KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 14.10.2016

COM(2016) 655 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

dotyczące wdrożenia rozporządzenia (WE) nr 767/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie utworzenia wizowego systemu informacyjnego (VIS), wykorzystania odcisków palców na granicach zewnętrznych oraz wykorzystania danych biometrycznych w procedurze składania wniosków wizowych/Ocena REFIT

{SWD(2016) 327 final}
{SWD(2016) 328 final}

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

dotyczące wdrożenia rozporządzenia (WE) nr 767/2008 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie utworzenia wizowego systemu informacyjnego (VIS), wykorzystania odcisków palców na granicach zewnętrznych oraz wykorzystania danych biometrycznych w procedurze składania wniosków wizowych/Ocena REFIT

1.WPROWADZENIE

1.1.System VIS oraz jego rola w ułatwianiu wymiany danych pomiędzy państwami członkowskimi

Działając na rzecz stopniowego tworzenia obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, Unia Europejska musi zapewniać swobodę przepływu osób, przy zachowaniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa. W tym kontekście priorytetowe znaczenie przyznano opracowaniu oraz stworzeniu wizowego systemu informacyjnego VIS w celu wymiany danych dotyczących wiz pomiędzy państwami członkowskimi 1 .

Stworzenie systemu VIS wymagało przyjęcia kompleksowych ram prawnych:

decyzja Rady 2004/512/WE z 8 czerwca 2004 r. ustanowiła VIS jako system wymiany informacji wizowych pomiędzy państwami członkowskimi; 

rozporządzenie (WE) nr 767/2008 z 9 lipca 2008 r. określające cel i funkcje VIS oraz związane z nim obowiązki, a także ustanawiające warunki i procedury wymiany danych wizowych między państwami członkowskimi, aby ułatwić rozpatrywanie wniosków wizowych oraz wydawanie związanych z tym decyzji. 

rozporządzenie (WE) nr 810/2009 z 13 lipca 2009 r. (kodeks wizowy) określające zasady rejestracji identyfikatorów biometrycznych w systemie VIS.

Systemowi VIS przypisano również zadanie przyczyniania się do wewnętrznego bezpieczeństwa oraz zwalczania terroryzmu. Decyzja Rady 2008/633/WSiSW z 23 czerwca 2008 r. określa warunki, na których wyznaczone organy państw członkowskich oraz Europol mogą uzyskać dostęp do systemu VIS do celów jego przeglądania, w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym i innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania i ścigania.

System VIS jest kluczowy dla:

1)usprawnienia procesu wdrażania wspólnej polityki wizowej, współpracy konsularnej oraz konsultacji pomiędzy władzami centralnymi, w celu zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa wewnętrznego, a także porównywania wymogów wizowych różnych państw i wykorzystywania różnic w przepisach (visa shopping);

2)zwalczania oszustw i ułatwiania kontroli na granicach zewnętrznych oraz na terytorium państw członkowskich;

3)wspomagania procesu identyfikacji oraz powrotów nielegalnych imigrantów;

4)ułatwiania stosowania rozporządzenia dublińskiego 2 .

System VIS przyczynia się w szczególności do ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich oraz zwalczania terroryzmu 3 poprzez usprawnienie procesu oceny wniosków wizowych. Obejmuje to usprawnienie konsultacji pomiędzy władzami centralnymi oraz poprawę skuteczności procesu weryfikacji i identyfikacji osób ubiegających się o wizy w konsulatach i na przejściach granicznych. Ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich oraz zwalczanie terroryzmu stanowią główny cel i podstawowe kryterium wspólnej polityki wizowej. System VIS wspomaga również zwalczanie zjawiska nielegalnej imigracji 4 i przynosi korzyści podróżującym w dobrej wierze poprzez usprawnianie i ułatwianie procedur wydawania wiz oraz kontroli.

System VIS został wprowadzony stopniowo w konsulatach wszystkich państw członkowskich na całym świecie między październikiem 2011 r. a lutym 2016 r.

26 państw członkowskich oraz państw stowarzyszonych w ramach Schengen wydaje co roku około 16 mln wiz Schengen. Do końca marca 2016 r. do systemu VIS wprowadzono dane dotyczące blisko 23 mln wniosków wizowych oraz 18,8 mln odcisków palców.

System przekroczył próg 1 mln operacji dziennie oraz 100 000 operacji na godzinę. System ma możliwość wykonywania 450 000 operacji na godzinę i może przechowywać oraz przetwarzać 60 mln informacji związanych z wnioskami wizowymi.

1.2.Ocena i monitorowanie

W ramach prawnych systemu VIS przewidziano ewaluację procesu wdrażania rozporządzenia w sprawie VIS 5 oraz decyzji ustanawiającej VIS 6 , jak również wykorzystania systemu dla potrzeb dostępu organów ścigania na podstawie decyzji dotyczącej dostępu organów ścigania do systemu VIS 7 , a wykorzystanie danych biometrycznych w procedurze ubiegania się o wizę odbywa się na podstawie unijnego kodeksu wizowego 8 .

Na tej podstawie i zważywszy również na ogólne zasady i kryteria dotyczące przeprowadzania ewaluacji unijnych instrumentów polityki w kontekście programu sprawności i wydajności regulacyjnej (REFIT), Komisja rozpoczęła w 2015 r. pierwszą ocenę systemu od czasu jego wejścia w życie (2011 r.) i skupiła się w szczególności na następujących elementach:

wyniki działalności VIS jako systemu;

sposób jego wdrożenia w praktyce;

stopień, w jakim zrealizował swoje cele;

czy jest on dostosowany do potrzeb jeżeli chodzi o: efektywność, wydajność, adekwatność, spójność oraz wartość dodaną dla polityki wizowej UE.

Sprawozdanie (oraz będąca jego podstawą ewaluacja) ocenia również:

czy system realizuje swoje cele przy rozsądnych kosztach;

osiągnięte rezultaty w świetle postawionych mu celów;

wdrażanie ram prawnych przez państwa członkowskie.

Ocena została przeprowadzona wewnętrznie przez Komisję. W celu zgromadzenia informacji od szerokiego kręgu zainteresowanych stron wykorzystano różne narzędzia zbierania danych, w tym:

rozbudowany przegląd dokumentacji;

ankieta wysłana do państw członkowskich, na którą odpowiedziało 19 z nich 9 , oraz do Europejskiej Agencji ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (eu-LISA);

Informacje zwrotne z posiedzeń zarządu agencji eu-LISA oraz spotkań grupy doradczej ds. VIS, właściwe grupy robocze Rady (Grupa Robocza ds. Wiz, przyjaciół VIS, VISION, ocena państw członkowskich dotycząca Schengen oraz lokalna współpraca w ramach Schengen między konsulatami państw członkowskich na całym świecie.

Opinie obywateli państw trzecich oraz rządów państw objętych obowiązkiem wizowym zostały uwzględnione za pośrednictwem doświadczeń państw członkowskich i Komisji związanych z wdrażaniem VIS na całym świecie.

Niniejsze sprawozdanie wykorzystuje również badanie 10 przeprowadzone przez Wspólne Centrum Badawcze (JRC) dotyczące rozpoznawania odcisków palców dzieci.

Pomimo, że ocena ta opiera się na czterech lat funkcjonowania VIS, Komisja wzięła pod uwagę fakt, że na całym świecie VIS jest wprowadzany stopniowo, co oznacza na przykład, że ponad 50 % operacji w ramach systemu pochodzi z regionów, w których VIS został wdrożony zaledwie 3-4 miesięcy przed końcem okresu oceny, a zatem jedynie ograniczone dane pochodzące z monitorowania tych regionów były dostępne w chwili przeprowadzania oceny. Mimo że można to uznać za czynnik ograniczający, dostępne dane i zebrane dowody umożliwiły wyciągnięcie szeregu wniosków dotyczących kluczowych aspektów VIS i kwestii związanych z oceną.

Oprócz przedstawienia głównych wyników oceny i opinii Komisji, w niniejszym sprawozdaniu przedstawiono również szereg zaleceń dotyczących dalszych działań.

2.Główne ustalenia oceny

Ustalenia oceny wskazują ogólnie, iż wprowadzenie systemu VIS doprowadziło do 1) uproszczenia oraz usprawnienia procesu ubiegania się o wizy dzięki przechowywaniu danych gromadzonych przez wszystkie państwa członkowskie oraz ich wymianie za pośrednictwem wspólnego systemu, 2) zmniejszenia obciążeń administracyjnych dla urzędów krajowych, a także 3) powstania jasnych, prostych i efektywnych procedur podczas rozpatrywania wniosków o wizę, przeprowadzania kontroli na granicach zewnętrznych lub na terytorium państw, identyfikowania obywateli państw trzecich w celu zarządzania przepływami migracyjnymi lub powrotami imigrantów, a także rozpatrywania wniosków o azyl.

Ogólna ocena opiera się na analizie oceny przedstawionych poniżej kryteriów.

2.1.Czy system VIS jest skuteczny w realizacji postawionych mu celów?

Znaczna większość państw członkowskich 11 zgodziła się, że wprowadzenie systemu VIS ułatwiło procedury składania wniosków wizowych, które zostały uproszczone poprzez wprowadzenie wspólnego systemu do przechowywania i wymiany danych pomiędzy państwami członkowskimi o wnioskach i związanych z nimi decyzjach.

Statystyki agencji eu-LISA wykazują, że średni czas przeprowadzenia procedury, od złożenia wniosku o wizę do wydania jej, to cztery dni, przy czym w większości państw członkowskich rozpatrzenie wniosku zajmuje około pięciu dni. Czas ten jest znacznie krótszy od wymaganych prawem 15 dni roboczych.

Większość państw uczestniczących 12 uznała również, iż wprowadzenie systemu VIS usprawniło zwalczanie oszustw związanych z wizami, mimo że większość z nich 13 była zdania, że nie miał on żadnego wpływu na zapobieganie próbom obejścia przez osoby ubiegające się o wizę kryteriów określających, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie ich wniosku o wydanie wizy.

Roczna analiza ryzyka za 2016 r. opracowana przez Frontex pokazuje, że wprowadzenie systemu VIS dla potrzeb kontroli granicznej (październik 2011 r.) przyczyniło się do zwiększenia wykrywalności fałszywych wiz na granicach w okresie bezpośrednio następującym po wdrożeniu go (2012 r.), a w perspektywie długoterminowej system zniechęcał do wykorzystywania fałszywych wiz w celu wjazdu na terytorium UE 14 .

Większość państw członkowskich, które odpowiedziały 15 uważa, że wprowadzenie systemu VIS ułatwia kontrole na zewnętrznych przejściach granicznych oraz na terytorium państw członkowskich.

Sprawozdania eu-LISA oparte na ewidencji danych wykazują, że kontrola pierwszej linii zajmuje obecnie średnio 1,36 sek. z wykorzystaniem odcisków palców oraz 0,31 sek. bez sprawdzania odcisków palców. Kontrola drugiej linii zajmuje średnio 13,78 sek. z wykorzystaniem odcisków palców oraz 0,28 sek. bez ich wykorzystania.

Raport dotyczący postępu technologicznego w dziedzinie wykorzystania odcisków palców na granicach 16 ustalił, iż łączny wpływ na czas związany z pobieraniem oraz weryfikowaniem odcisków palców wynosi średnio 26 sek. w przypadku granic powietrznych oraz 44 sek. w przypadku granic morskich. Dane te wskazują na znaczne postępy, jeżeli chodzi o skrócenie czasu trwania kontroli na granicach zewnętrznych, w porównaniu z sytuacją, gdy było to wcześniej wykonywane ręcznie, a także na większą wiarygodność tych kontroli, dzięki danym biometrycznym.

Znaczna większość państw członkowskich 17 zgodziła się, że wprowadzenie systemu VIS umożliwia im zidentyfikowanie osób, które nie spełniają warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub też przestały spełniać te warunki, głównie ze względu na możliwość porównywania danych biometrycznych.

Wprowadzenie systemu VIS jest również uważana przez wiele państw członkowskich 18 jako poprzez ułatwienie określenia, które państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o azyl w przypadku wydania wizy przez państwo członkowskie ubiegającemu się o azyl. Dane potwierdzają również, że VIS jest dobrze oceniany przez państwa członkowskie jako instrument potwierdzający w procedurze dublińskiej: pomiędzy październikiem 2011 r. a listopadem 2015 r. system VIS wykorzystywany był dla potrzeb procedury dublińskiej przez 12 państw członkowskich strefy Schengen w blisko 400 000 przypadków oraz przez 15 państw członkowskich w celu sprawdzenia niemal 1,38 mln spraw związanych z ubieganiem się o azyl.

W opinii prawie połowy państw członkowskich biorących udział w badaniu wprowadzenie systemu VIS miało pozytywny wpływ w zakresie prewencji zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego państw członkowskich, podczas gdy jedynie dwa państwa członkowskie uważają, że wpływ ten był ograniczony. Przeświadczenie to jest poparte danymi statystycznymi, które wskazują na dość ograniczone wykorzystanie VIS w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego, częściowo ze względu na niedawne wykorzystywanie systemu VIS do tego celu 19 . Ograniczone wykorzystanie może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem tego postrzeganego ograniczonego pozytywnego wpływu systemu VIS w zakresie prewencji zagrożeń dla bezpieczeństwa wewnętrznego.

2.2.Czy VIS osiągnął swoje cele w efektywny sposób?

Koszt stworzenia systemu VIS wyniósł niemal 151 mln euro w ciągu sześciu lat (od 2005 do 2011 r.). Państwa członkowskie poniosły ponadto koszty rzędu od 1-2 mln euro do 30 mln euro w celu stworzenia systemów krajowych, co daje łączną kwotę około 600 mln euro 20 , łącznie z kosztami utrzymania w pierwszych latach. Koszty poniesione przez poszczególne państwa członkowskie zależą od ich sieci konsularnej oraz rodzaju wykorzystywanego wyposażenia. Ilościowe określenie kosztów ponoszonych przez państwa członkowskie do utworzenia krajowych systemów jest skomplikowane, głównie ze względu na sposób, w jaki systemy te są zorganizowane na poziomie krajowym. Najczęściej systemy krajowe nie były budowane od zera, raczej udoskonalono istniejące systemy i dostosowano je w sposób umożliwiający ich podłączenie do VIS. Z uwagi na fakt, że weryfikacja i identyfikacja obywateli państw trzecich zostały przeniesione do centralnego systemu informacji wizowej, VIS umożliwił osiągnięcie synergii na poziomie europejskim oraz ograniczenie kosztów na poziomie krajowym.

Biorąc pod uwagę fakt, iż opłatę za wydanie wizy Schengen ustalono na 60 euro za każdy wniosek oraz liczbę blisko 23 mln wniosków znajdujących się obecnie w systemie VIS, w procesie rozpatrywania tych wniosków kraje członkowskie pobrały ponad 1 380 mln euro. Wpływy te nie pokrywają jednak wyłącznie kosztów uruchomienia i eksploatacji systemu VIS. Biorąc pod uwagę ogromny koszt początkowy tej inwestycji, relatywnie niski koszt obsługi, a nawet uwzględniając wszystkie inne koszty administracyjne poniesione przez państwa członkowskie podczas rozpatrywania wniosków wizowych, koszt początkowy uruchomienia systemu w znacznym stopniu zamortyzował się.

Główne korzyści systemu mają jednak wartość społeczną i są trudne do oszacowania:

przyczynia się on do egzekwowania wspólnej polityki wizowej oraz współpracy konsularnej, a także zapewnia łatwo dostępne i bezpieczne środki umożliwiające konsultacje pomiędzy władzami centralnymi odpowiedzialnymi za wizy;

umożliwia identyfikację osób, które mogą nie spełniać warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub też przestały spełniać te warunki;

ułatwia stosowanie kryteriów i mechanizmów umożliwiających określenie, które państwo członkowskie odpowiedzialne jest za rozpatrzenie wniosku o azyl oraz w trakcie samego sprawdzania wniosku o azyl;

przyczynia się do zapobiegania, wykrywania i prowadzenia dochodzeń w przypadku poważnych przestępstw.

2.3.Czy system VIS jest spójny ze stawianymi mu celami?

Ocena pokazuje, iż system VIS odpowiada na potrzeby, problemy oraz kwestie, z myślą o których został stworzony.

Sprawia to, że VIS jest istotny z punktu widzenia właściwego funkcjonowania wspólnej polityki wizowej oraz wspierania wspólnej strefy swobodnego przemieszczania się. System ten zwiększył przejrzystość procesu wizowego, zwłaszcza dzięki tworzeniu odsyłaczy pomiędzy wnioskami, i przyczynił się do stworzenia bardziej zharmonizowanych procedur przez zachęcanie państw członkowskich do poszukiwania wspólnych praktyk w procesie oceny wniosków.

System VIS uczynił również proces ubiegania się o wizę i jego wynik końcowy bardziej przewidywalnym dla ubiegających się o wizę.

Dzięki wykorzystaniu danych biometrycznych system VIS okazał się niezbędnym narzędziem wykorzystywanym do wykrywania przypadków kradzieży tożsamości oraz porównywania wymogów wizowych różnych państw i wykorzystywania różnic w przepisach (tzw. visa shopping). Kontrola biometryczna uważana jest za podstawę wspólnej procedury identyfikacji i weryfikacji.

W wyniku oceny zidentyfikowano obszary wymagające dalszej poprawy, jednak są one są natury technicznej i nie wymagają przeglądu pierwotnych celów VIS.

2.4.Czy system VIS jest spójny z innymi aktami prawnymi UE w odnośnym obszarze?

Ocena pokazała wysoki poziom spójności pomiędzy systemem VIS oraz innymi politykami UE, a także, że spójność pomiędzy VIS oraz innymi politykami związanymi ze sprawami wewnętrznymi UE rośnie.

Istnieją cztery obszary polityki, z którymi VIS jest szczególnie spójny:

-polityka graniczna i migracyjna – prawdopodobnie najistotniejszy i najbardziej pozytywny wpływ. System VIS ułatwia kontrole na zewnętrznych przejściach granicznych oraz na terytorium państw członkowskich oraz ułatwia identyfikację osób, które mogą nie spełniać warunków wjazdu, pobytu lub zamieszkania na terytorium państw członkowskich lub też przestały spełniać te warunki;

-polityka azylowa – system VIS wspiera stosowanie rozporządzenia dublińskiego przez zapewnianie jasnych i niepodważalnych dowodów jeżeli chodzi o kryteria oceniane podczas ubiegania się o wizę, a także dostarcza użytecznych informacji niezbędnych w procesie oceny wniosków o azyl w przypadku osób widniejących już w systemie VIS;

-polityka w zakresie powrotów – mimo że wykorzystanie systemu VIS w procedurze powrotów było dotychczas raczej ograniczone, aktualne trendy wskazują na rosnącą potrzebę wykorzystywania tego instrumentu, który zapewnia niepodważalne potwierdzenie tożsamości niezbędne w procedurze powrotu;

-polityka bezpieczeństwa – w chwili obecnej dostęp do systemu VIS dla celów egzekwowania prawa w oparciu o decyzję VIS jest dosyć nierównomierny w poszczególnych państwach członkowskich. Wysoki poziom satysfakcji oraz rzeczywiste lub oczekiwane korzyści związane z takim dostępem sugerują jednak, iż liczba użytkowników oraz zapytań w przyszłości wzrośnie.

VIS jest jednym z trzech głównych scentralizowanych systemów informacyjnych opracowanych przez UE wykorzystywanym w obszarze spraw wewnętrznych, obok:

Systemu Informacyjnego Schengen (SIS), który dostarcza szerokie spektrum ostrzeżeń dotyczących osób i przedmiotów; oraz

systemu Eurodac, który zawiera dane dotyczące odcisków palców osób ubiegających się o azyl oraz obywateli państw trzecich, którzy nielegalnie przekroczyli granice zewnętrzne.

Te trzy systemy są komplementarne w swoich zadaniach związanych z ochroną granic zewnętrznych oraz wspieraniem władz krajowych w zwalczaniu przestępczości oraz terroryzmu.

Jest on również istotnym narzędziem wspomagającym władze odpowiedzialne za sprawy azylowe w ustalaniu państw członkowskich odpowiedzialnych za rozpatrywanie wniosków o azyl, a w dalszej kolejności w procesie samego rozpatrywania tych wniosków.

System VIS jest również spójny z polityką UE w zakresie handlu i turystyki, ponieważ ocena nie wykazała znaczącego wpływu wprowadzenia systemu VIS w tych dziedzinach ani zmniejszenia liczby podróży turystycznych lub biznesowych do państw członkowskich.

2.5.Czy VIS generuje wartość dodaną dla UE?

Ocena ta wykazała, że VIS jest niezbędnym narzędziem dla wdrażania efektywnej i skutecznej wspólnej polityki wizowej oraz w coraz większym stopniu przyczynia się do bezpieczeństwa zewnętrznych granic UE, zwalczania nielegalnej migracji oraz pomaga w zwalczaniu terroryzmu i innych poważnych przestępstw, zapewniając tym samym dalszą unijną wartość dodaną.

Rola VIS w istniejącym w całej UE systemie narzędzi IT związanym z ochroną granic rośnie. Niedawna propozycja Komisji dotycząca systemu wjazdu/wyjazdu (EES) 21 skutkowałaby również wprowadzeniem istotnych zmian w rozporządzeniu w sprawie VIS, w szczególności przez zapewnienie interoperacyjności pomiędzy tymi systemami oraz zmianę sposobu kontroli przeprowadzanej w systemie VIS na przejściach granicznych. Zmiany te mają umożliwić bezpośrednie konsultacje pomiędzy tymi systemami w obydwu kierunkach (EES do VIS i odwrotnie) na przejściach granicznych i w konsulatach.

Nie wydaje się obecnie możliwy powrót do takiego stanu rzeczy, w którym wyłącznie krajowe systemy są wykorzystywane do zapewnienia bezpieczeństwa granic zewnętrznych, zwalczania oszustw związanych z wizami i przypadków kradzieży tożsamości, a więc nielegalnej migracji, jak również do walki z terroryzmem i innymi poważnymi przestępstwami.

3.Opinie Komisji dotyczące wniosków z oceny

W kontekście oceny Komisja zidentyfikowała szereg podstawowych obszarów, w których należy rozwiązać wszelkie problemy w celu zapewnienia możliwości osiągnięcia głównych celów przez system VIS.

3.1.Jakość danych

Jakość danych jest jedną z głównych pozycji na liście priorytetowych obszarów zidentyfikowanych podczas oceny. Problemy z jakością danych wynikają głównie z niewłaściwego stosowania się do przepisów prawnych, a w niektórych przypadkach prawo w sposób niewystarczający odpowiada na potrzeby związane z jakością wymaganą do efektywnego wykorzystania systemu.

Problemy związane z jakością odnotowano zarówno w przypadku danych alfanumerycznych, jak i biometrycznych. Typowe problemy to:

mylenie różnych podstaw do zwalniania z obowiązku złożenia odcisków palców;

pomyłki związane z rozróżnianiem sytuacji, w których dane biometryczne nie są obowiązkowe z powodów prawnych (np. w przypadku, gdy osoba składająca wniosek jest głową państwa lub rządu, bądź w przypadku dziecka poniżej 12 roku życia) a fizycznym brakiem możliwości złożenia odcisków palców;

W drugim z wymienionych przypadków, należy dodatkowo odróżnić przypadki czasowego od przypadków trwałego braku możliwości.

Jeżeli chodzi o dane alfanumeryczne, mimo że państwa członkowskie mają jednoznaczny obowiązek prawny wprowadzania wszystkich danych z wniosków o wizę do systemu VIS, nadal nie w pełni wywiązują się z tego obowiązku. Wprowadzenie komunikacji elektronicznej przy użyciu sieci VIS Mail połączonej w sposób organiczny z systemem VIS będzie oznaczało, iż w przyszłości uzyskanie wglądu w dane za pośrednictwem VIS Mail nie będzie możliwe jeżeli dostępne dane nie będą całkowicie spójne z wymogami.

Podczas całego procesu oceny wielokrotnie podkreślano wagę prawidłowego łączenia wniosków tej samej osoby lub tych samych osób podróżujących w grupie. Nieprawidłowe łączenie mogłoby mieć poważne konsekwencje dla możliwości śledzenia historii wniosków danej osoby, a zatem podważałoby celowość rejestrowania danych w systemie VIS. Dlatego też w przypadku wykrycia błędnych linków niezwykle istotne jest bezzwłoczne naprawienie błędów. W przyszłości możliwość naprawienia błędu oraz zmiany błędnego linku powinny mieć państwa członkowskie inne niż państwo, które stworzyło dany link.

3.2.Raportowanie dla celów monitorowania oraz prowadzenia statystyk

Jedną z głównych przeszkód podczas zbierania informacji dla potrzeb oceny, a także podczas innych czynności, które uwzględniono w niniejszym sprawozdaniu, było znalezienie użytecznych i wiarygodnych statystyk.

Bez twardych danych liczbowych, Komisja nie byłaby w stanie:

właściwie monitorować sposobu, w jaki państwa członkowskie stosują się do prawa obowiązującego w UE (podczas oceny polityki lub ukierunkowanych procesów jak np. ocena systemu Schengen);

uzasadniać swojej polityki.

Obecnie obowiązujące rozporządzenie w sprawie VIS powierza zadanie opracowywania statystyk wyłącznie państwom członkowskim. Jednakże w scentralizowanym systemie, jakim jest VIS, powierzanie 26 różnym państwom zadania opracowywania i kompilowania danych na różne sposoby jest nieefektywne i przyczynia się do powstawania niepotrzebnego obciążenia administracyjnego. W praktyce dostęp do większości danych można uzyskać łatwo i bezpośrednio z systemu VIS, a dane takie można skompilować bez większego wysiłku oraz zanonimizować dla różnych celów statystycznych lub testowych.

3.3.Wykorzystanie VIS podczas zbierania danych

Choć ocena wykazała, że system VIS znacznie ułatwił zwalczanie oszustw związanych z wizami, nie został on stworzony w celu zapobieżenia oszustwom związanym z fałszowaniem dokumentów/ paszportów przedstawianych w procesie ubiegania się o wizę. Biorąc pod uwagę to, iż obowiązek sprawdzania odcisków palców podróżujących utrudnia oszustom przekraczanie granic z wykorzystaniem podrobionych naklejek wizowych, możliwym efektem ubocznym może być przejście od wykorzystywania podrobionych naklejek wizowych do wyłudzania wiz w konsulatach (w czasie ubiegania się o wizę). To, z kolei, mogłoby doprowadzić do zwiększenia się prawdopodobieństwa oszustw związanych z innymi dokumentami (np. dokumentami podróży). Aby zapobiec temu, konsulaty powinny weryfikować tożsamość osób ubiegających się o wizę przed pobraniem odcisków palców, odpowiednio wykorzystując istniejące środki wykrywania oszustw.

Kodeks wizowy określa, iż przez 59 miesięcy następujących po zarejestrowaniu odcisków palców dla potrzeb wniosku, odciski te powinny być kopiowane podczas składania kolejnych wniosków. Oznacza to, iż osoba taka nie musi ponownie stawiać się osobiście w celu złożenia odcisków palców po raz kolejny. Ocena pokazała jednak, iż sytuacje takie należą w praktyce do rzadkości. Państwa członkowskie często powtarzają proces pobierania odcisków palców przy każdym przypadku składania wniosku wizowego z powodu wątpliwości co do tożsamości danej osoby lub ponieważ osoba ta nie pamięta, czy poprzednio odciski palców pobrano albo też kiedy miało to miejsce.

3.4.Korzystanie z VIS na granicach zewnętrznych

System VIS ma bardzo pozytywny wpływ na wzmacnianie i ułatwianie kontroli na granicach zewnętrznych. W szczególności, istotny wpływ na zwalczanie oszustw wizowych ma sprawdzanie odcisków palców w połączeniu ze sprawdzaniem numerów wiz.

Mimo że sprawdzanie w systemie VIS numerów wiz oraz odcisków palców jest obowiązkowe od października 2011 r., egzekwowanie tego obowiązku jest nadal niesatysfakcjonujące, a pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi istnieją znaczne różnice w tym zakresie.

Można spodziewać się, iż stopniowe wygasanie wiz wydanych bez pobierania odcisków palców (tzn. wiz wydanych przed wprowadzeniem systemu w danym regionie) spowoduje wzrost kontroli w systemie VIS na granicach zewnętrznych, a zwłaszcza kontroli wykorzystujących jednocześnie numery wiz oraz odciski palców.

3.5.Wykorzystywanie danych dla potrzeb azylowych

System VIS jest istotnym narzędziem wykorzystywanym do określania, które państwo członkowskie odpowiada za rozpatrywanie wniosków azylowych. Dostarcza on szybko wiarygodnych informacji o tym, czy dana osoba ubiegająca się o azyl otrzymała wizę, a także informacji dotyczących tożsamości takiej osoby. Dostarcza on zatem informacji pozwalających ustalić odpowiedzialne państwo członkowskie oraz ułatwia przejmowanie kontroli w oparciu o kryteria dotyczące wiz wynikające z rozporządzenia dublińskiego.

Jak potwierdzają państwa członkowskie, które korzystały z systemu VIS w procesie rozpatrywania wniosków o azyl, VIS może być wykorzystywany nie tylko w celu ułatwienia stosowania rozporządzenia dublińskiego, ale również podczas rozpatrywania wniosków o azyl, a zwłaszcza w celu identyfikowania ubiegających się o azyl oraz potwierdzania ich wiarygodności. Ocena pokazała jednak, że niewiele państw członkowskich wykorzystuje system VIS w sprawach azylowych 22 .

3.6.Wykorzystywanie danych do celów egzekwowania prawa

Dostęp do systemu VIS do celów związanych z egzekwowaniem prawa został wprowadzony całkiem niedawno i dlatego też wyniki oceny są fragmentaryczne i nie prowadzą do jednoznacznych wniosków. Z danych dostarczonych przez państwa członkowskie można jedynie wyciągnąć wstępne wnioski. Istnieje potencjalna możliwość szerszego wykorzystania VIS w kontekście egzekwowania prawa, biorąc pod uwagę, że VIS jest wyraźnie postrzegany jako ogólnie efektywny i użyteczny instrument wspierający prewencję, wykrywanie oraz prowadzenie dochodzeń w sprawach przestępstw terrorystycznych oraz innych poważnych przestępstw. VIS może dostarczać cennych informacji pozwalających na pomoc w identyfikowaniu podejrzanych lub ofiar oraz ułatwia prowadzenie dochodzeń.

Wykorzystanie systemu VIS dla potrzeb egzekwowania prawa jest jednak nadal niejednolite w poszczególnych państwach członkowskich. W szczególności nie wykorzystuje się jeszcze możliwości sprawdzania odcisków palców. Ocena nie zidentyfikowała szczególnych powodów ograniczonego wykorzystywania dostępu do VIS dla celów egzekwowania prawa. Istniejące obecnie ograniczenia można jednak wyjaśnić relatywną nowością systemu, brakiem świadomości wśród potencjalnych użytkowników oraz trudnościami technicznymi i administracyjnymi.

3.7.Ochrona danych w systemie VIS

Prawa osób, których dane dotyczą są istotną częścią prawa dotyczącego ochrony danych. Zapewnienie, że osoby, których dane dotyczą mogą uzyskać dostęp, poprawiać oraz usuwać przechowywane dane ich dotyczące zwiększa przejrzystość procesu przetwarzania, pomaga w wykrywaniu przypadków bezprawnego przetwarzania oraz podnosi jakość danych w celu zgodnego z prawem przetwarzania ich. Wszystkie te kwestie są jeszcze bardziej istotne w obszarach takich, jak wnioski o wizy, gdzie stosowanie się do ram prawnych jest szczególnie istotne, biorąc pod uwagę niekorzystne konsekwencje niezgodnego z prawem przetwarzania danych.

Wartym odnotowania zjawiskiem zidentyfikowanym podczas oceny jest brak lub bardzo niewielka liczba wniosków ze strony podmiotów danych związanych z egzekwowaniem ich praw w dziedzinie uzyskiwania dostępu, poprawiania oraz usuwania swoich danych osobowych przechowywanych w systemie VIS. Można to wyjaśnić faktem, iż państwa członkowskie mają dobre wyniki w dziedzinie ochrony danych osobowych. Może to być jednak również częściowo spowodowane faktem, iż podmioty danych nie są świadome swoich praw w dziedzinie ochrony danych oraz nie wiedzą jak prawa te egzekwować (np. do kogo osoby, których dane dotyczą powinny kierować swoje wnioski).

Inspekcje na miejscu prowadzone przez europejskiego inspektora ochrony danych w celu monitorowania zgodności z prawem przetwarzania danych osobowych, a także audyty bezpieczeństwa centralnego systemu VIS nie doprowadziły do zidentyfikowania problematycznych kwestii w zakresie ochrony danych. W trakcie swojej prawie trzyletniej działalności eu-LISA nie otrzymała żadnej skargi związanych z ochroną danych.

4.Dalsze działania

4.1.Środki krótko- i średnioterminowe

Kwestie związane z jakością

W celu podniesienia jakości danych na wczesnych etapach procedury ubiegania się o wizę, można wprowadzić wskaźniki braków w jakości danych, które mogą być wykorzystywane do sprawdzania wniosków w chwili ich składania. Można na przykład opracować krótką listę dla każdego wniosku ze szczególnym podkreśleniem obszarów braków (np. data, imię i nazwisko, nieprawidłowe dane, etc.), z ostrzeżeniem dla wszelkich użytkowników w przyszłości o istnieniu potencjalnych braków w jakości.

Należy również rozważyć odpowiednie środki gwarantujące, iż wgląd w dane nie jest zagrożony z powodu brakujących informacji w systemie VIS. W celu rozwiązania tej kwestii, system VIS mógłby zostać zaprogramowany w taki sposób, aby odrzucał wniosek o wgląd w dane do momentu prawidłowego wprowadzenia do systemu wszelkich danych wymaganych zgodnie z art. 9 rozporządzenia w sprawie VIS. Ponadto, system powinien dawać możliwość szybkiej i jednoznacznej identyfikacji osób, których odciski palców nie figurują w systemie oraz podawać powód takiego stanu rzeczy tak, aby uniknąć wydłużonego procesu sprawdzania na przejściach granicznych.

Jeżeli chodzi o odciski palców, system powinien być technicznie dostosowany tak, aby lepiej odróżniał przypadki, w których odciski palców nie są wymagane z powodów prawnych od przypadków, w których istnieje faktyczny powód uniemożliwiający złożenie ich. Dzięki temu system będzie mógł zapewniać jednoznaczne dane pozwalające sprawdzić, czy konsulaty właściwie wywiązują się z obowiązków związanych z odciskami palców. Będzie mógł on również identyfikować przypadki, w których osobie odmówiono wizy, ponieważ istniał faktyczny powód, dla którego osoba ta nie mogła złożyć odcisków palców.

W celu rozwiązania odnotowanych problemów związanych ze zbieraniem danych biometrycznych, a zwłaszcza kwestii wpływających na jakość obrazów twarzy oraz z myślą o umożliwieniu w przyszłości kompleksowych wyszukiwań z wykorzystaniem obrazów twarzy, wdrożyć można by alternatywne standardy takie, jak wykonywanie zdjęć bezpośrednio podczas ubiegania się o wizę.

Scentralizowany monitoring jakości danych oraz identyfikacja i wdrożenie wspólnych rozwiązań mogłoby zapewnić bardziej skuteczne rozwiązanie powyższych kwestii. Z tego powodu, w przyszłości agencji eu-LISA powinna zostać powierzona odpowiednia rola w tej dziedzinie, w tym opracowywanie raportów dotyczących jakości danych.

Scentralizowane rozwiązania technologiczne dla potrzeb wglądu oraz przedstawicielstwa

Można rozważyć scentralizowane rozwiązanie technologiczne, które miałoby być stosowane jednolicie przez wszystkie państwa członkowskie, których dotyczy uprzednia konsultacja, ewentualnie w formie matrycy identyfikacji państw członkowskich będących odbiorcami. Rozwiązanie takie stworzyłoby efekt synergii oraz ułatwiłoby państwom członkowskim eksploatację odpowiednich systemów IT, a także zapewniłoby przechowywanie istotnych danych w systemie VIS przed uzyskaniem wglądu.

Rozważyć można również stworzenie scentralizowanego rozwiązania technologicznego służącego do identyfikowania państw członkowskich będących odbiorcami, zainteresowanych notyfikacją ex post. W ten sposób istotne dane byłyby przechowywane w systemie przed wysłaniem notyfikacji.

Co więcej, scentralizowane rozwiązanie technologiczne w systemie VIS można by również rozważyć dla potrzeb matrycy przedstawicielstwa konsularnego państw członkowskich. Korzyścią płynącą z tego dla państw członkowskich byłby brak konieczności uwzględniania definicji technicznych w umowach o reprezentacji oraz ułatwienie procesu zawierania kolejnych umów. Byłoby to również rozwiązanie korzystne dla ubiegających się, ponieważ eliminowałoby niepewność co do sposobu przeprowadzania procedury w przypadku reprezentacji.

Integracja VIS Mail z systemem VIS

W celu zwiększenia spójności systemu centralnego oraz systemów krajowych, mechanizm wglądu za pomocą VIS Mail powinien zostać zintegrowany z infrastrukturą systemu VIS. Rozwiązanie to ułatwiłoby również państwom członkowskim wykonywanie ich zadań, ze względu na mniejszą liczbę systemów, które trzeba prowadzić i utrzymywać na poziomie krajowym. Rozwiązaniu temu towarzyszyłoby sprawdzanie wszystkich niezbędnych wiadomości/powiadomień (np. współpraca konsularna, powiadomienia o wydaniu wizy o ograniczonej ważności terytorialnej 23 ) w systemie VIS Mail.

Wielokrotne pobieranie odcisków palców w ciągu 59 miesięcy

Potencjalnym rozwiązaniem aktualnego problemu związanego z zasadą 59 miesięcy na kopiowanie odcisków palców byłoby zobowiązanie każdego konsulatu do wydawania potwierdzenia pobrania odcisków palców osoby ubiegającej się o wizę w określonym terminie. Osoba zainteresowana zostałaby poinstruowana, aby przedstawić takie potwierdzenie podczas ponownego ubiegania się o wizę w okresie 59 miesięcy.

Dostęp do systemu VIS dla potrzeb egzekwowania prawa

Biorąc pod uwagę fakt, iż wprowadzenie dostępu do systemu VIS dla celów zapobiegania przestępstwom terrorystycznym lub innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania lub ścigania nastąpiło niedawno, potrzebnych jest więcej informacji oraz dowodów umożliwiających ustalenie dlaczego do tej pory rzadko korzystano z systemu dla powyższych celów.

W przyszłości organy ścigania mogłyby uzyskać możliwość przeszukiwania systemu VIS z wykorzystaniem niewidocznych śladów linii papilarnych oraz fotografii. Dzięki temu takie wyszukiwanie informacji byłoby bardzie użyteczne i efektywne.

Systematyczne wykorzystywanie systemu VIS na przejściach granicznych

Władze państw członkowskich powinny być zachęcane do wypełniania istniejącego obecnie obowiązku wykonywania obligatoryjnego sprawdzania systemu VIS pod kątem numeru wizy w odniesieniu do odcisków palców osoby posiadającej tę wizę. Praktyczne informacje dotyczące sprawdzania wiz na granicach zewnętrznych dostępne są w Praktycznym podręczniku dla straży granicznej i zostały zaktualizowane z chwilą pełnego wdrożenia systemu. Co więcej, planowane zwiększenie interoperacyjności pomiędzy systemami informatycznymi dostępnymi na granicach zewnętrznych może ułatwić i przyśpieszyć wymagane kontrole. Biorąc pod uwagę to, że opóźnienia na przejściach granicznych są jedną z głównych przeszkód przeprowadzania systematycznych kontroli w systemie VIS, usprawnione funkcjonowanie systemu wjazdu-wyjazdu powinny mieć pozytywny wpływ.

Wykorzystywanie systemu VIS do identyfikowania osób zatrzymanych w związku z nielegalnym przekroczeniem granicy zewnętrznej lub nielegalnym pobytem w państwie członkowskim

Państwa członkowskie powinny rozważyć wprowadzenie systematycznych kontroli nielegalnych migrantów bez ważnych dokumentów podróży przebywających na terenie danego państwa w celu umożliwienia ich identyfikacji dla potrzeb powrotu. Mimo że państwa trzecie często nie traktują danych zgromadzonych w systemie VIS za wystarczający dowód umożliwiający im wydanie dokumentów podróży dla potrzeb powrotu, system może być nadal użyteczny podczas ustalania narodowości oraz w kolejnych dochodzeniach. Co więcej, ostatnie umowy UE o readmisji traktują wyniki wyszukiwań w systemie VIS jako potwierdzenie narodowości.

System VIS jest obecnie wykorzystywany dla potrzeb powrotu tylko w ograniczonym zakresie. VIS mógłby jednak odgrywać znacznie istotniejszą rolę gdyby miał możliwość przechowywania zeskanowanej strony paszportu zawierającej dane osoby ubiegającej się o wizę. Umożliwienie państwom członkowskim dostępu do kopii paszportu nielegalnego migranta mógłby zwiększyć szansę skutecznego odesłania go oraz przyśpieszyłoby procedurę. Umożliwiłoby to również zwiększenie liczby powrotów przeprowadzonych w oparciu o dokumenty podróży UE dla potrzeb powrotu 24 w połączeniu z paszportem.

Systematyczne wykorzystanie systemu VIS dla potrzeb wniosków azylowych

Potencjał systemu VIS dla potrzeb wniosków azylowych powinien być wykorzystywany przez wszystkie państwa członkowskie w sposób bardziej systematyczny. Wszystkie państwa członkowskie powinny być zachęcane do wykorzystywania VIS dla potrzeb wniosków azylowych w celu:

określenia, które państwo członkowskie odpowiada za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu w celu zapewnienia bardziej efektywnej i ujednoliconej praktyki; oraz

podczas oceniania istoty wniosku o udzielenie azylu jako pomoc w określaniu tożsamości i wiarygodności osoby ubiegającej się o azyl.

Jeżeli chodzi o procedurę dublińską, propozycja przekształcenia rozporządzenia Dublin III 25 przewiduje obowiązek państw członkowskich przeszukiwania systemu VIS. W przyszłości w ramach oceny wiarygodności władze odpowiadające za udzielanie azylu powinny mieć dostęp do systemu w celu sprawdzenia celu podróży.

Ochrona danych

Władze krajowe odpowiedzialne za ochronę danych osobowych powinny być zachęcane do przeprowadzania kontroli jakości informacji dostarczanych osobom, których dane dotyczą przez misje dyplomatyczne, placówki konsularne oraz zewnętrznych dostawców usług, a także do przeprowadzania bardziej systematycznych kontroli, w tym audytów krajowego systemu VIS.

Zwiększona efektywność wyszukiwania służąca zwalczaniu oszustw

System VIS znacząco usprawnił proces zwalczania przypadków kradzieży tożsamości w procedurze wizowej oraz na granicach, zwłaszcza przez wykorzystanie danych biometrycznych. Zakres kontroli drugiej linii na granicach dotyczących podróżnych, w przypadku których sprawdzenie odcisków palców jest fizycznie niemożliwe (lub w przypadku których pobranie odcisków palców było fizycznie niemożliwe podczas ubiegania się o wizę) mógłby zostać rozszerzony w taki sposób, aby dopuszczalne były również wyniki nieprecyzyjne. Wyniki takie mogłyby dostarczyć więcej informacji straży granicznej, umożliwiając im określenie, czy istnieje jakiekolwiek podejrzenie oszustwa.

Statystyki oparte na danych VIS

Jeżeli chodzi o przygotowywanie statystyk, właściwym kolejnym krokiem wydaje się być powierzenie eu-LISA zadania opracowywania raportów w imieniu państw członkowskich. Podobnie jak w przypadku propozycji EES, byłoby wymagane, aby agencja eu-LISA uruchomiła centralne repozytorium danych i udostępniała je w sposób systematyczny Komisji, państwom członkowskim oraz agencjom UE (takim, jak Frontex czy Europol). W tym celu należałoby powierzyć eu-LISA również zadanie rejestrowania operacji przetwarzania danych przeprowadzanych zgodnie z decyzją 2008/633/WSiSW. W dłuższej perspektywie należałoby umożliwić połączenie tych danych z informacjami pochodzącymi z innych baz (np. EES), aby umożliwić stworzenie strategicznego systemu raportowania dotyczącego trendów migracyjnych. Państwa członkowskie mogłyby mieć dostęp do:

-technicznych danych statystycznych (tworzenie wniosków o wydanie wizy, wyszukiwania, liczba uwierzytelnień na granicach na godzinę, dzień, miesiąc, rok itp.);

-dane dotyczące rezultatów osiągniętych przez VIS w porównaniu ze stawianymi systemowi celami (zarówno dane sumaryczne, jak i dane dotyczące poszczególnych państw członkowskich);

-analiza biznesowa związana z danymi VIS (możliwość osobnego repozytorium podobnie jak w przypadku EES), z uwzględnieniem aktywności wszystkich państw członkowskich w obszarze wiz. W tym kontekście, zadanie opracowywania statystyk związanych z wizami mogłoby zostać przekazane z Komisji (zadanie to powierzono jej w kodeksie wizowym) do agencji eu-LISA.

Ponadto, raport dotyczący technicznego funkcjonowania systemu VIS, który obecnie przygotowywany jest przez eu-LISA raz na dwa lata, mógłby być opracowywany co roku. Umożliwiłoby to usprawnienie monitorowania systemu oraz dostosowanie przepisów do przepisów obowiązujących inne systemy (SIS, Eurodac).

Zmienione rozporządzenie w sprawie VIS powinno umożliwiać Komisji wnioskowanie do eu-LISA o dostarczenie statystyk związanych z określonymi aspektami wdrażania systemu lub wdrażaniem przez państwa członkowskie różnych aspektów polityki dotyczącej VIS, a w szczególności danych niezbędnych do ocen Schengen państw członkowskich.

4.2.Inne możliwe zmiany związane z systemem VIS w przyszłości

Oprócz wyciągnięcia wniosków ze stosowania ram prawnych systemu VIS w przeszłości, należy również zwrócić uwagę na możliwe zastosowania systemu VIS w przyszłości. W świecie coraz liczniejszych wzajemnych powiązań oraz uwzględniając złożony charakter powiązań pomiędzy różnymi obszarami polityki, system VIS oferuje liczne, niedające się określić korzyści w dziedzinie bezpieczeństwa granic. Do korzyści tych należy potencjalnie łatwe i tanie wzajemne połączenie z:

istniejącymi systemami UE (SIS, Eurodac);

powstającymi systemami UE (EES);

bazami danych (skradzione i utracone dokumenty podróży).

Zgodnie z komunikatem dotyczącym Silniejszych i bardziej inteligentnych systemów informacyjnych dla potrzeb ochrony granic i zapewniania bezpieczeństwa 26 (komunikat „Inteligentne granice”) przyjętym 6 kwietnia 2016 r., Komisja powołała wysokiego szczebla grupę ekspercką ds. systemów informacyjnych i interoperacyjności, której zadaniem jest przeanalizowanie aspektów prawnych, technicznych i operacyjnych różnych możliwości osiągnięcia interoperacyjności przez systemy SIS, VIS oraz Eurodac. Raport końcowy wraz z rekomendacjami ma być gotowy w pierwszej połowie 2017 r., co może skutkować zmianami prawnymi systemu VIS w celu zapewnienia jego interoperacyjności z innymi systemami.

Ponadto wniosek ustawodawczy mający na celu ustanowienie unijnego systemu informacji o podróży oraz zezwoleń na podróż (ETIAS) zostanie przedstawiony przed końcem roku, wraz z nowymi zadaniami agencji eu-LISA, w tym opracowanie możliwości centralnego monitorowania jakości danych wszystkich systemów.

W procesie rozwijania oraz wdrażania interoperacyjności technicznej oraz nowych funkcji należy uwzględniać fundamentalne prawo do ochrony danych osobowych opisane w art. 8 Karty praw podstawowych, a w szczególności zasadę celowości wywodzącą się z tego prawa 27 .

Podczas wykorzystywania interoperacyjności systemów dużej skali szczególną uwagę należy zwracać na ochronę danych osobowych w fazie projektowania – wymogi, tak jak opisano w art. 25 nowego ogólnego rozporządzenia o ochronie danych osobowych 2016/679 oraz art. 20 dyrektywy o ochronie danych 2016/680.

Ponadto, ocena eu-LISA przeprowadzona w 2015 r. 28 ustaliła, iż w celu zapewnienia pełnej spójności zarządzania operacyjnego VIS, obowiązki Komisji dotyczące infrastruktury komunikacyjnej powinny zostać przekazane eu-LISA. Niektóre z tych inicjatyw oraz ustaleń będą wymagały modyfikacji ram prawnych związanych z VIS oraz innych aktów prawnych.

Ocena wskazuje na pewne zainteresowanie ze strony państw członkowskich posiadaniem informacji na temat krajowych wiz długoterminowych, w tym danymi biometrycznymi zarejestrowanymi w VIS.

Należy również przeanalizować możliwość dostosowania konfiguracji systemu centralnego w taki sposób, aby lepiej odpowiadał na potrzebę szybkiego i efektywnego dostosowywania się do potrzeb związanych z dostępnością w okresach zakłóceń.

Aby umożliwić agencji eu-LISA testowanie różnych funkcji systemu VIS, należałoby udostępnić jej bardziej realistyczne rozwiązania testowe zgodne z właściwymi ramami ochrony danych.

Ponadto, jak wykazano w badaniu wiarygodności odcisków palców w przypadku dzieci poniżej 12 roku życia 29 oraz uwzględniając raport Komisji z 2016 r. w sprawie handlu ludźmi 30 , należy rozważyć możliwość obniżenia wieku wymaganego do pobierania odcisków palców do 6 lat, z uwzględnieniem najlepszego interesu dzieci, w celu oceny zwłaszcza możliwości, jakie dawałoby to w identyfikowaniu ofiar handlu ludźmi oraz wykrywaniu osób zajmujących się takim handlem.

4.3.Możliwe zmiany prawne

Niektóre z braków zidentyfikowane podczas oceny ram prawnych systemu VIS oraz niektóre rekomendacje zmian można wprowadzić w życie jedynie poprzez zmianę podstawy prawnej VIS. Obejmuje to na przykład:

przekazanie odpowiedzialności za opracowywanie statystyk do eu-LISA;

wzajemne połączenia z innymi systemami;

poprawione reguły dotyczące jakości danych oraz opracowywania raportów na temat jakości danych;

usunięcie nieaktualnych przepisów obecnie obowiązującego prawa (np. dotyczących wdrożenia, instalacji oraz przejścia do VIS Mail lub różnych okresów przejściowych).

W przypadkach, gdzie przewidywane są zmiany prawne oraz w innych odpowiednich przypadkach, Komisja przeprowadzi ocenę wpływu, w której oceni i przeanalizuje różne opcje polityki dla danej propozycji.

(1)  W niniejszym dokumencie wyrażenie „państwa członkowskie” oznacza państwa członkowskie należące do Schengen, tj. państwa członkowskie UE, które są członkami strefy Schengen, jak również państwa stowarzyszone w ramach Schengen.

(2) Rozporządzenie (UE) nr 604/2013, zastępujące Rozporządzenie (WE) nr 343/2003, Dz.U. L 50 z 25.2.2003, s. 1.

(3) Por. konkluzje Rady z 19.2.2004, pkt. 1(g) załącznika.

(4)  Por. art. 5 ust. 1 lit. e) oraz art. 15 Konwencji z Schengen.

(5)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 767/2008 z 9 lipca 2008 r. w sprawie wizowego systemu informacyjnego (VIS) oraz wymiany danych pomiędzy państwami członkowskimi na temat wiz krótkoterminowych (rozporządzenie w sprawie VIS), Dz.U. L 218 z 13.8.2008, s. 60.

(6)  Decyzja Rady nr 512/2004 powołująca wizowy system informacyjny (VIS) Dz.U. L 213 z 15.6.2004, s. 5.

(7)  Decyzja Rady 2008/633/WSiSW z 23 czerwca 2008 r. w sprawie dostępu wyznaczonych organów państw członkowskich i Europolu do wizowego systemu informacyjnego (VIS) do celów jego przeglądania, w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym i innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania i ścigania, Dz.U. L 218 z 13.8.2008, s. 129.

(8)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 810/2009 z 13 lipca 2009 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Wizowy, Dz.U. L 243 z 15.9.2009, s. 1.

(9)  Austria, Belgia, Republika Czeska, Estonia, Francja, Niemcy, Grecja, Islandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niderlandy, Norwegia, Polska, Portugalia, Słowacja, Szwecja i Szwajcaria.

(10)  JRC-IPSC „Rozpoznawanie odcisków palców dzieci” (Raport EUR 26193 EN).

(11)  14 spośród 19 państw członkowskich, które brały udział.

(12)  17 państw członkowskich

(13)  12 państw członkowskich

(14)  W celu uzyskania szczegółowych informacji zob. sekcja 6.1.3 usprawnienie zwalczania oszustw w towarzyszących dokumentach roboczych służb Komisji.

(15)  14 państw członkowskich

(16)  W oparciu o informacje uzyskane od dziewięciu państw członkowskich.

(17)  15 państw członkowskich

(18)  12 państw członkowskich

(19)  Decyzja 2008/633 zaczęła obowiązywać dopiero we wrześniu 2013 r., a w grudniu 2015 r. większość z 16 państw członkowskich, które korzystały z VIS do celów egzekwowania prawa, robiła to od zaledwie kilku miesięcy.

(20)  W celu zapoznania się ze szczegółami, patrz sekcja 6.2 „Wydajność” w dokumencie roboczym służb Komisji oraz sekcja 3.5 załącznika 2.

(21)  Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie utworzenia systemu wjazdu/wyjazdu (EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu oraz odmowy wjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich Unii Europejskiej, określającego warunki dostępu do EES na potrzeby ochrony porządku publicznego i zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 767/2008 oraz rozporządzenie (UE) nr 1077/2011, COM(2016) 194 final.

(22)  VIS był wykorzystywany do celów azylowych w ramach procedury dublińskiej przez 12 państw członkowskich Schengen oraz do rozpatrywania wniosku o azyl w 15 państwach członkowskich, przy czym zdecydowaną większość takich wyszukiwań przeprowadzono w jedynie czterech państwach członkowskich. Więcej informacji znajduje się w sekcji 6.1.6 dokumentu roboczego służb Komisji oraz sekcji 1.6 załącznika 2 do tego dokumentu.

(23)  Wizy o ograniczonej ważności terytorialnej

(24)

 Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego dokumentu podróży do celów powrotu nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, COM(2015) 668 final z dnia 15.12.2015 r.

(25)  COM(2016) 270 final.

(26)

     COM(2016) 205 final.

(27) Artykuł 4 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) nr 45/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z 18 grudnia 2000 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez instytucje i organy wspólnotowe i o swobodnym przepływie takich danych.Artykuł 6 ust. 1 lit. b) dyrektywy 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych, zastąpiony później przez artykuł 5 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (WE) 2016/679 Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 kwietnia 2016 r. o ochronie osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych oraz swobodnym przepływem takich danych, uchylającego dyrektywę 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), Dz.U. L 119 z 4.5.2016, s. 1–88.Artykuł 3 decyzji ramowej Rady 2008/977/WSiSW z 27 listopada 2008 r. w sprawie ochrony danych osobowych przetwarzanych w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, zastąpiony później przez artykuł 4 ust. 1 lit. b) dyrektywy (WE) 2016/680 Parlamentu Europejskiego i Rady z 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylająca decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW, Dz.U. L 119 z 4.5.2016, s. 89–131.

(28) „Niezależna zewnętrzna ocena Europejskiej Agencji ds. Zarządzania Operacyjnego Wielkoskalowymi Systemami Informatycznymi w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości - eu-LISA”, ISBN: 978-92-79-58236-3, numer katalogowy, DR-01-16-464-EN-N.

(29)  Patrz raport EUR 26193 EN, „Rozpoznawanie odcisków palców dzieci”, opracowany przez JRC.

(30)

     Dokument roboczy służb Komisji towarzyszący dokumentowi Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie postępów w zwalczaniu handlu ludźmi, SWD(2016) 159 final.