Δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και διαδικασίας εκτέλεσης του ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο

Οι πολίτες πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δικηγόρο χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση:

• προτού εξεταστούν από αρχή επιβολής του νόμου (π.χ. αστυνομία) ή δικαστική αρχή·
• κατά τη διενέργεια ερευνητικής πράξης ή άλλης πράξης συλλογής αποδεικτικών στοιχείων (π.χ. εξέταση κατ’ αντιπαράσταση)·
• από τη στιγμή στέρησης της ελευθερίας·
• εγκαίρως προτού παραστούν ενώπιον ποινικού δικαστηρίου.

Πιο συγκεκριμένα, η νομοθετική πράξη καλύπτει τα εξής:

• το δικαίωμα κατ’ ιδίαν συνάντησης και επικοινωνίας με δικηγόρο·
• το δικαίωμα αποτελεσματικής συμμετοχής δικηγόρου κατά την εξέταση του προσώπου και το δικαίωμα παράστασης δικηγόρου σε ερευνητικές πράξεις και πράξεις συλλογής αποδεικτικών στοιχείων·
• το απόρρητο κάθε μορφής επικοινωνίας (συναντήσεις, αλληλογραφία, τηλεφωνικές συνομιλίες κ.λπ.).

Όσον αφορά τα πρόσωπα που υπόκεινται σε ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης, η οδηγία θεσπίζει το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο στη χώρα εκτέλεσης της ΕΕ και το δικαίωμα ορισμού δικηγόρου στη χώρα έκδοσης.

Δικαιώματα σε περίπτωση στέρησης της ελευθερίας

Οι πολίτες που στερούνται την ελευθερία τους έχουν τα παρακάτω δικαιώματα, χωρίς αδικαιολόγητη καθυστέρηση:

• το δικαίωμα ενημέρωσης τουλάχιστον 1 προσώπου της επιλογής τους για τη στέρηση της ελευθερίας τους. Εάν ο συλληφθείς είναι παιδί, ο δικαιούχος γονικής μέριμνας πρέπει να ενημερώνεται το συντομότερο δυνατό·
• το δικαίωμα επικοινωνίας με 1 τουλάχιστον πρόσωπο της επιλογής τους.

Εάν οι πολίτες στερούνται την ελευθερία τους σε άλλη χώρα της ΕΕ από τη χώρα καταγωγής τους, έχουν το δικαίωμα ενημέρωσης, επίσκεψης και επικοινωνίας με τις προξενικές αρχές, καθώς και το δικαίωμα να κανονίζεται η νομική τους εκπροσώπηση από αυτές.

Εξαιρέσεις

Η οδηγία προβλέπει τη δυνατότητα προσωρινής παρέκκλισης από ορισμένα δικαιώματα σε εξαιρετικές περιστάσεις και υπό αυστηρά καθορισμένους όρους (για παράδειγμα, όταν υπάρχει άμεση ανάγκη για την αποτροπή σοβαρών δυσμενών επιπτώσεων για τη ζωή, την ελευθερία ή τη σωματική ακεραιότητα ενός προσώπου).

Δικαστική αρωγή

Η οδηγία (EE) 2016/1919 θεσπίζει κοινούς στοιχειώδεις κανόνες σχετικά με το δικαίωμα υπόπτων, κατηγορουμένων και καταζητούμενων σε δικαστική αρωγή εξασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητα της οδηγίας (ΕΕ) 2013/48. Απαιτεί από τις χώρες της ΕΕ να διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους για να αντεπεξέλθουν οικονομικά στη συνδρομή δικηγόρου έχουν το δικαίωμα δικαστικής αρωγής, όταν αυτό επιβάλλει το συμφέρον της απονομής δικαιοσύνης. Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να εφαρμόζουν έλεγχο επάρκειας πόρων (για να εκτιμηθεί εάν το πρόσωπο δεν διαθέτει επαρκείς πόρους για να αντεπεξέλθει οικονομικά στη συνδρομή δικηγόρου), έλεγχο βασιμότητας της αίτησης (για να εκτιμηθεί εάν η παροχή δικαστικής αρωγής θα ήταν προς το συμφέρον της δικαιοσύνης) ή και τα δύο προκειμένου να διαπιστώνεται εάν πρέπει να χορηγείται δικαστική αρωγή.

Ο οδηγία (EE) 2016/1919 είναι το τελευταίο νομικό κείμενο που εκπονήθηκε ως μέρος του οδικού χάρτη για την ενίσχυση των δικονομικών δικαιωμάτων των υπόπτων ή κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες, ο οποίος εγκρίθηκε από το Συμβούλιο τον Νοέμβριο του 2009.

Η παρούσα οδηγία πρέπει να θεσπιστεί στις χώρες της ΕΕ έως τις 5 Μαΐου 2019.