Bescherming van journalisten en mensenrechtenverdedigers tegen ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures

KERNPUNTEN

De wettelijke kaders van de lidstaten moeten:

• de nodige waarborgen omvatten, waaronder voor binnenlandse zaken, tegen kennelijk ongegronde of onrechtmatige gerechtelijke procedures;
• de mogelijkheid bieden om SLAPP’s in een vroeg stadium te seponeren en voorzien in andere rechtsmiddelen zoals kostenveroordeling en het opleggen van sancties aan de partij die de onrechtmatige procedure heeft ingeleid;
• regels omtrent smaad hebben die duidelijk zijn, niet op een oneerlijke wijze invloed hebben op de vrijheid van meningsuiting en geen buitensporige of onevenredige straffen omvatten;
• het recht op bescherming van persoonsgegevens wettelijk in overeenstemming brengen met het recht op vrijheid van meningsuiting en van informatie.

Opleidingsrichtsnoeren adviseren het volgende.

• Lidstaten wordt aanbevolen:
  • advocaten, justitieel personeel en mogelijke doelwitten van SLAPP’s te ondersteunen bij het ontwikkelen van expertise in het herkennen van SLAPP’s en het juist handelen;
  • verenigingen van rechtsbeoefenaars en aanbieders van juridische opleiding aan te moedigen opleiding aan te bieden over de manier waarop moet worden omgegaan met SLAPP’s, en zelfregulerende instanties van rechtsbeoefenaars aan te moedigen om hun gedragscodes af te stemmen op deze aanbeveling.
  • opleiding over SLAPP’s op te nemen bij opleiding over de vrijheid van meningsuiting en rechtsethiek.
  • hogeronderwijsinstellingen aan te moedigen om in hun leerplannen, vooral in rechten- en journalistiekopleidingen, kennis op te nemen over de identificatie van SLAPP’s.
• De opleiding zou betrekking moeten hebben op:
  • het Handvest van de grondrechten van de EU en het Europees Verdrag voor de rechten van de mens en praktische richtsnoeren over Europese en nationale jurisprudentie;
  • de procedurele waarborgen tegen SLAPP’s en het desbetreffende toepasselijke recht;
  • de verplichting om het recht op bescherming van persoonsgegevens wettelijk in overeenstemming te brengen met vrijheid van meningsuiting en van informatie;
  • maatregelen om de capaciteit van journalisten, andere mediaprofessionals en mensenrechtenverdedigers om met SLAPP’s om te gaan te versterken;
  • ethische normen en richtsnoeren van nationale pers- of mediaraden;
  • getuigenissen van doelwitten van SLAPP’s en bijdragen van de EU-deskundigengroep ter bestrijding van SLAPP’s.

Initiatieven voor bewustmaking omvatten:

• steun voor nationale mensenrechten- en maatschappelijke organisaties die informatiecampagnes over SLAPP’s voeren;
• uitleg over SLAPP’s in eenvoudige taal;
• informatie over structurele ondersteuning en duidelijke verweermiddelen tegen SLAPP’s;
• campagnes ter bestrijding van negatieve attitudes, stereotypen en vooroordelen;
• bevordering van het inzicht in de aard, omvang en gevolgen van SLAPP’s gericht op mediaprofessionals, rechtsbeoefenaars, leden van maatschappelijke organisaties, academici, denktanks, communicatieprofessionals, ambtenaren, politici, overheden en particuliere ondernemingen.

Richtsnoeren voor steunmechanismen moedigen lidstaten aan om:

• te zorgen dat doelwitten en verweerders van SLAPP’s toegang hebben tot individuele en onafhankelijke steun en rechtsbijstand;
• een knooppunt op te richten dat informatie verzamelt en deelt over de organisaties die deze diensten verlenen;
• gebruik te maken van nationale en EU-financiering zodat deze organisaties over voldoende middelen beschikken om snel te reageren op SLAPP’s;
• de uitwisseling van informatie en beste praktijken tussen de organisaties te bevorderen.

Gegevensverzameling, rapportage en monitoring

• De richtsnoeren vragen lidstaten om een of meer autoriteiten de opdracht te geven om gegevens te verzamelen in verband met SLAPP’s, en de nationale geaggregeerde gegevens, vanaf eind 2023, jaarlijks voor te leggen aan de Europese Commissie en de informatie op hun website te publiceren.
• Ze vragen ook de EU-deskundigengroep ter bestrijding van SLAPP’s de ontwikkeling en het optimale gebruik van normen en modellen in verband met gegevensverzameling te ondersteunen.
• De gegevens moeten informatie bevatten over het aantal en de duur van SLAPP-procedures tot de classificatie van verweerders, zoals journalisten of mensenrechtenverdedigers, en eisers, ongeacht of ze politici, bedrijven of een buitenlandse entiteit zijn.

De aanbeveling:

• spoort lidstaten aan om volledig gebruik te maken van de beschikbare EU-financiering, met name onder het programma burgers, gelijkheid, rechten en waarden en het programma justitie;
• vraagt lidstaten uiterlijk eind 2023 en vervolgens op verzoek van de Commissie een verslag toe te zenden over de uitvoering van deze aanbeveling;
• stelt dat uiterlijk vijf jaar na de datum van aanneming van de aanbeveling de Commissie diens effect zal beoordelen en op grond daarvan nagaan of er aanvullende stappen noodzakelijk zijn.

Achtergrond

• SLAPP’s zijn niet gericht zijn op toegang tot de rechter, maar wel op intimidatie en het tot zwijgen brengen van verweerders door middel van langdurige procedures, financiële druk en dreiging met strafrechtelijke sancties. Ze leggen ook onnodige lasten op gerechten.
• Zie voor meer informatie:
  • Aanbeveling betreffende de bescherming, veiligheid en versterking van journalisten (Europese Commissie).