(1)

Przewidziana w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) koordynacja polityk gospodarczych państw członkowskich w ramach Unii zakłada poszanowanie zasad przewodnich dotyczących stabilnych cen, zdrowych finansów publicznych i warunków pieniężnych oraz trwałej równowagi płatniczej.

(2)

Pakt stabilności i wzrostu, który początkowo obejmował rozporządzenia Rady (WE) nr 1466/97 (3) i (WE) nr 1467/97 (4) oraz rezolucję Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca 1997 r. (5), opiera się na celu, jakim są zdrowe i stabilne finanse publiczne jako sposób poprawy warunków sprzyjających stabilności cen oraz silnemu, zrównoważonemu i inkluzywnemu wzrostowi, którego fundamentem jest stabilność finansowa, pomagając tym samym w osiągnięciu celów Unii w zakresie zrównoważonego wzrostu i zatrudnienia.

(3)

Ramy zarządzania budżetowego stanowią część europejskiego semestru, który obejmuje również koordynację szerzej pojętych polityk gospodarczych i zatrudnienia państw członkowskich, oraz nadzór nad tymi politykami zgodnie z art. 121 i 148 TFUE, łącznie z Europejskim filarem praw socjalnych, a także powiązane zalecenia dla poszczególnych krajów.

(4)

Udział parlamentów narodowych, partnerów społecznych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego i innych odpowiednich zainteresowanych podmiotów w europejskim semestrze ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia poczucia odpowiedzialności na poziomie krajowym za polityki gospodarcze i budżetowe, a także przejrzystego i inkluzywnego kształtowania polityki.

(5)

Ramy zarządzania gospodarczego Unii powinny zostać dostosowane, aby lepiej uwzględniać zwiększone zróżnicowanie między poszczególnymi państwami członkowskimi w odniesieniu do sytuacji finansów publicznych, długu publicznego, wyzwań gospodarczych oraz innych słabych punktów. Zdecydowana reakcja polityczna na pandemię COVID-19 okazała się bardzo skuteczna w łagodzeniu gospodarczych i społecznych konsekwencji kryzysu spowodowanego pandemią, ale doprowadziła do znacznego wzrostu wskaźników zadłużenia sektora publicznego i prywatnego, uwypuklając znaczenie stopniowego, realistycznego, trwałego i prowzrostowego obniżenia wskaźników zadłużenia i deficytów do ostrożnych poziomów, z zapewnieniem pola manewru dla polityk antycyklicznych oraz wyeliminowania zakłóceń równowagi makroekonomicznej, przy należytym uwzględnieniu celów zatrudnienia i społecznych. Jednocześnie ramy zarządzania gospodarczego Unii należy dostosować, aby pomóc w sprostaniu średnio- i długoterminowym wyzwaniom stojącym przed Unią, takim jak realizacja sprawiedliwej transformacji cyfrowej i ekologicznej, w tym celów związanych z klimatem, określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 (6), w zapewnianiu bezpieczeństwa energetycznego, wspieraniu otwartej strategicznej autonomii, sprostaniu zmianom demograficznym, wzmocnieniu odporności społecznej i gospodarczej i trwałej konwergencji oraz wdrożeniu strategicznego kompasu na rzecz bezpieczeństwa i obrony – wszystkie te działania wymagają reform i trwałego wysokiego poziomu inwestycji w nadchodzących latach.

(6)

Ramy zarządzania gospodarczego Unii powinny wspierać zdrowe i stabilne finanse publiczne oraz zrównoważony i inkluzywny wzrost, i dlatego powinny różnicować podejście wobec państw członkowskich poprzez uwzględnianie ich wyzwań związanych z długiem publicznym i gospodarką oraz dopuszczanie wieloletnich ścieżek wydatków dla poszczególnych krajów, przy jednoczesnym zapewnieniu skutecznego wielostronnego nadzoru oraz poszanowaniu zasady równego traktowania.

(7)

Zapewnienie odpowiedniego poziomu inwestycji publicznych jest niezbędne do osiągnięcia głównych celów reformy ram zarządzania gospodarczego określonych w niniejszym rozporządzeniu oraz do realizacji obecnych i przyszłych priorytetów Unii. Wdrożenie instrumentów finansowania, takich jak fundusze polityki spójności, które obecnie obejmują Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Fundusz Spójności ustanowione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1058 (7), Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1057 (8) i Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji ustanowiony rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1056 (9), w ramach Instrumentu Unii Europejskiej na rzecz Odbudowy ustanowionego rozporządzeniem Rady (UE) 2020/2094 (10) lub europejskiego instrumentu tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej ustanowionego rozporządzeniem Rady (UE) 2020/672 (11) mogłoby okazać się przydatne w kontekście poprawy efektywności i skuteczności inwestycji i polityk zatrudnienia oraz wszelkich unijnych instrumentów inwestycyjnych służących realizacji wspólnych priorytetów Unii.

(8)

W ramach procedury wielostronnego nadzoru określonej w art. 121 ust. 2, 3 i 4 oraz art. 148 ust. 4 TFUE należy monitorować pełen zakres rozwoju sytuacji gospodarczej i zatrudnienia w każdym z państw członkowskich i w całej Unii. Obejmuje to wykrywanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej oraz zapobieganie nadmiernym zakłóceniom równowagi i ich korygowanie zgodnie z, odpowiednio, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1174/2011 (12) i rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 (13). Na potrzeby monitorowania rozwoju tej sytuacji gospodarczej i zatrudnienia państwa członkowskie powinny przedstawiać informacje w formie średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych obejmujących okres czterech lub pięciu lat, w zależności od zwykłej długości kadencji parlamentarnej w danym państwie członkowskim. Jako część zintegrowanej analizy rozwoju sytuacji zatrudnienia i społecznej w kontekście europejskiego semestru Komisja ocenia zagrożenia dla pozytywnej konwergencji społecznej w państwach członkowskich i monitoruje postępy we wdrażaniu zasad Europejskiego filaru praw socjalnych na podstawie tablicy wskaźników społecznych i zasad określonych w ramach konwergencji społecznej.

(9)

Należy ustanowić szczegółowe przepisy dotyczące treści krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych, ich przedkładania, oceny, zatwierdzania i monitorowania, aby wspierać zdrowe i stabilne finanse publiczne oraz zrównoważony i inkluzywny wzrost w państwach członkowskich, jak również odporność poprzez reformy i inwestycje, w tym takie, które wnoszą wkład we wspólne priorytety Unii, oraz aby zapobiegać występowaniu nadmiernych deficytów publicznych.

(10)

W krajowych średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych należy ujmować politykę budżetową, reformy strukturalne i inwestycje poszczególnych państw członkowskich. Plany te powinny być fundamentem ram zarządzania gospodarczego Unii. Każde państwo członkowskie powinno przedstawić krajowy średniookresowy plan budżetowo-strukturalny określający jego ścieżkę wydatków, a także publiczne reformy i inwestycje o priorytetowym znaczeniu, które łącznie zapewnią trwałą i stopniową redukcję zadłużenia oraz zrównoważony i inkluzywny wzrost, unikając procyklicznej polityki budżetowej. Plany te powinny również obejmować szerzej pojęte reformy i inwestycje, w tym w odniesieniu do wspólnych priorytetów Unii, a mianowicie: transformacji ekologicznej, w tym Europejskiego Zielonego Ładu i transformacji w kierunku neutralności klimatycznej do 2050 r. zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2021/1119 i poprzez wdrożenie krajowych planów w dziedzinie energii i klimatu złożonych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1999 (14); transformacji cyfrowej, w tym programu polityki „Droga ku cyfrowej dekadzie” do 2030 r. ustanowionego decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2481 (15); odporności społecznej i gospodarczej oraz wdrażania Europejskiego filaru praw socjalnych, w tym powiązanych celów dotyczących zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa do 2030 r.; bezpieczeństwa energetycznego oraz, w stosownych przypadkach, budowania zdolności obronnych, w tym Strategicznego kompasu na rzecz bezpieczeństwa i obrony lub późniejszych aktów Unii mających znaczenie w kontekście tych priorytetów. W okresie działania środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 (16) przy opracowywaniu krajowych średnioterminowych planów budżetowo-strukturalnych zobowiązania podjęte w ramach krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, powinny zostać należycie uwzględnione.

(11)

Fundusze polityki spójności są również zsynchronizowane z europejskim semestrem. Reformy i inwestycje w ramach tych funduszy, będące elementem długoterminowej polityki inwestycyjnej budżetu Unii, powinny także zostać należycie uwzględnione przy opracowywaniu krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych, aby zapewnić spójność i, w stosownych przypadkach, komplementarność.

(12)

Przed przedłożeniem krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego należy przeprowadzić dialog techniczny z Komisją w celu zapewnienia zgodności z niniejszym rozporządzeniem. Sporządzana przez Komisję ocena krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych powinna zawierać podsumowanie tego dialogu technicznego. Na podstawie zalecenia Komisji Rada powinna przyjąć zalecenie ustalające ścieżkę wydatków netto i, stosownie do przypadku, zatwierdzić reformy i inwestycje, które stanowią podstawę ewentualnego przedłużenia okresu dostosowawczego.

(13)

Aby uprościć unijne ramy budżetowe i poprawić przejrzystość, jednolity wskaźnik operacyjny oparty na stabilności długu powinien służyć jako podstawa ustalania ścieżki wydatków i prowadzenia rocznego nadzoru finansów publicznych dla każdego państwa członkowskiego. Ten jednolity wskaźnik operacyjny powinien opierać się na wydatkach pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych, tj.: na wydatkach publicznych po skorygowaniu o wydatki z tytułu kosztów obsługi długu, działania dyskrecjonalne po stronie dochodów, wydatki na programy unijne w pełni kompensowane dochodami z funduszy unijnych, krajowe wydatki na współfinansowanie programów finansowanych przez Unię oraz elementy cykliczne wydatków na zasiłki dla bezrobotnych. Zgodnie z zasadami przewodnimi stosowanymi przez Komisję do klasyfikowania transakcji jako działań jednorazowych i innych działań tymczasowych, te działania jednorazowe i inne działania tymczasowe również powinny być odliczone od wskaźnika wydatków netto. Wskaźnik ten zapewnia pole manewru dla antycyklicznej stabilizacji makroekonomicznej, ponieważ nie oddziałują na niego automatyczne stabilizatory i inne wahania wydatków pozostające poza bezpośrednią kontrolą rządu.

(14)

Aby ukierunkować dialog prowadzący do przedłożenia krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych, Komisja powinna przekazać państwom członkowskim, w których dług sektora instytucji rządowych i samorządowych przekracza 60 % PKB lub w których deficyt publiczny przekracza 3 % PKB, jak określono w art. 126 ust. 2 TFUE w związku z Protokołem (nr 12) w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu, dołączonym do Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i TFUE (zwanym dalej „protokołem nr 12”), trajektorię referencyjną obejmującą okres dostosowawczy wynoszący cztery lata i jego ewentualne przedłużenie o maksymalnie trzy lata. Ta trajektoria powinna opierać się na analizie ryzyka, uwzględniać specyfikę danego kraju i opierać się na stabilności długu, aby zapewnić bardziej perspektywiczne podejście dostosowane zarówno do obecnych, jak i przyszłych wyzwań.

(15)

Na wniosek państwa członkowskiego, którego dług publiczny nie przekracza 60 % PKB, a deficyt publiczny nie przekracza 3 % PKB, Komisja powinna przekazać temu państwu członkowskiemu wytyczne w postaci informacji technicznych.

(16)

Podczas miesiąca poprzedzającego termin przekazania przez Komisję państwu członkowskiemu trajektorii referencyjnej lub informacji technicznych to państwo członkowskie powinno mieć możliwość wystąpienia o przeprowadzenie rozmów technicznych z Komisją. Te rozmowy techniczne powinny stanowić okazję do omówienia najnowszych dostępnych informacji statystycznych oraz prognoz gospodarczych i perspektyw budżetowych tego państwa członkowskiego, przy zapewnieniu równego traktowania państw członkowskich.

(17)

Ramy wielostronnego nadzoru budżetowego Unii opierają się na danych statystycznych dostarczonych przez Eurostat, który – w imieniu Komisji – jest odpowiedzialny za zapewnienie jakości danych budżetowych zestawionych zgodnie z europejskim systemem rachunków narodowych i regionalnych. Eurostat ma ustanowić ramy na potrzeby przekazywania przez państwa członkowskie danych statystycznych dotyczących krajowego współfinansowania programów finansowanych przez Unię, które to dane są niezbędne do wdrożenia niniejszego rozporządzenia, a obecnie nie są gromadzone przez Eurostat. Do czasu ustanowienia ram na potrzeby gromadzenia i przekazywania takich danych państwa członkowskie mogą opierać się na danych szacunkowych. Format, zakres, częstotliwość i terminy przekazywania takich danych przez państwa członkowskie mają zostać określone przez odpowiednie unijne organy statystyczne.

(18)

Trajektoria referencyjna powinna zapewnić, aby na koniec okresu dostosowawczego dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wykazywał prawdopodobną tendencję spadkową lub utrzymywał się na ostrożnym poziomie, nawet w przypadku niekorzystnych scenariuszy. Ponadto, powinna ona zapewnić obniżenie i utrzymanie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych poniżej 3 % PKB, przy jednoczesnym uwzględnieniu faktu, że po zakończeniu okresu dostosowawczego państwa członkowskie mogą stanąć przed koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów, takich jak koszty starzenia się społeczeństwa. Ponadto powinna ona zapewnić spójność ze ścieżką korygującą zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1467/97.

(19)

Aby zwiększyć przewidywalność wyniku stosowania ram wielostronnego nadzoru budżetowego Unii i wzmocnić równe traktowanie państw członkowskich, trajektoria referencyjna powinna być zgodna ex ante z mechanizmem zapewniającym stabilność długu. Ten mechanizm powinien zapewnić w fazie opracowywania krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych, by prognozowany wskaźnik długu publicznego zmniejszał się o minimalną średnią roczną wartość. Wyznaczałoby ono minimalny wymóg dotyczący wysiłku leżącego u podstaw trajektorii referencyjnej i ścieżki wydatków netto. Ze względu na szczególną strukturę pozostałego do spłaty długu publicznego Grecji oczekuje się, że znaczna kwota odroczonych płatności odsetek ma stać się wymagalna w 2033 r. Związany z tym wyjątkowy wzrost relacji długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB w Grecji nie powinien być zatem brany pod uwagę przy stosowaniu mechanizmu zapewniającego stabilność długu.

(20)

Oczekuje się, że oparte na analizie ryzyka wymogi dotyczące trajektorii referencyjnej będą wystarczające do obniżenia deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych znacznie poniżej wartości odniesienia wynoszącej 3 % PKB. Aby jednak ramy wielostronnego nadzoru budżetowego były bardziej odporne na niepewną ewolucję zmiennych makrofiskalnych, trajektoria referencyjna powinna również przewidywać wspólny margines odpornościowy względem określonej w Traktacie wartości odniesienia deficytu, o której mowa w art. 126 ust. 2 TFUE w związku z protokołem nr 12, lub konwergencję w kierunku tej wartości odniesienia deficytu. Ten wspólny mechanizm zapewnienia odporności powinien zagwarantować akumulację buforów fiskalnych na wypadek niekorzystnych okoliczności i wstrząsów, ułatwiając tym samym prowadzenie polityk antycyklicznych w unijnych ramach budżetowych.

(21)

W przypadku pierwszych krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych prawdopodobieństwo spadku długu publicznego w średnim okresie powinno opierać się na metodyce opisanej w wydanym przez Komisję monitorze stabilności długu z 2023 r. Grupa robocza ds. analizy stabilności długu powinna rozważyć możliwe usprawnienia metodyczne, w tym dotyczące podstawowych założeń. W skład tej grupy roboczej powinni wchodzić eksperci z państw członkowskich, Komisji i Europejskiego Banku Centralnego. Grupa robocza powinna zaprosić przedstawicieli Europejskiej Rady Budżetowej i Europejskiego Mechanizmu Stabilności w charakterze obserwatorów. Właściwa komisja Parlamentu Europejskiego powinna mieć możliwość zwrócenia się do Komisji o przedstawienie metodyki stosowanej w kontekście dialogu gospodarczego ustanowionego niniejszym rozporządzeniem.

(22)

Aby ocenić potrzebę dalszych dostosowań na koniec cztero- lub pięcioletniego okresu wdrażania krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego, Komisja powinna ponownie ocenić sytuację i przedstawić nową trajektorię referencyjną, jeśli poziom długu publicznego państwa członkowskiego nadal przekracza 60 % PKB lub jego deficyt publiczny przekracza 3 % PKB.

(23)

Każdy krajowy średniookresowy plan budżetowo-strukturalny powinien zawierać informacje o jego statusie w kontekście procedur krajowych, w szczególności informacje o tym, czy plan został przedłożony parlamentowi narodowemu oraz czy został przez niego zatwierdzony. W krajowym średniookresowym planie budżetowo-strukturalnym należy również wskazać, czy parlament narodowy miał możliwość omówienia zalecenia Rady w sprawie poprzedniego planu oraz – w stosownych przypadkach – ewentualnych innych zaleceń lub decyzji Rady, lub ostrzeżeń Komisji. O ile jest dostępna, opinia niezależnej instytucji fiskalnej ustanowionej zgodnie z dyrektywą Rady 2011/85/UE (17), powinna zostać dołączona do krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego przedłożonego Komisji. Przed przedłożeniem drugiego i kolejnego krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego każde państwo członkowskie powinno przeprowadzić – zgodnie ze swoimi krajowymi ramami prawnymi – konsultacje z partnerami społecznymi, władzami regionalnymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i innymi odpowiednimi zainteresowanymi podmiotami krajowymi. Informacje na temat konsultacji z parlamentami narodowymi i procesu konsultacji powinny zostać zawarte w krajowym średniookresowym planie budżetowo-strukturalnym. Ze względu na bardziej napięty harmonogram przewidziany na przygotowanie pierwszych krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych państwa członkowskie mogłyby przeprowadzić konsultacje w okresie poprzedzającym przygotowanie tych planów w odpowiednich terminach.

(24)

W przypadku powołania nowego rządu państwo członkowskie powinno mieć możliwość przedłożenia Komisji zmienionego krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego. Jeżeli istnieją obiektywne okoliczności uniemożliwiające wdrożenie krajowego średniookresowego planu budżetowo-strukturalnego, państwo członkowskie powinno mieć możliwość wystąpienia z wnioskiem o możliwość przedłożenie Komisji zmienionego planu nie później niż 12 miesięcy przed zakończeniem bieżącego planu.

(25)

Jeżeli państwa członkowskie w swoich krajowych średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych stosują założenia, które różnią się od ram średniookresowych prognoz dotyczących długu sektora instytucji rządowych i samorządowych, powinny one należycie wyjaśnić i uzasadnić te różnice w przejrzysty sposób i za pomocą solidnych argumentów ekonomicznych w ramach dialogu technicznego i w swoich krajowych średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych.

(26)

Jeżeli Rada uzna, że zmieniony krajowy średniookresowy plan budżetowo-strukturalny państwa członkowskiego nie spełnia wymogów określonych w niniejszym rozporządzeniu, Rada powinna co do zasady zalecić pierwotną trajektorię referencyjną, która została wcześniej przekazana przez Komisję jako ścieżka wydatków netto.

(27)

Aby umożliwić właściwe współdziałanie wspólnych ram unijnych i krajowych ram budżetowych, Komisja powinna oprzeć swoją ocenę przestrzegania przez państwa członkowskie ich odpowiednich ścieżek wydatków netto, ustalonych przez Radę wyłącznie na zmianach wydatków netto. Państwa członkowskie powinny być w stanie wyznaczyć swoje krajowe cele budżetowe za pomocą innego wskaźnika, takiego jak wynik strukturalny, jeśli jest to wymagane w ich krajowych ramach budżetowych.

(28)

W swojej ocenie krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych Komisja powinna badać w szczególności wiarygodność założeń makroekonomicznych i budżetowych w zakresie, w jakim odbiegają one od założeń leżących u podstaw trajektorii referencyjnej. W szczególności prognozy dotyczące długu przy założeniu niezmiennego kursu polityki, które należy zawrzeć w planie, powinny być porównywalne z prognozami Komisji.

(29)

Aby zapewnić wdrożenie krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych, Komisja i Rada powinny monitorować realizację ujętych w tych planach reform i inwestycji w ramach europejskiego semestru na podstawie rocznych sprawozdań z postępów przedkładanych przez państwa członkowskie oraz zgodnie z art. 121 i 148 TFUE. W tym celu Komisja i Rada powinny zaangażować się w dialog gospodarczy z Parlamentem Europejskim.

(30)

Parlament Europejski powinien być należycie zaangażowany w regularny i zorganizowany sposób w europejski semestr w celu zwiększenia przejrzystości, rozliczalności i poczucia odpowiedzialności za decyzje podejmowane w kontekście europejskiego semestru. Przewodniczący Rady i Komisja powinni regularnie informować Parlament Europejski o rezultatach wielostronnego nadzoru prowadzonego na podstawie niniejszego rozporządzenia. Komisja powinna przygotowywać i przekazywać Radzie informacje, które mają być przedstawiane w kontekście niniejszego rozporządzenia, oraz bez zbędnej zwłoki udostępniać je Parlamentowi Europejskiemu.

(31)

Aby zapewnić bardziej stopniową redukcję zadłużenia, okres dostosowawczy może zostać przedłużony o maksymalnie trzy lata, pod warunkiem że państwo członkowskie uzasadni swój krajowy średniookresowy plan budżetowo-strukturalny pakietem weryfikowalnych i ujętych w ramach czasowych reform i inwestycji, które, co do zasady, łącznie pobudzają wzrost i zwiększają odporność; wspierają stabilność finansów publicznych; służą realizacji wspólnych priorytetów Unii; uwzględniają odpowiednie zalecenia dla poszczególnych krajów w ramach europejskiego semestru, w tym, w stosownych przypadkach, zalecenia wydane w ramach procedury dotyczącej zakłóceń równowagi makroekonomicznej, jak również priorytetu inwestycyjne danego państwa członkowskiego, nie prowadząc przy tym do obniżenia poziomu inwestycji publicznych finansowanych ze środków krajowych w okresie obowiązywania planu w porównaniu do poziomu średniookresowego przed rozpoczęciem planu, z uwzględnieniem zakresu i skali wyzwań krajowych.

(32)

Pakiet reform i inwestycji stanowiących podstawę przedłużenia okresu dostosowawczego powinien być spójny ze zobowiązaniami zawartymi w zatwierdzonym planie odbudowy i zwiększania odporności danego państwa członkowskiego w okresie działania środków z Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz w umowie partnerstwa uzgodnionej na podstawie wieloletnich ram finansowych. W przypadku gdy plany odbudowy i zwiększania odporności obejmują ambitne reformy i inwestycje, w szczególności w odniesieniu do wzrostu gospodarczego i stabilności finansów publicznych w perspektywie średniookresowej, należy uznać, że spełniają one wymogi na potrzeby przedłużenia okresu dostosowawczego dla pierwszych krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych.

(33)

Pakiet reform i inwestycji przedstawiony w krajowych średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych powinien być dostosowany do wspólnych priorytetów Unii, w tym do osiągnięcia: sprawiedliwej ekologicznej i cyfrowej transformacji, w tym zapewnienia spójności z celami dotyczącymi klimatu określonymi w rozporządzeniu (UE) 2021/1119; odporności społecznej i gospodarczej, łącznie z Europejskim filarem praw socjalnych; bezpieczeństwa energetycznego; oraz, w razie potrzeby, budowania zdolności obronnych. W swojej ocenie krajowych średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na te priorytety. Ten pakiet reform i inwestycji powinien być również spójny z wdrażaniem krajowych strategii określonych przez dane państwo członkowskie w celu realizacji tych priorytetów Unii.

(34)

Z myślą o wspieraniu prowzrostowych strategii konsolidacji finansów publicznych, przy opracowywaniu kolejnych planów należy należycie uwzględnić wpływ reform i inwestycji po ich zrealizowaniu w ramach krajowych średniookresowych planów budżetowo-strukturalnych. Szczególną uwagę należy zwrócić na wpływ przyszłych dochodów publicznych, wydatków i wzrostu potencjalnego na stabilność finansów publicznych, a także na wkład we wspólne priorytety Unii, w oparciu o solidne i oparte na danych dowody ekonomiczne.

(35)

W przypadku gdy państwo członkowskie nie zrealizuje w sposób zadowalający ujętego w ramach czasowych pakietu reform i inwestycji, które stanowią podstawę bardziej stopniowej ścieżki wydatków netto ustalonej przez Radę, w wyznaczonym terminie, Rada, na zalecenie Komisji, powinna móc zalecić skrócenie przedłużenia okresu dostosowawczego ścieżki wydatków netto, tj. zaostrzenie rocznego wysiłku dostosowawczego, chyba że istnieją obiektywne okoliczności uniemożliwiające realizację w pierwotnie przewidzianym terminie.

(36)

Komisja powinna utworzyć dla każdego państwa członkowskiego rachunek kontrolny, aby śledzić roczne i skumulowane odchylenia w górę i w dół odnotowanych wydatków netto od ścieżki wydatków netto ustalonej przez Radę. Na rachunku kontrolnym nie należy rejestrować odchyleń dopóki aktywowane są klauzule wyjścia. Zgodnie z art. 2 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 1467/97 opracowując sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 TFUE, Komisja powinna uwzględnić – jako istotne czynniki – postęp w realizacji reform i inwestycji, w tym w szczególności polityki służące wdrożeniu wspólnej strategii Unii na rzecz wzrostu i zatrudnienia, oraz zwrócić szczególną uwagę na wkłady finansowe umożliwiające realizację wspólnych priorytetów Unii, jak określono w niniejszym rozporządzeniu.

(37)

Niezależne instytucje fiskalne dowiodły swojej zdolności do wspierania dyscypliny budżetowej i poprawy wiarygodności finansów publicznych państw członkowskich. Aby zwiększyć poczucie odpowiedzialności na szczeblu krajowym, w zreformowanych ramach zarządzania gospodarczego Unii należy utrzymać doradczą rolę niezależnych instytucji fiskalnych z myślą o stopniowym budowaniu ich zdolności.

(38)

Stała i bardziej niezależna Europejska Rada Budżetowa powinna odgrywać bardziej znaczącą rolę doradczą w ramach zarządzania gospodarczego Unii. Powinna ona nadal oceniać wdrażanie paktu stabilności i wzrostu, oceniać przyszły kurs polityki budżetowej w strefie euro jako całości oraz doradzać Komisji i Radzie, przy jednoczesnym poszanowaniu roli i prerogatyw Komisji ustanowionych w TUE i TFUE. Należy zwiększyć jej niezależność i dostęp do informacji. W ramach procesu mianowania przewodniczącego i członków Europejskiej Rady Budżetowej powinny być przeprowadzane konsultacje z Radą i Parlamentem Europejskim. Mianowania te powinny, w miarę możliwości, zapewniać odpowiednią równowagę geograficzną i równowagę płci.

(39)

Przedstawiając opinię na temat projektów planów budżetowych przedłożonych na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 473/2013 (18), Komisja powinna ocenić, czy projekty planów budżetowych są spójne ze ścieżkami wydatków netto, ustalonymi przez Rade na podstawie niniejszego rozporządzenia.

(40)

Na wypadek poważnych wstrząsów w strefie euro lub w całej Unii konieczne jest posiadanie ogólnej klauzuli wyjścia, aby móc poradzić sobie ze znacznym pogorszeniem koniunktury gospodarczej w strefie euro lub w całej Unii; klauzula ta dopuszcza odchylenie od ścieżki wydatków netto ustalonej przez Radę pod warunkiem, że takie odchylenie nie zagraża stabilności finansów publicznych w średnim okresie. Uruchomienie i przedłużenie obowiązywania ogólnej klauzuli wyjścia ma podlegać zaleceniu Rady, które Rada powinna postarać się przyjąć w ciągu czterech tygodni od wydania zalecenia Komisji. Europejska Rada Budżetowa powinna wydać opinię w sprawie przedłużenia okresu obowiązywania ogólnej klauzuli wyjścia.

(41)

Oprócz ogólnej klauzuli wyjścia należy również przewidzieć klauzulę wyjścia dotyczącą poszczególnych krajów, która zezwala na odchylenie od ścieżki wydatków netto ustalonej przez Radę – pod warunkiem że takie odchylenie nie zagraża stabilności finansów publicznych w średnim okresie – w przypadku wystąpienia wyjątkowych okoliczności, takich jak nieprzewidywalne zdarzenia zewnętrzne, które pozostają poza kontrolą państwa członkowskiego, mają duży wpływ na finanse publiczne państwa członkowskiego i wymagają antycyklicznych środków budżetowych. Uruchomienie i przedłużenie obowiązywania klauzul wyjścia dotyczących poszczególnych krajów ma podlegać zaleceniu Rady, które Rada powinna postarać się przyjąć w ciągu czterech tygodni od wydania zalecenia Komisji, z uwzględnieniem wniosku danego państwa członkowskiego o uruchomienie lub przedłużenie obowiązywania dotyczącej go klauzuli wyjścia.

(42)

Niniejsze rozporządzenie stanowi część pakietu, w skład którego wchodzi również rozporządzenie Rady (UE) 2024/1264 (19) i dyrektywa Rady (UE) 2024/1265 (20). Wspólnie, te trzy akty ustawodawcze (zwane dalej łącznie „reformą ram zarządzania gospodarczego”) reformują unijne ramy zarządzania gospodarczego, które włączają do prawa Unii treść tytułu III „Pakt fiskalny” Traktatu o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej (21) z dnia 2 marca 2012 r. („TSCG”), zgodnie z jego art. 16. Na podstawie doświadczeń z wdrażania przez państwa członkowskie TSCG reforma ram zarządzania gospodarczego zachowuje średniookresowe ukierunkowanie paktu fiskalnego jako narzędzie służące osiągnięciu dyscypliny budżetowej i wspieraniu wzrostu. Reforma ram zarządzania gospodarczego obejmuje wzmocniony wymiar krajowy, co ma zwiększyć poczucie odpowiedzialności na szczeblu krajowym, w tym przez utrzymanie doradczej roli niezależnych instytucji fiskalnych, co opiera się przede wszystkim na wspólnych zasadach paktu fiskalnego dotyczących krajowych mechanizmów korekty fiskalnej zaproponowanych przez Komisję w jej komunikacie z dnia 20 czerwca 2012 r. zgodnie z art. 3 ust. 2 TSCG. Analiza wydatków skorygowanych o działania dyskrecjonalne po stronie dochodów na potrzeby oceny ogólnej dotyczącej zgodności wymaganej na mocy paktu fiskalnego została określona w niniejszym rozporządzeniu. Podobnie jak w pakcie fiskalnym, tymczasowe odchylenia od planu średniookresowego są dozwolone jedynie w wyjątkowych okolicznościach zgodnie z niniejszym rozporządzeniem oraz zgodnie z przepisami dotyczącymi rachunku kontrolnego. Analogicznie do postanowień paktu fiskalnego, w przypadku znacznych odchyleń od planu średniookresowego należy wdrożyć działania mające na celu skorygowanie odchyleń w zdefiniowanym okresie. Reforma ram zarządzania gospodarczego wzmacnia nadzór finansów publicznych i procedury egzekwowania w celu realizacji zobowiązania do wspierania zdrowych i stabilnych finansów publicznych oraz zrównoważonego i inkluzywnego wzrostu. Reforma ram zarządzania gospodarczego zachowuje zatem podstawowe cele dyscypliny budżetowej i stabilności długu określone w pakcie fiskalnym.

(43)

W celu zapewnienia skutecznego wdrożenia i odpowiedniego monitorowania niniejszego rozporządzenia Komisja powinna w odpowiednim czasie, po zasięgnięciu opinii Komitetu Ekonomiczno-Finansowego, zapewnić wytyczne dotyczące informacji, jakie państwa członkowskie mają przedstawiać w swoich średniookresowych planach budżetowo-strukturalnych i rocznych sprawozdaniach z postępów. Wytyczne te powinny zostać podane do wiadomości publicznej.

(44)

Wielostronny nadzór powinien opierać się na niezależnych danych statystycznych o wysokiej jakości tworzonych zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 223/2009 (22),

(45)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, polegające na zapewnieniu skutecznej koordynacji polityk gospodarczych i wielostronnego nadzoru budżetowego, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działań na rzecz koordynacji i nadzoru możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(46)

Z uwagi na obowiązujący termin przewidziany w pakcie stabilności i wzrostu, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym z dniem jego opublikowania w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej,