An tsláinte agus an comhshaol a chosaint ó thruailleáin orgánacha mharthanacha

 

ACHOIMRE AR:

Rialachán (AE) 2019/1021 maidir le truailleáin orgánacha mharthanacha

CAD IS AIDHM LEIS AN RIALACHÁN?

• Tá sé mar aidhm aige sláinte an duine agus an comhshaol a chosaint san Aontas Eorpach (AE) rí dheireadh a chur le táirgeadh agus úsáid truailleán orgánach marthanach (POPanna), mar a shainmhínítear i gCoinbhinsiún Stócólm maidir le Truailleáin Orgánacha Mharthanacha nó sa Phrótacal a ghabhann le Coinbhinsiún 1979 maidir le Truailliú Aeir Trasteorann Fadraoin ar Thruailleáin Orgánacha Mharthanacha.
• Féachann sé le scaoileadh substaintí den sórt sin a íoslaghdú nó a dhíothú, nuair is féidir, agus rialáil a dhéanamh ar dhramhaíl ina bhfuil siad nó atá éillithe acu. Cuirtear prionsabal an réamhchúraim san áireamh go háirithe sa rialachán.
• Leasaíodh é roinnt uaireanta, le Rialachán (AE) 2022/2400, le déanaí, lena nuashonraítear Iarscríbhinn IV agus Iarscríbhinn V a ghabhann leis an rialachán.

PRÍOMHPHOINTÍ

Is substaintí ceimiceacha contúirteacha iad POPanna a d’fhéadfadh teorainneacha idirnáisiúnta a thrasnú, a fhaightear go minic i bhfad óna bhfoinsí astaíochtaí, a mhaireann sa chomhshaol, bithcharn.* agus, dá bhrí sin, is bagairt iad do shláinte an duine agus don chomhshaol.

Rialuithe maidir le monarú, cur ar an margadh* agus úsáid

• Maidir le táirgeadh, cur ar an margadh agus úsáid POPanna a liostaítear in Iarscríbhinn I, cibé acu leo féin, i meascáin nó in airteagal*, mura mbeidh feidhm ag díolúintí áirithe a shonraítear san iarscríbhinn. Leasaíodh Iarscríbhinn I roinnt uaireanta trí bhíthin gníomhartha tarmligthe arna nglacadh ag an gCoimisiún Eorpach. Tá táirgeadh, cur ar an margadh agus úsáid POPanna a liostaítear in Iarscríbhinn II teoranta d’úsáidí i gcás nach bhfuil roghanna malartacha atá sábháilte, éifeachtach agus inacmhainne go háitiúil ar fáil don Bhallstát AE i dtrácht.
• Ní mór do na Ballstáit agus don Choimisiún rialuithe iomchuí a chur i bhfeidhm maidir le substaintí atá ann cheana (amhail trí liostú) agus cosc a chur ar tháirgeadh, cur ar an margadh agus úsáid aon substaintí nua a thaispeánann saintréithe POPanna.
• Féadfaidh na Ballstáit moltaí maidir le liostú a chur ar aghaidh chuig an gCoimisiún, a chinneann, le tacaíocht ón nGníomhaireacht Eorpach Ceimiceán (ECHA), an molfar substaintí breise lena liostú. Cuireann ECHA cúnamh teicniúil agus eolaíoch agus ionchur ar fáil do na próisis a ndéantar cur síos orthu sa rialachán.

Díolúintí

• Ceadaítear díolúintí ó na rialuithe sin do shubstaintí a úsáidtear le haghaidh taighde ar scála saotharlainne nó mar chaighdeán tagartha, nó atá i láthair mar rian-éilleán neamhbheartaithe i meascáin nó in earraí.
• Tá feidhm ag díolúintí eile maidir le hearraí ina bhfuil truailleáin orgánacha mharthanacha a monaraíodh sular tháinig an rialachán i bhfeidhm, faoi réir dearbhuithe agus coinníollacha sonracha, lena n–áirítear ceanglais maidir le fógra a thabhairt i don Choimisiún agus do Rúnaíocht Choinbhinsiún Stócólm.

Laghdú, íoslaghdú agus díothú a scaoileadh

Ní mór do na Ballstáit:

• fardail substaintí a liostaítear in Iarscríbhinn III a scaoiltear san aer, san uisce agus sa talamh a choinneáil;
• a bpleananna gníomhaíochta a chur in iúl maidir le bearta chun scaoileadh substaintí a shainaithint, a thréithriú agus a íoslaghdú, lena n–áirítear úsáid substaintí ionaid nó modhnaithe.
• tosaíocht a thabhairt do phróisis mhalartacha a sheachnaíonn foirmiú agus scaoileadh POPanna agus saoráidí á dtógáil nó á modhnú.

Dramhaíl

• Ní mór dóibh siúd a tháirgeann nó a choinníonn dramhaíl cosc a chur ar an dramhaíl a bheith éillithe, a mhéid is féidir, le substaintí a liostaítear in Iarscríbhinn IV.
• I bhformhór na gcásanna, ní mór an dramhaíl éillithe a dhiúscairt nó a aisghabháil* chun a áirithiú go ndéanfar an t-ábhar POP a scriosadh nó a chlaochlú.
• Ní mór do na Ballstáit a áirithiú go mbeidh táirgeadh, bailiú agus iompar dramhaíola éillithe, mar aon lena stóráil agus lena chóireáil, inrianaithe agus curtha i gcrích i ndálaí lena dtugtar cosaint don chomhshaol agus do shláinte an duine.
• Lena leasaítear Rialachán (AE) 2022/2400 nuashonraítear Iarscríbhinní IV agus V, lena gcinntear an chaoi a gcaitear le dramhaíl ina bhfuil POPanna, agus go háirithe an féidir í a athchúrsáil nó ar cheart í a scriosadh nó a chlaochlú ar bhealach do-aisiompaithe. Áirítear in Iarscríbhinní IV agus V, arna leasú peinteaclóraifeanól, a fágadh ar lár go neamhbheartaithe nuair a aisghaireadh agus a athmhúnlaíodh Rialachán (CE) Uimhir 850/2004.
• Leis an rialachán leasaitheach, cuirtear substaintí breise le hIarscríbhinn IV freisin agus nuashonraítear na luachanna teorann tiúchana do roinnt substaintí in Iarscríbhinn IV agus Iarscríbhinn V:
  • aigéad perfluorooctanoic agus a shalainn agus comhdhúile gaolmhara - a úsáidtear i dteicstílí uiscedhíonacha agus cúir comhraicthe dóiteáin;
  • éitir défheinile polabróimínithe – retardants lasair a fhaightear i bplaistigh agus i dteicstílí a úsáidtear i dtrealamh leictreach agus leictreonach, feithiclí agus troscán;
  • heicseabrómaiciogladóideacán - cosaint lasair a fhaightear i roinnt dramhaíola plaisteacha agus teicstíle, go háirithe insliú polaistiréin;
  • pairifíní clóirínithe gearrshlabhra - cosaint lasair a fhaightear i roinnt dramhaíola rubair agus plaisteach;
  • débenzo-p-dé-ocsainí polaclóirínithe agus dibenzofurans - substaintí atá i láthair mar eisíontais i luaithreach áirithe agus i ndramhaíl thionsclaíoch eile;
  • défheinilí polaclóirínithe cosúil le dé-ocsain - is féidir iad seo a bheith i láthair mar eisíontais i roinnt luaithreach agus olaí tionsclaíocha;
  • aigéad sulfónach perfluorohexane agus a shalainn agus comhdhúile gaolmhara - a fhaightear i dteicstílí, i gcócairí neamh-bata agus i gcúir comhraicthe dóiteáin;
  • Dicofol – lotnaidicíd, a úsáideadh roimhe seo sa talmhaíocht.

Pleanáil, monatóireacht agus tuairisciú

• Ní mór do na Ballstáit an deis a thabhairt don phobal páirt a ghlacadh in ullmhú a bpleananna cur chun feidhme, ar pleananna iad nach mór a bheith ar fáil go poiblí agus a roinnt leis an gCoimisiún agus leis an ECHA, lena n-áirítear faisnéis faoi bhearta arna ndéanamh ar an leibhéal náisiúnta chun láithreáin atá éillithe ag POPanna a shainaithint agus a mheasúnú, de réir mar is iomchuí. Ní mór don Choimisiún freisin plean cur chun feidhme a choinneáil don Aontas, plean atá le hathbhreithniú agus le nuashonrú de réir mar is iomchuí.
• Ní mór sásra faireacháin a bhunú chun sonraí faireacháin inchomparáide a bhailiú maidir le substaintí a bheith i láthair, mar a liostaítear i gCuid A d’Iarscríbhinn III a ghabhann leis an rialachán, sa chomhshaol. Tuairisceoidh na Ballstáit freisin ar chur chun feidhme an rialacháin.
• Tugtar de chumhacht don Choimisiún gníomhartha tarmligthe a ghlacadh chun an liosta substaintí in Iarscríbhinní I, II agus III a ghabhann leis an Rialachán seo a leasú, chun iad a oiriúnú d’athruithe ar liosta na substaintí a leagtar amach sna hiarscríbhinní a ghabhann le Coinbhinsiún Stócólm nó le Prótacal 1979.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN RIALACHÁIN?

• Tá feidhm ag Rialachán (AE) 2019/1021 ón 15 Iúil 2019.
• Tá feidhm ag Rialachán leasaitheach (AE) 2022/2400 ón 10 Meitheamh 2023.

CÚLRA

Le haghaidh tuilleadh faisnéise, féach:

• Dramhaíl ina bhfuil POPanna (Coimisiún Eorpach).

PRÍOMHTHÉARMAÍ

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Rialachán (AE) 2019/1021 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 20 Meitheamh 2019 maidir le truailleáin orgánacha mharthanacha (athmhúnlú) ((Téacs atá ábhartha maidir le LEE)) (IO L 169, 25.6.2019, lgh. 45-77)

Rinneadh leasuithe comhleanúnacha ar Rialachán (AE) 2019/1021 a chorprú sa bhunthéacs. Níl ach luach doiciméadach ag an leagan comhdhlúite.

DOICIMÉID GHAOLMHARA

Rialachán (AE) 2022/2400 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 23 Samhain 2022 lena leasaítear Iarscríbhinní IV agus V a ghabhann le Rialachán (AE) 2019/1021 maidir le truailleáin orgánacha mharthanacha (Téacs atá ábhartha maidir le LEE) (IO L 317, 9.12.2022, lgh. 24–31)

Treoir 2008/98/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 19 Samhain 2008 maidir le dramhaíl agus lena n–aisghairtear treoracha áirithe (IO L 312, 22.11.2008, lgh. 3–30).

Féach an leagan comhdhlúite.

Rialachán (AE) Uimh. 1907/2006 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle an 18 Nollaig 2006 maidir le Clárú, Meastóireacht, Údarú agus Srianadh Ceimiceán (REACH), lena mbunaítear Gníomhaireacht Eorpach Ceimiceán, lena leasaítear Treoir 1999/45/CE agus lena n–aisghairtear Rialachán (CEE) Uimh. 793/93 ón gComhairle agus Rialachán (CE) Uimh. 1488/94 ón gCoimisiún chomh maith le Treoir 76/769/CEE ón gComhairle agus Treoracha 91/155/CEE, 93/67/CEE, 93/105/CE agus 2000/21/CE ón gCoimisiún (IO L 396, 30.12.2006, lgh. 1–849). Téacs athfhoilsithe i gceartúchán (IO L 136, 29.5.2007, lgh. 3–280).

Féach an leagan comhdhlúite.

Teachtaireacht ón gCoimisiún maidir le prionsabal an réamhchúraim (COM(2000) 1 deiridh, 2.2.2000).

Prótacal ta ghabhann le Coinbhinsiún 1979 maidir le Truailliú Aeir Trasteorann Fadraoin ar Thruailleáin Orgánacha Mharthanacha (IO L 81, 19.3.2004 lgh. 37–71).

Nuashonraithe 24.04.2023