(1)

Op grond van artikel 325 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) dienen de Unie en de lidstaten fraude en alle andere onwettige activiteiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad, te bestrijden. De Unie moet op deze gebieden ondernomen acties ondersteunen.

(2)

In het verleden voor dergelijke acties verleende steun door middel van Besluit nr. 804/2004/EG van het Europees Parlement en de Raad (3) (het Hercules-programma), zoals gewijzigd en verlengd bij Besluit nr. 878/2007/EG van het Europees Parlement en de Raad (4) (het Hercules II-programma), ingetrokken en vervangen bij Verordening (EU) nr. 250/2014 van het Europees Parlement en de Raad (5) (het Hercules III-programma), heeft een impuls gegeven aan het optreden van de Unie en de lidstaten tegen fraude, corruptie en alle andere onwettige activiteiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad.

(3)

Uniewetgeving waarin regels worden vastgelegd voor het Europees Landbouwgarantiefonds en het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling, het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds, het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, het Fonds voor asiel, migratie en integratie en het instrument voor financiële steun voor politiële samenwerking, voorkoming en bestrijding van criminaliteit, en crisisbeheersing, het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen, alsook voor pretoetredingssteun betreffende de programmeringsperiode 2014 tot en met 2020 en daarna, voorziet in een verplichting voor lidstaten, kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten om onregelmatigheden en fraude te rapporteren waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad. Het beheersysteem voor onregelmatigheden (Irregularity Management System — IMS) is een beveiligd elektronisch communicatiemiddel dat de lidstaten alsook kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten helpt hun plicht om ontdekte onregelmatigheden te melden, na te komen, en dat voorts het beheer en de analyse van onregelmatigheden ondersteunt.

(4)

Hoewel de Commissie ontegenzeggelijk belangrijk werk doet op het vlak van fraudepreventie, moet er ook ten volle oog zijn voor het belang van onder meer de invoering van het antifraude-informatiesysteem (AFIS) en van fraudebestrijdingsstrategieën op nationaal niveau.

(5)

Verordening (EG) nr. 515/97 van de Raad (6) en Besluit 2009/917/JBZ van de Raad (7) bepalen dat de Unie de wederzijdse bijstand tussen de administratieve autoriteiten van de lidstaten en de samenwerking tussen deze autoriteiten en de Commissie moet ondersteunen met het oog op de juiste toepassing van de douane- en landbouwvoorschriften.

(6)

Die steun wordt verleend voor een aantal operationele activiteiten. Daartoe behoort het AFIS, een IT-platform bestaande uit een serie toepassingen onder een gemeenschappelijk, door de Commissie beheerd systeem. Ook het IMS draait op het AFIS-platform. Voor de continuïteit van het gemeenschappelijk informatiesysteem is stabiele en voorspelbare financiering onontbeerlijk.

(7)

Het AFIS-platform bevat verschillende informatiesystemen, waaronder het douane-informatiesysteem. Het douane-informatiesysteem is een geautomatiseerd informatiesysteem dat tot doel heeft de lidstaten te helpen bij het voorkomen, onderzoeken en vervolgen van handelingen die in strijd zijn met de douane- of landbouwvoorschriften, door de samenwerkings- en controleprocedures van de douanediensten die bevoegd zijn op het gebied van dergelijke handelingen, doeltreffender te maken via snellere verspreiding van informatie. Met één enkele infrastructuur bedient het douane-informatiesysteem zowel de administratieve samenwerking als de politiële samenwerking op basis van de voormalige pijler justitie en binnenlandse zaken van de Unie. Het onderdeel politiële samenwerking van het douane-informatiesysteem kan technisch gezien niet gescheiden worden van het administratieve onderdeel ervan, doordat ze beide op een gemeenschappelijk IT-systeem draaien. En doordat het douane-informatiesysteem zelf slechts een van meerdere informatiesystemen op het AFIS-platform is en er minder gevallen van politiële samenwerking in het douane-informatiesysteem staan dan gevallen van administratieve samenwerking, wordt het AFIS-platformonderdeel politiële samenwerking ten opzichte van het administratieve onderdeel als bijkomstig gezien.

(8)

Met het oog op de vergroting van synergieën en begrotingsflexibiliteit en om het beheer te vereenvoudigen, moet de Uniesteun voor de bescherming van de financiële belangen van de Unie, voor de rapportage over onregelmatigheden en voor de wederzijdse administratieve bijstand en de samenwerking op het gebied van douanezaken en landbouw worden samengebracht en gestroomlijnd in één enkel programma, het fraudebestrijdingsprogramma van de Unie (“het programma”). Het programma moet een looptijd krijgen van zeven jaar om het gelijk te laten lopen met het meerjarig financieel kader dat is vastgesteld bij Verordening (EU, Euratom) 2020/2093 van de Raad (8).

(9)

Daarom moet het programma een onderdeel bevatten vergelijkbaar met het Hercules III-programma, een tweede onderdeel voor de financiering van het IMS en een derde onderdeel voor de financiering van de activiteiten die bij Verordening (EG) nr. 515/97 aan de Commissie zijn opgedragen, waaronder het AFIS-platform.

(10)

Het programma moet enerzijds de betrokken autoriteiten van de lidstaten en anderzijds de lidstaten, de Commissie en andere relevante organen van de Unie — in voorkomend geval met inbegrip van het Europees Openbaar Ministerie (EOM) — helpen samenwerken als het gaat om de lidstaten die aan de nauwere samenwerking uit hoofde van Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad (9) deelnemen, opdat de financiële belangen van de Unie doeltreffend worden beschermd en de douane- en landbouwvoorschriften correct worden toegepast, zonder dat daarbij afbreuk wordt gedaan aan de verantwoordelijkheden van de lidstaten, en opdat de middelen doeltreffender worden gebruikt dan op nationaal niveau mogelijk zou zijn. Optreden op Unieniveau is noodzakelijk en gerechtvaardigd aangezien het de lidstaten helpt de financiële belangen van de Unie gezamenlijk te beschermen, en het gebruik van gemeenschappelijke Uniestructuren ten behoeve van een intensievere samenwerking en informatie-uitwisseling tussen de bevoegde autoriteiten erdoor wordt bevorderd en tegelijkertijd de rapportage van gegevens over onregelmatigheden en fraudegevallen erdoor wordt ondersteund.

(11)

Daarnaast moeten bij inspanningen ter bescherming van de financiële belangen van de Unie alle aspecten van de Uniebegroting aan zowel de ontvangst- als de uitgavenzijde worden meegewogen. Daarbij moet naar behoren rekening worden gehouden met het feit dat het programma het enige programma van Unie is waarmee de uitgavenzijde van de Uniebegroting wordt beschermd.

(12)

In deze verordening worden de financiële middelen voor het programma vastgelegd, die in de loop van de jaarlijkse begrotingsprocedure het voornaamste referentiebedrag vormen voor het Europees Parlement en de Raad in de zin van punt 18 van het Interinstitutioneel Akkoord van 16 december 2020 tussen het Europees Parlement, de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie betreffende begrotingsdiscipline, samenwerking in begrotingszaken en goed financieel beheer, alsmede betreffende nieuwe eigen middelen, met inbegrip van een routekaart voor de invoering van nieuwe eigen middelen (10).

(13)

Verordening (EU, Euratom) 2018/1046 van het Europees Parlement en de Raad (11) (het “Financieel Reglement”) is op dit programma van toepassing. Het Financieel Reglement stelt regels voor de uitvoering van de Uniebegroting vast, waaronder regels voor subsidies, prijzen, aanbestedingen, indirect beheer, financieringsinstrumenten, begrotingsgaranties, financiële bijstand en de vergoeding van externe deskundigen. De op grond van artikel 322 VWEU vastgestelde regels omvatten ook een algemeen conditionaliteitsregime ter bescherming van de Uniebegroting.

(14)

De soorten financiering en de wijzen van uitvoering in het kader van deze verordening dienen te worden gekozen op basis van de mate waarin zij geschikt zijn om de doelstellingen van de acties te verwezenlijken en resultaten te behalen, waarbij in het bijzonder rekening moet worden gehouden met de kosten van controles, de administratieve lasten en het verwachte risico van niet-naleving. Daartoe moet worden overwogen vaste bedragen, vaste percentages en eenheidskosten te gebruiken, alsmede financiering die niet gekoppeld is aan kosten als bedoeld in artikel 125, lid 1, van het Financieel Reglement.

(15)

In deze verordening moet een indicatieve lijst van te financieren acties worden opgenomen teneinde de continuïteit van de financiering van alle acties die bij Verordening (EG) nr. 515/97 aan de Commissie zijn opgedragen, waaronder het AFIS-platform, te waarborgen.

(16)

Acties moeten subsidiabel zijn op grond van hun vermogen de specifieke programmadoelstellingen te verwezenlijken. Het programma moet onder meer specifiek tot doel hebben bijzondere technische bijstand te verlenen aan de bevoegde autoriteiten van de lidstaten, zoals door het verstrekken van specifieke kennis, gespecialiseerde en technisch geavanceerde apparatuur en doeltreffende IT-instrumenten; door het waarborgen van de nodige ondersteuning voor en het faciliteren van onderzoek, met name door het instellen van gezamenlijke onderzoeksteams en grensoverschrijdende operaties; en door het verbeteren van de uitwisseling van personeel voor specifieke projecten. Daarnaast moet het bij subsidiabele acties tevens gaan om de organisatie van gerichte gespecialiseerde opleidingen en risicoanalyseworkshops, en in voorkomend geval conferenties en studies.

(17)

De aanschaf van apparatuur via het instrument van de Unie voor financiële steun voor controleapparatuur voor de douane vastgesteld bij een verordening van het Europees Parlement en de Raad houdende vaststelling, als deel van het fonds voor geïntegreerd grensbeheer, van het instrument voor financiële steun voor controleapparatuur voor de douane, zou een positief effect hebben op de bestrijding van fraude die de financiële belangen van de Unie schaadt. Uit hoofde van dat instrument zou er een verplichting bestaan om overlap in steun van de Unie te vermijden. Het programma dient er evenzo voor te zorgen dat elke overlap in steun van de Unie wordt vermeden en de steunverlening uit hoofde van dat programma moet, in beginsel, vooral gericht zijn op de aanschaf van apparatuur die niet onder het toepassingsgebied van het instrument van de Unie voor financiële steun voor controleapparatuur voor de douane valt, alsmede voor apparatuur waarvan de begunstigden andere autoriteiten zijn dan die waarvoor het instrument van de Unie voor financiële steun voor controleapparatuur voor de douane bedoeld is. Bovendien moet ervoor worden gezorgd dat de gefinancierde apparatuur geschikt is om de financiële belangen van de Unie te helpen beschermen.

(18)

Aan het programma moet kunnen worden deelgenomen door de leden van de Europese Vrijhandelsassociatie die lid zijn van de Europese Economische Ruimte (EER). Ook toetredende landen, kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten moeten eraan kunnen deelnemen, evenals landen van het Europees nabuurschapsbeleid, dit alles in overeenstemming met de in de desbetreffende kaderovereenkomsten en besluiten van de Associatieraad of in soortgelijke regelingen vastgelegde algemene beginselen en voorwaarden voor deelname aan programma's van de Unie. Het programma moet tevens openstaan voor andere derde landen, waartoe deze eerst een specifieke overeenkomst moeten sluiten met de specifieke voorwaarden voor hun deelname aan programma's van de Unie.

(19)

In het licht van eerdere evaluaties van de Hercules-programma's en ter versterking van het programma moeten entiteiten die gevestigd zijn in een derde land dat niet geassocieerd is met het programma bij wijze van uitzondering kunnen deelnemen.

(20)

Met name moet de deelname worden aangemoedigd van entiteiten die gevestigd zijn in derde landen die een associatieovereenkomst met de Unie hebben, teneinde de financiële belangen van de Unie beter te beschermen via samenwerking op het gebied van douanezaken en via uitwisseling van beste praktijken, met name wat betreft methoden voor de bestrijding van fraude, corruptie en andere onwettige activiteiten die de financiële belangen van de Unie schaden, en wat betreft de uitdagingen in verband met nieuwe technologische ontwikkelingen.

(21)

Het programma moet worden uitgevoerd met inachtneming van de aanbevelingen en maatregelen in de mededeling van de Commissie van 6 juni 2013 getiteld “Intensivering van de bestrijding van sigarettensmokkel en andere vormen van illegale handel in tabaksproducten — Een integrale EU-strategie” en van het voortgangsverslag van 12 mei 2017 over de tenuitvoerlegging van die mededeling.

(22)

De Unie heeft in 2016 het Protocol betreffende de uitbanning van illegale handel in tabaksproducten bij het Kaderverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie inzake tabaksontmoediging (“het protocol”) geratificeerd. Het protocol strekt ertoe de financiële belangen van de Unie te beschermen, wat betreft de bestrijding van de tot inkomstenderving leidende grensoverschrijdende illegale handel in tabaksproducten. Het programma moet het secretariaat van het Kaderverdrag van de Wereldgezondheidsorganisatie inzake tabaksontmoediging steunen bij zijn taken in verband met het protocol. Dat geldt tevens voor andere door het secretariaat georganiseerde activiteiten in verband met de strijd tegen de illegale handel in tabaksproducten.

(23)

Overeenkomstig het Financieel Reglement, Verordening (EU, Euratom) nr. 883/2013 van het Europees Parlement en de Raad (12) en Verordeningen (EG, Euratom) nr. 2988/95 (13), (Euratom, EG) nr. 2185/96 (14) en (EU) 2017/1939 van de Raad moeten de financiële belangen van de Unie worden beschermd door evenredige maatregelen, onder meer maatregelen met betrekking tot preventie, opsporing, correctie en onderzoek van onregelmatigheden, waaronder fraude, met betrekking tot terugvordering van verloren gegane, ten onrechte betaalde of onjuist bestede financiële middelen alsmede, in voorkomend geval, met betrekking tot het opleggen van administratieve sancties. Met name heeft het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) overeenkomstig Verordeningen (Euratom, EG) nr. 2185/96 en (EU, Euratom) nr. 883/2013 de bevoegdheid administratieve onderzoeken uit te voeren, met inbegrip van controles en verificaties ter plaatse, om vast te stellen of er sprake is van fraude, corruptie of andere onwettige activiteiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad. Het EOM is overeenkomstig Verordening (EU) 2017/1939 bevoegd over te gaan tot onderzoek en vervolging van strafbare feiten waardoor de financiële belangen van de Unie worden geschaad als bepaald in Richtlijn (EU) 2017/1371 van het Europees Parlement en de Raad (15). Personen of entiteiten die middelen van de Unie ontvangen, moeten overeenkomstig het Financieel Reglement volledig meewerken aan de bescherming van de financiële belangen van de Unie, de nodige rechten en toegang verlenen aan de Commissie, OLAF, de Rekenkamer en, ten aanzien van de lidstaten die deelnemen aan nauwere samenwerking op grond van Verordening (EU) 2017/1939, het EOM, alsmede ervoor zorgen dat derden die betrokken zijn bij de uitvoering van financiële middelen van de Unie, gelijkwaardige rechten verlenen.

(24)

Derde landen die lid zijn van de EER kunnen aan programma's van de Unie deelnemen in het kader van de samenwerking die is ingesteld uit hoofde van de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte (16), waarin is bepaald dat de programma's worden uitgevoerd op basis van een uit hoofde van die overeenkomst vastgesteld besluit. Derde landen kunnen ook deelnemen op basis van andere rechtsinstrumenten. Er moet een specifieke bepaling in deze verordening worden opgenomen die derde landen verplicht om de verantwoordelijke ordonnateur, OLAF en de Rekenkamer de nodige rechten en toegang te verlenen zodat deze hun respectieve bevoegdheden ten volle kunnen uitoefenen.

(25)

Op grond van Besluit 2013/755/EU van de Raad (17) komen in landen en gebieden overzee gevestigde personen en entiteiten in aanmerking voor financiering, overeenkomstig de voorschriften en doelstellingen van het programma en eventuele regelingen die van toepassing zijn op de lidstaat waarmee het betrokken land of gebied overzee banden heeft.

(26)

Om eenvormige voorwaarden voor de uitvoering van het programma te waarborgen, moeten aan de Commissie uitvoeringsbevoegdheden worden toegekend. De Commissie dient werkprogramma's vast te stellen met daarin onder meer de prioriteiten en de beoordelingscriteria voor de subsidies voor acties.

(27)

Bij deze verordening moet het maximale medefinancieringspercentage voor subsidies worden vastgesteld.

(28)

Op grond van de punten 22 en 23 van het Interinstitutioneel Akkoord van 13 april 2016 over beter wetgeven (18) moet dit programma worden geëvalueerd op basis van overeenkomstig specifieke monitoringvoorschriften verzamelde informatie, waarbij administratieve lasten, in het bijzonder voor de lidstaten, en overregulering moeten worden vermeden. Die voorschriften moeten, waar passend, meetbare indicatoren omvatten als maatstaf om de effecten van het programma in de praktijk te evalueren. De evaluatie moet tijdig, onafhankelijk en objectief worden uitgevoerd.

(29)

Teneinde de lijst met indicatoren waaraan de verwezenlijking van de algemene en specifieke doelstellingen gemeten kan worden, waar nodig te wijzigen alsmede om deze verordening aan te vullen met bepalingen voor de vaststelling van een monitoring- en evaluatiekader moet aan de Commissie de bevoegdheid worden overgedragen om overeenkomstig artikel 290 VWEU handelingen vast te stellen. Het is van bijzonder belang dat de Commissie bij haar voorbereidende werkzaamheden tot passende raadplegingen overgaat, onder meer op deskundigenniveau, en dat die raadplegingen gebeuren in overeenstemming met de beginselen die zijn vastgelegd in het Interinstitutioneel Akkoord van 13 april 2016 over beter wetgeven. Met name om te zorgen voor gelijke deelname aan de voorbereiding van gedelegeerde handelingen ontvangen het Europees Parlement en de Raad alle documenten op hetzelfde tijdstip als de deskundigen van de lidstaten, en hebben hun deskundigen systematisch toegang tot de vergaderingen van de deskundigengroepen van de Commissie die zich bezighouden met de voorbereiding van de gedelegeerde handelingen.

(30)

Daar de doelstellingen van deze verordening niet voldoende door de lidstaten kunnen worden verwezenlijkt wegens de grensoverschrijdende aard van de thematiek, maar vanwege de Uniemeerwaarde beter door de Unie kunnen worden verwezenlijkt, kan de Unie overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie neergelegde subsidiariteitsbeginsel maatregelen nemen. Overeenkomstig het in hetzelfde artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om deze doelstellingen te verwezenlijken.

(31)

Artikel 42 bis, leden 1 en 2, van Verordening (EG) nr. 515/97 vormt de rechtsgrondslag voor de financiering van het AFIS. Deze verordening moet die rechtsgrondslag door een nieuwe rechtsgrondslag vervangen. Artikel 42 bis, leden 1 en 2, van Verordening (EG) nr. 515/97 moeten daarom worden geschrapt.

(32)

Verordening (EU) nr. 250/2014 tot vaststelling van het Hercules III-programma had betrekking op de periode van 1 januari 2014 tot en met 31 december 2020. De onderhavige verordening moet in een voortzetting van het Hercules III-programma voorzien met ingang van 1 januari 2021. Verordening (EU) nr. 250/2014 moet derhalve worden ingetrokken.

(33)

Om recht te doen aan het belang van de strijd tegen klimaatverandering, in overeenstemming met de toezeggingen van de Unie om de Overeenkomst van Parijs die is aangenomen in het kader van het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering en de duurzameontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties uit te voeren, heeft het programma het doel om bij te dragen aan de integratie van klimaatacties en de verwezenlijking van de algemene doelstelling dat 30 % van de Uniebegroting klimaatdoelstellingen ondersteunt.

(34)

Overeenkomstig artikel 193, lid 2, van het Financieel Reglement is ook een reeds begonnen actie subsidiabel mits de aanvrager kan aantonen dat het noodzakelijk was de actie reeds vóór ondertekening van de subsidieovereenkomst aan te vangen. Vóór de datum van indiening van de subsidieaanvraag gemaakte kosten zijn evenwel, behoudens naar behoren gemotiveerde uitzonderlijke gevallen, niet subsidiabel. Om te voorkomen dat Uniefinanciering onderbroken wordt en de belangen van de Unie aldus mogelijk geschaad, moet het mogelijk zijn om gedurende een beperkte periode aan het begin van het meerjarig financieel kader voor de jaren 2021 tot en met 2027, en uitsluitend in naar behoren gemotiveerde gevallen, bij financieringsbesluit te voorzien in subsidiabiliteit van activiteiten en kosten vanaf het begin van het begrotingsjaar 2021, zelfs indien deze uitgevoerd en gemaakt zijn vóór indiening van de subsidieaanvraag.

(35)

Om ervoor te zorgen dat de steun voor het betrokken beleidsgebied ononderbroken doorloopt en de uitvoering van het programma van start kan gaan vanaf het begin van het meerjarig financieel kader 2021-2027, moet deze verordening met spoed in werking treden, en met terugwerkende kracht van toepassing zijn vanaf 1 januari 2021,