Kontrola wywozu produktów podwójnego zastosowania

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) 2021/821 ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Rozporządzenie określa obowiązujące w całej Unii Europejskiej (UE) przepisy dotyczące kontroli wywozu, pośrednictwa*, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania*.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Treść załącznika I do rozporządzenia opiera się na kontrolach uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym. Zawiera on wykaz produktów podwójnego zastosowania, w przypadku których konieczne jest uzyskanie zezwolenia na wywóz. Wykaz produktów podwójnego zastosowania podlega okresowym zmianom (zaktualizowana lista znajduje się w skonsolidowanej wersji rozporządzenia (UE) 2021/821).

Obejmują one:

• materiały, instalacje i urządzenia jądrowe,
• materiały specjalne i związane z nimi urządzenia,
• przetwarzanie materiałów,
• elektronika,
• komputery,
• telekomunikacja i ochrona informacji,
• czujniki i lasery,
• nawigacja i awionika,
• urządzenia okrętowe,
• kosmonautykę, aeronautykę i napędy.

Inne produkty podwójnego zastosowania, a także świadczenie usług pośrednictwa i pomocy technicznej, wymagają uzyskania zezwolenia na wywóz, jeśli są przeznaczone, w całości lub w części, do:

• broni chemicznej, biologicznej lub jądrowej;
• zastosowania wojskowego w krajach objętych embargiem na broń;
• wykorzystania jako podzespoły w produktach wojskowych, które zostały wywiezione z państwa członkowskiego UE bez wymaganego zezwolenia.

Zezwolenie jest wymagane w przypadku:

• wywozu produktów służących do cyberinwigilacji, które mogą być wykorzystywane do celów wewnętrznych represji lub poważnych naruszeń praw człowieka i międzynarodowego prawa humanitarnego;
• produktów podwójnego zastosowania, takich jak produkty w technologii zmniejszonej wykrywalności za pomocą odbitych fal radarowych (stealth) i produkty podlegające kontroli strategicznej, których wykaz zawiera załącznik IV, przekazywanych między państwami członkowskimi.

Państwa członkowskie mogą:

• zakazywać przewozu przez ich terytorium nieunijnych produktów podwójnego zastosowania, jeśli ich zamierzone stosowanie naruszyłoby zapisy rozporządzenia;
• zabraniać wywozu produktów niewymienionych w załączniku I lub wymagać zezwolenia na ich wywóz ze względów bezpieczeństwa publicznego, w tym zapobiegania aktom terrorystycznym lub łamaniu praw człowieka;
• w pewnych okolicznościach nakładać wymóg uzyskania zezwolenia w przypadku transferów produktów podwójnego zastosowania ze swojego terytorium do innego państwa członkowskiego.

Na mocy rozporządzenia ustanawia się pięć rodzajów zezwoleń ważnych na całym obszarze celnym UE.

• Generalne unijne zezwolenia na wywóz. Dotyczą wywozu do określonych miejsc na podstawie pewnych warunków. Obejmują one zezwolenia na wywóz do Australii, Kanady, Islandii, Japonii, Liechtensteinu, Nowej Zelandii, Norwegii, Szwajcarii, Zjednoczonego Królestwa i Stanów Zjednoczonych.
• Krajowe generalne zezwolenia na wywóz. Są wydawane przez państwa członkowskie, jeśli są spójne z istniejącymi generalnymi unijnymi zezwoleniami na wywóz, i nie obejmują wywozu oprogramowania i technologii podwójnego zastosowania do pewnych krajów (załącznik II G).
• Indywidualne i globalne zezwolenia na wywóz. Są wydawane jednemu eksporterowi* przez organy krajowe na okres maksymalnie 2 lat i dotyczą wywozu:
  • co najmniej jednego produktu podwójnego zastosowania do jednego użytkownika końcowego w państwie trzecim (zezwolenie indywidualne); lub
  • wielu produktów, państw i użytkowników końcowych (zezwolenie globalne).
• Zezwolenie dla dużych projektów. Indywidualne zezwolenie na wywóz lub globalne zezwolenie na wywóz udzielone jednemu określonemu eksporterowi w odniesieniu do typu lub kategorii produktów podwójnego zastosowania, które może być ważne w odniesieniu do wywozu do jednego lub większej liczby określonych użytkowników końcowych w co najmniej jednym określonym państwie trzecim na potrzeby konkretnego dużego projektu.

Eksporterzy składający wniosek o udzielenie zezwolenia muszą:

• dostarczyć właściwym organom pełne informacje, w szczególności dotyczące:
  • użytkownika końcowego,
  • kraju przeznaczenia,
  • końcowego zastosowania wywożonego produktu;
• przechowywać szczegółowe rejestry swoich transakcji eksportowych przez 5 lat, w tym dokumenty handlowe, takie jak faktury oraz dokumenty transportowe, umożliwiające identyfikację następujących informacji:
  • opis i liczba produktów podwójnego zastosowania,
  • nazwa i adres eksportera i odbiorcy,
  • końcowe zastosowanie i końcowy użytkownik, jeśli informacje te są znane.

Zezwolenia na świadczenie usług pośrednictwa i pomocy technicznej są wydawane przez organy krajowe i są ważne na całym obszarze celnym UE. Wymagają one podania następujących informacji:

• umiejscowienie, opis i liczba produktów podwójnego zastosowania,
• strony trzecie biorące udział w transakcji,
• państwo przeznaczenia,
• użytkownik końcowy oraz jego lokalizacja.

Podejmując decyzję o udzieleniu lub odmowie udzielenia zezwolenia, państwa członkowskie muszą brać pod uwagę:

• unijne, krajowe i międzynarodowe zobowiązania i obowiązki, w szczególności odpowiednie reżimy nieproliferacji i środki kontroli wywozu;
• wszelkie sankcje nałożone przez UE, Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie lub Organizację Narodów Zjednoczonych;
• decyzje podjęte jako część krajowej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa;
• zamierzone końcowe zastosowanie i ryzyko jego zmiany w zakresie innego użytkownika końcowego lub innego końcowego zastosowania.

Państwa członkowskie:

• przekazywać Komisji Europejskiej informacje na temat:
  • organów krajowych uprawnionych do udzielania zezwoleń na wywóz produktów podwójnego zastosowania i wydawania zakazu tranzytu nieunijnych produktów tego typu,
  • środków podjętych w związku z egzekwowaniem postanowień rozporządzenia;
• podejmować, we współpracy z Komisją, wszelkie środki mające na celu nawiązanie bezpośredniej współpracy i wymiany informacji między organami krajowymi, by zagwarantować spójne i skuteczne wdrożenie i egzekwowanie kontroli wywozu;
• przekazywać Komisji informacje, które są jej niezbędne do przygotowania rocznego sprawozdania.

Komisja ma następujące obowiązki:

• Opracowuje bezpieczny, szyfrowany system w celu wsparcia współpracy i wymiany informacji między organami krajowymi i, w stosownych przypadkach, Komisją.
• Razem z Radą wydaje wytyczne i zalecenia w sprawie najlepszych praktyk, by zapewnić efektywność systemu kontroli wywozu i spójność jego wdrażania.
• Przedkłada Parlamentowi Europejskiemu i Radzie roczne sprawozdanie z wykonywania niniejszego rozporządzenia, w konsultacji z Grupą Koordynacyjną ds. Produktów Podwójnego Zastosowania. Zawiera ono informacje dotyczące liczby, wartości i miejsc przeznaczenia produktów ujętych we wnioskach, które zatwierdzono i odrzucono.
• Stosuje uproszczoną procedurę (akty delegowane) w celu zmiany wykazów produktów i miejsc docelowych podlegających poszczególnym kontrolom.
• Po 10 września 2024 r. dokona wstępnej oceny zezwoleń dotyczących produktów służących do cyberinwigilacji, a w okresie od 10 września 2026 r. do 10 września 2028 r. dokona pełnej oceny rozporządzenia. Przedstawi wyniki obu ocen Parlamentowi Europejskiemu, Radzie i Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu.

Na mocy rozporządzenia powołuje się Grupę Koordynacyjną ds. Produktów Podwójnego Zastosowania, której przewodniczy Komisja i w której zasiada przedstawiciel każdego państwa członkowskiego. Grupa ta:

• bada wszelkie kwestie związane z rozporządzeniem;
• może zasięgać opinii eksporterów, pośredników, dostawców pomocy technicznej oraz innych zaangażowanych osób i organów;
• ustanawia grupy ekspertów technicznych.

Komisja i państwa członkowskie stosują wymianę informacji i najlepszych praktyk, budowanie zdolności i działania informacyjne skierowane do państw trzecich, by propagować spójność kontroli produktów podwójnego zastosowania w skali światowej.

Rozporządzenie delegowane (UE) 2022/699 zmienia rozporządzenie (UE) 2021/821, skreślając Rosję jako miejsce przeznaczenia z zakresu generalnych unijnych zezwoleń na wywóz, w świetle bezprawnego ataku Rosji na integralność terytorialną, suwerenność i niepodległość Ukrainy oraz powiązanych zagrożeń dla podstawowych interesów bezpieczeństwa UE (zob. streszczenie dotyczące środków ograniczających wobec Rosji).

Uchylenie

Rozporządzenie uchyla i przekształca rozporządzenie (WE) nr 428/2009 (zob. streszczenie) z dniem 9 września 2021 r. Nie dotyczy to jednak wniosków o wydanie zezwolenia złożonych przed tą datą, zgodnie z art. 31 rozporządzenia (UE) nr 2021/821.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Ma ono zastosowanie od 09 września 2021 r.

KONTEKST

Technologie i produkty podwójnego zastosowania mogą spełniać wiele potrzeb rynku cywilnego, a także mogą być stosowane w celach związanych z obronnością, wywiadem i egzekwowaniem prawa.

Rozporządzenie (UE) 2021/821 ma na celu kompleksową aktualizację i wzmocnienie istniejącego systemu kontroli wywozu w odpowiedzi na zmieniające się zagrożenia dla bezpieczeństwa oraz pojawianie się nowych technologii.

Rozszerza ono współpracę między państwami członkowskimi a Komisją, nakłada konkretne obowiązki na eksporterów i wprowadza środki kontrolne, które mają zapobiec używaniu technologii służących do cyberinwigilacji w zastosowaniach prowadzących do łamania praw człowieka.

System UE jest zgodny z międzynarodowymi przepisami i zobowiązaniami przyjętymi w ramach:

• Grupy Australijskiej,
• Reżimu Kontrolnego Technologii Rakietowych,
• Grupy Dostawców Jądrowych,
• porozumienia z Wassenaar w sprawie kontroli eksportu broni konwencjonalnej oraz towarów i technologii podwójnego zastosowania,
• konwencji o broni chemicznej.

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania (wersja przekształcona) (Dz.U. L 206 z 11.6.2021, s. 1–461).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2021/821 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Komunikat Komisji do Rady i Parlamentu Europejskiego – Przegląd polityki kontroli wywozu: zapewnienie bezpieczeństwa i konkurencyjności w zmieniającym się świecie (COM(2014) 244 final z 24.4.2014).

Rozporządzenie Rady (WE) nr 428/2009 z dnia 5 maja 2009 r. ustanawiające wspólnotowy system kontroli wywozu, transferu, pośrednictwa i tranzytu w odniesieniu do produktów podwójnego zastosowania (wersja przekształcona) (Dz.U. L 134 z 29.5.2009, s. 1–269).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 17.11.2023