19.3.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 64/7

(1)

Στις 10 Μαρτίου 2009 το Συμβούλιο εξέτασε το επικαιροποιημένο πρόγραμμα σταθερότητας της Ελλάδας, που καλύπτει την περίοδο 2008 έως 2011 (2).

(2)

Η Ελλάδα γνώρισε ισχυρή οικονομική ανάπτυξη που έφθασε σε 4 % ετησίως την τρέχουσα δεκαετία. Παράλληλα, οι εγχώριες και εξωτερικές μακροοικονομικές ανισορροπίες διευρύνθηκαν σημαντικά, γεγονός που οδήγησε σε επιτάχυνση της συσσώρευσης του εξωτερικού χρέους, ενώ το δημόσιο χρέος παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα. Λαμβανομένων υπόψη των επιπτώσεων της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης στην ελληνική οικονομία, η επακόλουθη επαναξιολόγηση των κινδύνων ασκεί ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στις επιβαρύνσεις που προκαλεί το χρέος της χώρας.

Σύμφωνα με τις ενδιάμεσες προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009, ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ επιβραδύνθηκε το 2008 στο 2,9 % σε πραγματικούς όρους και το 2009 αναμένεται να σημειώσει σημαντική κάμψη, διατηρώντας ωστόσο το θετικό του πρόσημο. Δεδομένου ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης διατηρήθηκε σε επίπεδα υψηλότερα της τιμής αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ από το 2007 (3), και ότι παρουσιάζει έναν από τους υψηλότερους δείκτες δημόσιου χρέους στην ΕΕ, η Ελλάδα δεν έχει περιθώρια τονωτικών δημοσιονομικών μέτρων, ώστε να μην τεθεί σε μεγαλύτερο κίνδυνο η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών και η ανταγωνιστική θέση της χώρας. Κατά συνέπεια, δεν προβλέπεται δέσμη δημοσιονομικών τονωτικών μέτρων. Οι ελληνικές αρχές παρουσίασαν στο νόμο περί προϋπολογισμού του 2009 ορισμένα μέτρα που αποσκοπούν στη διαφύλαξη της κοινωνικής συνοχής, μεταξύ άλλων με ορισμένες παροχές σε νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Η Ελλάδα είναι αντιμέτωπη με την πρόκληση της επίτευξης σημαντικής δημοσιονομικής εξυγίανσης, ταυτόχρονα με τη βελτίωση της ποιότητας των δημοσίων οικονομικών και τη διόρθωση των παραγόντων που ευθύνονται για τις εκτεταμένες εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες της οικονομίας.

(3)

Το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται το πρόγραμμα προβλέπει ότι η πραγματική αύξηση του ΑΕΠ θα μειωθεί από 3 % το 2008 σε 1,1 % το 2009 πριν αυξηθεί και πάλι στο 1,75 % κατά μέσο όρο κατά την υπόλοιπη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου. Αξιολογούμενο με βάση τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες επί του παρόντος (4), το μακροοικονομικό σενάριο στηρίζεται σε ευνοϊκές αναπτυξιακές παραδοχές για το 2009 και τα έτη που ακολουθούν. Ειδικότερα, το πρόγραμμα προβλέπει ότι η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης και σε μικρότερο βαθμό των επενδύσεων, θα διατηρήσουν το δυναμισμό τους, χάρη στην ευνοϊκή εξέλιξη της απασχόλησης και σε μια αισιόδοξη εκτίμηση των αποτελεσμάτων των πρόσφατων πρωτοβουλιών για τη στήριξη των επενδύσεων και τη βελτίωση της απορρόφησης των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ. Επιπλέον, η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας των εμπορικών εταίρων της Ελλάδας και η εξασθένιση των προοπτικών του διεθνούς εμπορίου συνεπάγονται σημαντικούς κινδύνους δυσμενέστερων εξελίξεων σε σχέση με το μακροοικονομικό σενάριο στο οποίο στηρίζεται το πρόγραμμα, κυρίως λόγω της ευάλωτης κατάστασης των τομέων της ναυτιλίας και του τουρισμού στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης. Οι προβλέψεις του προγράμματος όσον αφορά τον πληθωρισμό φαίνονται ρεαλιστικές, ενώ εκείνες για την εξέλιξη των εξωτερικών ανισορροπιών σε μεσοπρόθεσμη βάση θεωρούνται κάπως ευνοϊκές.

(4)

Για το 2008, στο επικαιροποιημένο πρόγραμμα το έλλειμμα του ευρύτερου δημόσιου τομέα εκτιμάται σε 3,7 % του ΑΕΠ (περιλαμβανομένων έκτακτων μέτρων ύψους 0,4 % του ΑΕΠ που μειώνουν το έλλειμμα), ποσοστό υψηλότερο κατά 0,25 ποσοστιαίες μονάδες εκείνου των ενδιάμεσων προβλέψεων των υπηρεσιών της Επιτροπής του Ιανουαρίου 2009. Για λόγους σύγκρισης, πρέπει να σημειωθεί ότι στο προηγούμενο επικαιροποιημένο πρόγραμμα είχε τεθεί ο στόχος το ποσοστό αυτό να μειωθεί σε 1,6 % του ΑΕΠ. Αυτή η απόκλιση κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες αποτελεί απόρροια τόσο των χαμηλότερων εσόδων όσο και υπερβάσεων στον τομέα των δαπανών. Ειδικότερα, τα έσοδα εκτιμάται ότι είναι κατά 1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ χαμηλότερα από τα προβλεφθέντα, κυρίως λόγω της χαμηλότερης από το αναμενόμενο απόδοσης των μέτρων για την ενίσχυση των εσόδων που εφαρμόστηκαν το 2008. Οι υπερβάσεις των δαπανών ανέρχονται επιπροσθέτως σε σχεδόν 1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ, κυρίως λόγω υπερβάσεων στις πρωτογενείς τρέχουσες δαπάνες, και ιδίως της δημόσιας κατανάλωσης και των μισθών που διαμορφώθηκαν σε επίπεδα υψηλότερα από τα αναμενόμενα.

(5)

Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο πρόγραμμα, ο στόχος που τίθεται για το έλλειμμα το 2009 είναι 3,7 % του ΑΕΠ (περιλαμβανομένων έκτατων μέτρων ύψους 0,5 % του ΑΕΠ που μειώνουν το έλλειμμα), ποσοστό που συμφωνεί με τις ενδιάμεσες προβλέψεις των υπηρεσιών της Επιτροπής. Σε σύγκριση με το δημοσιονομικό στόχο που είχε τεθεί στον προϋπολογισμό του 2009, ο οποίος εγκρίθηκε από τη Βουλή στις 21 Δεκεμβρίου 2008, αντιπροσωπεύει μια προς τα άνω αναθεώρηση κατά 1,75 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Ο νέος δημοσιονομικός στόχος λαμβάνει υπόψη τα δυσμενέστερα σε σχέση με τα αναμενόμενα αποτελέσματα του 2008. Επίσης είναι απόρροια των πιο συγκρατημένων προβλέψεων σχετικά με τα συνολικά έσοδα, που αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω κατά 1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ, ενώ οι δημόσιες δαπάνες αναθεωρήθηκαν προς τα άνω κατά 0,4 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ. Ωστόσο, εξακολουθεί να προβλέπεται αύξηση του δείκτη εσόδων κατά σχεδόν 1 ποσοστιαία μονάδα του ΑΕΠ το 2009, χάρη στη δέσμη μέτρων για την ενίσχυση των εσόδων που θεσπίστηκε το Σεπτέμβριο του 2008 και που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2009. Για να εξασφαλιστεί η επίτευξη των αναθεωρημένων στόχων, το επικαιροποιημένο πρόγραμμα προβλέπει μια σειρά μέτρων, εκτός εκείνων που περιλαμβάνονται στον προϋπολογισμό του 2009, που αποσκοπούν στη συγκράτηση των πρωτογενών δημοσίων δαπανών και στον εξορθολογισμό της διαχείρισης των δημοσίων δαπανών. Αυτά τα νέα μέτρα, που πρόκειται να θεσπιστούν στη διάρκεια του 2009, δεν περιγράφονται αναλυτικά στο πρόγραμμα. Ο συνολικός προσανατολισμός της δημοσιονομικής πολιτικής το 2009 θα είναι εν γένει ουδέτερος.

(6)

Η δημοσιονομική στρατηγική που παρουσιάζεται στο πρόγραμμα αποσκοπεί στη μείωση του διαρθρωτικού ελλείμματος από 4,5 % του ΑΕΠ το 2008 σε 4,3 % το 2009 και σε 2,2 % μέχρι το 2011, ενώ ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος (ΜΔΣ) ενός ισοσκελισμένου προϋπολογισμού σε διαρθρωτικούς όρους (δηλαδή σε κυκλικά προσαρμοσμένους όρους χωρίς να λαμβάνονται υπόψη έκτακτα και λοιπά προσωρινά μέτρα) δεν προβλέπεται να επιτευχθεί εντός του ορίζοντα του προγράμματος. Μετά το στόχο του 3,7 % του ΑΕΠ που τέθηκε για το 2009, το ονομαστικό έλλειμμα θα υποχωρήσει κατά τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου σε 3,2 % του ΑΕΠ το 2010 και σε 2,6 % μέχρι το 2011. Παράλληλα, το πρωτογενές ισοζύγιο θα εμφανίσει πλεόνασμα ύψους 1,7 % του ΑΕΠ μέχρι το 2011, έναντι 0,8 % το 2009. Σε διαρθρωτικούς όρους, αυτό αντιστοιχεί με βελτίωση κατά 0,75 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Η δημοσιονομική εξυγίανση το 2010 και 2011 προβλέπεται να επιτευχθεί κατά κύριο λόγο χάρη σε φιλόδοξες περικοπές των δαπανών, οι οποίες όμως δεν υποστηρίζονται πλήρως με συγκεκριμένα μέτρα. Το ακαθάριστο δημόσιο χρέος, που εκτιμάται σε 94,6 % του ΑΕΠ το 2008, προβλέπεται να υπερβεί το 96 % του ΑΕΠ το 2009 και το 2010, πριν επανέλθει σε 94,75 % το 2011. Εκτός από την αύξηση του ελλείμματος και την υποχώρηση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ, μια σημαντική προσαρμογή των αποθεμάτων-ροών συμβάλλει στην αύξηση του δείκτη χρέους το 2009.

(7)

Υπάρχουν σοβαροί κίνδυνοι δυσμενούς εξέλιξης των δημοσιονομικών αποτελεσμάτων. Συγκεκριμένα, το μακροοικονομικό σενάριο στηρίζεται σε ευνοϊκές αναπτυξιακές παραδοχές. Το 2009 οι κίνδυνοι συνδέονται επίσης με πιθανές αποκλίσεις στην εφαρμογή του αναθεωρημένου δημοσιονομικού στόχου για το 2009, ιδίως λαμβανομένου υπόψη του ιστορικού επαναλαμβανόμενων υπερβάσεων των δαπανών και χαμηλότερων εσόδων. Από το 2010, διαφαίνονται κίνδυνοι κυρίως λόγω της έλλειψης πληροφοριών σχετικά με τα μέτρα στήριξης της σχεδιαζόμενης εξυγίανσης, ιδίως όσον αφορά την πλευρά των δαπανών. Επιπλέον, οι περικοπές σε ορισμένες κατηγορίες δαπανών φαίνονται εκ πρώτης όψεως φιλόδοξες. Οι κίνδυνοι που συνδέονται με την προβλεπόμενη εξέλιξη του δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ φαίνεται επίσης να είναι σοβαροί, και οφείλονται στους κινδύνους που περικλείουν οι προβλέψεις για την εξέλιξη του ελλείμματος. Αυτοί οι κίνδυνοι μεγεθύνονται λόγω της αβεβαιότητας που υπάρχει σχετικά με τις προσαρμογές των αποθεμάτων-ροών για τις σχετικές συνιστώσες, για τις οποίες, όπως και στο παρελθόν, το πρόγραμμα δεν παρέχει πληροφορίες. Επιπλέον, ενδεχόμενες χρηματοπιστωτικές πράξεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αύξηση του χρέους στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για τη στήριξη του χρηματοπιστωτικού τομέα, είναι πιθανό να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στο δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ. Το πρόγραμμα δεν περιλαμβάνει τις πιθανές επιπτώσεις αυτού του χρηματοδοτικού «πακέτου» στη διαμόρφωση του χρέους.

(8)

Οι μακροπρόθεσμες προβλέψεις για τις συνταξιοδοτικές δαπάνες βάσει της από κοινού συμφωνηθείσας μεθοδολογίας είναι υπό προετοιμασία· οι μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού είναι πιθανό να είναι πολύ μεγαλύτερες από το μέσο όρο της ΕΕ. Η δημοσιονομική θέση το 2008, όπως εκτιμάται στο πρόγραμμα, η οποία είναι δυσμενέστερη από τη θέση εκκίνησης του προηγούμενου επικαιροποιημένου προγράμματος, επιδεινώνει τις μακροπρόθεσμες δημοσιονομικές επιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού. Επιπλέον, το τρέχον επίπεδο του ακαθάριστου χρέους είναι πολύ υψηλότερο από την τιμή αναφοράς που ορίζει η συνθήκη. Η μείωσή του απαιτεί την επίτευξη υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων επί σειρά ετών. Η διατήρηση υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων σε μεσοπρόθεσμη βάση και η περαιτέρω μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος με στόχο τη συγκράτηση της πιθανής σημαντικής αύξησης των δαπανών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού θα συνέβαλλε στη μείωση των σοβαρών κινδύνων ως προς τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών. Οι προαναφερθέντες κίνδυνοι που προέρχονται από τα προγράμματα σταθεροποίησης του χρηματοπιστωτικού τομέα που υιοθέτησε η Ελλάδα θα μπορούσαν να έχουν δυνητικά αρνητικές επιπτώσεις για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών, κατά κύριο λόγο μέσω των επιπτώσεών τους στο δημόσιο χρέος, παρόλο που ένα μέρος του κόστους της δημόσιας στήριξης θα μπορούσε να αντισταθμιστεί στο μέλλον.

(9)

Το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο παραμένει ασθενές, και χαρακτηρίζεται από αρνητικό ιστορικό. Οι δημοσιονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα δείχνουν ανεπαρκή έλεγχο των δημοσίων δαπανών, ενώ οι προβλέψεις σχετικά με τα έσοδα έχουν συστηματικά αποδειχθεί αισιόδοξες. Επιπλέον, και παρότι σημειώθηκε κάποια πρόοδος τα τελευταία έτη, τα διαρθρωτικά και ενδημικά προβλήματα που συνδέονται με τους εθνικούς λογαριασμούς της Ελλάδας, ήταν επίσης επιβαρυντικά για τον έγκαιρο και αποτελεσματικό έλεγχο των εσόδων και των δαπανών. Το πρόγραμμα προβλέπει τη συνέχιση της τρέχουσας δημοσιονομικής μεταρρύθμισης και περαιτέρω πρόοδο όσον αφορά την εφαρμογή του δημοσιονομικού προγραμματισμού, με στόχο τη βελτίωση του ελέγχου και της διαχείρισης των δημοσίων δαπανών, την αύξηση της διαφάνειας και την εισαγωγή μιας πολυετούς προοπτικής προγραμματισμού στην δημοσιονομική διαδικασία. Ωστόσο, η πλήρης εφαρμογή της μεταρρύθμισης της δημοσιονομικής διαδικασίας προγραμματίζεται για το 2012.

(10)

Για την αντιμετώπιση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ελληνική κυβέρνηση θέσπισε μια σειρά μέτρων για να εξασφαλιστεί η σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα, περιλαμβανομένου μέτρου για την εγγύηση των καταθέσεων μέχρι του ποσού των 100 000 EUR. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει ένα καθεστώς κεφαλαιακής ενίσχυσης, με το οποίο διατίθενται νέα κεφάλαια σε πιστωτικά ιδρύματα έναντι προνομιούχων μετοχών, ενός καθεστώτος παροχής εγγυήσεων που καλύπτει τη σύναψη νέων δανείων με διάρκεια από τρεις μήνες έως τρία έτη και ενός συστήματος ομολόγων το οποίο προβλέπει την παροχή τίτλων του δημοσίου σε επιλέξιμα πιστωτικά ιδρύματα και να ενισχυθεί η πρόσβασή τους σε ρευστότητα, ιδίως μέσω της ΕΚΤ. Το συνολικό ποσό της δέσμης μέτρων ανέρχεται σε 28 δισ. EUR (περίπου 10 % του ΑΕΠ).

(11)

Σύμφωνα με το πρόγραμμα, ο σχεδιασμός της δημοσιονομικής πολιτικής αποσκοπεί στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών και στην αντιμετώπιση των μακροοικονομικών ανισορροπιών. Η ελληνική κυβέρνηση, λόγω της απουσίας περιθωρίων δημοσιονομικών ελιγμών και εν όψει των σημαντικών οικονομικών ανισορροπιών, δεν έχει θεσπίσει δέσμη βραχυπρόθεσμων κινήτρων για την αντιμετώπιση της οικονομικής επιβράδυνσης, η οποία θα ήταν σύμφωνη με το ευρωπαϊκό σχέδιο για την ανάκαμψη της οικονομίας (ΕΣΑΟ). Το πρόγραμμα προβλέπει ορισμένα διαρθρωτικά μέτρα, περιλαμβανομένων ειδικών τομεακών μέτρων για τον τουριστικό κλάδο χωρίς άμεσες δημοσιονομικές επιπτώσεις, όπως εκείνα που αποσκοπούν στη διατήρηση της απασχόλησης, την τόνωση της επιχειρηματικής επενδυτικής δραστηριότητας, περιλαμβανομένων συμπράξεων δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, την ενίσχυση της χορήγησης δανείων προς τις ΜΜΕ και τη βελτίωση της απορρόφησης πόρων της ΕΕ. Το επικαιροποιημένο πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης μια σειρά άλλων μέτρων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που αποτελούν μέρος της πιο μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τη βελτίωση της βιωσιμότητας των δημοσίων οικονομικών, όπως τη μεταρρύθμιση της διαχείρισης των δημοσίων δαπανών και τον έλεγχο και την εφαρμογή της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης που θεσπίστηκε πρόσφατα. Τα μέτρα αυτά συνδέονται με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και τις ειδικές κατά χώρα συστάσεις που προτάθηκαν από την Επιτροπή στις 28 Ιανουαρίου 2009 βάσει της στρατηγικής της Λισαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση.

(12)

Η Ελλάδα θέσπισε ένα πρόγραμμα εξυγίανσης με στόχο να περιοριστεί η έκταση της δημοσιονομικής επιδείνωσης το 2009 και να μειωθεί το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης σε επίπεδο χαμηλότερο του ορίου του 3 % του ΑΕΠ μέχρι το 2011. Με βάση τη μεταβολή (νέος υπολογισμός) του διαρθρωτικού ισοζυγίου, ο συνολικός δημοσιονομικός προσανατολισμός είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερος το 2009 και περιοριστικός το 2010. Ειδικότερα, το πρόγραμμα θέτει ως στόχο για το 2010 διαρθρωτική προσαρμογή ύψους 1,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ και περαιτέρω διαρθρωτική βελτίωση ύψους 0,5 ποσοστιαίας μονάδας το 2011. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους που συνδέονται με το δημοσιονομικό προγραμματισμό, ενδέχεται να μην τηρηθούν οι στόχοι όσον αφορά την προβλεπόμενη εξυγίανση και το ονομαστικό έλλειμμα να διατηρηθεί σε επίπεδα υψηλότερα της τιμής αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ. Λαμβάνοντας υπόψη τις εκτεταμένες εσωτερικές και εξωτερικές ανισορροπίες της ελληνικής οικονομίας, ο ρυθμός της δημοσιονομικής προσαρμογής είναι ανεπαρκής και δεν τεκμηριώνεται πλήρως με συγκεκριμένα μόνιμου χαρακτήρα μέτρα το 2010 και 2011, ιδίως στον τομέα των δαπανών. Τέλος, λαμβάνοντας υπόψη τους κινδύνους όσον αφορά τις προβλέψεις για το χρέος που προαναφέρθηκαν, ο δείκτης του χρέους προς το ΑΕΠ ενδέχεται να παρουσιάσει αύξηση καθ' όλη τη διάρκεια της προγραμματικής περιόδου, κυρίως λόγω της ανεπαρκούς προόδου όσον αφορά τη μείωση του δημοσίου ελλείμματος.

(13)

Όσον αφορά τις απαιτήσεις δεδομένων που ορίζει ο κώδικας δεοντολογίας για τα προγράμματα σταθερότητας και σύγκλισης, το πρόγραμμα παρουσιάζει ορισμένα κενά όσον αφορά τα υποχρεωτικά και τα προαιρετικά δεδομένα (5).

i)

ενισχύσει σημαντικά την πορεία δημοσιονομικής εξυγίανσης ήδη το 2009, μέσω σαφώς προσδιορισμένων μόνιμων μέτρων περιορισμού των τρεχουσών δαπανών, περιλαμβανομένης μιας συνετής μισθολογικής πολιτικής στο δημόσιο τομέα, συμβάλλοντας έτσι στην αναγκαία μείωση του δείκτη του χρέους προς το ΑΕΠ·

ii)

διασφαλίσει ότι τα μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης προσανατολίζονται επίσης στη βελτίωση της ποιότητας των δημοσίων οικονομικών, στο πλαίσιο ενός εκτεταμένου προγράμματος μεταρρυθμίσεων, εν όψει της απαραίτητης προσαρμογής της οικονομίας, έτσι ώστε να ανακτηθούν οι απώλειες ανταγωνιστικότητας και να αντιμετωπιστούν οι υφιστάμενες εξωτερικές ανισορροπίες·

iii)

εφαρμόσει το ταχύτερο τις πολιτικές για τη μεταρρύθμιση του φορολογικού μηχανισμού και να βελτιώσει περαιτέρω τη δημοσιονομική διαδικασία με την αύξηση της διαφάνειάς της, την κατάρτιση δημοσιονομικής στρατηγικής για ένα ευρύτερο χρονικό ορίζοντα και τη θέσπιση μηχανισμών για την παρακολούθηση, τον έλεγχο και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πρωτογενών τρεχουσών δαπανών·

iv)

λαμβάνοντας υπόψη το αυξανόμενο επίπεδο του χρέους και την προβλεπόμενη διόγκωση των δαπανών που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού, να βελτιώσει την βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών, με τη συνέχιση των υπό εξέλιξη μεταρρυθμίσεων του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και του συνταξιοδοτικού συστήματος.