52015DC0065

Waarnemersstatus voor de Europese Unie bij SESAME

Samenvatting

Sesame (Synchrotron-light for Experimental Science and Applications in the Middle East)[1] is een internationaal centrum voor onderzoek en geavanceerde technologie, dat in Jordanië is gevestigd. Het is een unieke poging om met behulp van wetenschapsdiplomatie een cultuur van vrede en samenwerking te bevorderen in het Midden-Oosten in ruimere zin[2].

De leden van Sesame zijn Bahrein, Cyprus, Egypte, Iran, Israël, Jordanië, Pakistan, Palestina en Turkije. Brazilië, China, Japan, Koeweit, Zwitserland, de Russische Federatie, de VS en een aantal EU-lidstaten (Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Italië, Portugal, Spanje, Zweden en het Verenigd Koninkrijk) hebben de status van waarnemer.

1. Achtergrond

Sesame is in 2004 van start gegaan onder auspiciën van de Unesco om met behulp van wetenschapsdiplomatie een cultuur van wetenschappelijke samenwerking te bevorderen in het Midden-Oosten in ruimere zin. 45 Nobelprijswinnaars hebben het project in een open brief ondersteund.

Het project is een wetenschappelijk initiatief met een reële wetenschappelijke waarde. Sesame bevordert onderzoek en technologische topkwaliteit in de regio en beoogt braindrain te voorkomen of terug te dringen. Tegelijkertijd bouwt het project wetenschappelijke en culturele bruggen tussen verschillende samenlevingen en draagt het bij aan een cultuur van vrede door middel van internationale wetenschappelijke samenwerking. Sesame creëert een stimulerende wetenschappelijke omgeving om de beste wetenschappers en technici in de regio ertoe aan te sporen in hun eigen regio actief te blijven of er eventueel naar terug te keren. Het biedt een forum voor samenwerking met wetenschappers uit Europa en andere landen.

Sesame is een van de weinige projecten in het Midden-Oosten waarbij de transnationale dialoog wordt bevorderd. Sesame kan een zeer positief wetenschappelijk en sociaaleconomisch effect op de regio hebben, omdat synchrotronen een zeer hoog innovatiepotentieel hebben en investeringen snel kunnen doen renderen.

Nu al maken meer dan 200 wetenschappers uit de regio gebruik van Sesame (d.w.z. van de tot dusver beschikbare installaties). Sesame zal naar verwachting in 2016 volledig operationeel zijn, mits de nodige financiering voor de voltooiing van de bouw ervan tijdig beschikbaar is. De jaarlijkse exploitatiebegroting van Sesame bedraagt momenteel 3,2 miljoen dollar en zal naar verwachting stijgen tot ongeveer 6 miljoen dollar zodra het project volledig operationeel is.

2. Het engagement van de Europese Unie en de bijdrage van de EU aan Sesame

Sesame is een uniek internationaal wetenschapsinitiatief in het Midden-Oosten; dat tot stand is gekomen dankzij bijdragen uit Duitsland en andere EU-lidstaten[3]. Het is geïnspireerd op het model van Cern, een van de pioniers in Europa op het vlak van de bevordering van een cultuur van samenwerking door middel van wetenschappelijk onderzoek. In navolging van dit model beoogt Sesame wetenschappelijke en technologische topkwaliteit in het Midden-Oosten te bevorderen en bruggen tussen verschillende samenlevingen te bouwen door middel van internationale wetenschappelijke samenwerking. Tot nu toe heeft Sesame veel steun gekregen van wetenschappers en regeringen in de EU en elders. Van de EU-lidstaten is Cyprus volwaardig lid van Sesame en acht andere EU-lidstaten nemen als waarnemer deel aan de vergaderingen van de Sesame-Raad. Sesame bouwt voort op de expertise, de technische bijstand en de uitrusting die door Europese partnerlaboratoria ter beschikking worden gesteld (synchrotroninstallaties in Duitsland, Frankrijk, Italië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden, Spanje en Zwitserland hebben met heel wat mankracht en middelen aan het project bijgedragen.)

De Europese Commissie heeft herhaaldelijk haar steun voor Sesame uitgesproken en tot dusver ruim 10 miljoen euro aan het project bijgedragen: vijf miljoen euro in het kader van het 7e kaderprogramma (Cern-EU-steun voor Sesame-magneten[4]), vijf miljoen euro in het kader van bilaterale programma’s tussen de EU en Jordanië voor financiële bijstand en specifieke onderzoeksprojecten (bijvoorbeeld LinkSCEEM 1 en 2[5]). De belangrijke technische bijdrage van de EU aan Sesame is het magneetsysteem voor de belangrijkste opslagring, een katalysator voor de verwezenlijking van Sesame. Het is allesbehalve eenvoudig geweest de nodige financiering voor Sesame te vinden. De bijdragen van de Commissie en de EU-lidstaten zijn in dit verband van cruciaal belang geweest voor de uitvoering van het initiatief.

3. De EU moet een waarnemersstatus bij Sesame nastreven

Op 27 maart 2014 heeft de Europese Commissie een formele uitnodiging van de Sesame-Raad ontvangen waarin de EU wordt verzocht als waarnemer bij Sesame op te treden. De procedure vereist dat de EU een brief aan de directeur-generaal van de Unesco richt waarin de Unie de statuten van Sesame erkent en meedeelt als waarnemer te willen optreden. Na ontvangst van die brief moet de Sesame-Raad over de het verzoek stemmen. Gezien de goede samenwerking tot dusver zal de Sesame-Raad het verzoek van de Unie naar verwachting steunen. De waarnemersstatus bij Sesame verleent de EU geen stemrecht.

De waarnemersstatus heeft echter een aantal voordelen: waarnemers zetelen in het uitvoerend orgaan (de Raad), ze kunnen agendapunten en voorstellen ter bespreking in de Raad indienen, hun onderdanen kunnen bij Sesame werken en opdrachten voor de aankoop van materiaal worden – zo mogelijk – uitsluitend gegund aan producenten en aannemers die op het grondgebied van leden of waarnemers zijn gevestigd. Terwijl de leden jaarlijks een financiële bijdrage betalen, zijn de waarnemers niet verplicht een financiële bijdrage te leveren.

Sesame kan ongetwijfeld een grote bijdrage aan kwalitatief hoogstaand wetenschappelijk onderzoek en een ruimere wetenschapsdiplomatie in de regio leveren door de wetenschappelijke samenwerking tussen de EU, het Midden-Oosten en een aantal andere buurlanden van de EU te bevorderen. Via wetenschapsdiplomatie kan internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie worden gebruikt om "soft power" uit te oefenen en de betrekkingen met belangrijke landen en regio's te verbeteren. Wetenschapsdiplomatie kan de inspanningen van de EU op het gebied van crisisbeheer en vredestichting ondersteunen[6].

Bovendien zal Sesame als een op ruime schaal beschikbare "wetenschappelijke gebruikersfaciliteit" naar verwachting grote sociaaleconomische effecten sorteren. Het project bevordert belangrijke factoren van innovatie, zoals technologieoverdracht, de ontwikkeling van vaardigheden en menselijk kapitaal, academische uitwisselingen, de opleiding van onderzoekers en gezamenlijke activiteiten op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. Sesame draagt zo bij aan de herintegratie van de regio in de mondiale sociaaleconomische processen die kennis en innovatie bevorderen ter ontwikkeling van een welvarend en stabiel Midden-Oosten.

De EU investeert aanzienlijke bedragen in onderzoek en wetenschappelijke samenwerking in de regio en met name in Sesame[7]. De Europese Commissie is daarom van oordeel dat een waarnemersstatus voor de EU bij Sesame:

volledig in de lijn zou liggen van de aanzienlijke Europese betrokkenheid bij en bijdrage aan het initiatief. Belangrijke en opkomende mondiale actoren die in de regio actief zijn, genieten nu al de status van waarnemer (VSA, Rusland, China, Brazilië en andere); de zichtbaarheid van de EU in de wereld zou vergroten en het internationale profiel van de Unie als belangrijke bijdrager aan wetenschappelijke topkwaliteit en ontwikkeling in de regio ten goede zou komen;

· zou bijdragen aan het scheppen van werkgelegenheid, groei en stabiliteit in de regio;

de technologieoverdracht en de innovatie in de regio ten goede zou komen; het leiderschap van de Unie op het vlak van wereldwijde wetenschappelijke samenwerking zou aantonen in overeenstemming met de beginselen van de Unie, duurzame ontwikkeling en het wederzijds respect tussen mensen; de Unie een goed voorbeeld zou bieden van een goed functionerend instrument van wetenschapsdiplomatie; de zichtbaarheid van het project zou vergroten en bijgevolg verdere steun van andere regionale actoren zou opleveren.

4. conclusies

Op basis van de bovenstaande overwegingen is de Europese Commissie van mening dat de EU als waarnemer bij Sesame aanzienlijk meer zichtbaarheid en invloed zou krijgen. De Commissie verzoekt de Raad de bovenstaande aanpak goed te keuren en de Commissie te steunen bij de voorbereiding van activiteiten die tot doel hebben dat de EU waarnemer bij Sesame wordt.

[1] Synchrotronen gebruiken licht (straalbundels) dat niet zichtbaar is (onder meer infrarood licht, ultraviolet licht en röntgenstralen) om de materie te onderzoeken (van biologische cellen tot atomen). Ze worden gebruikt bij een groot aantal toepassingen: infrarode beeldvorming van ziekten, ontwerp van farmaceutische producten, versterking van zonnecellen, CO2-afvang, beoordeling van archeologische artefacten, enzovoort.

[2] http://www.sesame.org.jo/sesame/about-us/what-is-sesame.html

[3] Eind jaren negentig hebben Duitse en andere wetenschappers voorgesteld een internationale synchrotonlichtbron in het Midden-Oosten te baseren op onderdelen van de Bessy I-machine (Berlin Electron Storage Ring Company for Synchrotron Radiation). De Duitse regering heeft ermee ingestemd de Bessy I-onderdelen aan Sesame in Jordanië te schenken. De onderdelen zijn in juni 2002 in Jordanië aangekomen.

[4] cessamag.web.cern.ch

[5] www.linksceem.eu

[6] Verslag over de uitvoering van de strategie voor internationale samenwerking op het gebied van onderzoek en innovatie (COM(2014)567).

[7] De financiële bijdrage van de EU aan Sesame bedraagt tot dusver meer dan 12 miljoen euro los van de aanzienlijke bijdragen in natura van EU-lidstaten.