Λέξεις κλειδιά
Περίληψη

Λέξεις κλειδιά

Ελεύθερη κυκλοφορία των κεφαλαίων – Περιορισμοί – Δίκαιο των εταιριών – Εθνική ρύθμιση που καθιερώνει υπέρ του Δημοσίου ειδικά δικαιώματα στη διαχείριση ιδιωτικοποιημένης εταιρίας

(Άρθρα 56 § 1 EΚ, 58 EΚ και 86 § 2 EΚ)

Περίληψη

Παραβαίνει τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει του άρθρου 56 ΕΚ κράτος μέλος που διατηρεί σε ανώνυμη εταιρία ειδικά δικαιώματα υπέρ του εν λόγω κράτους και άλλων δημοσίων φορέων, τα οποία απορρέουν από προνομιούχες μετοχές («golden shares») του Δημοσίου στο μετοχικό κεφάλαιο της εν λόγω εταιρίας, τα οποία συνίστανται, μεταξύ άλλων, στην εκλογή του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου και την παροχή του δικαιώματος αρνησικυρίας όσον αφορά τον διορισμό διοικητικών στελεχών ίσων με το ένα τρίτο του συνολικού αριθμού, καθώς και όσον αφορά αποφάσεις τροποποιητικές του καταστατικού της εταιρίας, τις αποφάσεις περί παροχής συγκαταθέσεως για τη σύναψη συμβάσεων ομίλου ισοτίμων εταιριών ή εταιριών τελουσών σε σχέση εξαρτήσεως μεταξύ τους και αποφάσεων δυνάμεων κατά οποιονδήποτε τρόπο να θέσουν σε κίνδυνο τον ανεφοδιασμό της χώρας σε πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή παράγωγα αυτών.

Ειδικότερα, το δικαίωμα αρνησικυρίας, στον βαθμό που παρέχει στο Δημόσιο τη δυνατότητα να ασκεί επιρροή επί της διαχειρίσεως και του ελέγχου της εταιρίας, η οποία δεν δικαιολογείται από το μέγεθος της συμμετοχής του στην εταιρία αυτή, ενδέχεται να αποθαρρύνει τους οικονομικούς παράγοντες άλλων κρατών μελών να προβούν σε άμεσες επενδύσεις στο μετοχικό κεφάλαιο της εν λόγω εταιρίας, στο μέτρο που δεν θα μπορούν να συμβάλλουν στη διαχείριση και τον έλεγχο της εταιρίας κατ’ αναλογία προς την αξία των μετοχών τους. Ομοίως, το συγκεκριμένο δικαίωμα αρνησικυρίας ενδέχεται να λειτουργήσει αποτρεπτικά όσον αφορά τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου στην εταιρία, καθότι τυχόν άρνηση του πορτογαλικού Δημοσίου να εγκρίνει μια σημαντική απόφαση, την οποία παρουσιάζουν τα όργανα της συγκεκριμένης εταιρίας ως ανταποκρινόμενη στο συμφέρον της, είναι πράγματι ικανή να επηρεάσει αρνητικά την αξία των μετοχών της εν λόγω εταιρίας και, ως εκ τούτου, την ελκυστικότητα των επενδύσεων σε τέτοιες μετοχές.

Όσον αφορά το δικαίωμα διορισμού του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου, αυτό συνιστά περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων στο μέτρο που τέτοιου είδους ειδικό δικαίωμα συνιστά παρέκκλιση από το κοινό εταιρικό δίκαιο και προβλέπεται με εθνικό νομοθετικό μέτρο προς όφελος αποκλειστικά και μόνον των μετόχων που υπάγονται στον δημόσιο τομέα. Μολονότι αληθεύει ότι η δυνατότητα αυτή μπορεί να προβλεφθεί από τον νόμο ως δικαίωμα της ειδικής μειοψηφίας, διαπιστώνεται ότι, στην περίπτωση αυτή, πρέπει να έχουν στο δικαίωμα αυτό πρόσβαση όλοι οι μέτοχοι και να μην επιφυλάσσεται αποκλειστικώς στο Δημόσιο. Συγκεκριμένα, περιορίζοντας τη δυνατότητα των λοιπών, εκτός από το Δημόσιο, μετόχων να μετέχουν στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας με σκοπό τη δημιουργία ή τη διατήρηση σταθερών και άμεσων οικονομικών δεσμών με αυτήν, ικανών να εξασφαλίσουν την πραγματική συμμετοχή στη διαχείριση της εταιρίας αυτής ή στον έλεγχό της, το δικαίωμα διορισμού μέλους του διοικητικού συμβουλίου μπορεί να αποτρέψει τους άμεσους επενδυτές άλλων κρατών μελών από το να επενδύσουν στο κεφάλαιο της εν λόγω εταιρίας.

Όσον αφορά τις επιτρεπόμενες από το άρθρο 58 ΕΚ αποκλίσεις, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ασφαλώς ότι η ανάγκη της διασφαλίσεως του ενεργειακού εφοδιασμού του κράτους μέλους αυτού σε περιπτώσεις κρίσεως, πολέμου ή τρομοκρατίας μπορεί να συνιστά λόγο δημόσιας ασφάλειας και να δικαιολογήσει, ενδεχομένως, εμπόδιο στην ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων. Εντούτοις, οι απαιτήσεις της δημόσιας ασφάλειας, ιδίως, ως παρέκκλιση από τη θεμελιώδη αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας των κεφαλαίων, πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικώς, ώστε το περιεχόμενό τους να μην μπορεί να καθορίζεται μονομερώς από κάθε κράτος μέλος, χωρίς τον έλεγχο των οργάνων της Ένωσης. Έτσι, η δημόσια ασφάλεια δεν μπορεί να προβάλλεται παρά μόνο σε περίπτωση πραγματικής και αρκούντως σοβαρής απειλής, θίγουσας θεμελιώδες συμφέρον της κοινωνίας. Πάντως, οσάκις κράτος μέλος προβάλλει απλώς τον λόγο σχετικά με τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού, χωρίς να διευκρινίσει τους ακριβείς λόγους για τους οποίους φρονεί ότι έκαστο των αμφισβητούμενων ειδικών δικαιωμάτων ή το σύνολο αυτών καθιστά δυνατή την αποτροπή τέτοιου είδους προσβολής σε θεμελιώδες συμφέρον της κοινωνίας, δικαιολογητικός λόγος σχετικός με τη δημόσια ασφάλεια δεν μπορεί να γίνει δεκτός.

Εξάλλου, όσον αφορά την αναλογικότητα των επίμαχων εθνικών διατάξεων, η αβεβαιότητα που απορρέει από το γεγονός ότι η άσκηση των ειδικών δικαιωμάτων που η κατοχή των προνομιούχων μετοχών στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρίας απονέμει στο Δημόσιο δεν εξαρτάται από καμία ειδική και αντικειμενική προϋπόθεση ή περίσταση συνιστά σοβαρό περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων, καθόσον παρέχει στις εθνικές αρχές, όσον αφορά την άσκηση τέτοιων δικαιωμάτων, τόσο ευρεία διακριτική ευχέρεια, ώστε η ευχέρεια αυτή να μην μπορεί να θεωρηθεί ανάλογη προς τους επιδιωκόμενους σκοπούς.

Τέλος, το άρθρο 86, παράγραφος 2, ΕΚ δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στις προαναφερθείσες εθνικές διατάξεις και δεν μπορεί, επομένως, να προβάλλεται ως δικαιολογητικός λόγος των επίμαχων εθνικών διατάξεων, καθόσον οι τελευταίες αποτελούν περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων που κατοχυρώνει η Συνθήκη. Συγκεκριμένα, το άρθρο 86, παράγραφος 2, ΕΚ, ερμηνευόμενο σε συνδυασμό με την πρώτη παράγραφο του ίδιου άρθρου, μπορεί να δικαιολογήσει τη χορήγηση από κράτος μέλος ειδικών ή αποκλειστικών δικαιωμάτων που αντιβαίνουν προς τις διατάξεις της Συνθήκης σε επιχείρηση επιφορτισμένη με τη διαχείριση υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, εφόσον η επιχείρηση αυτή δεν μπορεί να εκπληρώσει την ιδιαίτερη αποστολή που της έχει ανατεθεί παρά μόνο μέσω της χορηγήσεως τέτοιων δικαιωμάτων και εφόσον η ανάπτυξη του εμπορίου δεν επηρεάζεται σε βαθμό αντίθετο προς το συμφέρον της Ένωσης. Εντούτοις, δεν είναι αυτό το αντικείμενο των διατάξεων εθνικής νομοθεσίας που παρέχει σε κράτος μέλος ειδικά δικαιώματα σε ανώνυμη εταιρία, σε συνδυασμό με προνομιούχες μετοχές του κράτους αυτού στο μετοχικό κεφάλαιο της εν λόγω εταιρίας.

(βλ. σκέψεις 57-60, 82-83, 85, 88, 90-92, 95, 97 και διατακτ.)