα κάτωθι στοιχεία:

- τις γενικές γραμμές του κοινού προγράμματος δραστηριοτήτων, και το περιεχόμενο αυτού κατά το πρώτο έτος, για τα τρία σκέλη δραστηριοτήτων, ήτοι έρευνας, ολοκλήρωσης και διάδοσης της αριστείας.

- τον ρόλο των συμμετεχόντων, προσδιορίζοντας τις δραστηριότητες και τους πόρους που ενοποιούν.

- τη λειτουργία του δικτύου (συντονισμός και διαχείριση των δραστηριοτήτων).

- το σχέδιο διάδοσης των γνώσεων και τις προοπτικές εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων.

Το εταιρικό σχήμα θα μπορεί να εξελίσσεται ανάλογα με τις ανάγκες, εντός των ορίων της αρχικής χρηματοδοτικής συμμετοχής της Κοινότητας, με αντικατάσταση συμμετεχόντων ή προσχώρηση νέων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό θα γίνεται μέσω προσκλήσεων υποβολής υποψηφιοτήτων.

Το πρόγραμμα δραστηριοτήτων θα ενημερώνεται σε ετήσια βάση. η ενημέρωση αυτή θα συνίσταται σε αναπροσανατολισμό ορισμένων δραστηριοτήτων ή δρομολόγηση νέων που δεν προβλέπονταν εξαρχής και στις οποίες θα εμπλέκονται κατά περίπτωση και άλλοι συμμετέχοντες. Η Επιτροπή θα έχει τη δυνατότητα να προκηρύσσει προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για τη χορήγηση συμπληρωματικών πόρων που θα καλύπτουν π.χ. την επέκταση των ενοποιημένων δραστηριοτήτων του υπάρχοντος δικτύου ή την προσχώρηση νέων συμμετεχόντων.

Η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας θα αντιστοιχεί σε ένα καθορισμένο ποσό το οποίο θα συνδέεται με την υλοποίηση ενός συνόλου εργασιών, θα υπολογίζεται αρχικά συναρτήσει των πόρων που θα κινητοποιηθούν για την υλοποίηση του κοινού προγράμματος δραστηριοτήτων και θα καταβάλλεται σε ετήσια βάση, λαμβάνοντας υπόψη τις δραστηριότητες και τις χρηματοοικονομικές εκθέσεις. Συμπληρωματικά προς τους πόρους των συμμετεχόντων, η κοινοτική συμμετοχή πρέπει να είναι επαρκής ώστε να λειτουργεί ως κίνητρο ενοποίησης, χωρίς όμως να οδηγεί σε χρηματοδοτική εξάρτηση που θα έθετε σε κίνδυνο τη συνέχιση του δικτύου.

Α.2 Ολοκληρωμένα έργα

Τα ολοκληρωμένα έργα εφαρμόζονται στα επτά θεματικά πεδία προτεραιότητας του προγράμματος πλαισίου και, σε δεόντως δικαιολογημένες περιπτώσεις, σε ερευνητικά πεδία τα οποία ανταποκρίνονται σε ανάγκες που προκύπτουν από την εφαρμογή των κοινοτικών πολιτικών καθώς και σε νέα και αναδυόμενα πεδία.

Στόχος του συγκεκριμένου μέσου είναι να συμβάλει στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και στην επίλυση σημαντικών κοινωνικών προβλημάτων, κινητοποιώντας μια κρίσιμη μάζα διαθέσιμων στην Ευρώπη πόρων και δεξιοτήτων ΕΤΑ.

Συνεπώς, κάθε ολοκληρωμένο έργο θα αποβλέπει στην παραγωγή επιστημονικών και τεχνολογικών αποτελεσμάτων που θα είναι αναγνωρίσιμα και θα έχουν εφαρμογή σε προϊόντα, διεργασίες και υπηρεσίες. Οι δραστηριότητες που θα αναπτύσσονται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου έργου θα έχουν εξ ορισμού σαφώς καθορισμένους στόχους, ακόμη και αν πρόκειται για έρευνα υψηλού κινδύνου.

Γενικώς, η οργάνωση όσων συμμετέχουν στα έργα θα γίνεται γύρω από έναν κεντρικό πυρήνα συμμετεχόντων. Το σύνολο των δραστηριοτήτων ενός ολοκληρωμένου έργου θα υπάγεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο ενός "σχεδίου εκτέλεσης" το οποίο θα περιλαμβάνει δραστηριότητες:

- έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης ή/και επίδειξης.

- διαχείρισης, διάδοσης και μεταφοράς των γνώσεων με απώτερο στόχο την προαγωγή της καινοτομίας.

- ανάλυσης και αξιολόγησης των συναφών τεχνολογιών και των συντελεστών επιτυχίας της εκμετάλλευσης αυτών.

Για την επίτευξη των στόχων του, ένα ολοκληρωμένο έργο μπορεί να περιλαμβάνει και δραστηριότητες:

- κατάρτισης ερευνητών, σπουδαστών, μηχανικών και στελεχών της βιομηχανίας, ιδίως των ΜΜΕ.

- υποστήριξης της αφομοίωσης νέων τεχνολογιών, ιδίως από ΜΜΕ.

- πληροφόρησης και επικοινωνίας, και διαλόγου με το κοινό σχετικά με τις επιστημονικές/κοινωνικές πτυχές της έρευνας που διεξάγεται στο πλαίσιο του έργου.

Το μέγεθος ενός ολοκληρωμένου έργου μπορεί να ποικίλλει κατά θέμα και αντικείμενο, ανάλογα με την κρίσιμη μάζα που χρειάζεται για την παραγωγή των αναμενόμενων αποτελεσμάτων υπό τις καλύτερες των συνθηκών.

Το σύνολο των δραστηριοτήτων ενός ολοκληρωμένου έργου μπορεί να αντιπροσωπεύει από μερικά εκατομμύρια έως αρκετές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ένα ολοκληρωμένο έργο θα συνίσταται σε ένα σύνολο ειδικών δράσεων η καθεμία από τις οποίες θα καλύπτει συγκεκριμένες πτυχές της έρευνας που χρειάζεται για να επιτευχθούν οι επιδιωκόμενοι στόχοι, θα έχει διαφορετικό μέγεθος και δομή ανάλογα με τις προς εκτέλεση εργασίες, και θα υλοποιείται σε στενό συντονισμό με τις υπόλοιπες. Σε ορισμένες ωστόσο περιπτώσεις, ένα ολοκληρωμένο έργο μπορεί να πάρει τη μορφή ενός ενιαίου μεγάλου έργου, μίας συνιστώσας.

Οι προτάσεις ολοκληρωμένων έργων θα πρέπει να καλύπτουν τα κάτωθι στοιχεία:

- τους επιστημονικούς και τεχνολογικούς στόχους του έργου.

- τους βασικούς άξονες και το χρονοδιάγραμμα του "σχεδίου εκτέλεσης", όπου θα προσδιορίζεται η διάρθρωση των διαφόρων συνιστωσών.

- τα στάδια της υλοποίησης και τα αποτελέσματα που αναμένονται από κάθε στάδιο.

- τον ρόλο και τις ιδιαίτερες ικανότητες κάθε συμμετέχοντος στην κοινοπραξία.

- την οργάνωση και διαχείριση του έργου.

- το σχέδιο διάδοσης των γνώσεων και εκμετάλλευσης των αποτελεσμάτων.

- έναν κατ'εκτίμηση συνολικό προϋπολογισμό και προϋπολογισμό κατά δραστηριότητα, μαζί με ένα σχέδιο χρηματοδότησης στο οποίο θα προσδιορίζονται οι διάφορες συνιστώσες και η προέλευσή τους.

Το εταιρικό σχήμα θα μπορεί να εξελίσσεται ανάλογα με τις ανάγκες, εντός των ορίων της αρχικής χρηματοδοτικής συμμετοχής της Κοινότητας, με αντικατάσταση συμμετεχόντων ή προσχώρηση νέων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό θα γίνεται μέσω προσκλήσεων υποβολής υποψηφιοτήτων.

Το σχέδιο εκτέλεσης θα ενημερώνεται σε ετήσια βάση. Η ενημέρωση αυτή μπορεί να συμπεριλαμβάνει τον αναπροσανατολισμό ορισμένων δραστηριοτήτων και τη δρομολόγηση νέων. Στην τελευταία περίπτωση, και εφόσον υπάρχει ανάγκη πρόσθετης κοινοτικής χρηματοδότησης, η Επιτροπή θα προσδιορίζει τις δραστηριότητες αυτές καθώς και τους συμμετέχοντες που θα αναλάβουν την υλοποίησή τους μέσω πρόσκλησης υποβολής προτάσεων.

Η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας θα εντάσσεται σε ένα σχέδιο χρηματοδότησης το οποίο θα επιτρέπει την προσφυγή σε άλλα χρηματοδοτικά σχήματα, και ιδίως στο Eureka ή στα χρηματοδοτικά μέσα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων. Η χρηματοδοτική συμμετοχή της Κοινότητας μπορεί να καλύπτει έως και το 50% του συνολικού προϋπολογισμού του έργου, κατανεμημένου ανά δραστηριότητα. Θα καταβάλλεται ετησίως με βάση το προτεινόμενο σχέδιο εκτέλεσης και το ύψος της θα αναπροσαρμόζεται συναρτήσει των δραστηριοτήτων και των χρηματοοικονομικών εκθέσεων.

A.3 Έργα συλλογικής έρευνας

Τα έργα αυτά, τα οποία είναι δυνατόν να καλύπτουν όλα τα επιστημονικά και τεχνολογικά πεδία, θα διεξάγονται από ερευνητικές οντότητες προς όφελος βιομηχανικών ενώσεων ή ομίλων, σε πεδία και θέματα ενδιαφέροντος για έναν μεγάλο αριθμό ΜΜΕ που αντιμετωπίζουν κοινά προβλήματα.

B. Αλλα μεσα

Για τους σκοπούς της υλοποίησης του προγράμματος, η Επιτροπή μπορεί επίσης να προσφύγει στα ακόλουθα μέσα:

- ειδικά στοχοθετημένα έργα, για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων έρευνας ή επίδειξης σε πεδία που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των κοινοτικών πολιτικών, σε νέες ή καινοφανείς ανάγκες, καθώς και για τη διεξαγωγή ειδικών δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας.

- έργα ερευνητικής συνεργασίας σε οποιοδήποτε επιστημονικό και τεχνολογικό πεδίο, προκειμένου να δοθεί σε ΜΜΕ δυνατότητα πρόσβασης σε οντότητες που διαθέτουν κατάλληλες ερευνητικές ικανότητες ώστε να διεξάγουν συγκεκριμένες ερευνητικές δραστηριότητες.

- δράσεις συντονισμού και ειδικής υποστήριξης, με σκοπό την επίτευξη των στόχων που καθορίζονται στο πρόγραμμα και που έχουν σχέση με τις ανάγκες των κοινοτικών πολιτικών, με νέες ή καινοφανείς ανάγκες, με τις ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας, και με την ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της Έρευνας.

- συνοδευτικές δράσεις, ως συμπληρωματικά μέσα για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος ή για την προπαρασκευή μελλοντικών δραστηριοτήτων της κοινοτικής πολιτικής ΕΤΑ.

ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ

Τομέας(-είς) πολιτικής: ´Ερευνα

Δραστηριότητα (-ες): Δράσεις έρευνας βάσει της Συνθήκης ΕΚ

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ:

Πρόταση απόφασης του Συμβουλίου για τη θέσπιση ειδικού προγράμματος δραστηριοτήτων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης με σκοπό την «Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας»

1. ΓΡΑΜΜΗ(-ΕΣ) ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ + ΟΝΟΜΑΣΙΑ

Υποτμήμα B6 6 ´Εμμεσες δράσεις: οι γραμμές αυτές θα καθοριστούν στις αρχές της διαδικασίας του προϋπολογισμού του 2003, λαμβάνοντας υπόψη την ονοματολογία ΑΒΒ, που βρίσκεται στο στάδιο της επεξεργασίας.

2. ΣΥΝΟΛΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

2.1. Συνολικό κονδύλιο της δράσης (Μέρος B): 12.505 εκατ. ευρώ σε ΠΑΥ

2.2. Περίοδος υλοποίησης:

2002-2006

2.3. Συνολική πολυετής εκτίμηση των δαπανών:

α) Χρονοδιάγραμμα των πιστώσεων αναλήψεων υποχρεώσεων/πιστώσεων πληρωμών (δημοσιονομική παρέμβαση) (πρβλ. σημείο 6.1.1)

εκατ. ευρώ (μέχρι τρίτου δεκαδικού)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

β) Tεχνική και Διοικητική Συνδρομή (ΤΔΣ) και Δαπάνες Στήριξης (ΔΣ) (πρβλ. σημείο 6.1.2)

Αυτή η κατηγορία κονδυλίων δεν έχει εφαρμογή στο συγκεκριμένο τομέα.

γ) Συνολικές δημοσιονομικές επιπτώσεις των ανθρώπινων πόρων και των άλλων δαπανών διοικητικής λειτουργίας (πρβλ. σημεία 7.2 και 7.3)

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

2.4. Συμβατότητα με τον δημοσιονομικό προγραμματισμό και με τις Δημοσιονομικές Προοπτικές

|X| Πρόταση συμβατή με τον ισχύοντα δημοσιονομικό προγραμματισμό

| | Η πρόταση αυτή απαιτεί επαναπρογραμματισμό του αντίστοιχου τομέα των Δημοσιονομικών Προοπτικών

| | συμπεριλαμβανομένης, εφόσον συντρέχει περίπτωση, προσφυγής στις διατάξεις της Διοργανικής Συμφωνίας.

2.5 Δημοσιονομικές επιπτώσεις επί των εσόδων

| | Ουδεμία δημοσιονομική επίπτωση (αφορά τεχνικές πτυχές της εφαρμογής ενός μέτρου)

|X| Δημοσιονομική επίπτωση - Η επίδραση επί των εσόδων έχει ως εξής:

Ορισμένα συνδεδεμένα κράτη θα συμβάλουν στη χρηματοδότηση του ειδικού προγράμματος.

Οι συμφωνίες σύνδεσης είναι συνάρτηση ενός προγράμματος πλαισίου. Η ανανέωσή τους θα αποτελέσει αντικείμενο επαναδιαπραγμάτευσης μετά τη θέσπιση του νέου προγράμματος πλαισίου και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να προβλεφθεί το ποσό των εν λόγω εσόδων.

Σύμφωνα με το άρθρο 27 του Δημοσιονομικού Κανονισμού, ορισμένα έσοδα μπορούν να καταλήξουν σε επαναχρησιμοποίηση.

3. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

4. ΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ

´Αρθρο 166 της Συνθήκης ΕΚ.

Πρόταση απόφασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για το πρόγραμμα πλαίσιο 2002-2006 δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, με σκοπό την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας

5. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ

5.1. Αναγκαιότητα κοινοτικής παρέμβασης

5.1.1 Επιδιωκόμενοι στόχοι

Οπως αναγνωρίστηκε στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισαβόνας, της Φέιρα, της Νίκαιας και, πιο πρόσφατα, της Στοκχόλμης, η έρευνα αποτελεί κεντρική συνιστώσα της οικονομίας και της κοινωνίας της γνώσης η οποία αναπτύσσεται σε παγκόσμια κλίμακα. Ο στόχος που έθεσε η Ευρωπαϊκή ´Ενωση στη Λισαβόνα για την επερχόμενη δεκαετία ήταν «να γίνει η πιο ανταγωνιστική και η πιο δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο, ικανή για αειφόρο οικονομική ανάπτυξη καθώς και για ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της απασχόλησης και για μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή». Περισσότερο από ποτέ, η έρευνα επιβεβαιώνεται ως ένας από τους βασικούς μοχλούς της οικονομικής και κοινωνικής προόδου, ένας βασικός παράγοντας για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, την απασχόληση και την ποιότητα ζωής. Η επιστήμη και η τεχνολογία αποτελούν, εξάλλου, κεντρικό στοιχείο της διαδικασίας λήψης πολιτικών αποφάσεων τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής ´Ενωσης όσο και σε εθνικό επίπεδο.

Ωστόσο, οι διαρθρωτικές αδυναμίες της Ευρώπης σε θέματα έρευνας εξακολουθούν να υφίστανται. Αφορούν τέσσερα βασικά σημεία:

I. Ανεπαρκείς και διάσπαρτες επενδύσεις στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογικής ανάπτυξης και γενικότερα της γνώσης (Ε&ΤΑ, εκπαίδευση και λογισμικό), με αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή ´Ενωση να υπολείπεται των ανταγωνιστών της. Το 1999, επένδυσε 76 δισ. ευρώ λιγότερο απ´ό,τι οι ΗΠΑ στην έρευνα και ανάπτυξη. Σήμερα υπολείπεται των ανταγωνιστών της όσον αφορά τις ερευνητικές δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ (το 1999, 1,9% στην 'Ενωση έναντι 2,6% στις ΗΠΑ και 2,9% στην Ιαπωνία) [23]. Το 1999, οι ΗΠΑ επένδυσαν περίπου 9% στον τομέα της γνώσης, προπορευόμενες της 'Ενωσης (7.6%) και της Ιαπωνίας (6.9%). Και η απόκλιση μεγαλώνει διαρκώς.

[23] Στοιχεία του 1998

II. Ανεπαρκείς ανθρώπινοι πόροι στον τομέα της έρευνας. Οι ερευνητές αντιπροσωπεύουν 5,3/1000 του εργατικού δυναμικού στην Ευρωπαϊκή ´Ενωση (1998), 7,4/1000 στις ΗΠΑ (1993) και 8,9/1000 στην Ιαπωνία (1998), όπου οι ερευνητές είναι διπλάσιοι στη βιομηχανία. Οι άμεσες δημόσιες δαπάνες για την ανώτατη παιδεία αντιστοιχούν σε0,9% του ΑΕΠ στην ´Ενωση, 1,4% στις ΗΠΑ και 0,5% στην Ιαπωνία (1997).

III. Περιορισμένη ικανότητα μετατροπής των επιστημονικών επιτευγμάτων σε καινοτόμα και ανταγωνιστικά προϊόντα και υπηρεσίες, παρά την υψηλής ποιότητας επιστημονική παραγωγή. Ο αριθμός των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που χορηγούνται από τα τρία γραφεία διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (ευρωπαϊκό, αμερικανικό, ιαπωνικό) ανά εκατομμύριο κατοίκων ανέρχεται σε 32 στην ´Ενωση, 49 στις ΗΠΑ και 88 στην Ιαπωνία. Το 1998, το εμπορικό ισοζύγιο για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας σημείωσε έλλειμμα της τάξης των 28 δισ. ευρώ στην ´Ενωση (τάση που επιβεβαιώθηκε καθόλη τη δεκαετία), συγκριτικά προς το έλλειμμα των 8 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ και το πλεόνασμα των 39 δισ. ευρώ στην Ιαπωνία. Οι επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων στους προηγμένους τομείς αντιστοιχούν σε 80% στις ΗΠΑ και, παρά την ανοδική πορεία, μόλις σε 26% στην 'Ενωση και 23% στην Ιαπωνία.

IV. Κατακερματισμός των ερευνητικών πολιτικών στην Ευρώπη. Μέχρι σήμερα, η Ευρώπη δεν έχει υιοθετήσει μία ολοκληρωμένη ερευνητική πολιτική, Οι δεκαπέντε εθνικές πολιτικές συνυπάρχουν από κοινού και παράλληλα με το κοινοτικό πρόγραμμα πλαίσιο χωρίς επαρκή συντονισμό μεταξύ τους ώστε να επιτυγχάνουν αποτελεσματική οργάνωση και αξιοποίηση. Αυτή η έλλειψη συντονισμού επηρεάζει επίσης την δημιουργία και την αποτελεσματική αξιοποίηση των ερευνητικών υποδομών.

Για να αντιμετωπιστεί αυτή η κατάσταση, η Επιτροπή πρότεινε και το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο επικύρωσαν την δημιουργία ενός «Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας». Η υλοποίησή του θα αποτελέσει κατ´ανάγκη το προϊόν κοινών προσπαθειών της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης, των κρατών μελών και των συντελεστών στον τομέα της έρευνας. Τα ερευνητικά προγράμματα πλαίσια της ´Ενωσης (2002-2006) και τα ειδικά προγράμματα θα συνεισφέρουν ειδικότερα ως σημαντικές κινητήριες δυνάμεις στην ολοκλήρωση, στον συντονισμό και διάρθρωση της έρευνας στην ´Ενωση, καθώς και στην ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας.

Μία διαρθρωτική αλλαγή στον επιστημονικό και τεχνολογικό ιστό της ´Ενωσης, η οποία θα αποκαταστήσει τις προαναφερόμενες αδυναμίες, απαιτεί πόρους αντίστοιχους προς το εύρος του εγχειρήματος. Η Επιτροπή πρότεινε χρηματοδότηση του προγράμματος πλαισίου της τάξης των 17,5 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο προηγούμενο επίπεδο χρηματοδότησης συνεκτιμώντας τον πληθωρισμό και την ανάπτυξη (που εξακολουθεί όμως να αντιπροσωπεύει το 5-6% των δημόσιων δαπανών για την Ε&ΤΑ). Η Επιτροπή εκτιμά ότι ένα τέτοιο ποσό μπορεί να έχει αισθητή επίπτωση στο ερευνητικό σύστημα καθαυτό, να βελτιώσει τουλάχιστον ορισμένους από τους γενικούς δείκτες έρευνας και να έχει σημαντική επίπτωση στους τομείς προτεραιότητας του προγράμματος πλαισίου που θα επιφέρουν την ανάπτυξη στην ´Ενωση. Εν γένει αυτό το επίπεδο χρηματοδότησης θα επιτρέψει τη διατήρηση, της κοινοτικής προσπάθειας στον τομέα της Ε&ΤΑ, εκπεφρασμένης ως ποσοστό του ΑΕΠ, στα σημερινά της επίπεδα , κατά την περίοδο 2003-2006.

Τα προγράμματα πλαίσια προβλέπεται να εφαρμοστούν μέσω πέντε ειδικών προγραμμάτων, εκ των οποίων τα τρία άπτονται της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και τα δύο της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ). Κάθε ειδικό πρόγραμμα προσδιορίζεται ανάλογα με το χαρακτήρα των εφαρμοζόμενων μέσων, που αντικατοπτρίζουν τους στόχους και την οργάνωση του προγράμματος πλαισίου:

- ´Ενα πρόγραμμα ««Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας» που περιλαμβάνει τις έμμεσες δράσεις που προβλέπονται υπό τον τίτλο «Ολοκλήρωση της έρευνας» και υπό τον τίτλο «Ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας», συνδυάζοντας τοιουτοτρόπως τις δραστηριότητες έρευνας και συντονισμού.

- ´Ενα πρόγραμμα "Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας», που περιλαμβάνει δραστηριότητες οριζόντιου χαρακτήρα, στήριξης και δόμησης.

- Δύο προγράμματα «Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ)» που περιλαμβάνουν τις άμεσες δράσεις που υλοποιεί το ΚΚΕρ στον μη πυρηνικό και πυρηνικό τομέα αντίστοιχα..

- ´Ενα πρόγραμμα «Πυρηνική ενέργεια» που περιλαμβάνει τις έμμεσες δράσεις που υλοποιούνται στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας.

Υπάρχει σαφής αντιστοιχία μεταξύ των δύο πρώτων προγραμμάτων και των τεσσάρων δραστηριοτήτων που αναφέρονται στο άρθρο 164 της συνθήκης ΕΚ. Τα ποσά που εκτιμώνται αναγκαία για τα δύο ειδικά προγράμματα αντικατοπτρίζουν την αντιστοιχία που καθορίζεται στο παράρτημα ΙΙ της πρότασης για το πρόγραμμα πλαίσιο, αφενός τα αντίστοιχα μερίδια των διάφορων δραστηριοτήτων και, αφετέρου, την ενδεικτική κατανομή των μέγιστων συνολικών ποσών μεταξύ των ομάδων και κατηγοριών δραστηριοτήτων.

Η ανάγκη συνεκτικής χρησιμοποίησης των τριών νέων μέσων για την ολοκλήρωση των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη καθιστά αναγκαία την υλοποίηση των δράσεων που προτείνονται στα διάφορα θεματικά πεδία προτεραιότητας μέσω ενός ενιαίου ειδικού προγράμματος. Ομοίως, η εκτέλεση σημαντικού μέρους των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας υπό μορφή ανοίγματος των δικτύων και έργων στη συμμετοχή ερευνητών και οργανισμών από τρίτες χώρες καθιστά αναγκαία την ενσωμάτωση των δραστηριοτήτων στο συγκεκριμένο πεδίο και των ερευνητικών δραστηριοτήτων σε ένα ενιαίο πρόγραμμα.

Τέλος, ο ιδιαίτερος χαρακτήρας των δραστηριοτήτων του ΚΚΕρ, καθώς και η ανάγκη διασφάλισης επαρκούς δημοσιονομικής αυτονομίας του, αιτιολογούν ένα ξεχωριστό ειδικό πρόγραμμα τόσο για τον τομέα της ΕΚ όσο και για τον τομέα της Ευρατόμ.

Οι στόχοι του ειδικού προγράμματος "«Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας" καθορίζονται κατωτέρω ανά πεδίο δράσης, από κοινού με την αιτιολόγησή τους και την ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία που συνεπάγονται.

1. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

1.1. Θεματικά ερευνητικά πεδία προτεραιότητας

1.1.1. Γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας

Στόχος των δράσεων που θα αναληφθούν στο συγκεκριμένο πεδίο είναι να βοηθήσουν την Ευρώπη να αξιοποιήσει, μέσω μιας ολοκληρωμένης ερευνητικής προσπάθειας, τα επιτεύγματα που έχουν σημειωθεί όσον αφορά την αποκρυπτογράφηση των γονιδιωμάτων των έμβιων οργανισμών, ιδίως προς όφελος της δημόσιας υγείας και των πολιτών και προς ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ανάγκη ανάπτυξης της γνωστικής βάσης, των μέσων και των πόρων που απαιτούνται για την αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων των πληροφοριών για το γονιδίωμα που υποστηρίζουν τις εφαρμογές, με την ολοκλήρωση του ερευνητικού δυναμικού σε ολόκληρη την Ευρώπη προκειμένου να αυξηθεί η συνοχή και να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα.

- Αναμένονται σημαντικά επιτεύγματα στη δημιουργία νέων προϊόντων, διεργασιών και υπηρεσιών όσον αφορά την φροντίδα της υγείας και την ιατρική στον τομέα της «μετα-γονιδιωματικής» έρευνας.

- Οι τρεις σοβαρότερες λοιμώδεις νόσοι (AIDS, ελονοσία και φυματίωση), που καλύπτουν το 60% του φορτίου ασθενειών στις αναπτυσσόμενες χώρες, έχουν δημιουργήσει κατάσταση έκτακτης ανάγκης σε παγκόσμια κλίμακα.

1.1.2. Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας (ΤΚΠ)

Στόχος των δράσεων που θα υλοποιηθούν στο πεδίο αυτό, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισαβόνας και τους στόχους της πρωτοβουλίας e-Europe (Ηλεκτρονική Ευρώπη), είναι να προάγουν στην Ευρώπη, την ανάπτυξη των τεχνολογιών και εφαρμογών που αποτελούν τη βάση της κοινωνίας της πληροφορίας, προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και να δοθεί στους ευρωπαίους πολίτες όλων των περιφερειών της ´Ενωσης η δυνατότητα να επωφεληθούν πλήρως από την ανάπτυξη της κοινωνίας της γνώσης.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

Ανάγκη ανάπτυξης μιας οικονομίας και κοινωνίας της γνώσης στην Ευρώπη όπως συμφωνήθηκε στο Συμβούλιο της Λισαβόνας. Η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τις ερευνητικές προσπάθειες που καταβάλλει στον τομέα των ΤΚΠ: το ήμισυ της Ε&ΤΑ για τις ΤΚΠ στις χώρες του ΟΟΣΑ συγκεντρώνεται στις ΗΠΑ, το 25% στην Ιαπωνία και μόλις το 15% στην Ευρώπη.

- Ο δημόσιος τομέας συμβάλλει αποφασιστικά στη στήριξη της υψηλού κινδύνου ή/και μακροπρόθεσμης έρευνας στον τομέα των ΤΚΠ και στη συγκέντρωση βασικών φορέων του τομέα, τόσο από το βιομηχανικό όσο και από τον ακαδημαϊκό χώρο, ώστε να αναπτυχθούν περαιτέρω οι βασικές τεχνολογίες και οι εφαρμογές τους, να διερευνηθούν καινοτόμες ιδέες και να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και ο αντίκτυπος των επενδύσεων στην έρευνα.

- Οι κοινοτικές προσπάθειες Ε&ΤΑ στον τομέα των ΤΚΠ παρέχουν μία μοναδική ευκαιρία για τη συγκέντρωση των αποσπασματικών ερευνητικών προσπαθειών των κρατών μελών και για την εξεύρεση διαλειτουργικών λύσεων, εφαρμόσιμων στα κράτη μέλη.

- Η εμπειρία δείχνει ότι μόνο διαρκείς και κατάλληλες ερευνητικές προσπάθειες στον τομέα των ΤΚΠ μπορούν να έχουν τον επιθυμητό αντίκτυπο. Στην Ευρώπη, οι προσπάθειες χωρών όπως η Φινλανδία απεικονίζουν άμεσα το όφελος των επενδύσεων Ε&ΤΑ στις ΤΚΠ. Οι ΤΚΠ ήσαν μία από τις προτεραιότητες της έρευνας για περίοδο μεγαλύτερη των 30 ετών και οι σχετικές επενδύσεις Ε&ΤΑ είναι οι μεγαλύτερες ως ποσοστό του ΑΕΠ σε διεθνή κλίμακα.

- Ο τομέας των ΤΚΠ έχει σήμερα ετήσιο κύκλο εργασιών της τάξης των 2000 δισ. ευρώ σε διεθνή κλίμακα και απασχολεί άνω των 12 εκατ. ατόμων στην Ευρώπη. Ο ρόλος της Ευρώπης ως προμηθευτή ΤΚΠ πρέπει να ενισχυθεί. Το εμπορικό έλλειμμα της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης στον τομέα των ΤΚΠ ανέρχεται περίπου σε 28 δισ. ευρώ για μία αγορά της ´Ενωσης της τάξης των 500 δισ. ευρώ και το έλλειμμα αυξάνει κατά 12% ετησίως παρά τον καθοδηγητικό ρόλο της Ευρώπης στον τομέα των κινητών επικοινωνιών.

- Οι ΤΚΠ αποτελούν κινητήρια δύναμη για συνολική οικονομική ανάπτυξη λόγω τόσο της εξάπλωσής τους όσο και της αυξανόμενης ενσωμάτωσής τους σε άλλους τομείς. Η έρευνα για τις εφαρμοσμένες ΤΚΠ στον επιχειρηματικό τομέα, όσον αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο και την ηλεκτρονική εργασία, ανοίγει νέες δυνατότητες αγοράς, παρέχει ουσιαστικά οφέλη παραγωγικότητας και βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα όλων των κλάδων. Οι κύκλοι ζωής των προϊόντων και τεχνολογιών των ΤΚΠ είναι βραχύτεροι και επιταχύνονται, ενώ οι καμπύλες υιοθέτησης της τεχνολογίας είναι ταχύτερες, υπογραμμίζοντας την επιτάχυνση της τεχνολογικής αλλαγής.

- Η αναδυόμενη δημιουργία ΤΚΠ θα εισάγει μία ριζική μεταστροφή από τα υπάρχοντα συστήματα με χρήση ΠΥ και το «πληκτρολόγιο, ποντίκι, οθόνη» προς φιλόδοξα νοήμονα συστήματα που θα επιτρέπουν σε όλους τους πολίτες να επωφελούνται από υπηρεσίες ΤΚΠ.

- Οι καινοτομίες των ΤΚΠ παρέχουν δυναμικές λύσεις σε σημαντικές προκλήσεις της κοινωνίας στους τομείς της φροντίδας της υγείας, του περιβάλλοντος, της μάθησης, της ασφάλειας, της κινητικότητας, της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς και της απασχόλησης.

- Απαιτείται πρόοδος στον τομέα των ΤΚΠ για την ανάπτυξη όλων των άλλων σημαντικών ερευνητικών πεδίων συμπεριλαμβανομένων των βιοτεχνολογιών, της φυσικής, της ενέργειας, κλπ.

1.1.3. Nανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά και νέες διεργασίες παραγωγής

Στόχος των δράσεων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι να βοηθήσουν την Ευρώπη να συγκεντρώσει την κρίσιμη μάζα δυναμικού που είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και εκμετάλλευση, ιδίως όσον αφορά την οικολογική αποδοτικότητα, των τεχνολογιών αιχμής από τις οποίες θα εξαρτώνται τα βασισμένα στη γνώση και νοημοσύνη προϊόντα, υπηρεσίες και διεργασίες παραγωγής τα επόμενα χρόνια.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ανάγκη διατήρησης μιας ισχυρής θέσης της Ευρώπης σε αυτές τις αναδυόμενες αγορές.

- Μεσοπρόθεσμη αγορά νανοϋλικών εκτιμούμενη σε άνω των 6 δισ. ευρώ (τομέας ιατρικού εξοπλισμού) και αγορά νοημόνων υλικών εκτιμούμενη σε εκατοντάδες δισ. ευρώ.

- Επίπτωση των «νοημόνων» υλικών στην ανάπτυξη βιομηχανικών τεχνολογιών και συστημάτων και έμμεσα σε τομείς όπως η ενέργεια, η ιατρική, η ηλεκτρονική, οι μεταφορές ή οι κατασκευές.

- Σημασία του μεταποιητικού τομέα στην Ευρώπη: 40 εκατ. θέσεις απασχόλησης και 4.000 δισ. ευρώ.

- Ενίσχυση των επενδύσεων στον τομέα των νέων διεργασιών παραγωγής (σήμερα, περίπου 1000 ευρώ κατά κεφαλή συγκριτικά προς 2000 ευρώ κατά κεφαλή στις ΗΠΑ).

1.1.4. Aεροναυτική και διάστημα

Ο σκοπός των δράσεων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι διττός: να εδραιώσουν, μέσω της ολοκλήρωσης των ερευνητικών προσπαθειών της, τη θέση της ευρωπαϊκής αεροδιαστημικής βιομηχανίας έναντι του συνεχώς αυξανόμενου ισχυρού παγκόσμιου ανταγωνισμού και να συμβάλουν στην αξιοποίηση του ευρωπαϊκού ερευνητικού δυναμικού στον συγκεκριμένο κλάδο με σκοπό τη βελτίωση της ασφάλειας και την προστασία του περιβάλλοντος..

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Εύρος των απαιτούμενων επενδύσεων (οι αμερικανικές επενδύσεις στην Ε&ΤΑ είναι τρεις έως έξι φορές υψηλότερες ανάλογα με τον τομέα).

- Προβλεπόμενες ανάγκες όσον αφορά τις αερομεταφορές σε παγκόσμια κλίμακα: περίπου 14.000 αεροσκάφη κατά την προσεχή 15ετία (αξία αγοράς 1000 δισ. ευρώ). Αύξηση της εναέριας κυκλοφορίας γύρω στο 5% ετησίως για τις επερχόμενες δεκαετίες, ήτοι διπλασιασμός την προσεχή εικοσαετία.

- Σημασία των σχετικών με τους δορυφόρους αγορών (κατ´εκτίμηση ετήσιος κύκλος εργασιών για δορυφόρους και εκτοξευτές 40 δισ. ευρώ σε παγκόσμια κλίμακα).

- Στήριξη της πολιτικής για τον «Ενιαίο Ευρωπαϊκό Ουρανό».

1.1.5. Ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία

Στόχος των δράσεων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι να συμβάλουν στη δημιουργία των ολοκληρωμένων επιστημονικών και τεχνολογικών βάσεων που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη ενός συστήματος παραγωγής και διανομής ασφαλών και υγιεινών τροφίμων και για τον έλεγχο των κινδύνων που συνδέονται με τη διατροφή, με χρήση ιδίως των εργαλείων της βιοτεχνολογίας, καθώς και των κινδύνων που παρουσιάζουν για την υγεία οι μεταβολές που περιβάλλοντος.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Οι πρόσφατες επισιτιστικές απειλές κατέστησαν εμφανή τον πολυπαραγοντικό και διασυνοριακό χαρακτήρα των διακυβευόμενων ζητημάτων.

- Η ανάπτυξη ισχυρών και έγκυρων μεθόδων αξιολόγησης του κινδύνου απαιτεί τη συγκέντρωση ενός ευρέος φάσματος τεχνογνωσίας.

- Η αγροεπισιτιστική βιομηχανία είναι ένας πολύ σημαντικός προμηθευτής θέσεων απασχόλησης στην Ευρώπη με άνω των 10 εκατ. εργαζόμενους.

- Περιβαλλοντικοί παράγοντες που συμβάλλουν σημαντικά στην διαρκώς αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης καρκίνων, αλλεργιών, άσθματος.

- Αυξημένη ζήτηση ανιχνευσιμότητας των τροφίμων εκ μέρους των καταναλωτών.

1.1.6. Βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή

Στόχος των δράσεων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι η ενίσχυση του επιστημονικού και τεχνολογικού δυναμικού που χρειάζεται η Ευρώπη ώστε να επιτύχει μια βιώσιμη ανάπτυξη και να συνεισφέρει ουσιαστικά στις προσπάθειες που καταβάλλονται σε διεθνές επίπεδο για την κατανόηση και τον έλεγχο της πλανητικής μεταβολής και για τη διατήρηση της ισορροπίας των οικοσυστημάτων.

1.1.6.1. Tεχνολογίες στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Οι αβεβαιότητες, οι διακοπές, ή οι μειώσεις, του ενεργειακού εφοδιασμού, και ακόμα η αστάθεια των τιμών ενέργειας, μπορεί να έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία και την οικονομία.

- Η πιθανότητα σοβαρής πλανητικής μεταβολής ενισχύεται έντονα από το υψηλό και αυξανόμενο επίπεδο των εκπομπών CO2 που σχετίζονται με τον εφοδιασμό και τη χρήση ενέργειας.

- Η εξάρτηση της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης από τις εισαγωγές ενέργειας ανέρχεται ήδη σε 50% και (εάν δεν αναληφθεί κατάλληλη δράση) αναμένεται να αυξηθεί τα προσεχή έτη, φθάνοντας το 70% το 2020.

- Τυπικά οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν σχετικά υψηλότερο κόστος από τις συνήθεις τεχνολογίες των φυσικών καυσίμων.

1.1.6.2. Πλανητική μεταβολή

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ανάγκη για ταχύτερη ανάπτυξη της ικανότητας της Ευρώπης όσον αφορά την πρόβλεψη, τον έλεγχο και την προσαρμογή στην πλανητική μεταβολή με σκοπό τη διατήρηση και βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών της ´Ενωσης και τη συνεισφορά στις Διεθνείς Συμβάσεις (πρωτόκολλο του Κιότο).

- Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να ενσωματωθεί στις πολιτικές της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης, ιδίως στις σχετικές με την ενέργεια, τις μεταφορές, το περιβάλλον και τις επιχειρήσεις.

- Η εκτιμούμενη καθοδική τάση του όζοντος στην Ευρώπη ανέρχεται σε 7% ανά δεκαετία ακολουθούμενη από αυξανόμενη τάση της υπεριώδους ακτινοβολίας.

- Η αλλαγή κλίματος έχει αντίκτυπο στους φυσικούς πόρους ειδικότερα στη διαθεσιμότητα και ποιότητα του ύδατος και στη βιοποικιλότητα.

- Η ολοένα μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στο μέλλον θα έχει διάφορες αλλά προς το παρόν άγνωστες επιπτώσεις στην Ευρώπη και τις περιφέρειές της.

- Ο ετήσιος προϋπολογισμός για το συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο εκτιμάται σε 2 δισ. ευρώ σε διεθνή κλίμακα και 500 εκατ. ευρώ σε ευρωπαϊκό επίπεδο (ΠΠ 20% της συνολικής συνεισφοράς της ´Ενωσης).

1.1.7. Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

Στόχος των δράσεων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι να κινητοποιήσουν σε μια συνεκτική προσπάθεια, με όλο τον πλούτο και την ποικιλομορφία τους, το ευρωπαϊκό ερευνητικό δυναμικό στις οικονομικές, πολιτικές, κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες, με σκοπό την κατανόηση και τον έλεγχο των ζητημάτων που συνδέονται με την εμφάνιση της κοινωνίας της γνώσης και των νέων μορφών σχέσεων μεταξύ των πολιτών και των θεσμικών οργάνων.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Η ανάγκη κατανόησης ζητημάτων και επιλογών σχετικών με το στόχο της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης «να γίνει η πιο ανταγωνιστική και η πιο δυναμική οικονομία της γνώσης στον κόσμο, ικανή για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη καθώς και για ποσοτική και ποιοτική βελτίωση της απασχόλησης και για μεγαλύτερη κοινωνική συνοχή», δημιουργώντας μία ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης.

- Η ανάγκη κατανόησης και ύπαρξης μιας ενημερωμένης συζήτησης σχετικά με τα ζητήματα και τις επιλογές που αφορούν την ανάπτυξη και εξέλιξη νέων μορφών διακυβέρνησης σε μία διευρυμένη Ευρώπη και τις επιπτώσεις της για τους ευρωπαίους πολίτες.

1.2. Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της ´Ενωσης

1.2.1. Έρευνα με γνώμονα τις πολιτικές και έρευνα αιχμής

Στόχος είναι, αφενός, η ανάπτυξη ερευνητικών δραστηριοτήτων προς στήριξη της εφαρμογής άλλων κοινοτικών πολιτικών και, αφετέρου, η ικανότητα ταχείας ανάληψης ερευνητικών δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ανάγκη ανάπτυξης ερευνητικών δραστηριοτήτων προς στήριξη της εφαρμογής άλλων κοινοτικών πολιτικών. Η ανάγκη αυτή έχει επιβεβαιωθεί απ´όλες τις υπηρεσίες της Επιτροπής που εφαρμόζουν τις κοινοτικές πολιτικές.

- Ανάγκη ταχείας ανάληψης ερευνητικών δραστηριοτήτων για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών. Η ταχεία εμφάνιση απρόβλεπτων αναγκών, όπως στο παρελθόν οι σχετικές με τη σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια των βοοειδών (ΕSB), απέδειξαν τη σημασία αυτής της πτυχής.

1.2.2. Ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ

Οι ειδικές δραστηριότητες οι οποίες θα αναληφθούν προς στήριξη της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας και της πολιτικής για τις επιχειρήσεις και την καινοτομία, έχουν στόχο να βοηθήσουν τις ευρωπαϊκές ΜΜΕ που αναπτύσσουν δραστηριότητα σε παραδοσιακούς ή νέους τομείς, να ενισχύσουν το τεχνολογικό δυναμικό τους και να επεκτείνουν την επιχειρησιακή τους ικανότητα σε ευρωπαϊκή και διεθνή κλίμακα.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Οι ΜΜΕ καλύπτουν το 99,8% των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, το 66% των θέσεων απασχόλησης και το 55% του κύκλου εργασιών του ιδιωτικού τομέα της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης.

- Εκτιμάται ότι οι ΜΜΕ συμβάλλουν σχεδόν κατά 50% στην ανταγωνιστικότητα μεγαλύτερων επιχειρήσεων ως προμηθευτές ή υπεργολάβοι.

- Οι ΜΜΕ υψηλής τεχνολογίας συμβάλλουν διαρκώς περισσότερο στην έρευνα σε τομείς όπως η ΤΠ, τα πολυμέσα και η βιοτεχνολογία.

- Το πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης (Ε&ΤΑ) είναι ένα σημαντικό μέσο: κατά την τελευταία πενταετία (1994-1999), άνω των 20.000 ευρωπαϊκών ΜΜΕ επωφελήθηκαν από αυτή δυνατότητα και, σύμφωνα με έρευνα ικανοποίησης, σχεδόν το 96% είναι ικανοποιημένες από την επιλογή τους.

1.2.3. Ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας

Ο γενικός στόχος των δραστηριοτήτων διεθνούς συνεργασίας που θα αναληφθούν βάσει του προγράμματος πλαισίου είναι να συμβάλουν στο άνοιγμα του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας στον υπόλοιπο κόσμο.

Οι ειδικές δραστηριότητες αφορούν τρεις ομάδες χωρών: τις τρίτες μεσογειακές χώρες, τη Ρωσία και τα κράτη της ΚΑΚ και τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ορισμένα ζητήματα πλανητικού χαρακτήρα (αλλαγή κλίματος, βιοποικιλότητα, κλπ) μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο σε σύμπραξη με τρίτες χώρες.

- Η Ευρώπη εξετάζει τη δημιουργία προνομιακών σχέσεων με ορισμένες ομάδες χωρών (ΝΑΚ, μεσογειακές χώρες, κλπ). Οι επιστημονικές εταιρικές σχέσεις με αυτές τις χώρες θα διευκολύνουν την εδραίωση και ενίσχυση αυτών των σχέσεων.

- Ορισμένες χώρες (επί παραδείγματι, οι αναπτυσσόμενες χώρες) αντιμετωπίζουν ειδικά προβλήματα που απαιτούν συντονισμένη δράση.

- Η τεχνογνωσία και η γνώση που υπάρχουν σε ολόκληρη την υφήλιο παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τους ευρωπαίους ερευνητές που πρέπει να έχουν πρόσβαση σε αυτές.

2. ενισχυση των βασεων του ευρωπαϊκου χωρου της ερευνασ

2.1. Συντονισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων

Στόχος είναι η ενθάρρυνση και η υποστήριξη πρωτοβουλιών που αναλαμβάνουν διάφορες χώρες, σε πεδία κοινού στρατηγικού ενδιαφέροντος, καθώς και η ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των υφιστάμενων δραστηριοτήτων τους μέσω συντονισμού της εφαρμογής τους.

Επίσης, είναι η βελτίωση της συμπληρωματικότητας και της συνέργειας μεταξύ των κοινοτικών δραστηριοτήτων που αναλαμβάνονται βάσει του προγράμματος πλαισίου και αντίστοιχων των άλλων ευρωπαϊκών οργανισμών επιστημονικής συνεργασίας, καθώς και μεταξύ αυτών των οργανισμών.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Αποφυγή της επανάληψης και του κατακερματισμού των προσπαθειών.

- Μείωση της απόκλισης μεταξύ των πλέον προηγμένων και λιγότερο προηγμένων περιφερειών.

- Αξιοποίηση των προσπαθειών που ήδη καταβάλλονται με σκοπό τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών.

2.2. Συνεκτική ανάπτυξη των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας

Στόχος των δραστηριοτήτων που θα αναληφθούν στο πεδίο αυτό είναι η προώθηση της συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη χάρη στον έγκαιρο εντοπισμό προκλήσεων και πεδίων κοινού ενδιαφέροντος, καθώς και με την παροχή στους πολιτικούς ιθύνοντες, σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, των γνώσεων και των μέσων που θα τους βοηθούν να διαμορφώνουν τις σχετικές πολιτικές.

Αιτιολόγηση των προσπαθειών και ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία

- Ανάγκη συστηματικότερης χρήσης αποτελεσμάτων προβλέψεων, προκειμένου να ενισχυθεί η ικανότητα πρόβλεψης σχετικών με την Ε&Τ ζητημάτων που διακυβεύονται στην Ευρώπη, να αναπτυχθούν κοινές απόψεις για τέτοια ζητήματα και, γενικότερα, να δημιουργηθεί μία στρατηγική βάση για την ευρωπαϊκή πολιτική Ε&Τ.

- Ανάγκη ικανοποίησης της αυξημένης ζήτησης, εκ μέρους αρμόδιων για τη διαμόρφωση πολιτικών στον τομέα της Ε&Τ, μιας κοινής βάσης σχετικών και συγκρίσιμων δεικτών.

- Ανάγκη διάθεσης ενός στρατηγικού μέσου για τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των ερευνητικών πολιτικών: συγκριτική αξιολόγηση (benchmarking) των εθνικών πολιτικών.

- Ικανοποίηση της ανάγκης των φορέων και των χρηστών της έρευνας να είναι σε θέση να εντοπίζουν εύκολα την ειδική τεχνογνωσία στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων τους.

5.1.2 Mέτρα σχετικά με την εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση

Mέτρα σχετικά με την εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση

Με την ευκαιρία της προετοιμασίας των προτάσεων για τα ειδικά προγράμματα, οι υπηρεσίες της Επιτροπής πραγματοποίησαν εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγηση. Τα αποτελέσματά της αντικατοπτρίζουν ιδίως:

- Τις συστάσεις της πενταετούς αξιολόγησης των προγραμμάτων πλαισίων και των ειδικών προγραμμάτων, που διενεργήθηκε από ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες στη διάρκεια του 2000.

- Την ενδιάμεση εξέταση του πέμπτου προγράμματος πλαισίου (1998-2002) της Επιτροπής, που περιγράφεται στο έγγραφο COM(2000)612 της 4ης Οκτωβρίου 2000 και αναλύεται στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής SEC(2000)1780 της 23ης Οκτωβρίου 2000.

- Τις ευρείες διαβουλεύσεις μεταξύ των βασικών συντελεστών, σχετικά με τις δύο ανακοινώσεις για τον Ευρωπαϊκό Χώρο της ´Ερευνας στη διάρκεια του 2002 [24] και την πρόταση για το πρόγραμμα πλαίσιο στις αρχές του 2001.

[24] COM(2000) 6 της 18ης Ιανουαρίου 2000

- Σειρά εσωτερικών και εξωτερικών μελετών της Επιτροπής σχετικά με το οικονομικό και πολιτικό πεδίο, το πεδίο των προοπτικών και τον αντίκτυπο των δραστηριοτήτων Ε&ΤΑ.

Τα αποτελέσματα της εκ των προτέρων (ex ante) αξιολόγησης αντικατοπτρίζονται ιδίως στις επιλογές που έγιναν όσον αφορά τη δομή των προγραμμάτων, τους στόχους και τις προτεραιότητες και τα μέσα εφαρμογής.

Οι στόχοι και οι προτεραιότητες επιλέγησαν σύμφωνα με την αυστηρή εφαρμογή του κριτηρίου της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας.

Αυτό καλύπτει τις ακόλουθες πτυχές που αφορούν τα θέματα προτεραιότητας και τις επιλεγείσες δραστηριότητες, των οποίων η αιτιολόγηση και η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία περιγράφονται λεπτομερέστερα στο σημείο 5.1 και τα αναμενόμενα αποτελέσματα στο σημείο 5.2:

- Κόστος και έκταση των ερευνών που υπερβαίνουν τις δυνατότητες μιας μεμονωμένης χώρας και ανάγκη συγκέντρωσης μιας «κρίσιμης μάζας» χρηματοδοτικών και ανθρώπινων πόρων (πχ γονιδιωματική, νανοτεχνολογίες, αεροναυτική).

- Οικονομική σημασία της συνεργασίας (οικονομίες κλίμακας) και ευεργετικές επιπτώσεις στις ιδιωτικές ερευνητικές προσπάθειες και στη βιομηχανική ανταγωνιστικότητα (πχ τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας, νανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά, νέες διεργασίες παραγωγής, αεροναυτική και διάστημα και ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ).

- Διατήρηση ή εξέλιξη της θέσης της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης σε πεδία Ε&ΤΑ που έχουν στρατηγική σημασία γι´αυτήν (πχ διατήρηση της ισχυρής θέσης στους τομείς της αεροναυτικής και της κινητής τηλεφωνίας και ανάπτυξη του, προς το παρόν, χαμηλού δυναμικού στον τομέα της ηλικιακής φωτοβολταϊκής ενέργειας).

- Ανάγκη συνδυασμού των συμπληρωματικών δεξιοτήτων σε διάφορες χώρες, ειδικότερα δε για την αντιμετώπιση πολυκλαδικών προβλημάτων (πχ ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία, βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή, υποστήριξη του συντονισμού των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας και συνεκτική ανάπτυξη των ερευνητικών πολιτικών).

- Δεσμοί με τις προτεραιότητες και τα συμφέροντα της ´Ενωσης, καθώς και με την κοινοτική νομοθεσία και τις κοινοτικές πολιτικές (πχ αεροναυτική και διάστημα, ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία, βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή, πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης, διεθνής συνεργασία, πρόβλεψη των αναγκών Ε&Τ της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης).

- Κατ´ανάγκη υπερεθνικός χαρακτήρας των ερευνών, λόγω της κλίμακας των προβλημάτων (πχ ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία, βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή, πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης, διεθνής συνεργασία, υποστήριξη του συντονισμού των δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας, συνεκτική ανάπτυξη των ερευνητικών πολιτικών).

´Οσον αφορά τα μέσα εφαρμογής, τρία νέα βασικά μέσα, που λόγω του χαρακτήρα τους εφαρμόζονται μόνο σε κοινοτικό επίπεδο, θα συμβάλουν στην επίτευξη:

- της απαιτούμενης κρίσιμης μάζας και της ολοκλήρωσης της έρευνας,

- στενότερων δεσμών μεταξύ των προγραμμάτων και των δραστηριοτήτων των κρατών μελών, και συντονισμού των εθνικών προγραμμάτων,

- συνεργασίας σε στρατηγικά πεδία για την ´Ενωση και εξεύρεσης λύσεων στις σημαντικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ´Ενωση,

- της αριστείας και ελκυστικότητας της Ε&Τ στην Ευρώπη,

- της διάδοσης και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων Ε&Τ σε ολόκληρη την ´Ενωση.

Για να εξασφαλιστεί ο αντίκτυπος των κοινοτικών προσπαθειών στα επτά θεματικά πεδία προτεραιότητας του προγράμματος πλαισίου, τα τρία μέσα είναι τα μόνα που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτά τα πεδία. Τα μέσα αυτά είναι:

α) δίκτυα αριστείας

Σκοπός αυτού του μέσου είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής επιστημονικής και τεχνολογικής αριστείας. Κάθε δίκτυο αποσκοπεί να προάγει τις γνώσεις σε ένα πεδίο με τη συγκέντρωση κρίσιμης μάζας δεξιοτήτων. Εστιασμένες προς μακροπρόθεσμους στόχους, οι συγκεκριμένες δραστηριότητες, συχνά πολυεπιστημονικές, δεν αποσκοπούν σε ακριβή προκαθορισμένα αποτελέσματα όσον αφορά προϊόντα, διεργασίες ή υπηρεσίες αλλά στην προοδευτική και διαρκή ολοκλήρωση του ερευνητικού δυναμικού που υπάρχει ή αναδύεται στην Ευρώπη, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Εν προκειμένω, με σκοπό τη δημιουργία ενός εικονικού κέντρου αριστείας, τα μέλη του δικτύου θα εφαρμόσουν ένα κοινό πρόγραμμα δραστηριοτήτων το οποίο θα περιλαμβάνει σημαντικό μέρος, ή ακόμα και το σύνολο, των δραστηριοτήτων τους στο συγκεκριμένο πεδίο.

β) ολοκληρωμένα έργα

Σκοπός αυτού του μέσου είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας ή η συμβολή στην επίλυση σημαντικών προβλημάτων της κοινωνίας με τη συγκέντρωση κρίσιμης μάζας ευρωπαϊκών πόρων και τεχνογνωσίας στον τομέα της Ε&ΤΑ. Αναλόγως, κάθε ολοκληρωμένο έργο θα έχει ως στόχο την επίτευξη ορισμένων επακριβών αποτελεσμάτων όσον αφορά προϊόντα, διεργασίες ή υπηρεσίες. Οι δραστηριότητες που υλοποιούνται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου έργου θα είναι εξ ορισμού εστιασμένες, ακόμα και στην περίπτωση «επικίνδυνων» ερευνητικών δραστηριοτήτων. Όλες οι δραστηριότητες που υλοποιούνται στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου έργου εντάσσονται στο γενικό πλαίσιο ενός «προγράμματος εφαρμογής».

γ) συμμετοχή σε εθνικά προγράμματα εκτελούμενα από κοινού (βάσει του άρθρου 169 της συνθήκης)

Στόχος αυτού του μέσου είναι η προώθηση και η υποστήριξη της συνεκτικής και συντονισμένης συγκέντρωσης, προς όφελος ολόκληρης της ´Ενωσης, των οργανωμένων προσπαθειών (προγραμμάτων) των κρατών μελών σε πεδία κοινού ενδιαφέροντος και προτεραιότητας για την ´Ενωση. Σκοπός είναι επίσης η ενίσχυση του αντίκτυπου των εθνικών προσπαθειών σε ευρωπαϊκή κλίμακα για ζητήματα που ενδιαφέρουν πολλά κράτη μέλη. Τα εθνικά προγράμματα στα ερευνητικά πεδία προτεραιότητας του εν λόγω προγράμματος πλαισίου είναι αυτά που θα υλοποιηθούν είτε από κυβερνήσεις και περιφερειακές αρχές είτε από εθνικούς ερευνητικούς οργανισμούς. Η από κοινού υλοποίησή τους συνεπάγεται: την εκπόνηση εναρμονισμένων προγραμμάτων εργασίας, το συντονισμό της διάθεσης προϋπολογισμών, επαναπροσανατολισμό ορισμένων δραστηριοτήτων για την ενίσχυση της συμπληρωματικότητας, και τη δρομολόγηση κοινών προσκλήσεων υποβολής προτάσεων.

Το μέσο αυτό δεν έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι σήμερα, διότι προϋποθέτει την βούληση για αμοιβαίο συντονισμό μεταξύ των κρατών μελών και απαιτεί ένα ουσιαστικότερο στάδιο προετοιμασίας σε σχέση με έργα συμβατικότερης μορφής. Παρ´όλα αυτά, ο χρόνος κρίνεται κατάλληλος - ιδίως μετά τη σύνοδο κορυφής της Λισαβόνας και την απαίτηση για την ανοικτή μέθοδο συντονισμού - για την εφαρμογή του συγκεκριμένου μέσου.

5.1.3 Mέτρα μετά την εκ των υστέρων (ex post) αξιολόγηση

Οι συστάσεις της πενταετούς αξιολόγησης των προγραμμάτων πλαισίων και των ειδικών προγραμμάτων, η οποία διενεργήθηκε το 2000, ελήφθησαν υπόψη κατά την προετοιμασία των προτάσεων για τα ειδικά προγράμματα, ειδικότερα δε αυτές που αφορούν:

- την ανάγκη ανάκτησης της καθυστέρησης που παρατηρείται στο πεδίο της Ε&ΤΑ στην Ευρώπη συγκριτικά προς τους ανταγωνιστές της,

- την ανάγκη συμπληρωματικότητας και συνοχής μεταξύ εθνικών και κοινοτικών πολιτικών στον τομέα της Ε&ΤΑ και το βασικό ρόλο της Επιτροπής στην επίτευξη αυτού του στόχου,

- τις θετικές επιπτώσεις του προγράμματος πλαισίου που «καλύπτει ένα κενό στην Ευρώπη, επιτρέποντας στους πανεπιστημιακούς και βιομηχανικούς ερευνητές να εκτελούν, από κοινού, εφηρμοσμένες εργασίες»,

- την ανάγκη απλοποίησης των διαδικασιών διαχείρισης του προγράμματος 1998-2002 και την ανάγκη «επανεξέτασης των δομών και διαδικασιών διαχείρισης του προγράμματος πλαισίου»,

- την ένταξη ερευνητικών δραστηριοτήτων της ´Ενωσης στο ευρύτερο πλαίσιο μιας αληθινής ευρωπαϊκής ερευνητικής πολιτικής,

- την ενίσχυση της επικέντρωσης των προγραμμάτων,

- την συνέχιση των ερευνών που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των στόχων των κοινοτικών πολιτικών,

- την επιδιωκόμενη εξέλιξη προς ένα προσαρμοσμένο φάσμα ευέλικτων μέσων, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις δυνατότητες που παρέχει η Συνθήκη.

Εξάλλου, η ενδιάμεση εξέταση του πέμπτου προγράμματος πλαισίου είχε ως αποτέλεσμα την προσαρμογή των ετήσιων προγραμμάτων εργασίας των ειδικών προγραμμάτων, με στόχο την μεγαλύτερη επικέντρωση των προσπαθειών και την δρομολόγηση πειραματικών έργων για τα μέτρα που μελετώνται για το προσεχές πρόγραμμα πλαίσιο (δίκτυα, ομάδες έργων ("clusters"), βιομηχανικές πλατφόρμες, έργα μεγαλύτερης κλίμακας).

5.2. Σχεδιαζόμενες δράσεις και λεπτομέρειες υλοποίησης της δημοσιονομικής παρέμβασης

Οι σχεδιαζόμενες δράσεις για το ειδικό πρόγραμμα « Ενίσχυση και ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας» περιγράφονται κατωτέρω, κατά πεδίο λεπτομερούς δράσης. Η παρουσίαση αυτή επιτρέπει την προβολή των κατ´εκτίμηση αναμενόμενων αποτελεσμάτων, των συνεισφορών στους γενικούς στόχους του προγράμματος πλαισίου ή της Κοινότητας, καθώς και των συναφών δυνητικών παραμέτρων απόδοσης. Οι ενδείξεις αυτές παρατίθενται ως σημεία αναφοράς και όχι ως οριστικά εγκριθέντες στόχοι.

Μεταξύ των πεδίων δράσης και των τύπων των χρησιμοποιούμενων μέσων καθορίζεται κατωτέρω μία αντιστοιχία υπό μορφή πίνακα.

1. ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

1.1. Θεματικά πεδία προτεραιότητας

1.1.1. Γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας

i) βασικές γνώσεις και βασικά εργαλεία λειτουργικής γονιδιωματικής

(έκφραση γονιδίων και πρωτεϊνοματική, δομική γονιδιωματική, συγκριτική γονιδιωματική και πληθυσμιακή γενετική, βιοπληροφορική)

ii) εφαρμογές των γνώσεων γονιδιωματικής και βιοτεχνολογίας στην υγεία

(τεχνολογικές πλατφόρμες για την ανάπτυξη νέων εργαλείων διάγνωσης, πρόληψης και θεραπείας, υποστήριξη της καινοτόμου έρευνας στις νεοσυσταθείσες εταιρείες γονιδιωματικής)

iii) εφαρμογές στην ιατρική και τη δημόσια υγεία

(καταπολέμηση του καρκίνου, των καρδιαγγειακών παθήσεων και των σπάνιων ασθενειών, καταπολέμηση της φαρμακοαντοχής, νευροεπιστήμες και καταπολέμηση των εκφυλιστικών νόσων του νευρικού συστήματος, μελέτη της ανθρώπινης αύξησης και της διαδικασίας γήρανσης)

iv) καταπολέμηση των σοβαρότερων λοιμωδών νόσων που συνδέονται με τη φτώχεια

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Ενίσχυση της ποιότητας και της απόδοσης των απαιτούμενων μέσων για την αξιοποίηση των πληροφοριών για το γονιδίωμα (μέσα υψηλής απόδοσης, οργανισμοί μοντέλα και βιοπληροφορική).

- Συγκέντρωση περισσότερων πληροφοριών για τα γονιδιώματα που σχετίζονται με την υγεία ή τις ασθένειες.

- Συμβολή στη μείωση του κόστους της φροντίδας της υγείας μέσω ακριβέστερης διάγνωσης και καλύτερα εστιασμένης θεραπείας.

- Εστίαση στη μείωση κόστους και χρόνου για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων (από τη συγκριτική αξιολόγηση στην αγορά).

- Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του ευρωπαϊκού βιοτεχνολογικού κλάδου.

- Ανάπτυξη νέων in vitro δοκιμών ως εναλλακτικών μεθόδων στα πειράματα σε ζώα.

- Αύξηση του αριθμού νέων αποτελεσματικών εμβολίων και νέων θεραπειών, ιδίως για την καταπολέμηση των νοσοκομειακών μολύνσεων.

- Αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων για την έρευνα στον τομέα της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες.

- Αύξηση του αριθμού των εταιρικών σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και αναπτυσσόμενων χωρών.

1.1.2. Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας

i) εφαρμοσμένη έρευνα στον τομέα των ΤΚΠ για την εξέταση των σημαντικότερων κοινωνιακών και οικονομικών προκλήσεων

(έρευνα για τεχνολογίες αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης, έρευνα για την εξέταση των κοινωνιακών προκλήσεων, έρευνα για την εξέταση των εργασιακών και επιχειρηματικών προκλήσεων, επίλυση περίπλοκων προβλημάτων που αφορούν την επιστήμη, την μηχανική, τις επιχειρήσεις και την κοινωνία)

ii) υποδομές επικοινωνιών και υπολογιστικής

(τεχνολογίες επικοινωνίας και δικτύου, τεχνολογίες λογισμικού, υπηρεσίες και κατανεμημένα συστήματα)

iii) κατασκευαστικά στοιχεία και μικροσυστήματα

(μικροηλεκτρονική, νανοηλεκτρονική και οπτικοηλεκτρονική, μικροτεχνολογίες και νανοτεχνολογίες, μικροσυστήματα, οθόνες)

iv) τεχνολογίες γνώσης και διεπαφών

(τεχνολογίες γνώσης και ψηφιακό περιεχόμενο, νοήμονες επιφάνειες και διεπαφές)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Εδραίωση και ενίσχυση του ευρωπαϊκού καθοδηγητικού ρόλου στον τομέα των ΤΚΠ. Ενίσχυση των επιτυχιών της Ευρώπης σε πεδία όπως οι κινητές επικοινωνίες, η υποδομή δικτύων, οι οικιακές ηλεκτρονικές συσκευές, η μικροηλεκτρονική και το ενσωματωμένο λογισμικό. Δείκτες: μακροοικονομικοί δείκτες για την παροχή ΤΚΠ και μερίδιο των ΤΚΠ στο ΑΕΠ αποτελούν κατάλληλα μέτρα αξιολόγησης.

- Επόμενη γενεά επίγειων και δορυφορικών κινητών και ασύρματων συστημάτων, άνω των 3G στην Ευρώπη και ολοκλήρωση των υποδομών δικτύων γύρω από την επόμενη γενεά Διαδικτύου. Δείκτες: μερίδιο της αγοράς, έρευνες για τα ποσοστά υιοθέτησης της τεχνολογίας.

- Λύσεις ηλεκτρονικού και κινητού εμπορίου για συναλλαγές ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου και κάλυψη ολόκληρου του κύκλου δημιουργίας αξίας των επεκτεινόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Δείκτες: στοιχεία τομεακής παραγωγής, συμπεριλαμβανομένου του τομέα των υπηρεσιών.

- Μεγαλύτερη ασφάλεια των ηλεκτρονικών συναλλαγών, βελτιώνοντας το απόρρητο των εφαρμογών και υπηρεσιών των ΤΚΠ και παρέχοντας μέσα για την πάταξη των αδικημάτων στον κυβερνοχώρο. Δείκτες: στατιστικές αδικημάτων που διαπράττονται από διευθυντικά στελέχη.

- Ευρύτερη συμμετοχή των πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας και αποτελεσματικότερα συστήματα για την υγεία, την ασφάλεια, την κινητικότητα, τη διαχείριση και υποστήριξη του περιβάλλοντος. Σχεδιασμός υποβοηθητικών συστημάτων που θα αποκαθιστούν λειτουργίες ή θα αναπληρώνουν τις μειονεξίες. Δείκτες: εκτιμήσεις της ικανοποίησης από έρευνες χρηστών (πχ σχετικά με τη βελτίωση της διάγνωσης), στατιστικές για την υγεία και την ασφάλεια.

- Λύσεις που επιτρέπουν στους πολίτες την εκμάθηση όταν χρειάζεται, οιαδήποτε χρονική στιγμή, οπουδήποτε επιθυμούν και με τον καταλληλότερο τρόπο. Ανάπτυξη λύσεων για την άντληση, από κοινού χρήση, ανταλλαγή και παροχή οργανωτικών γνώσεων. Δείκτες: έρευνες χρηστών, ερωτηματολόγια.

1.1.3. Nανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά, νέες διεργασίες παραγωγής

i) νανοτεχνολογίες

(διεπιστημονικές μακροπρόθεσμες ερευνητικές εργασίες για την κατανόηση των φαινομένων, τον έλεγχο των διεργασιών και την ανάπτυξη ερευνητικών εργαλείων, νανοβιοτεχνολογίες, τεχνικές μηχανικής σε νανομετρική κλίμακα για τη δημιουργία υλικών και κατασκευαστικών στοιχείων, ανάπτυξη διατάξεων και οργάνων χειρισμού και ελέγχου, εφαρμογές σε τομείς όπως η υγεία, η χημεία, η ενέργεια, η οπτική και το περιβάλλον)

ii) νοήμονα υλικά

(ανάπτυξη των βασικών γνώσεων, τεχνολογίες συνδεόμενες με την παραγωγή και τη μεταποίηση νέων υλικών, τεχνολογία υποστήριξης για την ανάπτυξη υλικών)

iii) νέες διεργασίες παραγωγής

(ανάπτυξη ευέλικτων και νοημόνων συστημάτων παραγωγής, συστηματικές έρευνες για τον έλεγχο των κινδύνων, βελτιστοποίηση του κύκλου ζωής των βιομηχανικών συστημάτων, προϊόντων και υπηρεσιών)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Αύξηση των ανθρώπινων και χρηματοδοτικών πόρων που χορηγούνται για την έρευνα στον ιδιωτικό τομέα με την επίτευξη κρίσιμης μάζας σε αυτό το προσανατολισμένο προς τη βιομηχανία πεδίο.

- Ενίσχυση της ανάπτυξης και εισαγωγής νανοτεχνολογιών, νοημόνων υλικών και διεργασιών παραγωγής νέων προϊόντων σε ΜΜΕ μέσω της σημαντικής συμμετοχής τους (>20%) στις εν λόγω δραστηριότητες.

- Ελαχιστοποίηση των εκπομπών και αποβλήτων από τη χρήση φυσικών πόρων στο πλαίσιο μιας προσέγγισης κύκλου ζωής του προϊόντος.

- Αύξηση και ενσωμάτωση δεξιοτήτων και ικανοτήτων σε κλάδους και φορείς Ε&Τ, μεταξύ άλλων στις υποψήφιες χώρες.

1.1.4. Aεροναυτική και διάστημα

i) αεροναυτική

(ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, βελτίωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων όσον αφορά τις εκπομπές των κινητήρων και το θόρυβο, ενίσχυση της ασφάλειας των αεροσκαφών, αύξηση της μεταφορικής ικανότητας και της ασφάλειας του συστήματος αερομεταφορών)

ii) διάστημα

(έργο πλοήγησης μέσω δορυφόρου Galileo, παγκόσμια επιτήρηση περιβάλλοντος και ασφάλειας GMES, δορυφορικές επικοινωνίες)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Διατήρηση του ευρωπαϊκού καθοδηγητικού ρόλου στον τομέα της αεροναυτικής.

- Μείωση του άμεσου κόστους λειτουργίας των αεροσκαφών κατά 20% και 50%, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, αντιστοίχως.

- Μείωση κατά συντελεστή 2 των ποσοστών ατυχημάτων βραχυπρόθεσμα και κατά συντελεστή 5 μακροπρόθεσμα.

- Ανάπτυξη της ικανότητας διαχείρισης 16 εκατ. πτήσεων ετησίως εντός δεκαετίας.

1.1.5. Ασφάλεια τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία

Επιδημιολογία των παθήσεων που συνδέονται με τη διατροφή και των διάφορων τύπων γενετικής προδιάθεσης

Περιβαλλοντικοί κίνδυνοι για την υγεία

Επιπτώσεις της διατροφής στην υγεία (ιδίως προϊόντων που περιέχουν ΓΤΟ)

Μέθοδοι «ανιχνευσιμότητας» (ιδίως των γενετικά τροποποιημένων οργανισμών, συμπεριλαμβανομένων συστημάτων που βασίζονται στις πρόσφατες εξελίξεις της βιοτεχνολογίας)

Μέθοδοι ανάλυσης και ανίχνευσης των χημικών προσμείξεων και των παθογόνων μικροοργανισμών (ιοί, βακτηρίδια, παράσιτα, και νέοι παράγοντες τύπου prion)

Ασφαλέστερες μέθοδοι παραγωγής και υγιεινότερα τρόφιμα (που βασίζονται στις βιοτεχνολογίες ή στις μεθόδους της βιολογικής γεωργίας)

Επιπτώσεις των ζωοτροφών, και της χρήσης υποπροϊόντων διαφόρων προελεύσεων για την παραγωγή τους, στην υγεία του ανθρώπου

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Καθορισμός έγκυρων βιοδεικτών έκθεσης ή των επιπτώσεων σε σχέση με την υγεία του ανθρώπου.

- Αύξηση του αριθμού των αναλύσεων ελέγχου που διενεργούνται στην τροφική αλυσίδα.

- Αύξηση του αριθμού καλλιεργούμενων φυτικών ειδών και ειδών/φυλών ζώων που προορίζονται για τη διατροφή.

- Αύξηση του αριθμού ασφαλέστερων τεχνολογιών παραγωγής

- Μείωση του συνολικού βακτηριδιακού φορτίου σε εμπορευματοποιήσιμα τρόφιμα.

1.1.6 Βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή

1.1.6.1.Tεχνολογίες στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης

i) ερευνητικές δραστηριότητες με βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες επιπτώσεις

(ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αποδοτικότερη και καθαρότερη χρήση της ενέργειας, ιδίως σε αστικές περιοχές, νέες έννοιες της αποδοτικής ενέργειας και καθαρότερες μεταφορές, νοήμονες μεταφορές, επανεξισορρόπηση και ολοκλήρωση των διάφορων μέσων μεταφοράς)

ii) ερευνητικές δραστηριότητες με μακροπρόθεσμες επιπτώσεις

(στοιχεία καυσίμου, τεχνολογία υδρογόνου, ηλιακές φωτοβολταϊκές τεχνολογίες και βιομάζα)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Συνεισφορά στον πολιτικό στόχο της μείωσης, μέχρι το 2010, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σχέση με τα αντίστοιχα επίπεδα του 1990 και της συνέχισης των προσπαθειών για διατήρηση αυτής της τάσης μετά το 2010 (Πρωτόκολλο του Κιότο).

- Συνεισφορά στο διπλασιασμό του μεριδίου (από 6% σε 12%) του ΣΑΕ μέχρι το 2010 (Λευκό Βιβλίο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας)' 12% εξοικονόμηση ενέργειας μέσω ορθολογικής χρήσης και μείωσης της ζήτησης μέχρι το 2010' αναστροφή της ανοδικής τάσης (από 50% σε 70%) της εξάρτησης από τον εξωτερικό ενεργειακό εφοδιασμό.

- Συνεισφορά στη μείωση μακροπρόθεσμα του κόστους των νέων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε επίπεδα ανταγωνιστικά με αυτά των πηγών των φυσικών καυσίμων.

1.1.6.2. Πλανητική μεταβολή

Αντίκτυπος και μηχανισμοί των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στο κλίμα και των «καταβοθρών» άνθρακα (ωκεανοί, δάση, εδάφη).

Βιοποικιλότητα, προστασία των γενετικών πόρων, λειτουργία των χερσαίων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων και αλληλεπίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με τα οικοσυστήματα αυτά.

Mηχανισμοί της απερήμωσης και των φυσικών καταστροφών που συνδέονται με την αλλαγή του κλίματος.

Παγκόσμια συστήματα παρατήρησης των αλλαγών του κλίματος.

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Ανάπτυξη μέσων για την πρόβλεψη των περιφερειακών αλλαγών του κλίματος.

- Ανάπτυξη μέσων διαχείρισης για την άμβλυνση των επιπτώσεων στη διαθεσιμότητα του ύδατος.

- Βελτίωση των ευρωπαϊκών επιστημονικών συνεισφορών σε συναφείς Συμβάσεις και στη διαδικασία λήψης πολιτικών αποφάσεων και, τοιουτοτρόπως, ενίσχυση της συνοχής των ευρωπαϊκών ερευνητικών προσπαθειών σε διεθνή κλίμακα.

- Αξιολόγηση των έμμεσων επιπτώσεων που έχουν για το κλίμα αέρια εκτός των αερίων θερμοκηπίου.

- Ανάπτυξη ενός δικτύου παρακολούθησης της βιοποικιλότητας και ανάπτυξη επιλογών αποκατάστασης.

- Διευκρίνιση της σχέσης μεταξύ αλλαγών του κλίματος και φυσικών καταστροφών.

- Ανάπτυξη μέσων για την καλύτερη πρόληψη και άμβλυνση των συνεπειών των φυσικών καταστροφών (πλημμύρες, καταιγίδες, πυρκαγιές, χιονοστιβάδες και γεωλογικές κατολισθήσεις).

- Ανάπτυξη κοινών ευρωπαϊκών βάσεων δεδομένων σχετικά με τις παραμέτρους της πλανητικής μεταβολής.

1.1.7. Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

i) ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης

(βελτίωση της παραγωγής, της μετάδοσης και της αξιοποίησης των γνώσεων και αντίκτυπός της στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, δυνατότητες και επιλογές για την ανάπτυξη μιας κοινωνίας της γνώσης η οποία να εξυπηρετεί τους στόχους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Λισσαβόνας, διαφορετικές δυναμικές μετάβασης προς την κοινωνία της γνώσης)

ii) ιθαγένεια, δημοκρατία και νέες μορφές διακυβέρνησης

(συνέπειες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και της διεύρυνσης όσον αφορά τη διακυβέρνηση και την ιθαγένεια, διάρθρωση των τομέων ευθύνης και των νέων μορφών διακυβέρνησης, επίλυση των διαφορών, ασφάλεια, ειρήνη και δικαιοσύνη, νέες μορφές ιθαγένειας και ταυτοτήτων)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Διαθέσιμες συγκριτικές μελέτες, συμπεριλαμβανομένης της συγκέντρωσης δεδομένων και της ανάπτυξης μεθοδολογιών, σχετικά με τη μετάβαση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης στους διάφορους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.

1.2. Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της ´Ενωσης

1.2.1. Έρευνα με γνώμονα τις πολιτικές και έρευνα αιχμής

Απαιτούμενη έρευνα για τη διαμόρφωση, υλοποίηση και παρακολούθηση της εφαρμογής των κοινοτικών πολιτικών.

´Ερευνα για την ικανοποίηση των αναγκών σε ορισμένα νέα διεπιστημονικά και πολυεπιστημονικά πεδία ή σε γνώσεις αιχμής.

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης.

- Ενισχυμένη και αποτελεσματικότερη συνεισφορά στις κοινοτικές πολιτικές: οι στόχοι και τα αναμενόμενα αποτελέσματα για κάθε συγκεκριμένη πολιτική πρέπει να καθορίζονται από τις αντίστοιχες Γενικές Διευθύνσεις.

- Μείωση του χρόνου ανταπόκρισης και ενίσχυση της ευελιξίας των δράσεων που αναλαμβάνονται για την αντιμετώπιση της επιστημονικής, τεχνολογικής και κοινωνικοοικονομικής επικαιρότητας.

1.2.2. Ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ

Δραστηριότητες συλλογικής έρευνας

(´Ερευνα που αποσκοπεί στην αντιμετώπιση κοινών προβλημάτων/προκλήσεων' προκανονιστική έρευνα' 'έρευνα που αποσκοπεί στην ενίσχυση της τεχνολογικής βάσης συγκεκριμένων τομέων' ανάπτυξη τεχνολογικών μέσων).

Δραστηριότητες ερευνητικής συνεργασίας

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Σημαντική συμμετοχή ΜΜΕ στο ειδικό πρόγραμμα (άνω του 15% της χρηματοδότησης για την πτυχή «Ολοκλήρωση της έρευνας»), που εκφράζεται με αύξηση και κατάρτιση του προσωπικού Ε&Α, τεχνολογική ανάπτυξη και χρησιμοποίηση των αποτελεσμάτων.

- ´Εχουν αναπτυχθεί και χρησιμοποιηθεί δείκτες συμμετοχής για την παρακολούθηση της συμμετοχής ΜΜΕ στο πρόγραμμα πλαίσιο (μερίδιο συμμετοχής σε κάθε θεματικό πρόγραμμα, συμμετοχή για κάθε χώρα, νεοεισερχόμενοι, μέγεθος, νέοι, γυναίκες κατόχοι ΜΜΕ ...).

1.2.3. Ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας

Παροχή συνδρομής σε ευρωπαίους ερευνητές, επιχειρήσεις και ερευνητικούς οργανισμούς στην ΕΕ και στα συνδεδεμένα κράτη με το πρόγραμμα πλαίσιο προκειμένου να έχουν πρόσβαση στις γνώσεις και την τεχνογωσία που υπάρχουν σε άλλα μέρη του πλανήτη.

Παροχή συνδρομής για τη διασφάλιση μιας δυναμικής και συνεκτικής συμμετοχής της Ευρώπης σε ερευνητικές πρωτοβουλίες που υλοποιούνται σε διεθνές επίπεδο.

Παροχή στήριξης στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα για την εφαρμογή της κοινοτικής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής βοήθειας για την ανάπτυξη.

Ειδικές δραστηριότητες που αφορούν τρεις ομάδες χωρών: τις τρίτες μεσογειακές χώρες, τη Ρωσία και τις άλλες χώρες της ΚΑΚ και τις αναπτυσσόμενες χώρες.

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Διευρυμένη και ενισχυμένη συμμετοχή τρίτων χωρών σε κοινοτικές ερευνητικές δραστηριότητες.

- Εντατικοποιημένη και υψηλότερης απήχησης συνεισφορά σε διεθνείς δράσεις που αποσκοπούν στην επίλυση σημαντικών πλανητικών προβλημάτων.

- Μεγαλύτερη στήριξη στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας όσον αφορά την εφαρμογή της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής βοήθειας για την ανάπτυξη."

2. ενισχυση των βασεων του ευρωπαϊκου χωρου της ερευνασ

2.1. Συντονισμός των ερευνητικών δραστηριοτήτων

Συντονισμός των εθνικών δραστηριοτήτων

(Στήριξη προτάσεων σχετικά με το συντονισμό, τη δικτύωση, το σχεδιασμό και εφαρμογή κοινών πρωτοβουλιών, ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος πληροφόρησης)

Συντονισμός σε ευρωπαϊκό επίπεδο

(Δραστηριότητες συνεργασίας Ε&Τ υλοποιούμενες σε άλλα ευρωπαϊκά πλαίσια συνεργασίας, σύμπραξη και κοινές πρωτοβουλίες εξειδικευμένων ευρωπαϊκών οργανισμών επιστημονικής συνεργασίας)

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Δημιουργία δικτύων εθνικών προγραμμάτων

- Αξιολόγηση των αποδόσεων των κρατών μελών και των παρατηρούμενων διαφορών όσον αφορά την καινοτομία

2.2. Συνεκτική ανάπτυξη πολιτικής έρευνας και καινοτομίας

Aναλύσεις και μελέτες (εργασίες σχετικά με τις προβλέψεις, τις στατιστικές και τους επιστημονικούς και τεχνολογικούς δείκτες)

Συγκριτική αξιολόγηση (benchmarking) των πολιτικών έρευνας και καινοτομίας σε εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο

Χαρτογράφηση της επιστημονικής και τεχνολογικής αριστείας στην Ευρώπη

Βελτίωση του κανονιστικού και διοικητικού περιβάλλοντος στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη

Αναμενόμενα αποτελέσματα, συνειφορές σε γενικούς στόχους ή δυνητικές παράμετροι απόδοσης

- Πληρέστερα ενημερωμένη διαδικασία λήψης αποφάσεων όσον αφορά τον καθορισμό προτεραιοτήτων και την εφαρμογή των πολιτικών Ε&Τ και άλλων πολιτικών της Ευρωπαϊκής ´Ενωσης.

- Υψηλό επίπεδο συμμετοχής των αρμόδιων για τη λήψη αποφάσεων και των πολιτικών οργάνων στον τομέα της Ε&Τ σε δραστηριότητες στήριξης των αποφάσεων που πρόκειται να λάβει μελλοντικά η Ευρωπαϊκή ´Ενωση.

- Δημοσίευση ετήσιας έκθεσης για την ευρωπαϊκή επιστήμη και τεχνολογία, συμπεριλαμβανομένων βασικών στοιχείων για τον Ευρωπαϊκό Χώρο της ´Ερευνας.

- Μελέτες σχετικά με την ανάπτυξη νέων και βελτιωμένων δεικτών σε τομείς πολιτικού ενδιαφέροντος και νέων στατιστικών βάσεων δεδομένων.

- Διάθεση των αποτελεσμάτων του πρώτου κύκλου συγκριτικής αξιολόγησης.

- Υλοποίηση των πρώτων χαρτών αριστείας.

Tα μέσα παρέμβασης και χρηματοδοτικής συμμετοχής του προγράμματος πλαισίου είναι, ανάλογα με τους στόχους, τα εξής:

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

(1) Συνοδευτικά μέτρα μπορούν επίσης να εφαρμόζονται σε ολόκληρο το ειδικό πρόγραμμα.

Οι αποδέκτες της δημοσιονομικής παρέμβασης της Κοινότητας είναι οι επιχειρήσεις (ιδίως οι ΜΜΕ), τα ερευνητικά κέντρα, τα πανεπιστήμια και οι εθνικοί ή ευρωπαϊκοί οργανισμοί που χρηματοδοτούν ερευνητικές δραστηριότητες. Οι τελευταίοι μπορούν επίσης να χρησιμεύσουν ως ενδιάμεσοι της δημοσιονομικής παρέμβασης της Κοινότητας.

5.3. Λεπτομέρειες υλοποίησης

Η Επιτροπή διασφαλίζει την υλοποίηση των δράσεων. Σε ορισμένες δεόντως αιτιολογημένες περιπτώσεις, μπορεί να ζητείται η συνδρομή εξωτερικών οργανισμών.

6. ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

6.1. Συνολικές δημοσιονομικές επιπτώσεις στο Μέρος B - (για ολόκληρη την περίοδο προγραμματισμού)

Υπενθυμίζεται ότι το κονδύλιο αναφοράς του προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ανέρχεται σε 16.275 εκατ. ευρώ. Το σύνολο των κονδυλίων των προγραμμάτων πλαισίων 2002-2006 ανέρχεται σε 17.500 εκατ. ευρώ.

6.1.1 Δημοσιονομική παρέμβαση: ΠΑΥ σε εκατ. ευρώ (μέχρι τρίτου δεκαδικού)

Κατανομή // Σύνολο

1) Ολοκλήρωση της έρευνας // 12 055

Γονιδιωματική και βιοτεχνολογία στην υπηρεσία της υγείας // 2 000

Τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας // 3 600

Νανοτεχνολογίες, νοήμονα υλικά, νέες διεργασίες παραγωγής // 1 300

Aεροναυτική και διάστημα // 1 000

Ασφάλεια των τροφίμων και κίνδυνοι για την υγεία // 600

Βιώσιμη ανάπτυξη και πλανητική μεταβολή // 1 700

Πολίτες και διακυβέρνηση στην ευρωπαϊκή κοινωνία της γνώσης // 225

Πρόβλεψη των επιστημονικών και τεχνολογικών αναγκών της ´Ενωσης // 1 630

Έρευνα με γνώμονα τις πολιτικές και έρευνα αιχμής // 880

Ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες για τις ΜΜΕ // 450

Ειδικές δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας // 300

2) Ενίσχυση των βάσεων του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας // 450

Υποστήριξη του συντονισμού των δραστηριοτήτων // 400

Υποστήριξη της συνεκτικής ανάπτυξης των πολιτικών // 50

ΣΥΝΟΛΟ // 12 505

Στο επίπεδο αυτό δεν έχει σημασία το ετήσιο χρονοδιάγραμμα για καθένα από αυτούς τους στόχους. Μπορεί να οριστεί μόνον αυστηρά κατ´αναλογία με το αντίστοιχο ολόκληρου του ειδικού προγράμματος, που είναι σύμφωνο με αυτό του προγράμματος πλαισίου. Η ετήσια εσωτερική ανάλυση θα καθοριστεί μεταγενέστερα στο πλαίσιο των προγραμμάτων εργασίας.

6.1.2 Τεχνική και Διοικητική Βοήθεια (ΤΔΒ), Δαπάνες Στήριξης (ΔΣ) και δαπάνες για τις Τεχνολογίες της Πληροφορίας (ΤΠ) (πιστώσεις αναλήψεων υποχρεώσεων)

Αυτή η κατηγορία κονδυλίων δεν έχει εφαρμογή στο συγκεκριμένο τομέα.

6.2. Υπολογισμός του κόστους ανά σχεδιαζόμενο μέτρο στο Μέρος Β (για ολόκληρη την περίοδο προγραμματισμού)

Για τις έμμεσες δράσεις του πέμπτου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1998-2002), ο ετήσιος όγκος είναι της τάξης των 3500 νέων υπογεγραμμένων συμβάσεων (συνεκτικούμενων όλων των κατηγοριών), για ετήσιο προϋπολογισμό 3000 εκατ. ευρώ.

Για τις έμμεσες δράσεις του προγράμματος πλαισίου 2002-2006, ο ετήσιος προϋπολογισμός θα είναι της τάξης των 3700 εκατ. ευρώ, ήτοι πραγματική αύξηση κατά 13%.

Παρ´όλα αυτά, όπως αναφέρεται στο σημείο 5.1.2, τρία νέα βασικά μέσα έχουν σχεδιαστεί για την εφαρμογή του νέου προγράμματος πλαισίου, συγκεκριμένα δίκτυα αριστείας, ολοκληρωμένα έργα και συμμετοχή σε από κοινού εκτέλεση εθνικών προγραμμάτων (όπως προβλέπεται στο άρθρο 169 της συνθήκης).

Συγκριτικά προς τα προηγούμενα προγράμματα πλαίσια, τα μέσα αυτά υπερβαίνουν τη διάσταση του απλού επιστημονικού έργου και εισάγουν την έννοια της ολοκλήρωσης της έρευνας, ιδίως με την επίτευξη κρίσιμης μάζας τεχνογνωσίας και πόρων σε καθορισμένα πεδία.

´Οσον αφορά τη διαχείριση του προγράμματος πλαισίου 2002-2006, η έννοια της κρίσιμης μάζας θα εκφραστεί με σημαντική αύξηση της βασικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς σε έργα και αναμένεται να οδηγήσει σε ουσιαστική μείωση του αριθμού των συμβάσεων που συνάπτονται ετησίως.

7. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ

Αποφασισμένη να προβεί σε ουσιαστική τροποποίηση της εφαρμογής του προγράμματος πλαισίου, η Επιτροπή προτείνει τη μείωση του ανώτατου ορίου για τους ανθρώπινους πόρους και τις άλλες διοικητικές δαπάνες σε 5,5% για τα δύο έμμεσα ερευνητικά προγράμματα που δεν αφορούν την πυρηνική ενέργεια.

Σήμερα, στα μέρη του πέμπτου προγράμματος πλαισίου που αφορούν την έμμεση έρευνα, εκτός της έρευνας για την πυρηνική ενέργεια, το συνολικό ανώτατο όριο για τους ανθρώπινους πόρους και τις άλλες διοικητικές δαπάνες ανέρχεται σε 7,0%.

Με τις παρούσες τάσεις, οι πραγματικές δαπάνες βάσει του πέμπτου προγράμματος πλαισίου πιθανόν να παραμείνουν πλησίον αυτού του ορίου, ίσως ελάχιστα χαμηλότερα.

Υποθέτοντας ότι ουδεμία αλλαγή επήλθε στις μεθόδους εφαρμογής του προγράμματος πλαισίου, και δεδομένης της ανάγκης να υπάρχει κάποιο περιθώριο σε αυτή την κατηγορία δαπανών, η Επιτροπή δεν έχει λόγο να ξεκινήσει από συνολικό ανώτατο όριο 7%. Κι αυτό διότι, σε μεγάλο βαθμό, ο προτεινόμενος προϋπολογισμός για το επόμενο πρόγραμμα αυξάνει σύμφωνα με τον πληθωρισμό, λαμβάνοντας υπόψη και την ανάπτυξη της οικονομίας.

Οιαδήποτε μείωση του συνολικού ανώτατου ορίου μπορεί να επιτευχθεί μόνον υπό την προϋπόθεση σημαντικών κερδών παραγωγικότητας, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών αλλαγών στη διαχείριση του προγράμματος. ´Ενα σχετικά περιοριστικό σύνολο προϋποθέσεων περιλαμβάνει:

- Πάγωμα του συνολικού αριθμού του προβλεπόμενoυ προσωπικού στα επίπεδα του 2002 (1654 θέσεις απασχόλησης), υπό την προϋπόθεση κερδών παραγωγικότητας της τάξης του 2% ετησίως προς αντιστάθμιση της αύξησης του πραγματικού όγκου του προγράμματος.

- Ετήσιος πληθωρισμός 2%, ακόμα και αν οι δαπάνες προσωπικού τείνουν να σημειώνουν ελαφρώς μεγαλύτερη αύξηση.

- Πάγωμα των δαπανών για το εξωτερικό προσωπικό στα επίπεδα του 2002.

Το ανωτέρω σενάριο θα επέτρεπε στην Επιτροπή να προτείνει μείωση του συνολικού ανώτατου ορίου σε περίπου 6.3 %.

Ωστόσο, η Επιτροπή προετοιμάζεται να δεσμευτεί για σημαντικότερη μείωση του ανώτατου ορίου από 7,0% σε 5,5%. Αυτό θα επέτρεπε την άμεση διάθεση σε ερευνητικά έργα σημαντικού ποσού πρόσθετων πόρων, κατά προσέγγιση 230 εκατ. ευρώ.

Αυτό απαιτεί σωστές προσπάθειες για τη βελτίωση της παραγωγικότητας σε όλες τις ερευνητικές δραστηριότητες. Το ανώτατο όριο 5,5% που προτείνεται για τις διοικητικές δαπάνες είναι καθολικό και καλύπτει τα ειδικά προγράμματα «Ολοκλήρωση και ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας» και «Δόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας» συνολικά. ´Οσον αφορά την εφαρμογή αυτών των προγραμμάτων, η Επιτροπή θα διασφαλίζει κατάλληλο επιμερισμό των διοικητικών δαπανών μεταξύ των αρμόδιων για τη διαχείριση ερευνητικών δραστηριοτήτων υπηρεσιών. Ο επιμερισμός θα λαμβάνει υπόψη τον προς διαχείριση συνολικό προϋπολογισμό, το βαθμό χρήσης των τριών νέων μέσων, την ένταση εργασίας και τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις των δραστηριοτήτων στα διάφορα στάδια του κύκλου ζωής τους, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειάς τους, καθώς και την ανάγκη διασφάλισης αποτελεσματικής διαχείρισης των συμβάσεων που έχουν αναληφθεί βάσει προηγούμενων προγραμμάτων πλαισίων.

Ο βασικός παράγοντας που θα επέτρεπε την επίτευξη αυτού είναι η εισαγωγή σε ευρεία κλίμακα των νέων μέσων που προτείνονται στο επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο, συγκεκριμένα τα ολοκληρωμένα έργα, τα δίκτυα αριστείας και η από κοινού εκτέλεση εθνικών ερευνητικών προγραμμάτων βάσει του άρθρου 169 της συνθήκης. Τα στοιχεία αυτά θα επιτρέψουν σαφείς μειώσεις του κόστους διαχείρισης του προγράμματος.

Με άλλα λόγια, ανώτατο όριο της τάξης του 5,5% εκφράζει την αποφασιστικότητα της Επιτροπής να τροποποιήσει ουσιαστικά την εφαρμογή του προγράμματος πλαισίου.

- Είναι χρήσιμο να υπενθυμίσουμε ότι ακόμα και αν η χρήση των νέων μέσων συνάδει πλήρως με την πρόταση της Επιτροπής, οι επιπτώσεις τους στις διοικητικές δαπάνες θα είναι βαθμιαίες. Κατά την περίοδο 2003-2006, σημαντικό μέρος των διοικητικών δραστηριοτήτων που θα αναλάβει η Επιτροπή θα εξακολουθούν να αφορούν την εφαρμογή και περάτωση προηγούμενων προγραμμάτων πλαισίων.

Εφόσον η μέση διάρκεια των συμβάσεων έμμεσης έρευνας είναι τετραετής, περίπου 13.000 ανοικτές συμβάσεις με χρηματοδοτικό όγκο 6.600 εκατ. ευρώ αναμένονται στις αρχές του 2003.

Το ανώτατο όριο 5,5% για τους ανθρώπινους και τους διοικητικούς πόρους για έμμεσα προγράμματα, εκτός των προγραμμάτων για την πυρηνική ενέργεια, απαιτεί συνεπώς την αξιοποίηση ολόκληρου του δυναμικού της νέας προσέγγισης για τη διαχείριση του προγράμματος πλαισίου:

- Θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν πλήρως τα νέα μέσα προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός μεμονωμένων έργων και συμβάσεων που θα διαχειρίζεται η Επιτροπή.

- Θα πρέπει να απλοποιηθεί και να αποκεντρωθεί σε μεγάλο βαθμό η διαχείρισή τους.

- Θα πρέπει να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες προκειμένου να ανατίθενται σε εξωτερικούς φορείς οι δραστηριότητες τεχνικής στήριξης και ορισμένες πτυχές της διαχείρισης ειδικών κατηγοριών δραστηριοτήτων, εφόσον αυτό μειώνει τις συνολικές διοικητικές δαπάνες.

Απαιτούνται επίσης αποτελεσματικές δομές προγράμματος και προϋπολογισμού και το μειωμένο ανώτατο όριο 5,5% πρέπει να εφαρμόζεται για το σύνολο των δύο προγραμμάτων έμμεσης έρευνας εκτός της έρευνας για την πυρηνική ενέργεια.

Η παρούσα πρόταση εξαρτάται σε αποφασιστικό βαθμό από την θέσπιση των νέων μέσων σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής. Οιαδήποτε αναθεώρησή της συνεπάγεται αλλαγή του ανώτατου ορίου των διοικητικών δαπανών.

7.1. Επιπτώσεις στους ανθρώπινους πόρους

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Για τις έμμεσες δράσεις έρευνας υπάρχει ένας ειδικός πίνακας προσωπικού που περιλαμβάνει συνολικά 954 θέσεις Α, 273 θέσεις Β και 427 θέσεις Γ, ήτοι συνολικά 1654 θέσεις (ΕΚ και Ευρατόμ, συμπεριλαμβανομένου του ΔΣΠ 3/2001).

Στον ανωτέρω πίνακα προσωπικού πρέπει να προστεθούν 166 θέσεις του προϋπολογισμού λειτουργίας, χωρίς χρηματοδοτικό αντίκτυπο στον προϋπολογισμό αυτών των προγραμμάτων, βάσει της γραμμής συμμετοχή στη διαμόρφωση και εφαρμογή ερευνητικών πολιτικών.

7.2 Συνολικές δημοσιονομικές επιπτώσεις των ανθρώπινων πόρων

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Τα ποσά αντιστοιχούν στις συνολικές δαπάνες για ολόκληρη τη διάρκεια του προγράμματος.

7.3 ´Αλλες δαπάνες διοικητικής λειτουργίας που απορρέουν από τη δράση

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Τα ποσά αντιστοιχούν στις συνολικές δαπάνες για τη συγκεκριμένη δράση για τα τέσσερα έτη εφαρμογής του ειδικού προγράμματος, ήτοι συνολικές ετήσιες δαπάνες της τάξης των 172.000 εκατ. ευρώ.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

8. ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

8.1 Επακόλουθα μέτρα

Τα ειδικά προγράμματα αποσκοπούν να συμβάλουν στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας και θα εφαρμοστούν παράλληλα και σε στενή συνεργασία με άλλες κοινοτικές και εθνικές δραστηριότητες που επιδιώκουν τους ίδιους στόχους. Η ίδια η φύση της έρευνας καθώς και οι διαφορετικοί τύποι δράσεων σε διάφορα επίπεδα δυσχεραίνουν τον καθορισμό αιτίων και αποτελεσμάτων, ενώ εμφανής είναι και η συνθετότητα της παρακολούθησης και της αξιολόγησης των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων.

Με βάση την εμπειρία των προηγούμενων προγραμμάτων και των τρεχουσών μεθοδολογικών μελετών, έχει ήδη, ή πρόκειται να, οριστικοποιηθεί σειρά μέσων για την ανάπτυξη των στόχων και την παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και των επιπτώσεων του προγράμματος πλαισίου και των ειδικών προγραμμάτων εφαρμογής του, καθώς και των δραστηριοτήτων που άπτονται της υλοποίησης του ΕΧΕ. Η Επιτροπή θα καταγράφει την εξέλιξη αυτών των μέσων εγκαίρως πριν από την εφαρμογή των προγραμμάτων.

Με τα μέσα αυτά, θα εφαρμοστεί προοδευτικά ένα διαρθρωμένο σύστημα συγκέντρωσης πληροφοριών και στατιστικών στοιχείων. Στο πλαίσιο αυτό θα αναπτυχθούν γενικοί δείκτες ειδικά προσαρμοσμένοι στο πρόγραμμα πλαίσιο, οι οποίοι θα επιτρέπουν την αξιολόγηση ιδίως των συνεισφορών των προγραμμάτων σε σχέση με τις, αναφερόμενες στο σημείο 5.1, προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ´Ενωση (Επενδύσεις στον τομέα της Ε&ΤΑ και της γνώσης, συνολικά και στους τομείς προτεραιότητας της ´Ενωσης, ανθρώπινοι πόροι στην Ε&ΤΑ, αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της Ε&ΤΑ, συνοχή των εθνικών και κοινοτικών ερευνητικών πολιτικών και όσον αφορά τις ερευνητικές υποδομές).

Εξάλλου, πιο εξειδικευμένοι δείκτες θα καθοριστούν για τους διάφορους στόχους των προγραμμάτων, σχετικά ιδίως με την παραγωγή, τη διαχείριση και τη δικτύωση, την αξιοποίηση και τον αντίκτυπο των γνώσεων που παράγονται από δραστηριότητες των προγραμμάτων. Οι πρώτοι άξονες αυτού του προβληματισμού αναφέρθηκαν ήδη στο σημείο 5.2 μεταξύ των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, των συνεισφορών στους γενικούς στόχους ή των δυνητικών παραμέτρων απόδοσης.

8.2 Λεπτομέρειες πραγματοποίησης και περιοδικότητα της προβλεπόμενης αξιολόγησης

- Ετήσια παρακολούθηση: Η Επιτροπή, προσφεύγοντας ενδεχομένως σε κατάλληλους εμπειρογνώμονες, παρακολουθεί αδιαλλείπτως την εφαρμογή του προγράμματος πλαισίου και των ειδικών προγραμμάτων σε σχέση με τους καθορισθέντες στόχους. Ειδικότερα, εκτιμά, κατά πόσον οι στόχοι, οι προτεραιότητες, τα μέσα, οι χρηματοδοτικοί πόροι και η διαχείριση είναι πάντοτε σε αντιστοιχία με την εκάστοτε κατάσταση.

Στόχος είναι η ενίσχυση και η βελτίωση της συστηματικής συγκέντρωσης, της συνοχής και της ποιότητας των βασικών πληροφοριών, πράγμα που θα επιτρέψει αποτελεσματική ανάλυση και παρακολούθηση καθώς και ουσιαστική συνεισφορά στην πενταετή αξιολόγηση. Προκειμένου οι υπεύθυνοι διαχείρισης της κοινοτικής έρευνας να έχουν καλύτερη γνώση των ζητημάτων σχετικά με την παρακολούθηση της εφαρμογής και τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις των προγραμμάτων, εξετάζεται επίσης η επεξεργασία ενός κοινού σχήματος αυτο-αξιολόγησης. Επιπλέον, θα ληφθούν μέτρα για τη διασφάλιση μεγαλύτερης συνοχής μεταξύ της παρακολούθησης του προγράμματος πλαισίου, των ειδικών προγραμμάτων και της κατάστασης προόδου του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας.

Ετήσια έκθεση: ο βαθμός υλοποίησης του προγράμματος πλαισίου και των ειδικών προγραμμάτων δημοσιεύεται στην ετήσια έκθεση που υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο δυνάμει του άρθρου 173 της Συνθήκης. Στην έκθεση περιλαμβάνονται ιδίως τα αποτελέσματα της ετήσιας παρακολούθησης, περιγραφή των δραστηριοτήτων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης, η υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου της ´Ερευνας και η διάδοση των αποτελεσμάτων κατά το παρελθόν έτος, καθώς και το πρόγραμμα εργασίας του τρέχοντος έτους.

- Πενταετής αξιολόγηση: Προτού υποβάλλει την πρότασή της για το επόμενο πρόγραμμα πλαίσιο και τα ειδικά προγράμματα, η Επιτροπή θα αναθέσει σε ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες υψηλού επιπέδου την αξιολόγηση της υλοποίησης των κοινοτικών δράσεων κατά την πενταετία που προηγήθηκε της εν λόγω αξιολόγησης, της επίτευξης των στόχων και των επιπτώσεων των δραστηριοτήτων σε σχέση με τους στόχους των υπό εξέταση περιόδων. Θα διαβιβάσει τα συμπεράσματα της αξιολόγησης αυτής, καθώς και τις παρατηρήσεις της, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών.

9. ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΑΤΗΣ

Υποβάλλοντας τις εκθέσεις που θα επιφέρουν την ενοποίηση των εσόδων στους λογαριασμούς των συμμετεχόντων, ο δημοσιονομικός συντονιστής θέτει στη διάθεση της Επιτροπής όλη την δημοσιονομική τεκμηρίωση που θα της επιτρέπει να διενεργεί τους δημοσιονομικούς ελέγχους της, αναφέροντας το χρονοδιάγραμμα και την ενοποίηση των λογαριασμών των συμμετεχόντων.

Κατά περίπτωση, η Επιτροπή θα διενεργεί ανάλογους δημοσιονομικούς ελέγχους, ιδίως εάν έχει λόγους να αμφισβητεί τον πραγματικό χαρακτήρα των λογαριασμών σε σχέση με την πρόοδο των εργασιών που περιγράφονται στις εκθέσεις δραστηριοτήτων..

Οι δημοσιονομικοί έλεγχοι της Κοινότητας θα διενεργούνται, είτε από υπαλλήλους των υπηρεσιών της, είτε από λογιστές εξουσιοδοτημένους βάσει της νομοθεσίας του κράτους που είναι εγκατεστημένος ο ελεγχόμενος συμμετέχων. Η Κοινότητα θα επιλέγει ελεύθερα τους τελευταίους, αποφεύγοντας ωστόσο τους κινδύνους συγκρούσεων συμφερόντων, που ενδεχομένως επισημανθούν από τον συμμετέχοντα που υπόκειται στον έλεγχο.

Εξάλλου, η Επιτροπή θα διασφαλίζει, όσον αφορά την εκτέλεση των ερευνητικών δραστηριοτήτων, ότι τα οικονομικά συμφέροντα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων προστατεύονται με τη διενέργεια αποτελεσματικών ελέγχων και, σε περίπτωση παρατηρούμενων παρατυπιών, με τη λήψη μέτρων καθώς και την επιβολή αποτρεπτικών και αναλογικών κυρώσεων.

Για την επίτευξη αυτού του σκοπού, κανόνες σχετικά με τους ελέγχους, τα μέτρα και τις κυρώσεις (με παραπομπές στους κανονισμούς αριθ. 2988/95, 2185/96, 1073/99 και 1074/99) θα τηρούνται για όλα τα νομικά μέσα που χρησιμοποιούνται κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ειδικών συμβάσεων και των τυποποιημένων συμβάσεων.

Ειδικότερα, όσον αφορά τις συμβάσεις προβλέπονται τα ακόλουθα:

- εισαγωγή ειδικών συμβατικών ρητρών για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων όσον αφορά την διενέργεια ελέγχων και επιθεωρήσεων σχετικά με τη σύναψη των συμβάσεων,

- διενέργεια διοικητικών ελέγχων στον τομέα της καταπολέμησης της απάτης, σύμφωνα με τους κανονισμούς αριθ. 2185/96, 1073/99 και 1074/99,

- εφαρμογή διοικητικών κυρώσεων για όλες τις εκ προθέσεως ή εξ αμελείας παρατυπίες κατά την εφαρμογή των συμβάσεων, σύμφωνα με τον κανονισμό πλαίσιο αριθ. 2988/95, συμπεριλαμβανομένου ενός μηχανισμού «μαύρης λίστας» (black-listing mechanism),

- το γεγονός ότι πιθανές εντολές είσπραξης σε περιπτώσεις παρατυπιών και απάτης είναι εκτελεστές δυνάμει του άρθρου 256 της συνθήκης ΕΚ.