Przepisy ogólne dotyczące EFRR, EFS i Funduszu Spójności (2007–2013)

W ramach polityki spójności na okres 2007–2013 niniejsze rozporządzenie definiuje wspólne reguły, normy i zasady mające zastosowanie do Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności. W rozporządzeniu przewidziano dotację w łącznej kwocie 347 mld EUR, co stanowi około jednej trzeciej budżetu europejskiego.

AKT

Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999 [Zob. akty zmieniające].

STRESZCZENIE

Niniejsze rozporządzenie ma wzmocnić spójność gospodarczą i społeczną, aby wspierać harmonijny, zrównoważony i długotrwały rozwój regionów Unii Europejskiej (UE) w latach 2007–2013. Polityka spójności europejskiej ma w założeniach stanowić odpowiedź na wyzwanie związane ze zróżnicowaniem gospodarczym, społecznym i terytorialnym oraz przyspieszeniem zmian gospodarczych i starzeniem się społeczeństwa.

Niniejsze rozporządzenie:

• definiuje ramy, w które wpisuje się polityka spójności (w tym wspólnotowe wytyczne strategiczne na rzecz spójności, wzrostu i zatrudnienia),
• określa cele, do których realizacji mają przyczynić się fundusze strukturalne i Fundusz Spójności (zwane dalej funduszami),
• określa kryteria przydzielania funduszy państwom członkowskim i regionom,
• określa dostępne zasoby finansowe oraz kryteria ich przydzielania,
• ustanawia zasady partnerstwa, programowania, oceny, zarządzania, monitorowania i kontroli, oparte na podziale obowiązków między państwa członkowskie a Komisję.

TRZY NOWE CELE

W latach 2007–2013 całkowita kwota 347 mld EUR została przeznaczona na finansowanie polityki spójności w ramach trzech nowych celów: konwergencja, konkurencyjność regionalna i zatrudnienie oraz europejska współpraca terytorialna. Cele te zastąpią dawne cele 1, 2 i 3 okresu programowania 2000–2006.

Konwergencja

Cel Konwergencja, zbliżony do dawnego celu 1, jest ukierunkowany na przyspieszenie rozwoju i wyrównywanie szans w najbiedniejszych państwach członkowskich i regionach poprzez poprawę warunków wzrostu i zatrudnienia. Dotyczy najsłabiej rozwiniętych państw członkowskich i regionów. Obszary działań obejmują kapitał ludzki i materialny, innowacyjność, społeczeństwo oparte na wiedzy, zdolności adaptacyjne do zmian, ochronę środowiska i zwiększanie wydajności administracyjnej. Cel Konwergencja będzie finansowany z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) i Funduszu Spójności.

Całkowite zasoby przeznaczone na realizację tego celu dla powyższego okresu wynoszą 81,54% całości. Kryteria kwalifikowalności:

• do funduszy strukturalnych (EFRR i EFS):
• do Funduszu Spójności: Państwa, których dochód narodowy brutto (DNB) na mieszkańca wynosi mniej niż 90% średniego DNB UE i które mają programy zmierzające do spełnienia warunków konwergencji gospodarczej. Otrzymają one 23,22% środków przyznanych na ten cel. Regiony, które przekroczą 90% DNB na mieszkańca ze względów statystycznych (wynikających z rozszerzenia UE o regiony znajdujące się w bardziej niekorzystnej sytuacji), skorzystają z finansowania zmniejszającego się, przejściowego i szczególnego,
• do finansowania szczególnego w ramach EFRR: regiony najbardziej oddalone. Celem jest ułatwienie im integracji na rynku wewnętrznym i uwzględnienie ich szczególnych ograniczeń (wyrównanie kosztów dodatkowych, wynikających przede wszystkim z ich oddalenia geograficznego).

W tym celu pułapy mające zastosowanie do poziomu współfinansowania kształtują się następująco:

• 75% wydatków publicznych współfinansowanych z EFRR lub EFS. Pułap ten może wynieść 80%, gdy regiony spełniające kryteria kwalifikacyjne położone są w państwie członkowskim objętym Funduszem Spójności. Może sięgnąć nawet 85%, gdy chodzi o regiony najbardziej oddalone,
• 85% wydatków publicznych współfinansowanych z Funduszu Spójności,
• 50% wydatków publicznych współfinansowanych w regionach najbardziej oddalonych (nowe dodatkowe przydzielenie środków z EFRR, mające na celu wyrównanie kosztów dodatkowych).

Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie

Cel konkurencyjność regionalna i zatrudnienie jest ukierunkowany na zwiększanie konkurencyjności, zatrudnienia i atrakcyjności regionów z wyjątkiem regionów najsłabiej rozwiniętych. Ma umożliwić wyprzedzanie zmian gospodarczych i społecznych, promowanie innowacyjności, przedsiębiorczości, ochrony środowiska, dostępności, zdolności adaptacyjnych, jak również rozwój rynków pracy sprzyjających integracji społecznej. Będzie finansowany ze środków EFRR i EFS.

Następujące regiony spełniają kryteria kwalifikowalności:

• regiony objęte celem 1 w okresie 2000–2006, które nie spełniają już kryteriów kwalifikowalności regionalnej celu Konwergencja i w rezultacie korzystają ze wsparcia przejściowego. Do Komisji należy sporządzenie listy tych regionów, która po przyjęciu będzie obowiązywać w latach 2007–2013,
• pozostałe regiony UE nieobjęte celem Konwergencja.

Jeżeli chodzi o programy finansowane przez EFS, Komisja proponuje cztery priorytety zgodne z europejską strategią zatrudnienia (ESZ): poprawa zdolności adaptacyjnych pracowników i podmiotów gospodarczych, poprawa dostępu do pracy, wzmocnienie integracji społecznej i rozpoczęcie reform w dziedzinie zatrudnienia i integracji społecznej.

Środki przeznaczone na realizację tego celu wynoszą 15,95% kwoty całkowitej i są równo rozdzielone pomiędzy EFRR i EFS. W ramach tej kwoty:

• 78,86% środków zostanie przeznaczonych na regiony nieobjęte celem Konwergencja,
• 21,14% środków zostanie przeznaczonych na zmniejszające się wsparcie przejściowe.

Działania realizowane w ramach tego celu mogą być współfinansowane do 50% wydatków publicznych. Górna granica wynosi 85% w przypadku regionów najbardziej oddalonych.

Europejska współpraca terytorialna

Europejska współpraca terytorialna jest ukierunkowany na umacnianie współpracy na szczeblu transgranicznym, transnarodowym i międzyregionalnym w oparciu o dawną inicjatywę europejską INTERREG. Realizacja tego celu będzie finansowana ze środków EFRR. Ma na celu promowanie wspólnych rozwiązań dla sąsiadujących władz w dziedzinach rozwoju obszarów miejskich, wiejskich i nadbrzeżnych, rozwoju stosunków gospodarczych i tworzenia sieci małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Współpraca będzie skupiona wokół badań, rozwoju, społeczeństwa informacyjnego, ochrony środowiska, zapobiegania ryzyku i zintegrowanej gospodarki wodnej.

Do finansowania w ramach tego celu kwalifikują się regiony poziomu NUTS 3 położone wzdłuż wewnętrznych i niektórych zewnętrznych granic lądowych Wspólnoty oraz niektóre regiony położone wzdłuż granic morskich oddzielonych odległością do 150 km. Do Komisji należy zatwierdzenie listy regionów spełniających kryteria kwalifikacyjne.

Do celów sieci współpracy i wymiany doświadczeń kwalifikuje się całe terytorium UE. Próg współfinansowania wynosi 75% wydatków publicznych.

Środki przeznaczone na realizację tego celu wynoszą 2,52% kwoty całkowitej i są w całości finansowane przez EFRR. Kwota ta jest rozdzielona między różne elementy w następujący sposób:

• 73,86% na finansowanie współpracy transgranicznej,
• 20,95% na finansowanie współpracy transnarodowej,
• 5,19% na finansowanie współpracy międzyregionalnej.

PRZEPISY WŁAŚCIWE DLA TRZECH CELÓW

Zasady pomocy

Fundusze zapewniają pomoc, która uzupełnia działania krajowe, w tym działania na poziomie regionalnym i lokalnym. Komisja i państwa członkowskie zapewniają zachowanie spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i priorytetami UE oraz jej wzajemnego uzupełniania się z innymi europejskimi instrumentami finansowymi.

Cele funduszy realizowane są w ramach systemu wieloletniego programowania oraz ścisłej współpracy pomiędzy Komisją i każdym państwem członkowskim.

Podejście strategiczne

Rada ustanowiła przed 1 stycznia 2007 r. strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności stanowiące wytyczne określające priorytety i cele polityki spójności na lata 2007–2013. W ten sposób przyczyniają się do spójnego i skutecznego wdrażania funduszy strukturalnych.

Na podstawie tych wytycznych państwa członkowskie przyjmują następnie narodowe strategiczne ramy odniesienia. Ramy te stanowią podstawę dla programowania działań finansowanych ze środków funduszy. Wraz z wytycznymi strategicznymi zapewniają spójność pomocy udzielanej ze środków funduszy.

Programy operacyjne

Programy operacyjne państw członkowskich obejmowały okres od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2013 r. Jeden program operacyjny dotyczy tylko jednego z trzech celów i korzysta z finansowania wyłącznie jednego funduszu. Komisja ocenia każdy zaproponowany program w celu określenia, czy przyczynia się on do realizacji celów i priorytetów:

• narodowych strategicznych ram odniesienia,
• strategicznych wytycznych Wspólnoty na rzecz spójności.

Programy operacyjne dla celów konwergencja oraz konkurencyjność regionalna i zatrudnienie zawierają między innymi:

• uzasadnienie priorytetów, mając na uwadze wytyczne strategiczne dla spójności oraz narodowe strategiczne ramy odniesienia,
• informacje o osiach priorytetowych i ich konkretnych celach,
• plan finansowy,
• przepisy dotyczące wykonywania programu operacyjnego,
• wykaz dużych projektów. Chodzi o projekty związane z operacją składającą się z szeregu prac, działań lub usług, której całkowity koszt przekracza kwotę 25 mln EUR w przypadku środowiska naturalnego i 50 mln EUR w przypadku innych dziedzin.

Zarządzanie, monitorowanie i kontrola

Państwa członkowskie ponoszą odpowiedzialność za zarządzanie programami operacyjnymi i ich kontrolę. Przede wszystkim muszą zapewnić ustanawianie systemów zarządzania i kontroli programów operacyjnych w zgodzie z przepisami niniejszego rozporządzenia. Oprócz tego wykrywają i korygują nieprawidłowości, zapobiegają im i odzyskują kwoty nienależnie wypłacone.

Ustanowione przez państwa członkowskie systemy zarządzania programami operacyjnymi i ich kontroli muszą zapewniać:

• określenie funkcji podmiotów związanych z zarządzaniem i kontrolą,
• zgodność z zasadą rozdzielania funkcji pomiędzy tymi podmiotami,
• procedury dla zapewnienia zasadności i prawidłowości wydatków zadeklarowanych w ramach programu operacyjnego,
• systemy rachunkowości, monitorowania i sprawozdawczości finansowej,
• system sprawozdawczości i nadzoru w przypadku, gdy podmiot odpowiedzialny powierza wykonanie zadań innemu podmiotowi,
• ustalenia dotyczące audytu funkcjonowania systemów,
• systemy i procedury w celu zapewnienia stosowania właściwej ścieżki audytu,
• procedury sprawozdawczości i monitorowania nieprawidłowości oraz odzyskiwania kwot nienależnie wypłaconych.

Dla każdego programu operacyjnego państwo członkowskie musi wyznaczyć:

• instytucję zarządzającą (krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej albo podmiot publiczny lub prywatny, zarządzający programem operacyjnym),
• instytucję certyfikującą (krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej albo podmiot publiczny, poświadczający deklaracje wydatków i wniosków o płatność przed ich przesłaniem Komisji),
• instytucję audytową (krajowy, regionalny lub lokalny organ władzy publicznej albo podmiot publiczny, wyznaczony dla każdego programu operacyjnego i odpowiedzialny za weryfikację skutecznego działania systemu zarządzania i kontroli).

Informacja i promocja

Państwa członkowskie i instytucja zarządzająca programem operacyjnym muszą dostarczać informacji na temat operacji i współfinansowanych programów oraz zapewniają ich promocję. Informacje takie muszą być kierowane do obywateli UE i beneficjentów w celu podkreślenia roli Wspólnoty i zapewnienia przejrzystości pomocy funduszy.

KONTEKST

Inne przepisy dotyczące polityki spójności na okres 2007–2013 można znaleźć w czterech rozporządzeniach szczegółowych dotyczących:

• Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR),
• Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS),
• Funduszu Spójności,
• Europejskiego ugrupowania współpracy transgranicznej (EUWT).

Na płaszczyźnie politycznej podstawę finansową polityki spójności na okres 2007–2013 zapewnia porozumienie międzyinstytucjonalne i ramy finansowe na lata 2007–2013.

TABELA ZBIORCZA

AKTY POWIĄZANE

Decyzja Komisji 2010/802/UE z dnia 21 grudnia 2010 r. wyłączająca niektóre przypadki nieprawidłowości wynikające z działań współfinansowanych w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2000–2006 z zakresu specjalnych wymogów w zakresie sprawozdawczości ustanowionych w art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1681/94 i w art. 5 ust. 2 rozporządzenia (WE) nr 1831/94 [Dz.U. L 341 z 23.12.2010]

Decyzja Komisji 2007/769/WE z dnia 14 listopada 2007 r. w sprawie sporządzenia wykazu regionów i obszarów kwalifikujących się do finansowania w ramach komponentu instrumentu pomocy przedakcesyjnej dotyczącego współpracy transgranicznej na potrzeby współpracy transgranicznej między państwami członkowskimi a krajami beneficjentami na lata 2007–2013 [Dz.U. L 310 z 28.11.2007].

Decyzja Komisji 2006/769/WE z dnia 31 października 2006 r. określająca wykaz regionów i obszarów kwalifikujących się w latach 2007–2013 do finansowania ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach współpracy transgranicznej i transnarodowej będących częściami składowymi celu Europejska współpraca terytorialna [Dz.U. L 312 z 11.11.2006].

Decyzja Komisji 2006/597/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. ustalająca wykaz regionów kwalifikujących się do finansowania z funduszy strukturalnych na zasadzie przejściowej i szczególnej w ramach celu konkurencyjność regionalna i zatrudnienie w latach 2007–2013 [Dz.U. L 243 z 6.9.2006].

Decyzja Komisji 2006/596/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. ustalająca wykaz państw członkowskich kwalifikujących się do finansowania z Funduszu Spójności w latach 2007–2013 [Dz.U. L 243 z 6.9.2006].

Decyzja Komisji 2006/595/WE z dnia 4 sierpnia 2006 r. ustalająca wykaz regionów kwalifikujących się do finansowania z funduszy strukturalnych w ramach celu konwergencja w latach 2007–2013 [Dz.U. L 243 z 6.9.2006].

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1297/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. zmieniające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 w odniesieniu do niektórych przepisów dotyczących zarządzania finansowego dla niektórych państw członkowskich dotkniętych lub zagrożonych poważnymi trudnościami związanymi z ich stabilnością finansową, zasad umorzenia zobowiązań dla niektórych państw członkowskich oraz zasad płatności salda końcowego [Dz.U. L 347 z 20.12.2013].

Rozporządzenie przyjmuje dwa środki:

• Dla płatności z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności poziom współfinansowania UE zostanie zwiększony o kwotę odpowiadającą dziesięciu punktom procentowym powyżej rzeczywistego poziomu, maksymalnie do 95%. Zwiększone poziomy współfinansowania będą dotyczyły państw członkowskich, które są objęte pomocą finansową z chwilą wejścia w życie rozporządzenia, tj. Cypru, Grecji, Irlandii (w zależności od zakończenia programu dostosowawczego) oraz Portugalii, i będą obowiązywać do 31 grudnia 2015 r. Dopłaty uzupełniające nie zwiększą całkowitych środków przewidzianych dla krajów stojących w obliczu trudności, co oznacza, że nie jest potrzebne dodatkowe finansowanie ze środków UE.
• Rumunia i Słowacja uzyskają dodatkowy rok na wykorzystanie zobowiązań podjętych w 2011 i 2012 r., co oznacza, że zobowiązania te mogą zostać wykorzystane odpowiednio do końca 2014 i 2015 r. (nie zaś do końca 2013 i 2014 r.). Takie rozwiązanie daje szansę na zwiększenie zdolności absorpcji środków w tych krajach i odpowiada na wezwanie Rady Europejskiej z dnia 8 lutego 2013 r. do znalezienia rozwiązania na zapobiegnięcie ryzyku automatycznego umorzenia funduszy z puli krajowych środków przyznanych na lata 2007-2013 Rumunii i Słowacji, których dotyczy zastosowanie górnego limitu do poziomu 110% w stosunku do ewentualnego zwiększenia przyznawanych im środków na politykę spójności na lata 2014-2020 w porównaniu do okresu 2007-2013.

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2014