Narażenie na działanie azbestu: ochrona pracowników

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Azbest jest naturalnie występującym minerałem składającym się z wiązek włókien, które mogą rozdzielać się na cienkie, trwałe włókienka. Stosowano go powszechnie w różnych sektorach przemysłu, ponieważ jego włókna są doskonałymi izolatorami (są odporne na wysoką temperaturę, ogień i substancje chemiczne i nie przewodzą prądu elektrycznego).

Jest to jednak bardzo niebezpieczna substancja (otrzymała jako czynnik rakotwórczy kategorię 1A w rozporządzeniu (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji). W przypadku gdy produkty zawierające azbest zostają uszkodzone, maleńkie włókna mogą dostać się do organizmu człowieka drogą oddechową, prowadząc z czasem do powstawania chorób takich, jak pylica azbestowa¹, międzybłoniak² i innych nowotworów.

Zakazy

Zakazane są prace, które narażają pracowników na działanie włókien azbestowych podczas:

• wydobywania azbestu, lub
• produkcji i przetwarzania wyrobów azbestowych, albo
• wyrobów zawierających celowo dodany azbest.

Jedynym wyjątkiem od tego zakazu jest obróbka i usuwanie materiałów powstających z rozbiórki i usuwania azbestu.

W całej UE obowiązuje również zakaz nakładania azbestu przez rozpylanie i wykorzystywania metod pracy obejmujących stosowanie materiałów izolacyjnych lub izolujących dźwiękowo o małej gęstości zawierających azbest.

Usuwanie i prace rozbiórkowe

Dozwolona jest obróbka i usuwanie wyrobów powstających z usuwania azbestu oraz z rozbiórki, w której azbest jest usuwany we wcześniej zaplanowanych pracach, zanim nastąpią ogólne roboty rozbiórkowe. Narażenie należy obniżyć do minimum przez:

• ograniczenie liczby pracowników biorących udział w pracach,
• procesy technologiczne zaprojektowane w taki sposób, aby zapobiegać wydostawaniu się pyłu azbestowego,
• sprzątanie i konserwacja miejsc i sprzętu używanych przy pracy,
• szybkie usuwanie odpadów w szczelnych i oznakowanych opakowaniach.

Ocena ryzyka

W przypadku gdy prawdopodobne jest ryzyko narażenia na działanie azbestu, należy dokonać oceny ryzyka, biorąc pod uwagę rodzaj i stopień narażenia, na podstawie reprezentatywnych próbek odzwierciedlających indywidualne narażenie pracownika. Przed rozpoczęciem pracy pracodawcy muszą powiadomić o tym odpowiedni organ danego kraju UE, podając m.in. następujące informacje:

• lokalizację miejsca pracy i liczbę zaangażowanych pracowników,
• rodzaj i ilość azbestu,
• planowane prace i stosowane metody pracy oraz czas trwania prac,
• środki podjęte w celu ograniczenia narażenia na działanie azbestu.

Graniczny poziom stężenia

Żaden pracownik nie może być narażony na działanie azbestu unoszącego się w powietrzu w stężeniu przekraczającym 0,1 włókna na cm³. Jeśli ten poziom zostanie przekroczony, należy wstrzymać prace do czasu podjęcia działań mających na celu ochronę narażonych pracowników, takich jak:

• wyposażenie pracowników w odpowiednie maski ochronne oraz inne środki ochrony indywidualnej,
• umieszczenie znaków ostrzegawczych, jeśli zostaje przekroczona dopuszczalna wartość,
• zapobieganie rozprzestrzenianiu się pyłu pochodzącego z azbestu poza miejsce prowadzenia prac,
• przeprowadzenie konsultacji z pracownikami przed podjęciem tych działań.

Szkolenie

Pracodawcy muszą zapewnić odpowiednie szkolenia dla wszystkich pracowników, którzy są lub mogą być narażeni na działanie pyłu zawierającego azbest lub materiałów zawierających azbest. Szkolenia takie są prowadzone w regularnych odstępach czasu i bez ponoszenia kosztów przez pracowników. Szkolenie musi obejmować informacje o:

• właściwościach azbestu i jego skutków dla zdrowia,
• bezpiecznych metod pracy, oraz
• procedur ratunkowych w sytuacjach awaryjnych i procedur w zakresie badań lekarskich.

Ocena i nadzorowanie stanu zdrowia

Przed narażeniem na działanie azbestu należy poddać ocenie zdrowie każdego pracownika. Dla każdego pracownika zakłada się kartę zdrowia i co trzy lata przedstawia się kolejne oceny stanu jego zdrowia. Lekarze mogą doradzić indywidualne dla każdego przypadku środki ochronne, które mogą obejmować odsunięcie pracownika od wszelkich prac, przy wykonywaniu których jest narażony na działanie azbestu.

Obowiązki krajów UE

Kraje UE przekazują Komisji Europejskiej wszystkie teksty przepisów prawa krajowego dotyczącego tej dziedziny i co pięć lat przedkładają sprawozdanie z praktycznego wykonania dyrektywy. Muszą również prowadzić rejestr przypadków pylicy azbestowej i międzybłoniaka.

Niniejsza dyrektywa uchyla poprzednią dyrektywę (dyrektywę 83/477/EWG), która była wielokrotnie i w dużym stopniu zmieniana już wcześniej.