WYROK SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ
(trzecia izba)

z dnia 22 października 2008 r.

Sprawa F-46/07

Marie Tzirani

przeciwko

Komisji Wspólnot Europejskich

Służba publiczna – Urzędnicy – Zatrudnienie – Powołanie do grupy zaszeregowania – Awans – Stanowisko dyrektora – Odrzucenie kandydatury – Wykonanie wyroku stwierdzającego nieważność decyzji o powołaniu – Dopuszczalność

Przedmiot: Skarga wniesiona na podstawie art. 236 WE i 152 EWEA, w której M. Tzirani żąda, po pierwsze, stwierdzenia nieważności decyzji Komisji z dnia 30 sierpnia 2006 r. w sprawie powołania p. D. J. na stanowisko dyrektora dyrekcji B „Regulamin pracowniczy: polityka, zarządzanie, doradztwo” dyrekcji generalnej ds. Personelu i administracji i zarazem odrzucenia jej kandydatury na to stanowisko, a po drugie, zasądzenia od Komisji odszkodowania za rzekomo poniesioną przez nią szkodę i zadośćuczynienia za rzekomo wyrządzoną jej krzywdę.

Orzeczenie: Stwierdza się nieważność decyzji w sprawie odrzucenia kandydatury skarżącej na stanowisko dyrektora dyrekcji B „Regulamin pracowniczy: polityka, zarządzanie, doradztwo” dyrekcji generalnej ds. Personelu i administracji Komisji. Stwierdza się nieważność decyzji Komisji w sprawie powołania p. D. J. na stanowisko dyrektora dyrekcji B „Regulamin pracowniczy: polityka, zarządzanie, doradztwo” dyrekcji generalnej ds. Personelu i administracji Komisji z dnia 30 sierpnia 2006 r. Zasądza się od Komisji na rzecz skarżącej kwotę 10 000 EUR tytułem odszkodowania. W pozostałym zakresie skarga zostaje oddalona. Komisja pokrywa własne koszty i koszty poniesione przez skarżącą.

Streszczenie

1.      Urzędnicy – Skarga – Interes prawny – Skarga na niewykonanie wyroku stwierdzającego nieważność odrzucenia kandydatury na wolne stanowisko – Dopuszczalność

(art. 233 WE; regulamin pracowniczy, art. 90, 91)

2.      Skarga o stwierdzenie nieważności – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Obowiązek podjęcia działań zapewniających wykonanie wyroku – Zakres

(art. 233 WE)

3.      Urzędnicy – Wakat – Obsadzenie stanowiska w drodze awansu lub przeniesienia – Porównanie osiągnięć kandydatów – Stanowiska w grupie A 1 lub A 2 – Uznanie administracyjne

(regulamin pracowniczy, art. 29 ust. 1, art. 45 ust. 1)

4.      Urzędnicy – Skarga – Zarzuty – Nadużycie władzy – Pojęcie

5.      Urzędnicy – Równość traktowania – Równość urzędników płci męskiej i urzędników płci żeńskiej – Odstępstwa

(art. 141 ust. 3, 4 WE)

6.      Urzędnicy – Awans – Porównanie osiągnięć – Zasada ekspektatywy rozwoju kariery zawodowej

(regulamin pracowniczy, art. 29 ust. 1, art. 43, 45)

7.      Urzędnicy – Skarga – Wyrok stwierdzający nieważność – Skutki – Stwierdzenie nieważności odrzucenia kandydatury – Przywrócenie poprzedniej sytuacji prawnej zainteresowanego – Stwierdzenie w konsekwencji nieważności wydanych w następstwie aktów dotyczących osób trzecich – Przesłanki

(regulamin pracowniczy, art. 91 ust. 1)

8.      Urzędnicy – Skarga – Nieograniczone prawo orzekania – Możliwość zasądzenia z urzędu odszkodowania od pozwanej instytucji

(regulamin pracowniczy, art. 91 ust. 1)

9.      Urzędnicy – Pozaumowna odpowiedzialność instytucji – Przesłanki –Bezprawność

1.      Sposób, w jaki instytucja wykonuje wyrok stwierdzający nieważność aktu instytucji, dotyczy bezpośrednio jego adresata. Może on zatem zwrócić się do sądu wspólnotowego o stwierdzenie ewentualnego uchybienia przez instytucję zobowiązaniom, które na niej ciążą na mocy obowiązujących przepisów. Z tego wniosek, że skarżący ma interes prawny w zaskarżeniu decyzji Komisji w sprawie powołania kandydata na stanowisko do obsadzenia, jeżeli taka decyzja ma związek ze sposobem, w jaki Komisja wykonała wyrok Sądu stwierdzający nieważność pierwszej decyzji Komisji w sprawie powołania tego samego kandydata na to samo stanowisko. Wniosku tego nie podważa fakt, że skarżący nie może dochodzić ponownego ogłoszenia naboru na to stanowisko, gdyż zostało ono w międzyczasie obsadzone poprzez powołanie kandydata będącego osobą trzecią. Interesy osób trzecich oraz interes służby można bowiem uwzględniać przy ocenie skutków, jakie wywrze stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji, przy czym oceny takiej dokonuje się po zbadaniu zgodności z prawem wspomnianej decyzji.

(zob. pkt 37, 38)

Odesłanie:

Trybunał: sprawy połączone 341/85, 251/86, 258/86, 259/86, 262/86, 266/86, 222/87 i 232/87 van der Stijl i Cullington przeciwko Komisji, 28 lutego 1989 r., Rec. s. 511, pkt 18

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑166/04 C przeciwko Komisji, 31 stycznia 2007 r., dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 25 i przytoczone tam orzecznictwo

2.      Instytucja będąca autorem aktu, którego nieważność stwierdzono, powinna zdecydować o środkach niezbędnych do wykonania wyroku stwierdzającego nieważność. Korzystając z powyższych uprawnień dyskrecjonalnych, organ administracji powinien przestrzegać zarówno przepisów prawa wspólnotowego, jak i sentencji oraz uzasadnienia wyroku, który zobowiązany jest wykonać. Bezwzględnie wiążący charakter wyroku sądu wspólnotowego stwierdzającego nieważność obejmuje zarówno sentencję, jak i uzasadnienie stanowiące podstawę tego wyroku. Uzasadnienie wskazuje bowiem, po pierwsze, konkretny przepis uznany za niegodny z prawem, a po drugie, podaje dokładne przyczyny stwierdzenia braku zgodności z prawem w sentencji, i to właśnie uzasadnienie dana instytucja powinna mieć na uwadze, gdy zastępuje uchylony akt. Proces zastępowania takiego aktu może tym samym zostać podjęty dokładnie w tym miejscu, w którym pojawiła się niezgodność z prawem. Stwierdzenie nieważności aktu wspólnotowego niekoniecznie musi mieć więc wpływ na wszystkie czynności przygotowawcze, lecz oznacza, że organ administracji musi uwzględnić moment, w którym pojawiła się niezgodność z prawem, do celów przyjęcia nowego aktu zastępującego akt uchylony.

(zob. pkt 49–53)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 1/54 Francja przeciwko Wysokiej Władzy, 21 grudnia 1954 r., Rec. s. 7, 33; sprawa 14/61 Koninklijke Nederlandsche Hoogovens en Staalfabrieken przeciwko Wysokiej Władzy, 12 lipca 1962 r., Rec. s. 485, 515; sprawy połączone 98/63 R i 99/63 R Erba i Reynier przeciwko Komisji, 13 listopada 1963 r., Rec. s. 551, 555; sprawy połączone 97/86, 99/86, 193/86 i 215/86 Asteris i in. przeciwko Komisji, 26 kwietnia 1988 r., Rec. s. 2181, pkt 27; sprawa C‑415/96 Hiszpania przeciwko Komisji, 12 listopada 1998 r., Rec. s. I‑6993, pkt 31, 32; sprawa C‑310/97 P Komisja przeciwko AssiDomän Kraft Products i in., 14 września 1999 r., Rec. s. I‑5363, pkt 54

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑84/91 Meskens przeciwko Parlamentowi, 8 października 1992 r., Rec. s. II‑2335, pkt 73

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawy połączone F‑44/06 i F‑94/06 C i F przeciwko Komisji, 17 kwietnia 2007 r., dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 33–35

3.      Organowi powołującemu przysługuje szeroki zakres uznania przy porównywaniu osiągnięć kandydatów, w szczególności gdy obsadzeniu podlega bardzo wysokie stanowisko, odpowiadające grupom zaszeregowania A 1 lub A 2. Jednakże z uznania tego należy korzystać przy jak najpełniejszym poszanowaniu wszystkich właściwych unormowań, tj. nie tylko ogłoszenia o naborze, lecz również uregulowań proceduralnych, które organ władzy ewentualnie przyjął w celu wykonywania swoich uprawnień. Tym samym normy mające zastosowanie do postępowania w sprawie powołania również stanowią część ram prawnych, których organ powołujący musi ściśle przestrzegać.

Przed podjęciem ostatecznej decyzji o powołaniu organowi powołującemu należy zapewnić możliwość poznania i samodzielnej oceny czynników, które na każdym etapie postępowania rekrutacyjnego prowadziły, na poszczególnych szczeblach administracji, z którymi się konsultowano, do wydawania przedstawianych mu opinii doradczych.

(zob. pkt 66, 67, 108)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑203/97 Forvass przeciwko Komisji, 6 lipca 1999 r., RecFP s. I‑A‑129, II‑705, pkt 45; sprawa T‑95/01 Coget i in. przeciwko Trybunałowi Obrachunkowemu, 20 września 2001 r., RecFP s. I‑A‑191, II‑879, pkt 113; sprawa T‑158/01 Tilgenkamp przeciwko Komisji, 9 lipca 2002 r., RecFP s. I‑A‑111, II‑595, pkt 50; sprawa T‑73/01 Pappas przeciwko Komitetowi Regionów, 18 września 2003 r., RecFP s. I‑A‑207, II‑1011, pkt 53; sprawa T‑88/04 Tzirani przeciwko Komisji, 4 lipca 2006 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑2‑149, II‑A‑2‑703, pkt 78, 81

4.      Pojęcie nadużycia władzy odnosi się do sytuacji, gdy organ administracji użył swoich uprawnień w celu odmiennym niż ten, w którym uprawnienia te zostały mu przyznane. Decyzja jest wadliwa z powodu nadużycia władzy tylko wtedy, gdy dokładne, obiektywne i spójne przesłanki pozwalają stwierdzić, że została ona przyjęta w celach innych niż wskazane. Nie wystarczy zatem podniesienie pewnych okoliczności na poparcie takich twierdzeń, lecz należy przedstawić dokładne, obiektywne i spójne przesłanki mogące przemawiać za ich prawdziwością lub co najmniej prawdopodobieństwem.

Gdy w decyzji w sprawie powołania stwierdza się brak oczywistego błędu w ocenie organu powołującego, twierdzenie na temat rzekomego nadużycia władzy przez organ powołujący nie może zostać oparte na założeniu, iż porównanie osiągnięć powinno było doprowadzić do odrzucenia powołanego kandydata.

(zob. pkt 159–161)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑274/99 P Connolly przeciwko Komisji, 6 marca 2001 r., Rec. s. I‑1611, pkt 113

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑111/99 Samper przeciwko Parlamentowi, 5 lipca 2000 r., RecFP s. I‑A‑135, II‑611, pkt 64; sprawa T‑103/01 Cwik przeciwko Komisji, 26 listopada 2002 r., RecFP s. I‑A‑229, II‑1137, pkt 28; sprawa T‑282/03 Ceuninck przeciwko Komisji, 10 czerwca 2008 r., dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 48

5.      Zakładając, że na art. 141 ust. 4 WE, dotyczący uprzywilejowania ze względu na płeć, można powoływać się w sporach z instytucjami wspólnotowymi, przepis ten jedynie umożliwia przyznanie kobietom pewnych korzyści, lecz do tego nie zobowiązuje. Wprawdzie Komisja ma na celu zachowanie parytetu w podziale stanowisk między kobiety i mężczyzn oraz podjęła działania i przyjęła strategie sprzyjające obsadzaniu stanowisk kandydatami płci żeńskiej, jednak instrumenty prawne, na których podstawie strategia ta jest wdrażana, nie są wiążące. Kontrola ich przestrzegania przez instytucje nie należy zatem do zadań Sądu do spraw Służby Publicznej. W każdym razie zasada równości szans powinna być stosowana wyłącznie w przypadku równoważnych osiągnięć kandydatów.

(zob. pkt 180–183, 186)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑137/03 Mancini przeciwko Komisji, 3 lutego 2005 r., Zb.Orz.SP s. I‑A‑7, II‑27, pkt 120, 122–124

6.      Zasada ekspektatywy rozwoju kariery zawodowej urzędnika w ramach swojej instytucji znajduje zastosowanie w ustalonej w art. 29 ust. 1 regulaminu pracowniczego kolejności sposobów dokonywania naboru oraz w obowiązku porównania osiągnięć kandydatów. W tym względzie regulamin pracowniczy nie przyznaje jakiegokolwiek roszczenia o awans, nawet urzędnikom, którzy spełniają wszystkie przesłanki do otrzymania awansu. W braku konkretnych argumentów wskazujących na to, że administracja spowodowała powstanie oczekiwań po stronie zainteresowanego odnośnie do stanowiska, o które się ubiegał, nie może on powoływać się na uzasadnione oczekiwanie powołania na to stanowisko.

(zob. pkt 196, 197)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑52/90 Volger przeciwko Parlamentowi, 12 lutego 1992 r., Rec. s. II‑121, pkt 24; ww. sprawa C przeciwko Komisji i przytoczone tam orzecznictwo

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑21/06 Da Silna przeciwko Komisji, 28 czerwca 2007 r., dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo

7.      Jeżeli przywrócenie sytuacji prawnej skarżącego sprzed stwierdzenia nieważności danego aktu przez sąd wspólnotowy wymaga stwierdzenia w konsekwencji nieważności aktów wydanych w następstwie uchylonego aktu, które to akty dotyczą jednak osób trzecich, stwierdza się ich nieważność wyłącznie wtedy, gdy zważywszy między innymi na charakter niezgodnego z prawem działania i interes służby, konsekwencja taka nie jest niewspółmierna.

Zasady proporcjonalności i ochrony uzasadnionych oczekiwań wymagają bowiem pogodzenia interesu skarżącego – ofiary niezgodnego z prawem działania – polegającego na przywróceniu go w jego prawach, z interesami osób trzecich, których sytuacja prawna mogła wzbudzić w nich uzasadnione oczekiwania. Można uznać, iż szereg podejmowanych wskutek postępowania określonego w art. 29 ust. 1 regulaminu pracowniczego czynności, takich jak wpisanie laureata konkursu na listę rezerwy kadrowej, przyznanie awansu urzędnikowi, czy też powołanie urzędnika na stanowisko do obsadzenia, powoduje powstanie sytuacji prawnej, co do której zainteresowana osoba trzecia słusznie może oczekiwać, iż jest ona zgodna z prawem.

(zob. pkt 201)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa C‑119/94 P Coussios przeciwko Komisji, 1 czerwca 1995 r., Rec. s. I‑1439, pkt 24

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑159/96 Wenk przeciwko Komisji, 12 maja 1998 r., RecFP s. I‑A‑193, II‑593, pkt 121; sprawa T‑10/02 Girardot przeciwko Komisji, 31 marca 2004 r., RecFP s. I‑A‑109, II‑483, pkt 85, 86

8.      W celu zapewnienia skuteczności wyroku stwierdzającego nieważność, który nie skutkuje ponownym ogłoszeniem naboru na stanowisko, o które skarżący się ubiegał, sąd wspólnotowy może skorzystać w interesie skarżącego z nieograniczonego prawa orzekania, które przysługuje mu w sporach o charakterze majątkowym, i zasądzić, nawet z urzędu, odszkodowanie od pozwanej instytucji. Może również wezwać wspomnianą instytucję do zapewnienia odpowiedniej ochrony praw skarżącego poprzez znalezienie w jego sprawie sprawiedliwego rozwiązania.

(zob. pkt 214)

Odesłanie:

Trybunał: sprawa 24/79 Oberthür przeciwko Komisji, 5 czerwca 1980 r., Rec. s. 1743, pkt 14

Sąd Pierwszej Instancji: ww. sprawa Girardot przeciwko Komisji, pkt 89

Sąd do spraw Służby Publicznej: sprawa F‑6/07 Suvikas przeciwko Radzie, 8 maja 2008, dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 127

9.      Aby móc przyjąć, że istnieje związek przyczynowy między odrzuceniem kandydatury urzędnika na dane stanowisko a poniesioną przez zainteresowanego szkodą majątkową wynikającą z różnicy w wynagrodzeniu i świadczeniach, do których miałby on prawo, gdyby został powołany, a tymi, które faktycznie otrzymał, należy co do zasady przedstawić dowód bezpośredniego i pewnego związku przyczynowego między niezgodnym z prawem działaniem instytucji wspólnotowej a poniesioną szkodą.

W szczególnym kontekście obsadzenia stanowiska w drodze awansu pewność związku przyczynowego zostaje osiągnięta w sytuacji, gdy niezgodne z prawem działanie instytucji wspólnotowej niewątpliwie pozbawiło daną osobę nie tyle zatrudnienia na danym stanowisku, co do którego zainteresowany nie mógłby nigdy udowodnić roszczenia, lecz poważnej szansy na powołanie, z wynikającą z tego dla zainteresowanego szkodą materialną polegającą na utracie dochodów. Skoro w wysoce prawdopodobny sposób w okolicznościach danego przypadku można przyjąć, że działanie zgodne z prawem spowodowałoby, że dana instytucja wspólnotowa zatrudniłaby pracownika na omawianym stanowisku, pozostająca teoretyczna niepewność co do wyniku właściwie przeprowadzonej procedury nie stanowi przeszkody w naprawieniu rzeczywistej szkody majątkowej, jaką poniósł zainteresowany poprzez odrzucenie jego kandydatury na stanowisko, które miał pełne szanse uzyskać.

(zob. pkt 216–218)

Odesłanie:

Sąd Pierwszej Instancji: sprawa T‑45/01 Sanders i in. przeciwko Komisji, 5 października 2004 r., Zb.Orz. s. II‑3315, pkt 149, 150; sprawa T‑250/04 Combescot przeciwko Komisji, 12 września 2007 r., dotychczas nieopublikowana w Zbiorze, pkt 95, 96