52013DC0298

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

ΜΙΑ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΓΙΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΜΙΚΡΟ- ΚΑΙ ΝΑΝΟΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ

1.           Εισαγωγή

Τα συστατικά στοιχεία και συστήματα μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής[1] δεν είναι απαραίτητα μόνο για ψηφιακά προϊόντα και υπηρεσίες· υποστηρίζουν επίσης την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα όλων των σημαντικών τομέων της οικονομίας. Τα σημερινά αυτοκίνητα, αεροπλάνα και αμαξοστοιχίες είναι ασφαλέστερα, ενεργειακά αποδοτικότερα και άνετα χάρη στα ηλεκτρονικά τους εξαρτήματα. Το ίδιο ισχύει για μεγάλους τομείς, όπως είναι ο ιατρικός και υγειονομικός εξοπλισμός, οι οικιακές συσκευές, τα ενεργειακά δίκτυα και τα συστήματα ασφάλειας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μικροηλεκτρονική και η νανοηλεκτρονική αποτελούν βασική τεχνολογία γενικής εφαρμογής (KET)[2] και είναι απαραίτητες για την οικονομική μεγέθυνση και την απασχόληση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει μια στρατηγική για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ικανότητας ανάπτυξης του κλάδου της μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής στην Ευρώπη. Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη βιομηχανική πολιτική[3], στόχος είναι η Ευρώπη να παραμείνει στην πρώτη γραμμή κατά το σχεδιασμό και την παραγωγή των εν λόγω τεχνολογιών και να αποφέρει οφέλη σε ολόκληρη την οικονομία.

Η στρατηγική καλύπτει μέσα πολιτικής σε περιφερειακό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο, συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδοτικής υποστήριξης για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία (Ε&Α&Κ), της πρόσβασης σε επενδυτικά κεφάλαια (κεφαλαιουχικές δαπάνες), καθώς και της βελτίωσης και καλύτερης χρήσης της σχετικής νομοθεσίας. Η στρατηγική στηρίζεται στα πλεονεκτήματα της Ευρώπης[4] και σε περιφερειακά συμπλέγματα φορέων αριστείας. Καλύπτει ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα, από την παραγωγή υλικών και εξοπλισμού έως το σχεδιασμό και την μαζική παραγωγή συστατικών στοιχείων και συστημάτων μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής.

Η σημασία του πεδίου και οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς στην ΕΕ απαιτούν την ανάληψη επείγουσας και φιλόδοξης δράσης προκειμένου να μην υπάρξουν αδύναμα σημεία στην ευρωπαϊκή αξιακή και καινοτομική αλυσίδα. Η εστίαση συγκεντρώνεται στα εξής:

· Προσέλκυση και διοχέτευση επενδύσεων υπέρ ενός ευρωπαϊκού χάρτη πορείας για βιομηχανική υπεροχή στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική.

· Συγκρότηση, σε ενωσιακή κλίμακα, μηχανισμού με αντικείμενο να συνδυάζει και να εστιάζει την υποστήριξη σε Ε&Α&Κ στη μικρο- και νανοηλεκτρονική από τα κράτη μέλη, την ΕΕ και τον ιδιωτικό τομέα.

· Λήψη μέτρων για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης προς την κατεύθυνση ίσων όρων ανταγωνισμού σε παγκόσμια κλίμακα όσον αφορά τις κρατικές ενισχύσεις, τη στήριξη της ανάπτυξης και των ΜΜΕ, καθώς και για την αντιμετώπιση της έλλειψης δεξιοτήτων.

2.           Γιατί η μικροηλεκτρονική και η νανοηλεκτρονική είναι απαραιτητεσ για την Ευρώπη;

2.1.        Ένας σημαίνων κλάδος με σημαντικό δυναμικό ανάπτυξης και συμπαγές οικονομικό ίχνος

Η μικροηλεκτρονική και η νανοηλεκτρονική στηρίζουν σημαντικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. Ο ρόλος τους θα εξακολουθήσει να αυξάνεται καθώς τα προϊόντα και οι υπηρεσίες που θα παρέχονται στο μέλλον θα είναι περισσότερο ψηφιακής μορφής, όπως φαίνεται παρακάτω.

· Ο συνολικός κύκλος εργασιών του τομέα ανήλθε σε περίπου 230 δισεκατομμύρια ευρώ το 2012[5]. Η αξία των προϊόντων που περιλαμβάνουν μικρο- και νανοηλεκτρονικά συστατικά αντιπροσωπεύει σε παγκόσμιο επίπεδο αξία ύψους περίπου 1.600 δισεκ. ευρώ.

· Παρά τις πρόσφατες χρηματοπιστωτικές και οικονομικές αντιξοότητες, από το 2000 η παγκόσμια αγορά μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής αυξάνεται κατά 5 % ετησίως. Για το υπόλοιπο της τρέχουσας δεκαετίας προβλέπεται περαιτέρω αύξηση, τουλάχιστον της ίδιας κλίμακας μεγέθους.

· Ο ρυθμός της καινοτομίας στο πεδίο αυτό είναι μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις των υψηλών συντελεστών ανάπτυξης ολόκληρου του τομέα των ψηφιακών υπηρεσιών, με σημερινή συνολική αξία περίπου 3.000 δισεκ. ευρώ παγκοσμίως[6].

· Στη μικροηλεκτρονική και στη νανοηλεκτρονική οφείλονται 200.000 άμεσες και περισσότερες από 1.000.000 έμμεσες θέσεις εργασίας[7], ενώ παραμένει αδιάκοπη η ζήτηση δεξιοτήτων.

· Ο αντίκτυπος της μικρο- και νανοηλεκτρονικής σε ολόκληρη την οικονομία εκτιμάται σε 10 % του παγκοσμίου ΑΕΠ[8].

2.2.        Μια βασική τεχνολογία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της κοινωνίας

Η μικροηλεκτρονική και η νανοηλεκτρονική δεν εξαντλούνται στην υπολογιστική ισχύ των προσωπικών υπολογιστών και των κινητών συσκευών. Επιτελούν επίσης λειτουργίες ανίχνευσης και ενεργοποίησης[9] λ.χ. σε έξυπνους μετρητές και σε έξυπνα δίκτυα για χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας ή σε εμφυτεύματα και σε περίπλοκο ιατρικό εξοπλισμό για βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και αρωγή σε ηλικιωμένους. Αποτελούν επίσης δομοστοιχεία για καλύτερη ασφάλεια, για την προστασία και την αποτελεσματικότητα του συνόλου των συστημάτων μεταφορών, καθώς και για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος.

Καμία κοινωνική πρόκληση δεν είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί με επιτυχία χωρίς ηλεκτρονικό εξοπλισμό.

3.           Το μεταβαλλόμενο βιομηχανικό τοπίο για τη μικροηλεκτρονική και τη νανοηλεκτρονική

3.1.        Η τεχνολογική πρόοδος προσφέρει νέες ευκαιρίες

Δύο κύρια χαρακτηριστικά σημαδεύουν την τεχνολογική ανάπτυξη και κατευθύνουν τον μετασχηματισμό του επιχειρηματικού τοπίου. Αφενός σημειώνεται πρόοδος στη μικρογράφηση συστατικών σε νανομετρική κλίμακα, ακολουθώντας έναν διεθνή χάρτη πορείας για την τεχνολογική ανάπτυξη που έχει θεσπιστεί από τον κλάδο[10]. Πρόκειται για τον άξονα «more Moore» (νόμος του Moore ευρύτερα), με στόχο μεγαλύτερη απόδοση, χαμηλότερο κόστος και περιορισμό της ενεργειακής κατανάλωσης[11].

Αφετέρου, επιδιώκεται διαφοροποίηση των λειτουργιών του μικροκυκλώματος (τσιπ) με την ενσωμάτωση στοιχείων μικρομετρικής κλίμακας, όπως κρυσταλλοτριόδων ισχύος και ηλεκτρομηχανικών διακοπτών. Είναι ο άξονας «more than Moore» (πλέον του νόμου του Moore). Ο άξονας αυτός αποτελεί τη βάση των καινοτομιών σε πολλά σημαντικά πεδία, όπως τα ενεργειακά αποδοτικά κτίρια, οι έξυπνες πόλεις και τα ευφυή συστήματα μεταφορών.

Επιπλέον, η έρευνα εμβαθύνει σε εντελώς νέες, επαναστατικές τεχνολογίες και αρχιτεκτονικές. Αυτό συνήθως αναφέρεται ως άξονας «beyond CMOS» (πέραν των CMOS)[12]. Απαιτείται διεπιστημονική έρευνα, εις βάθος κατανόηση της φυσικής και της χημείας, καθώς και τεχνολογική αριστεία.

Επιπλέον, προκειμένου να μειώσει το κόστος παραγωγής, ο κλάδος αυξάνει επίσης σταδιακά το μέγεθος της υλικής υποστήριξης[13] για την παραγωγή μικροηλεκτρονικών και νανοηλεκτρονικών. Για τέτοιας κλίμακας μεταβάσεις στα κατασκευαστικά πρότυπα απαιτούνται μαζικές επενδύσεις σε Ε&Α&Κ, καθώς και σε κεφαλαιουχικές δαπάνες.

3.2.        Κλιμάκωση του κόστους E&Α&Κ και ανταγωνιστικότερο περιβάλλον E&Α&Κ

Η περαιτέρω μικρογράφηση συνεπάγεται αυξανόμενο κόστος για E&Α&Κ και κεφαλαιουχικές δαπάνες. Η ένταση σε E&Α&Κ στον κλάδο της μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής αυξήθηκε, από 11 % το 2000 σε 17 % το 2009[14]. Όπως φαίνεται, η τάση αυτή συνεχίζεται. Τόσο μεγάλες επενδύσεις μπορούν να διατηρηθούν μόνο με μεγάλο όγκο παραγωγής.

Η συγκεντροποίηση των επιχειρήσεων του κλάδου είναι σε εξέλιξη. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια κατάσταση όπου θα απέμεναν λίγοι μόνο φορείς παγκοσμίως και ίσως κανένας στην Ευρώπη. Εκτιμάται ότι απαιτείται μερίδιο 10 % της παγκόσμιας αγοράς ώστε μια εταιρεία ημιαγωγών να διατηρήσει τις επενδύσεις για να συμβαδίζει με την τεχνολογική εξέλιξη.

Ως αποτέλεσμα, σχηματίζονται παγκόσμιες συμμαχίες μεταξύ επιχειρήσεων, π.χ. η συμμαχία IBM alliance με έδρα τη Νέα Υόρκη για τεχνολογία πλακιδίων 300 mm και η κοινοπραξία Global 450 Consortium που εστιάζει στη μετάβαση σε πλακίδια 450 mm. Στην Ευρώπη, η ανάπτυξη της τεχνολογίας επόμενης γενιάς επικεντρώνεται σε πρωτοπόρα ερευνητικά κέντρα όπως τα LETI[15], Fraunhofer[16] και imec[17], που συνεργάζονται στενά με βιομηχανικούς φορείς. Η ίδια η έρευνα καθίσταται ολοένα και περισσότερο παγκόσμια καθώς η Ασία αναδεικνύεται ως έδρα των κατόχων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ειδικευμένου εργατικού δυναμικού.

3.3.        Νέα επιχειρηματικά μοντέλα και μοντέλα παραγωγής

Το βιομηχανικό τοπίο της μικροηλεκτρονικής και της νανοηλεκτρονικής μεταβάλλεται δραστικά, με σημαντική διοχέτευση του όγκου παραγωγής στην Ασία κατά την τελευταία 15ετία[18]. Συνολικά, η παραγωγή στην Ευρώπη, έχει μειωθεί σε μόλις κάτω του 10 % της παγκόσμιας παραγωγής του 2011. Παρά τα πλεονεκτήματα των αμερικανικών εταιρειών στον τομέα, μόνο το 16 % της παραγωγής πραγματοποιείται στις ΗΠΑ.

Με τις αυξημένες δαπάνες για τη δημιουργία εγκαταστάσεων παραγωγής («fabs»), η χορήγηση, από τις τοπικές/περιφερειακές αρχές, οικονομικών κινήτρων έχει αποβεί σημαντικό στοιχείο στην απόφαση χωροθέτησης νέων μονάδων. Φορολογικές ελαφρύνσεις, η γη, η διάθεση φθηνής ενέργειας και άλλα κίνητρα παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως και η ύπαρξη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού[19].

Μια άλλη σημαντική τάση είναι η αύξηση του μοντέλου «χυτήριο»[20]. Τα χυτήρια αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα στην Ασία και αντιπροσωπεύουν ήδη περίπου το 10 % της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρονικών συστατικών στοιχείων. Ταυτόχρονα, υπάρχει αυξανόμενος αριθμός εταιρειών χωρίς «fabs»[21], με έσοδα από την πώληση σχεδίων για μικροκυκλώματα. Χωρίς παραγωγή, οι εταιρείες χωρίς fabs δεν επιβαρύνονται με τα υψηλά γενικά έξοδα των εταιρειών παραγωγής.

Η ασφαλής πρόσβαση σε δυναμικό παραγωγής μπορεί, ωστόσο, να καταστεί προβληματική στο μέλλον, επειδή τα χυτήρια επεκτείνουν την προσφορά τους ώστε να συμπεριλάβουν σχεδιασμό και κατασκευή πρωτοτύπων που θα τους αποφέρουν καλύτερη γνώση των τελικών προϊόντων. Για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος, ορισμένες επιχειρήσεις που διαθέτουν δικό τους σχεδιασμό διατηρούν περιορισμένες γραμμές παραγωγής στο εσωτερικό τους (το αποκαλούμενο ελαφρύ μοντέλο, «fab-lite»).

3.4.        Οι κατασκευαστές εξοπλισμού κατέχουν βασικά στοιχεία στην αξιακή αλυσίδα

Χωρίς πρόοδο στην παραγωγή εξοπλισμού, δεν είναι δυνατή περαιτέρω πρόοδος στη μικρογράφηση και αυξημένη λειτουργικότητα των πλακιδίων. Οι κατασκευαστές εξοπλισμού έχουν καταστεί βασικό μέρος της αξιακής αλυσίδας, που αντανακλάται στον προεξάρχοντα ρόλο τους στις διεθνείς τεχνολογικές συμμαχίες.

4.           Τα ισχυρά σημεία και οι αδυναμίες της Ευρώπης

4.1.        Βιομηχανία που διαρθρώνεται γύρω από κέντρα αριστείας και ευρύτερες αλυσίδες εφοδιασμού που καλύπτουν το σύνολο της Ευρώπης

Όπως και στον υπόλοιπο κόσμο, η ευρωπαϊκή μικροηλεκτρονική και νανοηλεκτρονική βιομηχανία είναι συγκεντρωμένη γύρω από σημαντικές μονάδες περιφερειακής παραγωγής και σχεδιασμού. Οι περιφέρειες που βρίσκονται γύρω από τη Δρέσδη (DE), τη Γκρενόμπλ (FR) και τις Eindhoven-Leuven (NL-BE) φιλοξενούν τρία κύρια κέντρα έρευνας και παραγωγής με αυξανόμενη εξειδίκευση σε ένα από τα τρία πεδία: «νόμος του Moore ευρύτερα», «περισσότερο από το νόμο του Moore» και εξοπλισμός και υλικά. Επιπλέον, η περιφέρεια του Δουβλίνου (IE) φιλοξενεί μεγάλη ευρωπαϊκή μονάδα παραγωγής μικροεπεξεργαστών, ενώ, π.χ. στο Κέμπριτζ (UK) είναι η έδρα της δεσπόζουσας επιχείρησης στο σχεδιασμό μικροεπεξεργαστών με χαμηλή ηλεκτρική κατανάλωση, που εντάσσονται στις περισσότερες σημερινές κινητές συσκευές και ταμπλέτες.

Αυτή η εξειδίκευση ανά συμπλέγματα και περιφέρειες είναι ουσιαστικής σημασίας για τη μελλοντική ανάπτυξη του τομέα. Ωστόσο, βασίζεται σε ευρύτερη αλυσίδα εφοδιασμού, σε ολόκληρη την Ευρώπη. Περιλαμβάνει σχετικά μικρότερα αλλά σε μεγάλο βαθμό καινοτομικά και ειδικευμένα συμπλέγματα επιχειρήσεων, όπως στις περιφέρειες του Graz και της Βιέννης (AT), στο Μιλάνο και την Κατάνη (IT) ή στο Ελσίνκι (FI).

Η Ευρώπη διαθέτει τρεις μεγάλες αυτόχθονες εταιρείες μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής, στην 8η (STMicroelectronics), στη 10η (Infineon) και στη 12η (NXP) θέση στην παγκόσμια κατάταξη των πωλήσεων το 2012. Η Ευρώπη έχει επίσης προσελκύσει ορισμένες μεγάλες υπερπόντιες εταιρείες που επενδύουν στην Ευρώπη (π.χ. την GlobalFoundries και την Intel). Η παραγωγή μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής στην Ευρώπη εξυπηρετείται περαιτέρω από μια πολύ ανταγωνιστική και εκτεταμένη αξιακή αλυσίδα αξίας και ένα οικοσύστημα εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων πολλών ΜΜΕ. Οι κύριες μονάδες παραγωγής εντάσσονται στα παραπάνω αναφερόμενα συμπλέγματα επιχειρήσεων.

4.2.        Ηγετική θέση σε σημαντικές κάθετες αγορές, σχεδόν απουσία σε ορισμένα μεγάλα τμήματα

Η Ευρώπη είναι σχετικά απούσα στην παραγωγή υπολογιστών και συστατικών στοιχείων για την κατανάλωση, που αντιπροσωπεύουν μεγάλο τμήμα της συνολικής αγοράς. Έχει πάντως ηγετική θέση στα ηλεκτρονικά για αυτοκίνητα (~ 50 % της παγκόσμιας παραγωγής), στις ενεργειακές εφαρμογές (~ 40 %) και στη βιομηχανική αυτοματοποίηση (~ 35 %). Η Ευρώπη έχει επίσης ισχυρή θέση στο σχεδιασμό ηλεκτρονικών για τις κινητές τηλεπικοινωνίες.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες, μεταξύ άλλων και μεγάλος αριθμός ΜΜΕ, είναι πρωτοπόρες παγκοσμίως σε έξυπνα μικροσυστήματα, όπως τα ιατρικά εμφυτεύματα και τεχνολογίες αισθητήρων. Μολονότι επί του παρόντος πρόκειται για εξειδικευμένα τμήματα της αγοράς, είναι πεδία με υψηλή ανάπτυξη (κατά κανόνα πάνω από 10 % ετησίως). Ένα άλλο καίριο πλεονέκτημα είναι η ηγετική θέση της Ευρώπης στην ταχέως αυξανόμενη αγορά συστατικών στοιχείων χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης.

4.3.        Αδιαφιλονίκητη ηγετική θέση της Ευρώπης στα υλικά και στον εξοπλισμό

Η Ευρώπη διαθέτει ορισμένους από τους σημαντικότερους προμηθευτές εξοπλισμού και υλικών, συμπεριλαμβανομένων π.χ. των ASML και SOITEC, που κατέχουν σημαντικά μερίδια στη σχετική παγκόσμια αγορά. Οι εταιρείες αυτές βασίζονται σε πολλούς προμηθευτές που είναι εγκατεστημένοι σε όλη την Ευρώπη, πολλοί από τους οποίους είναι ΜΜΕ. Αυτοί οι ευρωπαϊκοί προμηθευτές εξοπλισμού και υλικών κατέχουν κατ’ αποκλειστικότητα εξαιρετικά πολύπλοκες τεχνολογίες, από οπτική και λέιζερ έως μηχανική ακριβείας και χημεία. Ο ρόλος τους στην πρόοδο της μικροηλεκτρονικής και της νανοηλεκτρονικής είναι σημαντικός και αναγνωρισμένος, όπως π.χ. προκύπτει από την πρόσφατη στρατηγικής σημασίας επένδυση σημαντικών εταιρειών ημιαγωγών σε ASML[22].

4.4.        Οι επενδύσεις των εταιρειών της ΕΕ παραμένουν σχετικά περιορισμένες

Μολονότι, σε απόλυτους αριθμούς, οι επενδύσεις των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων είναι σημαντικές (της τάξεως δισεκατομμυρίων ευρώ), παραμένουν σχετικά περιορισμένες σε σύγκριση με επενδύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί αλλού. Μολοντούτο, η επιχειρηματική ελκυστικότητα της Ευρώπης παραμένει υψηλή, δεδομένου του όγκου της κατανάλωσης, η οποία υπερβαίνει το 20 % της παγκόσμιας αγοράς. Οι μελλοντικές επενδύσεις στην παραγωγή ηλεκτρονικών στην Ευρώπη δεν είναι όμως εγγυημένες. Ο ανταγωνισμός με άλλες περιοχές του κόσμου είναι σκληρός.

Οι δημόσιες επενδύσεις σε Ε&Α&Κ και οι πολιτικές για προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων παραμένουν ιδιαίτερα αποσπασματικές σε ολόκληρη την ΕΕ, παρά την πρόοδο που σημειώθηκε κατά την τελευταία πενταετία. Τούτο έρχεται σε έντονη αντίθεση με το γεγονός ότι η ευρωπαϊκή Ε&Α&Κ στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική είναι διεθνούς κλάσης και πολύ ελκυστική για τους διεθνείς παράγοντες.

5.           Οι ευρωπαϊκές προσπάθειες μέχρι σήμερα

5.1.        Περιφερειακές και εθνικές προσπάθειες για την ενίσχυση των συμπλεγμάτων αριστείας

Σημαντικές προσπάθειες έχουν καταβληθεί σε περιφερειακό επίπεδο, ιδίως τα τελευταία 15 έτη, για τη δημιουργία βιομηχανικών και τεχνολογικών συμπλεγμάτων στην περιοχή. Τα πιο επιτυχημένα συμπλέγματα φορέων είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιων και επίμονων στρατηγικών που συνδυάζουν πολιτικές όπως φορολογικά κίνητρα, επενδύσεις σε Ε&Α&Κ σε δημόσια εργαστήρια, εντατική συνεργασία βιομηχανίας και πανεπιστημίου, υποδομές παγκόσμιου κύρους, καθοριστική κάλυψη της αξιακής αλυσίδας και δυναμικό επιχειρηματικό περιβάλλον. Η διαθεσιμότητα δεξιοτήτων και γνώσεων έχει επίσης μεγάλη σημασία για το συγκεκριμένο πεδίο.

Ενόψει των προκλήσεων του μέλλοντος, συμπεριλαμβανομένου του αυξανόμενου κόστους της Ε&Α&Κ, του έντονου παγκόσμιου ανταγωνισμού και της διάβρωσης ορισμένων βασικών τμημάτων της αξιακής αλυσίδας στην Ευρώπη (π.χ. του σταδίου της συσκευασίας των συστατικών στοιχείων σε συστήματα), επιβάλλεται πολύ στενότερη συνεργασία, σε επίπεδο ΕΕ, κατά μήκος των αξιακών αλυσίδων, καθώς και στα οικοσυστήματα καινοτομίας.

5.2.        Αυξανόμενες και περισσότερο συντονισμένες επενδύσεις σε Ε&Α&Κ σε επίπεδο ΕΕ

Οι επενδύσεις σε Ε&Α&Κ στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική αποτελούν μέρος των ενωσιακών προγραμμάτων για την έρευνα και την ανάπτυξη ήδη από την έναρξή τους. Το πρόγραμμα EUREKA διαθέτει επίσης μεγάλο σύμπλεγμα φορέων έρευνας σε μικρο- και νανοηλεκτρονική[23].

Μετά από δέκα χρόνια στασιμότητας της ενωσιακής στήριξης στην Ε&Α&Κ στο πεδίο αυτό[24], το 2011άρχισε σταδιακή αύξηση της τάξης του 20 % ετησίως, φτάνοντας το 2013 σε προϋπολογισμό πάνω από 200 εκατ. ευρώ. Προκειμένου να επικεντρωθούν οι προσπάθειες Ε&Α&Κ και να δημιουργηθεί κρίσιμη μάζα, η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι ενδιαφερόμενοι φορείς του ιδιωτικού τομέα δρομολόγησαν από κοινού, το 2008, μια σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα υπό μορφή κοινής επιχείρησης[25] (ΚΕ ENIAC). Μέχρι το τέλος του 2013, η ΚΕ ENIAC θα έχει επενδύσει, τόσο από τη δημόσια όσο και από την ιδιωτική πλευρά, περισσότερα από 2 δισ. ευρώ σε Ε&Α&Κ, επιπλέον του περίπου 1 δισ. ευρώ που επενδύεται στη μικρο- και τη νανοηλεκτρονική με το έβδομο πρόγραμμα-πλαίσιο.

5.3.        Τεχνολογικά άλματα, αλλά κενά στην αλυσίδα της καινοτομίας

Η ενωσιακή στήριξη της Ε&Α&Κ εστιάζει στην προετοιμασία για τις δύο επόμενες τεχνολογικές γενιές[26]. Μέσω αυτών των προγραμμάτων, ο κλάδος συμβαδίζει με τις σύγχρονες εξελίξεις στην περαιτέρω μικρογράφηση. Επίσης, μέσω αυτών των προγραμμάτων είχαν αναπτυχθεί εξελιγμένα έξυπνα συστήματα που σήμερα χρησιμοποιούνται, για παράδειγμα σε αυτοκίνητα ή σε συστήματα υγείας.

Τα ενωσιακά προγράμματα Ε&Α&Κ έχουν, ωστόσο, μέχρι σήμερα στηρίξει τα πρώτα στάδια της διαδικασίας καινοτομίας, δηλ. την επικύρωση των τεχνολογιών έως το επίπεδο εργαστηρίου[27]. Το σκεπτικό ήταν να επιτραπεί στα επόμενα βήματα να προσεγγίσουν στενότερα το τελικό προϊόν του κλάδου, δεδομένου του υψηλού επιπέδου των επενδύσεων που απαιτούνται. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα να προκύψουν σαφή κενά στην αλυσίδα καινοτομίας. Για να είναι αποτελεσματική και να διασχίσει τη λεγόμενη «κοιλάδα του θανάτου», πρέπει η στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στο πεδίο να αφορά ολοένα και περισσότερο ολόκληρη την αλυσίδα της καινοτομίας, εκτεινόμενη πέρα από μεμονωμένες εταιρείες, περιφέρειες ή κράτη μέλη.

Η ΚΕ ENIAC απηύθυνε πρόσφατα πρόσκληση για συγκρότηση πιλοτικών γραμμών που θα αφορούν ειδικότερα τις εν λόγω ανώτερες κλίμακες τεχνολογικής ωριμότητας. Το έντονο ενδιαφέρον που εκδήλωσαν οι ενδιαφερόμενοι φορείς του ιδιωτικού τομέα και οι δημόσιες αρχές προς υποστήριξη των εν λόγω πιλοτικών γραμμών αποδεικνύει τη στρατηγική σημασία τους.

6.           Η πορεία προς το μέλλον — μια Ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική

Η προτεινόμενη στρατηγική βασίζεται στην ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και στην πρόταση «Ορίζοντας 2020»[28] για την έρευνα, την ανάπτυξη και την καινοτομία. Η στρατηγική εστιάζεται πάντως στις δράσεις που αφορούν ειδικότερα τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν στη μικρο- και τη νανοηλεκτρονική.

6.1.        Στόχος: Αναστροφή της μείωσης του μεριδίου της ΕΕ στον παγκόσμιο εφοδιασμό

Η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να χάσει την ικανότητα σχεδιασμού και παραγωγής στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική. Το ενδεχόμενο αυτό θα έθετε σε κίνδυνο μεγάλα τμήματα της αξιακής αλυσίδας σημαντικών βιομηχανικών τομέων και θα στερούσε την Ευρώπη από βασικές τεχνολογίες, απαραίτητες για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων.

Με δεδομένο το ευρύ φάσμα των ευκαιριών που διανοίγονται, καθώς και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κλάδος, επείγει πλέον να ενταθούν και να συντονιστούν όλες οι σχετικές δημόσιες προσπάθειες διευρωπαϊκά. Μια βιομηχανική στρατηγική πρέπει να διασφαλίσει την επιστροφή στην οικονομική μεγέθυνση και την επίτευξη, σε μια δεκαετία, ενός επιπέδου παραγωγής στην ΕΕ που να προσεγγίζει το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ. Λεπτομερώς, οι στόχοι είναι:

· να εξασφαλιστεί η διαθεσιμότητα της μικρο- και νανοηλεκτρονικής που είναι απαραίτητες για την ανταγωνιστικότητα βασικών βιομηχανιών στην Ευρώπη

· να προσελκυσθούν μεγαλύτερες επενδύσεις σε προηγμένη παραγωγή στην Ευρώπη και να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα του κλάδου κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας, από το σχεδιασμό έως την παραγωγή

· να διατηρηθεί η ηγετική θέση στον εξοπλισμό και στην προμήθεια υλικών, καθώς και σε πεδία όπως στο «πλέον του νόμου του Moore» και στα ενεργειακά αποδοτικά συστατικά στοιχεία

· να δημιουργηθεί ηγετική θέση στον σχεδιασμό μικροκυκλωμάτων σε αγορές υψηλής ανάπτυξης, ιδίως στο σχεδιασμό των σύνθετων συστατικών στοιχείων.

6.2.        Έμφαση στα πλεονεκτήματα της Ευρώπης, στήριξη και ισχυροποίηση των συμπλεγμάτων φορέων στην Ευρώπη

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική περιλαμβάνουν την εξαιρετική πανεπιστημιακή ερευνητική κοινότητα και τη βιομηχανική υπεροχή στις κάθετες αγορές. Σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, διαπιστώνεται βιομηχανική και τεχνολογική παρουσία καθόλη την έκταση της αξιακής αλυσίδας, που περιλαμβάνει τον εξοπλισμού, τα υλικά, την παραγωγή, τον σχεδιασμό, καθώς και ισχυρό κλάδο παραγωγής προϊόντων για τον τελικό χρήστη.

Η στήριξη σε αυτά τα πλεονεκτήματα και η κινητοποίηση των αναγκαίων πόρων αναμένεται ότι θα καταστήσει την Ευρώπη σημαντικό συντελεστή στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική. Για την κινητοποίηση πόρων θα χρειαστεί ευθυγράμμιση των δράσεων σε περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Με αυτόν τον τρόπο θα προκύψει εμπιστοσύνη και θα ενθαρρυνθεί η ανανέωση και η ανάπτυξη του παραγωγικού δυναμικού στην Ευρώπη.

Έμφαση δίνεται στην ενίσχυση και στην αξιοποίηση της αριστείας των οργανισμών έρευνας και τεχνολογίας (RTO) από πλευράς εγκαταστάσεων και στελέχωσης. Πρέπει να αναδειχθούν σε «περιζήτητους τόπους» για ταλαντούχους μηχανικούς και ερευνητές στο δεδομένο πεδίο, στο επίκεντρο των οικοσυστημάτων ώστε να προσελκύουν ιδιωτικές επενδύσεις στην παραγωγή και στο σχεδιασμό. Προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η απόδοση των επενδύσεων και να εξασφαλιστεί η αριστεία, καίριο ρόλο θα διαδραματίσει η περαιτέρω πρόοδος προς την κατεύθυνση συμπληρωματικής εξειδίκευσης και στενότερης συνεργασίας μεταξύ των κύριων RTO, σε συμφωνία με τη στρατηγική έξυπνης εξειδίκευσης[29] της ΕΕ.

Για να εξασφαλιστεί η περαιτέρω αφομοίωση των ηλεκτρονικών σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς και για να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες που αναδεικνύονται από τη διακλαδική εργασία, πρέπει να ισχυροποιηθεί στενότερη διασυνοριακή και διατομεακή συνεργασία, συμπεριλαμβανομένων και των κλάδων παραγωγής για τον τελικό χρήστη.

6.3.        Αξιοποίηση ευκαιριών που προκύπτουν σε μη συμβατικά πεδία και στήριξη της ανάπτυξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ)

Οι ΜΜΕ έχουν βασικό ρόλο σε νεοεμφανιζόμενα πεδία όπως τα πλαστικά και οργανικά ηλεκτρονικά, τα έξυπνα ενοποιημένα συστήματα και, γενικότερα, στο χώρο του σχεδιασμού. Ένας σημαντικός στόχος, επομένως, είναι να ενταχθούν καλύτερα οι ΜΜΕ σε αξιακές αλυσίδες και να τους προσφερθεί πρόσβαση σε τεχνολογίες αιχμής και εγκαταστάσεις Ε&Α&Κ. Ουσιαστικής σημασίας για την παρακίνηση της καινοτομίας σε όλους τους τομείς της οικονομίας και κυρίως σε μη τεχνολογικές ΜΜΕ θα είναι η στήριξη σε κέντρα αριστείας που θα συμβάλουν στην ένταξη της μικρο- και νανοηλεκτρονικής σε όλα τα είδη προϊόντων και υπηρεσιών.

Η σύμπηξη κοινοπραξιών ενωσιακής κλίμακας μεταξύ μονάδων παραγωγής για τον τελικό χρήστη, των δημόσιων αρχών και προμηθευτών (μεγάλων και μικρών) στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική θα συμβάλει στο άνοιγμα νέων περιοχών υψηλής ανάπτυξης, όπως τα ηλεκτρικά οχήματα, τα ενεργειακά αποδοτικά κτίρια και οι «έξυπνες πόλεις», καθώς και όλα τα είδη κινητών υπηρεσιών του Παγκόσμιου Ιστού.

7.           Οι δράσεις

7.1.        Προς ένα ευρωπαϊκό στρατηγικό χάρτη πορείας για επενδύσεις στο πεδίο

Στόχος είναι η προσέλκυση περισσότερων δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων και η διοχέτευσή τους στην κατεύθυνση υλοποίησης ενός χάρτη πορείας για την κατάκτηση ηγετικής θέσης που θα καθορίσει ο κλάδος.

Το ύψος των δημοσίων και των ιδιωτικών επενδύσεων θα αντιστοιχεί στο μέγεθος του προβλήματος. Η συνολική δημόσια και ιδιωτική επένδυση σε Ε&Α&Κ σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο επιδιώκεται να υπερβεί τα 1,5 δισ. ευρώ ετησίως, δηλ. συνολικός προϋπολογισμός πάνω από 10 δισ. ευρώ σε διάρκεια επτά ετών.

Προς το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα συνεχίσει το διάλογο με τους ενδιαφερόμενους και θα συστήσει μια ομάδα ηγετικών παραγόντων σε θέματα ηλεκτρονικής, η οποία θα επεξεργαστεί και θα συμβάλει στην εφαρμογή ευρωπαϊκού στρατηγικού χάρτη πορείας για τη βιομηχανία που θα αξιοποιήσει τα πλεονεκτήματα της Ευρώπης και θα καλύψει τρεις συμπληρωματικές κατευθύνσεις:

· Την ανάπτυξη του τεχνολογικού άξονα «πλέον του νόμου του Moore» σε μεγέθη πλακιδίων των 200 mm και 300 mm, πράγμα που θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να διατηρήσει και να διευρύνει την ηγετική της θέση[30] σε μια αγορά που αντιπροσωπεύει σχεδόν 60 δισ. ευρώ ετησίως και παρουσιάζει ετήσια ανάπτυξη 13 %. Θα έχει άμεσο αντίκτυπο στη δημιουργία απασχόλησης υψηλής αξίας και ιδίως σε ΜΜΕ.

· Η περαιτέρω εξέλιξη των τεχνολογιών «νόμος του Moore ευρύτερα», για τελική μικρογράφηση σε μεγέθη πλακιδίων 300 mm. Η επένδυση αναμένεται ότι θα δώσει στην Ευρώπη τη δυνατότητα να αυξήσει σταδιακά την παραγωγή στην αγορά αυτή που αντιπροσωπεύει αξία πάνω από 200 δισ. ευρώ[31].

· Η ανάπτυξη νέας τεχνολογίας παραγωγής σε πλακίδια 450 mm. Η επένδυση θα αποφέρει αρχικά όφελος στους κατασκευαστές εξοπλισμού και υλικών στην Ευρώπη, οι οποίοι καταλαμβάνουν σήμερα ηγετική θέση παγκοσμίως σε μια αγορά περίπου 40 δισ. ευρώ ετησίως και θα παράσχει σαφές ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο σύνολο του κλάδου, για διάστημα πέντε έως δέκα ετών.

Το αργότερο έως το τέλος του 2013 θα έχει ολοκληρωθεί ο χάρτης πορείας ως σύνολο συγκεκριμένων δράσεων, ιδίως για την ισχυροποίηση των συμπλεγμάτων φορέων αριστείας της Ευρώπης στο πεδίο της βιομηχανικής παραγωγής και του σχεδιασμού (βλ. τμήμα 4.1), καθώς και για την εξασφάλιση του ανοιχτού χαρακτήρα των συμπράξεων και συμμαχιών σε ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα. Οι δράσεις του δημόσιου τομέα, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, των κρατών μελών και των περιφερειακών αρχών θα συνίστανται στα εξής:

· Υποστήριξη Ε&Α&Κ μέσω θεσμικής χρηματοδότησης ή επιδοτήσεων για δράσεις του χάρτη πορείας. Ενεργοποίηση εστιασμένων και συντονισμένων παρεμβάσεων[32] που δημιουργούν κρίσιμη μάζα και μεγιστοποιούν την απόδοση των επενδύσεων.

· Ανάπτυξη, σε συνεργασία με τον κλάδο και προς υποστήριξη της καινοτομίας, μιας προηγμένης υποδομής παραγωγής και πιλοτικής εφαρμογής ώστε να γεφυρωθεί το χάσμα στην αλυσίδα της καινοτομίας και να συνδεθεί ο σχεδιασμός με την πραγματική εγκατάσταση.

· Διευκόλυνση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση κεφαλαιουχικών δαπανών μέσω δανείων και μετοχών, ιδίως των περιφερειακών ταμείων και των προγραμμάτων καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Στο πλαίσιο αυτό, το Φεβρουάριο του 2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέγραψε μνημόνιο συμφωνίας με την ΕΤΕπ όπου οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΚΕΤ) επισημαίνονται ως προτεραιότητα για τις επενδύσεις.

Η Επιτροπή θα προετοιμάσει το έδαφος ώστε ο κλάδος να συνεργαστεί κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας, καθώς και για την εκπόνηση και την τακτική επικαιροποίηση του χάρτη πορείας. Τα κράτη μέλη, οι περιφερειακές αρχές και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποστηρίξουν το χάρτη πορείας σε ατομική ή/και συλλογική βάση, μεταξύ άλλων μέσω μιας κοινής τεχνολογικής πρωτοβουλίας (ΚΤΠ) και της πρωτοβουλίας EUREKA. Θα εξασφαλίσει τη βέλτιστη χρήση των περιφερειακών διαρθρωτικών Ταμείων, μεταξύ άλλων μέσω έξυπνης εξειδίκευσης των ομάδων των στόχων, καθώς και τη χρήση των χρηματοδοτικών μέσων που προβλέπονται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών/ ταμείων επενδύσεων (ταμεία ESI)[33].

Ο κλάδος θα αναλάβει δραστηριότητες διατήρησης και επέκτασης του σχεδιασμού και της παραγωγής στην Ευρώπη και θα επικαιροποιεί τακτικά τον χάρτη πορείας με τη βοήθεια των RTO και της πανεπιστημιακής κοινότητας ώστε να συμβαδίζει με τη δυναμική της αγοράς και τις τεχνολογικές εξελίξεις.

7.2.        Η κοινή τεχνολογική πρωτοβουλία: ένα τριμερές μοντέλο για έργα μεγάλης κλίμακας

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει κοινή τεχνολογική πρωτοβουλία[34] βάσει του άρθρου 187 ης ΣΛΕΕ που συνδυάζει πόρους σε επίπεδο έργου υπέρ διασυνοριακής συνεργατικής Ε&Α&Κ κλάδου και πανεπιστημίου. Η πρόταση κανονισμού του Συμβουλίου για τη δημιουργία κοινής επιχείρησης θα αντικαταστήσει τις δύο υφιστάμενες κοινές επιχειρήσεις για ενσωματωμένα συστήματα πληροφορικής (ARTEMIS) και νανοηλεκτρονικής (ENIAC) που συστάθηκαν βάσει του έβδομου προγράμματος πλαισίου. Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Ορίζοντας 2020», στο σκέλος «Πρωτοπορία στις τεχνολογίες γενικής εφαρμογής και στις βιομηχανικές τεχνολογίες», η νέα ΚΤΠ θα καλύπτει τρεις κύριες αλληλένδετες περιοχές:

· Τεχνολογίες σχεδιασμού, διεργασίες παραγωγής και ενσωμάτωση, εξοπλισμός και υλικά για τη μικρο- και νανοηλεκτρονική.

· Διεργασίες, μέθοδοι, εργαλεία και πλατφόρμες, σχέδια αναφοράς και αρχιτεκτονικές για ενσωματωμένα/κυβερνο-φυσικά συστήματα (CPS).

· Πολυεπιστημονικές προσεγγίσεις για έξυπνα συστήματα.

Η νέα ΚΤΠ θα στηριχτεί στα διδάγματα που αντλήθηκαν από τις υφιστάμενες ΚΤΠ[35] και θα διαθέτει απλοποιημένη δομή χρηματοδότησής τους. Θα στηρίξει κυρίως δράσεις εντάσεως κεφαλαίου[36], όπως πιλοτικές γραμμές ή συστήματα επίδειξης μεγάλης κλίμακας με υψηλότερο βαθμό τεχνολογικής ετοιμότητας, έως το επίπεδο 8, όπως εμφανίζεται παραπάνω. Για το σκοπό αυτό θα απαιτηθεί τριμερές μοντέλο χρηματοδότησης όπου θα συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα κράτη μέλη και ο κλάδος, και το οποίο θα βοηθήσει στην ευθυγράμμιση των αντίστοιχων επενδυτικών στρατηγικών σε όλη την Ευρώπη. Η υλοποίηση θα ακολουθήσει τις αρχές του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και θα είναι συνεπής με το πρόγραμμα εργασιών για οριζόντιες δραστηριότητες όσον αφορά βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΚΕΤ) για την ενίσχυση της γόνιμης αλληλεπίδρασης μεταξύ των διαφόρων βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής (ΚΕΤ).

Η στήριξη στην ΚΤΠ θα συμπληρωθεί με ενωσιακή χρηματοδότηση για τεχνολογική Ε&Α και για δράσεις καινοτομίας που στοχεύουν κυρίως τις ΜΜΕ. Τούτο θα αφορά Ε&Α&Κ σε νέα πεδία μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής (βλ. τμήμα 6.3), συμπεριλαμβανομένων εκείνων για τις οποίες απαιτείται συνδυασμός πολλών βασικών τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, όπως τα προηγμένα υλικά, η βιομηχανική βιοτεχνολογία, η φωτονική, η νανοτεχνολογία και τα προηγμένα συστήματα παραγωγής[37].

Στο πλαίσιο της νέας ΚΤΠ, η Επιτροπή θα διερευνήσει περαιτέρω τρόπους για την απλούστευση και επίσπευση των εγκρίσεων για κρατικές ενισχύσεις, μεταξύ άλλων μέσω ενός έργου κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ.

7.3.        Έδραση και υποστήριξη σε οριζόντια μέτρα για την ανταγωνιστικότητα

Για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στην ηλεκτρονική είναι απαραίτητη η πρόσβαση σε εργατικό δυναμικό μηχανικών και των τεχνικών με υψηλό βαθμό ειδίκευσης, καθώς και σε υψηλής ποιότητας αποφοίτους. Παρόμοια με το σύνολο του τομέα των ΤΠΕ, η μικρο- και η νανοηλεκτρονική πλήττονται από αυξανόμενο χάσμα δεξιοτήτων και από αναντιστοιχία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να προωθεί τις ψηφιακές ικανότητες για τον κλάδο μέσω της πρωτοβουλίας για τις ηλε-δεξιοτήτες (e-Skills), ενώ πρόσφατα δρομολόγησε το «μεγάλο συνασπισμό για δεξιότητες και απασχόληση στις ΤΠΕ». . Καθοριστικής σημασίας για τη μικροηλεκτρονική και τη νανοηλεκτρονική είναι η ανάληψη δέσμευσης εκ μέρους του κλάδου για έγκαιρη προσέλκυση των νέων στη σχετική εκπαίδευση. Εκτός από τις προσπάθειες του κλάδου και τις σχετικές πρωτοβουλίες σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να συγχρηματοδοτεί έργα του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για την ανάπτυξη και τη διάδοση κατάρτισης και διδακτικού υλικού σχετικά με την πλέον πρόσφατη τεχνολογία στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική, καθώς και να στηρίζει εκστρατείες ευαισθητοποίησης με στόχο τους νέους επιχειρηματίες.

Εξ άλλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέτει σε εφαρμογή ένα «πανόραμα δεξιοτήτων στην ΕΕ» με επικαιροποιημένες προβλέψεις ως προς την προσφορά δεξιοτήτων και τις ανάγκες της αγοράς εργασίας έως το 2020, ώστε να βελτιωθεί η διαφάνεια για ταξινόμηση δεξιοτήτων, ικανοτήτων και επαγγελμάτων (ESCO), ως κοινή διεπαφή μεταξύ των φορέων της απασχόλησης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, καθώς και για την υποστήριξη της κινητικότητας.

Μαζί με τους RTO, τα πανεπιστήμια και τις εθνικές και περιφερειακές αρχές, η Επιτροπή θα επιδιώξει να διατεθούν σε νεοσύστατες επιχειρήσεις, σε ΜΜΕ και σε χρήστες απ’ όλη την Ευρώπη, μεριζόμενες (κοινές) εγκαταστάσεις και υπηρεσίες για δοκιμές και έγκαιρο πειραματισμό τεχνολογιών μικρο- και νανοηλεκτρονικής.

Επιπλέον, μέσω δημόσιων συμβάσεων για καινοτομίες βάσει μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής, όπως η υγεία ή ο εξοπλισμός ασφάλειας θα δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες που θα προωθήσουν τις εξελίξεις στην αγορά σε αυτά τα πεδία.

7.4.        Η διεθνής διάσταση

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προωθήσει τη διεθνή συνεργασία στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική, ιδίως σε πεδία αμοιβαίου οφέλους, όπως οι διεθνείς χάρτες πορείας στην τεχνολογία, η συγκριτική αξιολόγηση, η τυποποίηση, τα θέματα υγείας και ασφάλειας που συνδέονται με τα νανοϋλικά[38], καθώς και η προετοιμασία της μετάβασης σε μέγεθος πλακιδίων 450 mm ή η προηγμένη έρευνα «πέραν των CMOS».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειές της, σε διεθνή πολυμερή και διμερή φόρουμ, προς την κατεύθυνση περισσότερο διαφανών και ισότιμων όρων ανταγωνισμού σε παγκόσμιο επίπεδο μέσω περιορισμού των στρεβλώσεων στο εμπόριο / στην αγορά και στηρίζοντας τον κλάδο στις τομεακές εμπορικές διαπραγματεύσεις και σε συναφή θέματα, για τα οποία απαιτείται συζήτηση σε διεθνή κλίμακα, όπως το πρόβλημα των ανενεργών οντοτήτων (NPE).

8.           Συμπεράσματα

Όπως ήδη έπραξε σε στρατηγικούς τομείς, όπως στην αεροναυπηγική ή στο διάστημα, η Ευρώπη δεν έχει άλλη επιλογή από τη συμμετοχή της σε μια φιλόδοξη βιομηχανική στρατηγική για τη μικροηλεκτρονική και τη νανοηλεκτρονική. Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει μια τέτοια στρατηγική, η οποία θα βασίζεται σε έναν ευρωπαϊκό χάρτη πορείας για το συγκεκριμένο πεδίο. Υποστηρίζεται η έξυπνη περιφερειακή εξειδίκευση και προωθείται η στενή συνεργασία κατά μήκος της αξιακής αλυσίδας και της αλυσίδας καινοτομίας.

Πρέπει να εναρμονιστούν η ΕΕ, οι εθνικοί και οι περιφερειακοί χρηματοδοτικοί πόροι στο πεδίο αυτό, προκειμένου να επιτευχθεί η κρίσιμη μάζα που απαιτείται για την προσέλκυση επενδύσεων και των καλύτερων ταλέντων παγκοσμίως. Οι χρηματοοικονομικοί πόροι θα επικεντρωθούν στα συμπλέγματα επιχειρήσεων που κατέχουν ηγετική θέση στην Ευρώπη. Η περαιτέρω εξέλιξή τους θα επιτρέψει να αξιοποιηθούν από το σύνολο των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ανεξαρτήτως τόπου, οι τελευταίες εξελίξεις στη μικρο- και στη νανοηλεκτρονική. Το σχέδιο δράσης στο παράρτημα συνοψίζει τα πρακτέα.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

|| Κύριες δράσεις: || φορέας: || χρόνος:

1 || Συνέχιση του διαλόγου με τους ενδιαφερόμενους φορείς, σύσταση ομάδας ηγετικών παραγόντων σε θέματα ηλεκτρονικής που θα επεξεργαστεί και θα βοηθήσει στην εφαρμογή ενός ευρωπαϊκού στρατηγικού χάρτη πορείας για τη βιομηχανία || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κλάδος || το αργότερο έως το τέλος του 2013

|| Προώθηση της έξυπνης εξειδίκευσης, χρήση των χρηματοδοτικών μέσων που προβλέπονται στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών ταμείων επενδύσεων (ταμεία ESI) και του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη || σε εξέλιξη— να ενισχυθεί

|| Προώθηση, με βάση το μνημόνιο συμφωνίας που έχει υπογραφεί με την ΕΤΕ για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, των μέσων για την εξασφάλιση την επενδυτικών κεφαλαίων για την παραγωγή στην Ευρώπη || Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, κλάδος || 1ο τρίμηνο 2014

2 || Έγκριση κανονισμού του Συμβουλίου και δρομολόγηση της νέας τριμερούς ΚΤΠ || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη, κλάδος || αρχές του 2014

|| Στο πλαίσιο της ΚΤΠ, διερεύνηση τρόπων απλούστευσης και επιτάχυνσης της έγκρισης κρατικών ενισχύσεων, μεταξύ άλλων μέσω ενός έργου κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το άρθρο 107 παράγραφος 3 στοιχείο β) της ΣΛΕΕ || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη, κλάδος || 3ο τρίμηνο 2013

3 || Συνεχής διάλογος με βασικούς RTO, περιφέρειες και κράτη μέλη για την ενίσχυση του οικοσυστήματος της μικροηλεκτρονικής και της νανοηλεκτρονικής σε ευρωπαϊκό επίπεδο || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κράτη μέλη, περιφέρειες, RTO || σε εξέλιξη— να ενισχυθεί

|| Στο πλαίσιο του «Ορίζοντας 2020» διάθεση μεριζόμενων (κοινών) υποδομών για τις δοκιμές και έγκαιρη διεξαγωγή πειραμάτων σε νεοσύστατες επιχειρήσεις, ΜΜΕ, πανεπιστήμια και χρήστες || RTO, Ευρωπαϊκή Επιτροπή || 1ο τρίμηνο 2014

|| Επένδυση σε δομοστοιχεία (π.χ. εκπαίδευση, κατάρτιση)· προώθηση ευνοϊκού τεχνολογικού περιβάλλοντος στην Ευρώπη || Κράτη μέλη, πανεπιστημιακοί ||  1ο τρίμηνο 2014 – 4ο τρίμηνο 2020

4 || Επεξεργασία και εφαρμογή μιας στρατηγικής ζήτησης της αγοράς, εστιασμένης σε προϊόντα έντασης ηλεκτρονικών με χρησιμοποίηση διάφορων μέσων, όπως οι δημόσιες συμβάσεις || κλάδος, κράτη μέλη, περιφέρειες, Ευρωπαϊκή Επιτροπή || Έως το 2ο τρίμηνο 2014

|| Επεξεργασία πολιτικών δράσεων με στόχο τη δημιουργία ίσων όρων ανταγωνισμού παγκοσμίως μέσω περιορισμού των στρεβλώσεων του εμπορίου / της αγοράς, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο της συνόδου κυβερνήσεων/αρχών για τους ημιαγωγούς (GAMS) || Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κλάδος || σε εξέλιξη— να ενισχυθεί

[1]               Στην παρούσα ανακοίνωση αναφέρονται ως «μικροηλεκτρονική και νανοηλεκτρονική»: καλύπτουν από τρανζίστορ νανομετρικής κλίμακας, έως συστήματα μικρομετρικής κλίμακας που ενσωματώνουν πολλαπλές λειτουργίες, σε ένα ολοκληρωμένο κύκλωμα.

[2]               COM(2012) 341 final

[3]               COM (2012) 582 final «Μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή βιομηχανία για την ανάπτυξη και την οικονομική ανάκαμψη»

[4]               Π.χ. ηλεκτρονικά για τους τομείς των αυτοκινήτων, της ενέργειας και της μεταποίησης

[5]               World Semiconductor Trade Statistics (WSTS), 2012 (http://www.wsts.org/)

[6]               Έκθεση Digiworld , IDATE 2012 (http://www.idate.org)

[7]               http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/ict/files/kets/hlg_report_final_en.pdf

[8]               Βλ. την έκθεση της ευρωπαϊκής ένωσης του κλάδου των ημιαγωγών Association (ESIA) για την ανταγωνιστικότητα, «Mastering Innovation Shaping the Future» (έλεγχος της καινοτομίας, διαμόρφωση του μέλλοντος), 2008 (https://www.eeca.eu/data/file/esia_broch_compreport_total.pdf)

[9]               Ως αισθητήρας νοείται οιαδήποτε συσκευή, όπως ένα θερμόμετρο, η οποία εντοπίζει μια φυσική κατάσταση στο περιβάλλον. Οι ενεργοποιητές είναι συσκευές, όπως οι διακόπτες, που επιτελούν πράξεις όπως είναι η θέση σε λειτουργία ή ο τερματισμός της λειτουργίας συσκευών ή οι προσαρμογές σε ένα λειτουργικό σύστημα

[10]             International Technology Roadmap for Semiconductors (ITRS ) (http://www.itrs.net)

[11]             Σύμφωνα με το νόμο του Moore: ο λόγος της επίδοσης προς το κόστος διπλασιάζεται κάθε 18-24 μήνες

[12]             Οι συμπληρωματικοί ημιαγωγοί μεταλλικού οξειδίου (CMOS) είναι η συνήθης τεχνολογία για ολοκληρωμένα κυκλώματα του άξονα «more Moore»

[13]             Τα μικροκυκλώματα μικροηλεκτρονικής και νανοηλεκτρονικής παράγονται πάνω σε στρογγυλά υποθέματα υλικού, που ονομάζονται «πλακίδια» (wafers). Οι διαδοχικές τεχνολογικές γενιές προσδιορίζονται από το μέγεθος των πλακιδίων όπου παράγονται. Σήμερα, η παραγωγή πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο σε πλακίδια 200 mm και 300 mm. Το επόμενο μέγεθος πλακιδίου θα είναι 450 mm.

[14]             OECD (ΟΟΣΑ) Information Technology Outlook (προοπτικές τεχνολογίας πληροφοριών). (http://www.oecd.org/internet/ieconomy/oecdinformationtechnologyoutlook2010.htm)

[15]             Το LETI είναι ινστιτούτο του CEA, γαλλικού οργανισμού έρευνας και τεχνολογίας. Ειδικεύεται στις νανοτεχνολογίες και τις εφαρμογές τους, από ασύρματες συσκευές, έως τη βιολογία, την υγειονομική περίθαλψη και τη φωτονική (http://www-leti.cea.fr)

[16]             Η γερμανική Fraunhofer-Gesellschaft αναλαμβάνει εφαρμοσμένη έρευνα άμεσης χρησιμότητας για ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις και προς ευρύτερο κοινωνικό όφελος. Διάφορα ινστιτούτα εστιάζονται σε ολοκληρωμένα κυκλώματα και συστήματα (http://www.fraunhofer.de)

[17]             Η βελγική IMEC ηγείται παγκοσμίως στην έρευνα στη νανοηλεκτρονική, κινητοποιώντας επιστημονικές γνώσεις μέσω κοινοπραξιών παγκόσμιας κλίμακας στον τομέα των ΤΠΕ, της υγειονομικής περίθαλψης και της ενέργειας (http://www.imec.be)

[18]             Οι κεφαλαιουχικές δαπάνες των κορεατικών εταιρειών, π.χ., αυξήθηκαν από 13 % το 2005 σε 27 % το 2012

[19]             Βλ. Semiconductor Industry Association (SIA), Maintaining America's Competitive Edge (διατήρηση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος της Αμερικής): Government Policies Affecting Semiconductor Industry R&D and Manufacturing Activity (Κυβερνητικές πολιτικές που επηρεάζουν Ε&Α και την παραγωγική δραστηριότητα στον κλάδο των ημιαγωγών), Μάρτιος 2009 (http://www.semiconductors.org/clientuploads/directory/documentsia/research%20and%20technology/competitiveness_white_paper.pdf)

[20]             Το «χυτήριο» είναι μια εταιρία που διαθέτει εργοστάσια και παρέχει υπηρεσίες παραγωγής σε πελάτες χωρίς «fabs»

[21]             Μια εταιρεία χωρίς fabs σχεδιάζει τα δικά της συστατικά στοιχεία, αλλά αναθέτει εξωτερικά την παραγωγή τους σε έναν πάροχο υπηρεσιών («χυτήριο»)

[22]             Βλ. http://www.asml.com/asml/show.do?ctx=5869&rid=46974 — «Ως μέρος του προγράμματος, η Intel, η TSMC και η Samsung θα αποκτήσουν καθεμία μετοχές ASML ίσες με το συνολικό ποσοστό 23 % του μεριδίου μειοψηφίας στην ASML ύψους 3,85 δισ. ευρώ σε μετρητά»

[23]             http://www.catrene.org/

[24]             Στα ~ 130 εκατομμύρια ευρώ ετησίως

[25]             Με βάση το άρθρο 187 της ΣΛΕΕ

[26]             Παράλληλα με τον διεθνή τεχνολογικό χάρτη πορείας για ημιαγωγούς (International Technology Roadmap for Semiconductors ITRS) http://www.itrs.net

[27]             Τα επίπεδα τεχνολογικής ετοιμότητας (TRL) χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση της ωριμότητας των εξελισσόμενων τεχνολογιών. Τα επίπεδα 1 έως 4 κατά κανόνα αναφέρονται σε πρώιμη Ε&Α, ενώ τα επίπεδα 5-8 αφορούν κατασκευή πρωτοτύπου και την επικύρωσης του πραγματικού συστήματος σε επιχειρησιακό περιβάλλον

[28]             COM(2011) 809 τελικό

[29]             http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home

[30]             Επί του παρόντος, η παραγωγή στην Ευρώπη σε αυτόν τον άξονα υπερβαίνει το 30 % της παγκόσμιας.

[31]             Το μερίδιο της Ευρώπης στην παραγωγή είναι περίπου 9 %, αλλά η Ευρώπη παραμένει στην αιχμή της τεχνολογίας στη μικρογράφηση.

[32]             Από περιφερειακά και εθνικά προγράμματα καθώς και από προγράμματα σε επίπεδο ΕΕ.

[33]             http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home

[34]             Ο αντίκτυπος της πρότασης θα παρουσιαστεί στην εκτίμηση επιπτώσεων. Η δημοσιονομική επίπτωση θα περιλαμβάνεται στο νομοθετικό δημοσιονομικό δελτίο.

[35]             Πρώτη ενδιάμεση αξιολόγηση των κοινών τεχνολογικών πρωτοβουλιών ARTEMIS και ENIAC, 2010               http://ec.europa.eu/dgs/information_society/evaluation/rtd/jti/artemis_and_eniac_evaluation_report_final.pdf

[36]             Επί του παρόντος, η δημόσια στήριξη σε πιλοτικές γραμμές στην κοινή επιχείρηση ENIAC είναι μεταξύ 50 και 120 εκατ. ευρώ ανά δράση.

[37]             Βλ. COM (2012) 582 τελικό τμήμα III.A.1.ii)

[38]             COM(2012) 572 τελικό: Δεύτερη ρυθμιστική επισκόπηση σχετικά με τα νανοϋλικά