(1)

Transnationale criminele activiteiten vormen een aanzienlijke bedreiging voor de interne veiligheid van de Unie en vereisen een gecoördineerde, gerichte en aangepaste respons. Hoewel de nationale autoriteiten die actief zijn op het terrein, in de frontlinie staan bij de bestrijding van criminaliteit en terrorisme, is optreden op het niveau van de Unie van het allergrootste belang om efficiënte en doeltreffende samenwerking te waarborgen wat de uitwisseling van informatie betreft. Fenomenen als georganiseerde criminaliteit en terrorisme tonen bovendien bij uitstek dat interne en externe veiligheid met elkaar verbonden zijn. Transnationale criminele activiteiten zijn grensoverschrijdend en gaan uit van misdaadorganisaties en terroristische groeperingen die zich bezighouden met allerhande steeds dynamischer en complexer wordende criminele activiteiten. Daarom is er behoefte aan een beter rechtskader om ervoor te zorgen dat de bevoegde rechtshandhavingsinstanties strafbare feiten efficiënter kunnen voorkomen, opsporen en onderzoeken.

(2)

Voor de ontwikkeling van een ruimte van vrijheid, veiligheid en recht, die wordt gekenmerkt door het ontbreken van controles aan de binnengrenzen, is het van cruciaal belang dat de bevoegde rechtshandhavingsinstanties in de ene lidstaat, in het kader van het toepasselijke Unierecht en nationale recht, de mogelijkheid hebben om gelijkwaardige toegang te krijgen tot de informatie die beschikbaar is voor hun collega’s in een andere lidstaat. De bevoegde rechtshandhavingsinstanties moeten in dat opzicht in de hele Unie doeltreffend samenwerken. Daarom is politiële samenwerking inzake de uitwisseling van relevante informatie met het oog op het voorkomen, opsporen of onderzoeken van strafbare feiten een essentieel onderdeel van de maatregelen die aan de basis liggen van de openbare veiligheid in een door onderlinge afhankelijkheid gekenmerkte ruimte zonder controles aan de binnengrenzen. De uitwisseling van informatie over criminaliteit en criminele activiteiten, waaronder terrorisme, draagt bij tot de algemene doelstelling de veiligheid van natuurlijke personen te beschermen en gewichtige, wettelijk beschermde belangen van rechtspersonen veilig te stellen.

(3)

De meeste misdaadorganisaties zijn in meer dan drie landen aanwezig en bestaan uit leden met verschillende nationaliteiten die zich bezighouden met diverse criminele activiteiten. De structuur van misdaadorganisaties is steeds beter ontwikkeld en omvat sterke en efficiënte communicatiesystemen en samenwerking tussen hun leden over de grenzen heen.

(4)

Om grensoverschrijdende criminaliteit doeltreffend te bestrijden, is het van het grootste belang dat bevoegde rechtshandhavingsinstanties snel informatie uitwisselen en op operationeel vlak met elkaar samenwerken. Hoewel de grensoverschrijdende samenwerking tussen de bevoegde rechtshandhavingsinstanties de afgelopen jaren is verbeterd, bestaan er nog altijd bepaalde praktische en juridische hindernissen. In dat verband zal Aanbeveling (EU) 2022/915 van de Raad (2) de lidstaten helpen de grensoverschrijdende operationele samenwerking verder te versterken.

(5)

Sommige lidstaten hebben proefprojecten opgezet om de grensoverschrijdende samenwerking te versterken, bijvoorbeeld door politiefunctionarissen uit aangrenzende lidstaten gezamenlijk in grensgebieden te laten patrouilleren. Een aantal lidstaten heeft ook bilaterale of zelfs multilaterale overeenkomsten gesloten om de grensoverschrijdende samenwerking, waaronder de uitwisseling van informatie, te versterken. Deze richtlijn beperkt die mogelijkheden niet, mits de in dergelijke overeenkomsten vervatte regels inzake de uitwisseling van informatie verenigbaar zijn met deze richtlijn waar deze van toepassing is. De lidstaten worden er daarentegen toe aangespoord optimale werkmethoden en uit dergelijke proefprojecten en overeenkomsten getrokken lessen uit te wisselen en in dat verband gebruik te maken van de beschikbare financiering van de Unie, met name uit het bij Verordening (EU) 2021/1149 van het Europees Parlement en de Raad (3) opgerichte Fonds voor interne veiligheid.

(6)

De uitwisseling van informatie tussen de lidstaten met het oog op het voorkomen en opsporen van strafbare feiten is geregeld bij de op 19 juni 1990 vastgestelde Overeenkomst ter uitvoering van het op 14 juni 1985 te Schengen gesloten akkoord (4) (de “Schengenuitvoeringsovereenkomst”), en met name de artikelen 39 en 46 van die overeenkomst. Bij Kaderbesluit 2006/960/JBZ van de Raad (5) zijn die bepalingen gedeeltelijk vervangen en zijn nieuwe regels ingevoerd voor de uitwisseling van informatie en inlichtingen tussen bevoegde rechtshandhavingsautoriteiten.

(7)

Uit evaluaties, onder meer uit hoofde van Verordening (EU) nr. 1053/2013 van de Raad (6) uitgevoerde evaluaties, is gebleken dat Kaderbesluit 2006/960/JBZ niet duidelijk genoeg is en niet zorgt voor een adequate en snelle uitwisseling van relevante informatie tussen de lidstaten. Uit evaluaties is ook gebleken dat dat kaderbesluit in de praktijk nauwelijks wordt gebruikt, onder meer omdat bij de praktische toepassing onduidelijkheid bestaat over de afbakening van het toepassingsgebied van de Schengenuitvoeringsovereenkomst en het toepassingsgebied van het kaderbesluit.

(8)

Daarom moet het huidige rechtskader worden geactualiseerd om discrepanties weg te werken en duidelijke, geharmoniseerde regels vast te stellen, teneinde een adequate en snelle uitwisseling van informatie tussen de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van de verschillende lidstaten te faciliteren en te waarborgen, en de bevoegde rechtshandhavingsinstanties in staat te stellen zich aan te passen aan de snel veranderende en uitdijende aard van de georganiseerde criminaliteit, onder meer in de context van de globalisering en digitalisering van de maatschappij.

(9)

Met name moet deze richtlijn betrekking hebben op de uitwisseling van informatie met het oog op het voorkomen, opsporen of onderzoeken van strafbare feiten en daardoor de artikelen 39 en 46 van de Schengenuitvoeringsovereenkomst, voor zover die betrekking hebben op dergelijke uitwisselingen van informatie, volledig vervangen en de nodige rechtszekerheid bieden. De regels in kwestie moeten bovendien worden vereenvoudigd en verduidelijkt om de daadwerkelijke toepassing ervan in de praktijk te faciliteren.

(10)

Er moeten geharmoniseerde regels worden vastgesteld voor de transversale aspecten van de uitwisseling van informatie tussen de lidstaten uit hoofde van deze richtlijn in de verschillende fasen van een onderzoek, van de fase van het verzamelen van criminele inlichtingen tot de fase van het strafrechtelijk onderzoek. Die regels moeten de uitwisseling van informatie omvatten via centra voor politiële en douanesamenwerking die op basis van bilaterale of multilaterale regelingen tussen twee of meer lidstaten zijn opgezet met het oog op het voorkomen, opsporen of onderzoeken van strafbare feiten. Die regels mogen echter geen betrekking hebben op de bilaterale uitwisseling van informatie met derde landen. De in deze richtlijn neergelegde regels mogen geen afbreuk doen aan de toepassing van de regels van het Unierecht inzake specifieke systemen of kaders voor dergelijke uitwisselingen, zoals Verordeningen (EU) 2016/794 (7), (EU) 2018/1860 (8), (EU) 2018/1861 (9) en (EU) 2018/1862 (10) van het Europees Parlement en de Raad, Richtlijnen (EU) 2016/681 (11) en (EU) 2019/1153 (12) van het Europees Parlement en de Raad en Besluiten 2008/615/JBZ (13) en 2008/616/JBZ (14) van de Raad.

(11)

“Strafbaar feit” is een autonoom Unierechtelijk begrip zoals uitgelegd door het Hof van Justitie van de Europese Unie. Voor de toepassing van deze richtlijn moet, in het belang van een doeltreffende bestrijding van criminaliteit, onder “strafbaar feit” elke gedraging worden verstaan die strafbaar is uit hoofde van het strafrecht van de lidstaat die informatie ontvangt, hetzij ingevolge een verzoek, hetzij ingevolge een verstrekking van informatie op eigen initiatief overeenkomstig deze richtlijn, ongeacht de sanctie die in die lidstaat kan worden opgelegd en ongeacht of de gedraging ook strafbaar is volgens het strafrecht van de lidstaat die informatie verstrekt, onverminderd de in deze richtlijn vastgestelde gronden voor afwijzing van verzoeken om informatie.

(12)

Deze richtlijn laat de overeenkomst die is opgesteld op basis van artikel K.3 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, inzake wederzijdse bijstand en samenwerking tussen de douaneadministraties (15) (Napels II), onverlet.

(13)

Aangezien deze richtlijn niet van toepassing is op de verwerking van informatie in het kader van een activiteit die buiten het toepassingsgebied van het Unierecht valt, vallen activiteiten met betrekking tot de nationale veiligheid niet binnen het toepassingsgebied van deze richtlijn.

(14)

Deze richtlijn is niet van toepassing op het verstrekken en gebruiken van informatie als bewijsmateriaal in gerechtelijke procedures. Deze richtlijn mag met name niet zo worden begrepen dat ze voorziet in een recht om de overeenkomstig deze richtlijn verstrekte informatie als bewijsmateriaal te gebruiken, en doet derhalve geen afbreuk aan in het toepasselijke recht vastgestelde vereisten voor het verkrijgen van de toestemming van de lidstaat die de informatie met het oog op dat gebruik verstrekt. Deze richtlijn doet geen afbreuk aan rechtshandelingen van de Unie inzake bewijsmateriaal, zoals een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende het Europees bevel tot verstrekking en het Europees bevel tot bewaring van elektronisch bewijsmateriaal in strafprocedures en tot uitvoering van vrijheidsstraffen na strafprocedures, Richtlijn 2014/41/EU van het Europees Parlement en de Raad (16) en een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot vaststelling van geharmoniseerde regels inzake de aanwijzing van aangewezen vestigingen en van wettelijke vertegenwoordigers ten behoeve van de verzameling van elektronisch bewijsmateriaal in strafprocedures. Hoewel zij daartoe uit hoofde van deze richtlijn niet verplicht zijn, moet het de lidstaten die uit hoofde van deze richtlijn informatie verstrekken, derhalve worden toegestaan om, op het tijdstip van het verstrekken van de informatie of daarna, toestemming te geven voor het gebruik van die informatie als bewijsmateriaal in gerechtelijke procedures, onder meer, indien het nationale recht zulks vereist, door gebruik te maken van instrumenten inzake justitiële samenwerking die van kracht zijn tussen de lidstaten.

(15)

De informatie-uitwisseling uit hoofde van deze richtlijn moet vijf algemene beginselen in acht nemen, met name de beginselen van beschikbaarheid, gelijkwaardige toegang, vertrouwelijkheid, gegevenseigendom en gegevensbetrouwbaarheid. Hoewel die beginselen de meer specifieke bepalingen van deze richtlijn onverlet laten, moeten ze waar relevant als leidraad dienen voor de interpretatie en toepassing van deze richtlijn. Ten eerste moet het beschikbaarheidsbeginsel zo worden opgevat dat relevante informatie die beschikbaar is voor het centrale contactpunt of de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van een lidstaat, ook zo veel mogelijk beschikbaar moet zijn voor het centrale contactpunt of de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van andere lidstaten. Dat beginsel mag echter geen afbreuk doen aan de toepassing, mits gerechtvaardigd, van specifieke bepalingen van deze richtlijn die de beschikbaarheid van informatie beperken, zoals die betreffende de gronden voor afwijzing van verzoeken om informatie en betreffende rechterlijke toestemmingen, of van de verplichting om voor het delen van de informatie de toestemming te krijgen van de lidstaat die of het derde land dat ze oorspronkelijk heeft verstrekt. Ten tweede moeten de lidstaten, op grond van het beginsel van gelijkwaardige toegang, ervoor zorgen dat, onder voorbehoud van de specifiekere bepalingen van deze richtlijn, het centrale contactpunt en de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van andere lidstaten in wezen op dezelfde manier — en dus niet volgens strengere of minder strenge voorwaarden — toegang tot relevante informatie hebben als hun eigen centrale contactpunt en bevoegde rechtshandhavingsinstanties. Ten derde verplicht het vertrouwelijkheidsbeginsel de lidstaten elkaars nationale regels inzake vertrouwelijkheid in acht te nemen bij de behandeling van als vertrouwelijk aangemerkte informatie die aan hun centrale contactpunt of aan hun bevoegde rechtshandhavingsinstanties wordt verstrekt, door een vergelijkbaar niveau van vertrouwelijkheid te waarborgen overeenkomstig de in het nationale recht vastgestelde regels inzake vertrouwelijkheid. Ten vierde mag, op grond van het beginsel van gegevenseigendom, informatie die oorspronkelijk van een andere lidstaat of van een derde land is verkregen, alleen worden verstrekt met toestemming van die lidstaat of dat derde land en in overeenstemming met de door die lidstaat of dat derde land opgelegde voorwaarden. Ten vijfde moeten, op grond van het beginsel van gegevensbetrouwbaarheid, persoonsgegevens die onjuist, onvolledig of niet meer actueel bevonden worden, worden gewist of gerectificeerd, of moet de verwerking van die gegevens worden beperkt, naargelang het geval, en moet elke ontvanger van die gegevens onverwijld in kennis worden gesteld.

(16)

Om een adequate en snelle uitwisseling van informatie tussen de lidstaten te faciliteren en te waarborgen, moet deze richtlijn de lidstaten de mogelijkheid bieden om informatie te verkrijgen door bij het centrale contactpunt van andere lidstaten een verzoek om informatie in te dienen overeenkomstig duidelijke, vereenvoudigde en geharmoniseerde voorschriften. Wat de inhoud van verzoeken om informatie betreft, moet in deze richtlijn met name uitvoerig, voldoende gedetailleerd en zo nodig op basis van een beoordeling per geval gespecificeerd worden in welke omstandigheden verzoeken om informatie als urgent beschouwd moeten worden, welke gegevens ze ten minste moeten bevatten en in welke taal ze ingediend moeten worden.

(17)

Hoewel het centrale contactpunt van elke lidstaat in elk geval de mogelijkheid moet hebben om verzoeken om informatie in te dienen bij het centrale contactpunt van een andere lidstaat, moeten de lidstaten met het oog op de flexibiliteit bovendien sommige van hun bevoegde rechtshandhavingsinstanties die mogelijk betrokken zijn bij de Europese samenwerking, kunnen aanwijzen als aangewezen rechtshandhavingsinstanties met het oog op de indiening van dergelijke verzoeken bij de centrale contactpunten van andere lidstaten. Elke lidstaat moet bij de Commissie een lijst van zijn aangewezen rechtshandhavingsinstanties indienen. De lidstaten moeten de Commissie in kennis stellen van latere wijzigingen van die lijst. De Commissie moet de lijsten online publiceren. Om hun coördinerende taken uit hoofde van deze richtlijn te kunnen vervullen, is het nodig dat het centrale contactpunt van een lidstaat die besluit sommige van haar bevoegde rechtshandhavingsinstanties de mogelijkheid te geven om verzoeken om informatie in te dienen bij de centrale contactpunten van andere lidstaten, door die lidstaat via een cc-bericht in kennis wordt gesteld van verzoeken om informatie die door die rechtshandhavingsinstanties worden verzonden, alsook van daaraan gerelateerde communicatie. De lidstaten moeten ernaar streven ongerechtvaardigde duplicatie van persoonsgegevens tot een strikt minimum te beperken.

(18)

Met het oog op de snelle behandeling van de verzoeken om informatie die bij een centraal contactpunt worden ingediend, moeten termijnen worden bepaald. Termijnen moeten duidelijk en evenredig zijn en rekening houden met de vraag of het verzoek als urgent moet worden beschouwd en of het betrekking heeft op direct toegankelijke informatie of indirect toegankelijke informatie. Om de nakoming van de termijnen te waarborgen en in objectief gerechtvaardigde gevallen toch een zekere mate van flexibiliteit toe te laten, mag het alleen bij uitzondering mogelijk zijn van die termijnen af te wijken wanneer en voor zover de bevoegde rechterlijke instantie van de aangezochte lidstaat meer tijd nodig heeft om te beslissen over het verlenen van de vereiste rechterlijke toestemming, bijvoorbeeld vanwege de brede werkingssfeer of de complexiteit van de kwesties die samenhangen met het verzoek om informatie. Om er zo veel mogelijk voor te zorgen dat tijdskritische mogelijkheden om in specifieke gevallen actie te ondernemen niet worden gemist, moet de aangezochte lidstaat alle gevraagde informatie verstrekken zodra die in het bezit is van het centrale contactpunt, zelfs wanneer die informatie niet de enige beschikbare informatie is die relevant is voor het verzoek. De rest van de gevraagde informatie moet daarna, zodra die in het bezit is van het centrale contactpunt, worden verstrekt.

(19)

De centrale contactpunten moeten beoordelen of de gevraagde informatie noodzakelijk is voor, en in verhouding staat tot, het verwezenlijken van de doelstellingen van deze richtlijn en of de toelichting van de objectieve redenen voor het verzoek voldoende duidelijk en gedetailleerd is om zodoende ongerechtvaardigde informatieverstrekking of de verstrekking van onevenredige hoeveelheden informatie te voorkomen.

(20)

In uitzonderlijke gevallen kan het wellicht objectief gerechtvaardigd zijn dat een lidstaat een verzoek om informatie dat bij zijn centraal contactpunt is ingediend, afwijst. Om de doeltreffende werking van het bij deze richtlijn ingestelde systeem te waarborgen met volledige inachtneming van de rechtsstaat, moeten die gevallen omstandig worden gespecificeerd en restrictief worden geïnterpreteerd. De in deze richtlijn vastgestelde regels leggen echter sterk de nadruk op de beginselen van noodzakelijkheid en evenredigheid, waardoor waarborgen worden geboden tegen misbruik van verzoeken om informatie, inclusief wanneer dat zou leiden tot kennelijke schendingen van de grondrechten. Als uitdrukking van hun algemene zorgvuldigheid moeten de lidstaten daarom altijd nagaan of de bij hen uit hoofde van deze richtlijn ingediende verzoeken in overeenstemming zijn met de beginselen van noodzakelijkheid en evenredigheid, en moeten zij verzoeken die zij niet-conform achten, afwijzen. Indien de redenen voor afwijzing van het verzoek slechts betrekking hebben op delen van de gevraagde informatie, moet de resterende informatie binnen de in deze richtlijn gestelde termijnen worden verstrekt. Om onnodige afwijzingen van verzoeken om informatie te voorkomen, moet het centrale contactpunt of de aangewezen rechtshandhavingsinstantie van de verzoekende lidstaat, naargelang het geval, op verzoek verduidelijking of nadere toelichting verstrekken die nodig is om het verzoek om informatie te behandelen. De toepasselijke termijnen moeten worden geschorst vanaf het moment waarop het centrale contactpunt of, in voorkomend geval, de aangewezen rechtshandhavingsinstantie van de verzoekende lidstaat het verzoek om verduidelijking of nadere toelichting ontvangt. Het mag echter alleen mogelijk zijn om verduidelijking of nadere toelichting te vragen wanneer de verduidelijking of nadere toelichting objectief noodzakelijk en evenredig is, in die zin dat het verzoek om informatie daarzonder om een van de in deze richtlijn genoemde redenen moet worden afgewezen. In het belang van doeltreffende samenwerking moet het ook in andere situaties mogelijk blijven om de nodige verduidelijking of nadere toelichting te vragen, zonder dat de termijnen daardoor worden geschorst.

(21)

Om de nodige flexibiliteit te bieden in het licht van mogelijk veranderende operationele behoeften, moet deze richtlijn voorzien in twee andere methoden om informatie uit te wisselen, naast de indiening van verzoeken om informatie bij de centrale contactpunten. De eerste is de spontane verstrekking van informatie door een centraal contactpunt of door een bevoegde rechtshandhavingsinstantie aan het centrale contactpunt of een bevoegde rechtshandhavingsinstantie van een andere lidstaat, zonder voorafgaand verzoek, dat wil zeggen de verstrekking van informatie op eigen initiatief. De tweede is het verstrekken van informatie naar aanleiding van een verzoek om informatie dat door een centraal contactpunt of door een bevoegde rechtshandhavingsinstantie direct bij een bevoegde rechtshandhavingsinstantie van een andere lidstaat wordt ingediend. Voor beide methoden om informatie uit te wisselen worden in deze richtlijn slechts een beperkt aantal minimumvereisten vastgesteld, met name inzake de kennisgeving aan de desbetreffende centrale contactpunten en, wat het verstrekken van informatie op eigen initiatief betreft, inzake de situaties waarin informatie moet worden verstrekt en de taal die moet worden gebruikt. Die vereisten moeten ook van toepassing zijn op situaties waarin een bevoegde rechtshandhavingsinstantie informatie verstrekt aan het centrale contactpunt van haar eigen lidstaat om die informatie aan een andere lidstaat te verstrekken, bijvoorbeeld wanneer het nodig is te voldoen aan de voorschriften van deze richtlijn inzake de taal die moet worden gebruikt bij het verstrekken van informatie.

(22)

Het vereiste dat een rechterlijke instantie vooraf toestemming voor de informatieverstrekking moet geven, is, indien het nationaal recht in dat vereiste voorziet, een belangrijke waarborg die moet worden geëerbiedigd. De rechtsstelsels van de lidstaten verschillen echter op dat punt en deze richtlijn mag niet zo worden opgevat dat ze afbreuk doet aan de nationaalrechtelijke regels en voorwaarden betreffende voorafgaande rechterlijke toestemmingen, buiten het feit dat ze vereist dat uitwisselingen binnen lidstaten en uitwisselingen tussen lidstaten gelijkwaardig worden behandeld, zowel inhoudelijk als procedureel. Om vertragingen en complicaties als gevolg van de toepassing van een dergelijke verplichting tot een minimum te beperken, moet het centrale contactpunt of moeten de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van de lidstaat van de bevoegde rechterlijke instantie, naargelang het geval, alle praktische en juridische stappen ondernemen — in voorkomend geval in samenwerking met het centrale contactpunt of de aangewezen rechtshandhavingsinstantie van de verzoekende lidstaat — om zo spoedig mogelijk de rechterlijke toestemming te verkrijgen. Hoewel de rechtsgrondslag van deze richtlijn beperkt is tot samenwerking op het gebied van rechtshandhaving uit hoofde van artikel 87, lid 2, punt a), van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), kan deze richtlijn wellicht relevant zijn voor justitiële autoriteiten.

(23)

Het is van bijzonder belang dat bij elke informatie-uitwisseling uit hoofde van deze richtlijn de bescherming van persoonsgegevens overeenkomstig het recht van de Unie wordt gewaarborgd. Daartoe moet de verwerking van persoonsgegevens door een centraal contactpunt of een bevoegde rechtshandhavingsinstantie uit hoofde van deze richtlijn verlopen in volledige overeenstemming met Richtlijn (EU) 2016/680 van het Europees Parlement en de Raad (17). Op grond van Verordening (EU) 2016/794 moet het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol) gegevens verwerken overeenkomstig de daarin vastgestelde regels. Deze richtlijn laat die richtlijn en die verordening onverlet. In het bijzonder moet worden gespecificeerd dat de uitwisseling van persoonsgegevens door centrale contactpunten en bevoegde rechtshandhavingsinstanties beperkt wordt tot de in deel B van bijlage II bij Verordening (EU) 2016/794 opgenomen categorieën persoonsgegevens per categorie betrokkenen. Daarbij moet een duidelijk onderscheid worden gemaakt tussen gegevens die betrekking hebben op verdachten en gegevens die betrekking hebben op getuigen, slachtoffers of mensen die tot andere groepen behoren, waarvoor strengere beperkingen gelden. Voorts moeten die persoonsgegevens zo veel mogelijk worden onderscheiden naar nauwkeurigheid en betrouwbaarheid. Om de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid te waarborgen, moeten feiten worden onderscheiden van persoonlijke beoordelingen. De centrale contactpunten of, in voorkomend geval, de bevoegde rechtshandhavingsinstanties moeten verzoeken om informatie uit hoofde van deze richtlijn zo snel mogelijk verwerken om de nauwkeurigheid en betrouwbaarheid van persoonsgegevens te waarborgen, onnodige duplicatie van gegevens te voorkomen en het risico te beperken dat gegevens verouderd raken of niet meer voor hen beschikbaar zijn. Persoonsgegevens die onjuist blijken te zijn, moeten worden gerectificeerd of gewist of de verwerking ervan moet onverwijld worden beperkt.

(24)

Met het oog op een adequate en snelle informatieverstrekking door centrale contactpunten, hetzij op verzoek, hetzij op eigen initiatief, is het belangrijk dat de bevoegde rechtshandhavingsinstanties elkaar begrijpen. Alle uitwisselingen van informatie, met inbegrip van het verstrekken van gevraagde informatie, afwijzingen van verzoeken om informatie, met inbegrip van de redenen voor dergelijke afwijzingen, en, in voorkomend geval, verzoeken om verduidelijking of nadere toelichting en de verstrekking van verduidelijking of nadere toelichting met betrekking tot een specifiek verzoek, moeten worden toegezonden in de taal waarin dat verzoek is ingediend. Om vertragingen bij de verstrekking van gevraagde informatie als gevolg van taalbarrières te voorkomen en de vertaalkosten te beperken, moeten de lidstaten daarom een lijst opstellen van een of meer talen waarin hun centrale contactpunt kan worden benaderd en waarin het kan communiceren. Aangezien het Engels een taal is die in de praktijk algemeen wordt begrepen en gebruikt met betrekking tot samenwerking op het gebied van rechtshandhaving binnen de Unie, moet het in die lijst worden opgenomen. De lidstaten moeten die lijst en eventuele bijwerkingen ervan aan de Commissie verstrekken. De Commissie moet online een compilatie van die lijsten publiceren.

(25)

Om de veiligheid en beveiliging van de Europese burgers te waarborgen, is het van essentieel belang dat Europol over de nodige informatie beschikt om zijn rol als EU-informatiecentrum over criminaliteit ter ondersteuning van de bevoegde rechtshandhavingsinstanties te vervullen. Daarom moet bij de uitwisseling van informatie tussen de lidstaten, ongeacht of die wordt uitgewisseld ingevolge een bij een centraal contactpunt of een bevoegde rechtshandhavingsinstantie ingediend verzoek om informatie, dan wel of de informatie op eigen initiatief door een centraal contactpunt of een bevoegde rechtshandhavingsinstantie wordt verstrekt, per geval worden beoordeeld of een kopie van het uit hoofde van deze richtlijn ingediende verzoek om informatie of van de uit hoofde van deze richtlijn uitgewisselde informatie aan Europol moet worden toegezonden overeenkomstig artikel 7, lid 6, van Verordening (EU) 2016/794 wanneer het een strafbaar feit betreft dat binnen de werkingssfeer van de doelstellingen van Europol valt. Dergelijke beoordelingen moeten, wat de reikwijdte van het strafbare feit betreft, gebaseerd zijn op de doelstellingen van Europol zoals uiteengezet in Verordening (EU) 2016/794. De lidstaten mogen niet worden verplicht een kopie van het verzoek om informatie of van de uitgewisselde informatie aan Europol toe te zenden indien dat in strijd zou zijn met de wezenlijke belangen van de veiligheid van de betrokken lidstaat, indien dat het welslagen van een lopend onderzoek of de veiligheid van een persoon in gevaar zou brengen of indien de lidstaten informatie over organisaties of specifieke inlichtingenactiviteiten op het gebied van de nationale veiligheid openbaar zouden maken. Bovendien mag, in overeenstemming met het beginsel van gegevenseigendom en onverminderd de in Verordening (EU) 2016/794 neergelegde verplichting tot vaststelling van het doel van en de beperkingen op de verwerking van informatie door Europol, informatie die oorspronkelijk van een andere lidstaat of een derde land is verkregen, alleen aan Europol worden verstrekt indien die lidstaat of dat derde land daarmee heeft ingestemd. De lidstaten moeten ervoor zorgen dat het personeel van hun centrale contactpunt en bevoegde rechtshandhavingsinstanties goed wordt ondersteund en opgeleid, zodat snel en nauwkeurig kan worden vastgesteld welke uit hoofde van deze richtlijn uitgewisselde informatie onder het mandaat van Europol valt en noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de doelstellingen ervan.

(26)

Het probleem van het overaanbod aan communicatiekanalen voor de doorgifte van informatie op het gebied van rechtshandhaving tussen de lidstaten belemmert de adequate en snelle uitwisseling van dergelijke informatie en vergroot de risico’s met betrekking tot de veiligheid van persoonsgegevens, en moet daarom worden aangepakt. Met het oog daarop moet het gebruik van de overeenkomstig Verordening (EU) 2016/794 door Europol beheerde en ontwikkelde applicatie voor veilige informatie-uitwisseling (Secure Information Exchange Network Application — Siena) verplicht worden gesteld voor de doorgifte van alle informatie en communicatie uit hoofde van deze richtlijn, waaronder de verzending van verzoeken om informatie naar centrale contactpunten en direct naar bevoegde rechtshandhavingsinstanties, de verstrekking van informatie ingevolge dergelijke verzoeken en de verstrekking van informatie door centrale contactpunten en bevoegde rechtshandhavingsinstanties op eigen initiatief, communicatie over afwijzingen van verzoeken om informatie, verduidelijking en nadere toelichting, en de verzending van een kopie van verzoeken om informatie of informatie aan centrale contactpunten en Europol. Daartoe moeten alle centrale contactpunten, en alle bevoegde rechtshandhavingsinstanties die bij uitwisselingen van informatie betrokken kunnen zijn, direct met Siena verbonden zijn. Om eerstelijnsfunctionarissen, zoals politiefunctionarissen die bij grootschalige politieacties betrokken zijn, Siena te laten gebruiken, moet de applicatie waar passend ook op mobiele toestellen werken. In dat verband moet worden voorzien in een korte overgangsperiode zodat Siena volledig kan worden uitgerold, aangezien de uitrol een wijziging van de huidige regelingen in bepaalde lidstaten met zich meebrengt en de opleiding van dat personeel vereist. Om rekening te houden met de operationele realiteit en om een goede samenwerking tussen de bevoegde rechtshandhavingsinstanties niet te belemmeren, moeten de lidstaten hun centrale contactpunt of hun bevoegde rechtshandhavingsinstanties in een beperkt aantal gerechtvaardigde situaties kunnen toestaan een ander beveiligd communicatiekanaal te gebruiken. Wanneer de lidstaten hun centrale contactpunt of hun bevoegde rechtshandhavingsinstanties toestaan om een ander communicatiekanaal te gebruiken vanwege de urgentie van het verzoek om informatie, moeten zij, waar dat mogelijk is en strookt met de operationele behoeften, Siena opnieuw gebruiken nadat de situatie niet langer dringend is. Het gebruik van Siena mag niet verplicht zijn voor de interne uitwisseling van informatie binnen een lidstaat.

(27)

Om de informatiestromen te vereenvoudigen, te faciliteren en beter te beheren, moet elke lidstaat een centraal contactpunt oprichten of aanwijzen. De centrale contactpunten moeten bevoegd zijn om de uitwisseling van informatie uit hoofde van deze richtlijn te coördineren en te faciliteren. Elke lidstaat moet de Commissie in kennis stellen van de oprichting of aanwijzing van zijn centrale contactpunt, en van elke wijziging met betrekking tot zijn centrale contactpunt. De Commissie moet die kennisgevingen en eventuele actualiseringen daarvan publiceren. De centrale contactpunten moeten met name helpen belemmeringen voor informatiestromen als gevolg van de versnippering van de wijze waarop de bevoegde rechtshandhavingsinstanties met elkaar communiceren, te beperken in het licht van de toenemende noodzaak om grensoverschrijdende criminaliteit, zoals drugshandel, cybercriminaliteit, mensenhandel en terrorisme, gezamenlijk aan te pakken. De centrale contactpunten moeten een aantal specifieke minimumtaken toegewezen krijgen en over bepaalde minimumcapaciteiten beschikken, zodat zij hun coördinerende taken in verband met de grensoverschrijdende uitwisseling van informatie voor rechtshandhavingsdoeleinden uit hoofde van deze richtlijn doeltreffend kunnen vervullen.

(28)

De centrale contactpunten moeten toegang hebben tot alle informatie die in hun lidstaat beschikbaar is, onder meer via gebruiksvriendelijke toegang tot alle relevante databanken en platforms op Unie- en internationaal niveau, overeenkomstig de regelingen in het toepasselijke Unie- en nationale recht. Om aan de vereisten van deze richtlijn te voldoen, met name wat de termijnen betreft, moeten de centrale contactpunten toereikende middelen krijgen wat begroting en personeel betreft, waaronder adequate vertaalcapaciteit, en moeten zij de klok rond werken. In dat verband zou een frontdesk die inkomende verzoeken om informatie kan screenen, verwerken en kanaliseren, de centrale contactpunten efficiënter en doeltreffender kunnen maken. De centrale contactpunten moeten ook te allen tijde een beroep kunnen doen op rechterlijke instanties die bevoegd zijn om de nodige rechterlijke toestemmingen te verlenen. Praktisch gezien kan dat bijvoorbeeld worden georganiseerd door ervoor te zorgen dat die rechterlijke instanties fysiek aanwezig zijn in de gebouwen van het centrale contactpunt, of functioneel beschikbaar zijn, hetzij in de gebouwen van het centrale contactpunt, hetzij direct op oproepbasis.

(29)

Om hun coördinerende taken uit hoofde van deze richtlijn doeltreffend te vervullen, moeten de centrale contactpunten bestaan uit personeelsleden van de bevoegde rechtshandhavingsinstanties waarvan de inbreng noodzakelijk is om de informatie-uitwisseling uit hoofde van deze richtlijn adequaat en snel te laten verlopen. Het is aan elke lidstaat om te beslissen hoe het centrale contactpunt met het oog op dat vereiste moet worden georganiseerd en samengesteld, waarbij politie-, douane- en andere bevoegde rechtshandhavingsinstanties die verantwoordelijk zijn voor het voorkomen, opsporen of onderzoeken van strafbare feiten, en mogelijke contactpersonen bij regionale en bilaterale verbindingsbureaus, zoals verbindingsofficieren en attachés die gedetacheerd zijn in andere lidstaten of bij relevante rechtshandhavingsinstanties van de Unie, zoals Europol, in de centrale contactpunten vertegenwoordigd kunnen zijn. Wie met het oog op doeltreffende coördinatie echter in elk geval zitting moeten hebben in de centrale contactpunten, zijn vertegenwoordigers van de nationale Europol-eenheid, het Sirene-bureau en het nationale centrale bureau van Interpol, zoals opgericht krachtens de desbetreffende rechtshandeling van de Unie of internationale overeenkomst en niettegenstaande het feit dat deze richtlijn niet van toepassing is op de informatie-uitwisseling die specifiek door die rechtshandelingen van de Unie wordt geregeld.

(30)

Met het oog op de specifieke vereisten van grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van rechtshandhaving, met inbegrip van de behandeling van gevoelige informatie in dat verband, is het van essentieel belang dat de personeelsleden van de centrale contactpunten en de bevoegde rechtshandhavingsinstanties over de nodige kennis en vaardigheden beschikken om hun taken uit hoofde van deze richtlijn rechtmatig, efficiënt en doeltreffend uit te voeren. De personeelsleden van de centrale contactpunten moeten met name de kans krijgen en worden aangemoedigd om deel te nemen aan passende en regelmatige opleidingscursussen op Unie- en nationaal niveau die aan hun professionele behoeften en specifieke achtergrond beantwoorden en die hun voor de toepassing van de voorschriften van deze richtlijn benodigde contacten met de centrale contactpunten en de bevoegde rechtshandhavingsinstanties van andere lidstaten faciliteren. In dat verband moet bijzondere aandacht worden besteed aan het juiste gebruik van gegevensverwerkingsinstrumenten en IT-systemen, aan het doorgeven van kennis over de relevante rechtskaders van de Unie en de lidstaten op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, met bijzondere aandacht voor de bescherming van persoonsgegevens, samenwerking op het gebied van rechtshandhaving en de behandeling van vertrouwelijke informatie, en aan de talen waarin de betrokken lidstaat heeft aangegeven dat zijn centrale contactpunt informatie kan uitwisselen, teneinde taalbarrières te helpen overwinnen. Voor het verstrekken van de opleiding moeten de lidstaten waar passend ook gebruikmaken van de opleidingscursussen en relevante instrumenten die worden aangeboden door het bij Verordening (EU) 2015/2219 van het Europees Parlement en de Raad (18) opgerichte Agentschap van de Europese Unie voor opleiding op het gebied van rechtshandhaving (Cepol), de mogelijkheid overwegen om de personeelsleden een week bij Europol te laten doorbrengen, en gebruikmaken van het relevante aanbod in het kader van programma’s en projecten die uit de Uniebegroting worden gefinancierd, zoals het uitwisselingsprogramma van Cepol.

(31)

Naast technische vaardigheden en juridische kennis zijn wederzijds vertrouwen en gemeenschappelijke opvattingen voorwaarden voor efficiënte en doeltreffende grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van rechtshandhaving uit hoofde van deze richtlijn. Via gezamenlijke operaties verworven persoonlijke contacten en het delen van deskundigheid faciliteren het opbouwen van vertrouwen en de ontwikkeling van een gemeenschappelijke politiecultuur in de Unie. De lidstaten moeten ook gezamenlijke opleidingscursussen en personeelsuitwisselingen overwegen die gericht zijn op de overdracht van kennis over de werkmethoden, onderzoeksbenaderingen en organisatiestructuren van bevoegde rechtshandhavingsinstanties in andere lidstaten.

(32)

Om de deelname aan opleidingscursussen voor het personeel van de centrale contactpunten en de bevoegde rechtshandhavingsinstanties te vergroten, kunnen de lidstaten ook specifieke stimulansen voor dergelijk personeel overwegen.

(33)

Het is noodzakelijk dat de centrale contactpunten één enkel elektronisch casemanagementsysteem met bepaalde minimumfuncties en -capaciteiten invoeren en gebruiken om hen in staat te stellen elk van hun taken uit hoofde van deze richtlijn doeltreffend en efficiënt uit te voeren, met name wat de uitwisseling van informatie betreft. Het casemanagementsysteem is een workflowsysteem waarmee centrale contactpunten de uitwisseling van informatie kunnen beheren. Het is wenselijk dat bij de ontwikkeling van het casemanagementsysteem de bij Verordening (EU) 2019/818 van het Europees Parlement en de Raad (19) vastgestelde norm inzake het Universal Message Format wordt gebruikt.

(34)

Op de verwerking van persoonsgegevens in het casemanagementsysteem zijn de voorschriften van Richtlijn (EU) 2016/680 van toepassing. Verwerking omvat ook opslag. Ter wille van de duidelijkheid en de doeltreffende bescherming van persoonsgegevens moeten de voorschriften van die richtlijn in deze richtlijn nader worden gespecificeerd. Met name wat betreft het vereiste van Richtlijn (EU) 2016/680 dat persoonsgegevens worden bewaard in een vorm die het mogelijk maakt de betrokkenen niet langer te identificeren dan noodzakelijk is voor de doeleinden waarvoor de persoonsgegevens worden verwerkt, moet in deze richtlijn worden bepaald dat wanneer een centraal contactpunt uit hoofde van deze richtlijn uitgewisselde informatie met persoonsgegevens ontvangt, het centrale contactpunt de persoonsgegevens in het casemanagementsysteem alleen mag bewaren voor zover dat noodzakelijk en evenredig is om zijn taken uit hoofde van deze richtlijn uit te voeren. Wanneer dat niet langer het geval is, moet het centrale contactpunt de persoonsgegevens onherroepelijk verwijderen uit het casemanagementsysteem. Om ervoor te zorgen dat de persoonsgegevens slechts zo lang worden bewaard als noodzakelijk en evenredig is, in overeenstemming met de voorschriften betreffende de termijnen voor opslag en evaluatie van Richtlijn (EU) 2016/680, moet het centrale contactpunt regelmatig evalueren of nog steeds aan die vereisten wordt voldaan. Daartoe dient een eerste evaluatie plaats te vinden uiterlijk zes maanden nadat een uitwisseling van informatie uit hoofde van deze richtlijn is afgerond, dat wil zeggen het tijdstip waarop de laatste informatie is verstrekt of de laatste mededeling daarover is uitgewisseld. De voorschriften van deze richtlijn met betrekking tot die evaluatie en verwijdering mogen echter geen afbreuk doen aan de mogelijkheid voor de nationale autoriteiten die bevoegd zijn voor het voorkomen, opsporen en onderzoeken van strafbare feiten om de persoonsgegevens krachtens het nationale recht in hun nationale strafdossiers te bewaren, in overeenstemming met het Unierecht, met name Richtlijn (EU) 2016/680.

(35)

Om centrale contactpunten en bevoegde rechtshandhavingsinstanties bij te staan bij de uitwisseling van informatie uit hoofde van deze richtlijn en om een gemeenschappelijke Europese politiecultuur tussen de lidstaten te bevorderen, moeten de lidstaten de praktische samenwerking tussen hun centrale contactpunten en bevoegde rechtshandhavingsinstanties aanmoedigen. De Raad moet met name ten minste eenmaal per jaar vergaderingen van de hoofden van de centrale contactpunten organiseren om ervaringen en beste praktijken met betrekking tot de uitwisseling van informatie voor de toepassing van deze richtlijn uit te wisselen. Andere vormen van samenwerking moeten bestaan uit het opstellen van handleidingen voor de uitwisseling van rechtshandhavingsinformatie, het samenstellen van nationale informatiebladen over direct en indirect toegankelijke informatie, centrale contactpunten, aangewezen rechtshandhavingsinstanties en taalregelingen, of andere documenten over gemeenschappelijke procedures, het aanpakken van problemen in verband met workflows, bewustmaking over de specifieke kenmerken van de relevante rechtskaders en, waar passend, de organisatie van vergaderingen tussen de desbetreffende centrale contactpunten.

(36)

Om de toepassing van deze richtlijn naar behoren te kunnen monitoren en evalueren, moeten de lidstaten worden verplicht bepaalde gegevens over de uitvoering van deze richtlijn te verzamelen en jaarlijks aan de Commissie te verstrekken. Die verplichting is met name nodig om het gebrek aan vergelijkbare kwantitatieve gegevens over relevante grensoverschrijdende informatie-uitwisselingen tussen bevoegde rechtshandhavingsinstanties te verhelpen, en faciliteert bovendien de verslagleggingsverplichting van de Commissie met betrekking tot de uitvoering van deze richtlijn. De daartoe vereiste gegevens moeten automatisch door het casemanagementsysteem en Siena worden gegenereerd.

(37)

Omdat transnationale criminaliteit en terrorisme grensoverschrijdend zijn, moeten de lidstaten een beroep op elkaar kunnen doen om strafbare feiten in dat verband te voorkomen, op te sporen of te onderzoeken. Daar de doelstelling van deze richtlijn, namelijk het waarborgen van adequate en snelle informatiestromen tussen bevoegde rechtshandhavingsinstanties en naar Europol, niet voldoende door de lidstaten kan worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang en de gevolgen van het optreden beter door de Unie kan worden verwezenlijkt, door middel van de vaststelling van gemeenschappelijke regels en de totstandbrenging van een gemeenschappelijke cultuur inzake de uitwisseling van informatie en via moderne instrumenten en communicatiekanalen, kan de Unie, overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) neergelegde subsidiariteitsbeginsel, maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze richtlijn niet verder dan nodig is om die doelstelling te verwezenlijken.

(38)

De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming is geraadpleegd overeenkomstig artikel 42, lid 1, van Verordening (EU) 2018/1725 van het Europees Parlement en de Raad (20) en heeft op 7 maart 2022 advies uitgebracht.

(39)

Deze richtlijn bouwt voort op de waarden waarop de Unie berust, zoals uiteengezet in artikel 2 VEU, waaronder de rechtsstaat, vrijheid en democratie. Zij eerbiedigt ook de grondrechten en waarborgt en neemt de beginselen in acht die in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (“het Handvest”) zijn neergelegd, met name het recht op vrijheid en veiligheid, het recht op eerbiediging van het privéleven en het familie- en gezinsleven en het recht op bescherming van persoonsgegevens zoals neergelegd in respectievelijk de artikelen 6, 7 en 8 van het Handvest, alsook in artikel 16 VWEU. Elke verwerking van persoonsgegevens uit hoofde van deze richtlijn moet worden beperkt tot wat strikt noodzakelijk en evenredig is, en moet worden onderworpen aan duidelijke voorwaarden, strikte vereisten en doeltreffend toezicht door de bij Richtlijn (EU) 2016/680 ingestelde nationale toezichthoudende autoriteiten en de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming, waar passend in overeenstemming met hun respectieve mandaten.

(40)

Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van het aan het VEU en het VWEU gehechte Protocol nr. 22 betreffende de positie van Denemarken, neemt Denemarken niet deel aan de vaststelling van deze richtlijn en is deze niet bindend voor, noch van toepassing op Denemarken. Aangezien deze richtlijn voortbouwt op het Schengenacquis, beslist Denemarken overeenkomstig artikel 4 van het bovengenoemde protocol binnen een termijn van zes maanden nadat de Raad heeft beslist over deze richtlijn, of het deze in zijn interne recht zal omzetten.

(41)

Ierland neemt aan deze richtlijn deel overeenkomstig artikel 5, lid 1, van Protocol nr. 19 betreffende het Schengenacquis dat is opgenomen in het kader van de Europese Unie, gehecht aan het VEU en het VWEU, en artikel 6, lid 2, van Besluit 2002/192/EG van de Raad (21).

(42)

Wat IJsland en Noorwegen betreft, vormt deze richtlijn een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van de Overeenkomst tussen de Raad van de Europese Unie en de Republiek IJsland en het Koninkrijk Noorwegen inzake de wijze waarop IJsland en Noorwegen worden betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (22) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, punt H, van Besluit 1999/437/EG van de Raad (23).

(43)

Wat Zwitserland betreft, vormt deze richtlijn een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van de Overeenkomst tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap en de Zwitserse Bondsstaat inzake de wijze waarop de Zwitserse Bondsstaat wordt betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (24) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, punt H, van Besluit 1999/437/EG, in samenhang met artikel 3 van Besluit 2008/149/JBZ van de Raad (25).

(44)

Wat Liechtenstein betreft, vormt deze richtlijn een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van het Protocol tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap, de Zwitserse Bondsstaat en het Vorstendom Liechtenstein betreffende de toetreding van het Vorstendom Liechtenstein tot de Overeenkomst tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap en de Zwitserse Bondsstaat inzake de wijze waarop Zwitserland wordt betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (26) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, punt H, van Besluit 1999/437/EG, in samenhang met artikel 3 van Besluit 2011/349/EU van de Raad (27),