52001DC0665

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ - Προσέγγιση συνεργασίας για το μέλλον του ευρωπαϊκού τουρισμού

I. Εισαγωγή

II. Η σημασία του τουρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση

1. Στατιστικά στοιχεία και τάσεις

2. Ιδιαιτερότητες του τουρισμού

III. Το νέο πλαίσιο του ευρωπαϊκού τουρισμού

1. Η διαδικασία "Τουρισμός και απασχόληση"

2. Άλλα σημαντικά ζητήματα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό

IV. Στρατηγική προσέγγιση και προτεινόμενες δράσεις

A. Στρατηγική προσέγγιση

B. Προτεινόμενες δράσεις

α) Νέα δυναμική για μια συνεκτική και ολοκληρωμένη δράση

β) Διάθεση των απαραίτητων γνώσεων και εργαλείων σε όλους τους φορείς

γ) Δημιουργία των κατάλληλων εργαλείων για την εφαρμογή συγκεκριμένων και τεχνικών μέτρων

V. Συμπεράσματα

Παράρτημα 1: Οι ομάδες εργασίας

Παράρτημα 2: Κύρια αποτελέσματα και συστάσεις των πέντε ομάδων εργασίας

I. Εισαγωγή

Ο τουρισμός συνιστά σημαντική οικονομική δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Αποτελείται δε από μεγάλη ποικιλία προϊόντων και προορισμών, καθώς και από πληθώρα δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, με ιδιαίτερα αποκεντρωμένες δεξιότητες, συνήθως σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ο τουρισμός διαθέτει αξιόλογες δυνατότητες ώστε να συμβάλει σε αρκετούς πρωταρχικούς στόχους της ΕΕ, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η οικονομική άνοδος και η απασχόληση, καθώς και η οικονομική και κοινωνική συνοχή λεπτομερέστερη σχετική περιγραφή παρατίθεται στο κεφάλαιο II της παρούσας ανακοίνωσης. Τα στοιχεία αυτά, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πολλές κοινοτικές πολιτικές επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις διάφορες τουριστικές δραστηριότητες, δικαιολογούν την εκ νέου απόδοση πολιτικής σημασίας από τα κυριότερα θεσμικά όργανα της ΕΕ.

Η πρόσφατη τρομοκρατική επίθεση στο αμερικανικό έδαφος, οι άμεσες συνέπειές της, όπως ο φόβος για τα αεροπορικά ταξίδια, και οι έμμεσες επιπτώσεις της στο σύνολο του τουρισμού αποδεικνύουν πόσο ευάλωτος είναι ο συγκεκριμένος τομέας στις εξωτερικές επιρροές. Με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή δεν προτίθεται να προβεί σε άμεση αντίδραση έναντι των πρόσφατων αυτών γεγονότων. Το παρόν έγγραφο συνιστά, μάλιστα, το αποτέλεσμα μακροχρόνιου προβληματισμού και εκτενών διαβουλεύσεων με σκοπό την παγίωση νέας προσέγγισης για τον τουρισμό στην ΕΕ.

Η διαδικασία που εφαρμόστηκε για την παρακολούθηση των συμπερασμάτων του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 με θέμα "Τουρισμός και Απασχόληση", και η οποία ενθαρρύνθηκε από τις αντιδράσεις των άλλων θεσμικών οργάνων [1], δημιούργησε νέα δυναμική μεταξύ των βασικότερων εμπλεκόμενων φορέων (κράτη μέλη, επαγγελματίες, κοινωνία των πολιτών και Επιτροπή). Κατέστησε επίσης εφικτό, μέσω μιας προσέγγισης συνεργασίας και εταιρικής σχέσης, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο III, να εντοπιστεί, κυρίως βάσει προτεινόμενων από το Συμβούλιο θεμάτων, σειρά προτεραιοτήτων και δράσεων που πρόκειται να αναληφθούν από τους διάφορους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς του τομέα, ανάλογα με τις αντίστοιχες δεξιότητες και αρμοδιότητές τους.

[1] Ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, 18.2.2000, A5-0030/2000. Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, 26.1.2000, CES 93/2000 - ΕΕ 2000 C 75 της 15.3.2000, σ. 37. Γνωμοδότηση της Επιτροπής των Περιφερειών, 15.6.2000, CdR 291/99 τελικό.

Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι να παγιώσει τη νέα αυτή δυναμική προτείνοντας, όπως αναφέρεται στο κεφάλαιο IV:

- λειτουργικό πλαίσιο, με βάση την ανοικτή μέθοδο συντονισμού μεταξύ όλων των οικείων φορέων η οποία καταρτίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβώνας. Το συγκεκριμένο πλαίσιο ευθυγραμμίζεται επίσης με τις κατευθυντήριες γραμμές της πρόσφατης Λευκής Βίβλου σχετικά με την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση [2], σύμφωνα με τις οποίες ο τουρισμός αποτελεί πρόσφορο πεδίο εφαρμογής: η δημιουργία του προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή υψηλόβαθμων αρμόδιων φορέων;

[2] COM(2001) 428 τελικό της 25.07.2001.

- περιορισμένη σειρά μέτρων και δράσεων που πρόκειται να υλοποιηθούν από τους διάφορους φορείς του τουρισμού, ώστε να διευρυνθούν οι γνώσεις σχετικά με τη συγκεκριμένη οικονομική δραστηριότητα, να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα των τουριστικών επιχειρήσεων και να βελτιωθεί, ως εκ τούτου, η βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού στην ΕΕ και η συμβολή του στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

II. Η σημασία του τουρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση

1. Στατιστικά στοιχεία και τάσεις

Οικονομική σημασία και γενικές τάσεις

Στον τομέα του κοινοτικού τουρισμού δραστηριοποιούνται περίπου 2 εκατ. επιχειρήσεις, κυρίως ΜΜΕ, οι οποίες συνεισφέρουν κατά σχεδόν 5 % τόσο στο ΑΕγχΠ όσο και στην απασχόληση. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται μεταξύ 3 % και 8 % ανάλογα με τα κράτη μέλη. Επιπλέον, ο τουρισμός αποτελεί σημαντική πηγή δραστηριότητας για άλλους τομείς, όπως το εμπόριο και οι ειδικοί εξοπλισμοί, υπερβαίνοντας κατά σχεδόν μιάμιση φορά τη δραστηριότητα που προκύπτει από αυτόν καθαυτό τον τουρισμό.

Παρά τη σημασία των ΜΜΕ στον συγκεκριμένο τομέα, διαφαίνεται διαρκώς εντονότερα μια συγκεντρωτική τάση, η οποία ενισχύει την κάθετη ολοκλήρωση των τουριστικών υπηρεσιών. Τούτο καθίσταται ιδιαίτερα αισθητό στον τομέα των ξενοδοχείων και στις υπηρεσίες που αφορούν τη διοργάνωση ταξιδιών και τις μεταφορές.

Όσον αφορά τον κύκλο εργασιών, περισσότερο από το 80 % του ευρωπαϊκού τουρισμού συντελείται σε ατομικό ή οικογενειακό επίπεδο. Το υπόλοιπο ποσοστό προκύπτει από τον επιχειρηματικό τουρισμό, με την ευρεία έννοια του όρου. Η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού ποικίλλει ανάλογα με τη χώρα: από μόλις 15 % έως άνω του 30 % επί του συνολικού όγκου το μεγαλύτερο ποσοστό προέρχεται από τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης. Στην ΕΕ, τα νοικοκυριά διαθέτουν περίπου το 1/8 των ατομικών δαπανών τους στην κατανάλωση τουριστικών υπηρεσιών, στοιχείο που παρουσιάζει σχετικά ελάχιστες διακυμάνσεις μεταξύ των χωρών.

Ο κοινοτικός τουρισμός είναι, κατά κανόνα, εγχώριος. Το 87 % της τουριστικής δραστηριότητας που καταγράφεται αποδίδεται στο γηγενή πληθυσμό, ενώ μόνο το 13 % των επισκεπτών προέρχεται από τρίτες χώρες. Όσον αφορά τον τουρισμό των πολιτών της ΕΕ, τα τρία τέταρτα παραμένουν στο έδαφος ενός από τα 15 κράτη μέλη, ενώ το εναπομείναν το τελευταίο τέταρτο μεταβαίνει σε άλλα σημεία της Ευρώπης και του κόσμου.

Ο τουρισμός συγκαταλέγεται στους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας που διαθέτουν τις καλύτερες προοπτικές για το μέλλον. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, παρατηρείται συνεχής άνοδος του τουρισμού στην Ευρώπη, εντονότερη από τη μέση οικονομική ανάπτυξη. Τούτο οφείλεται σε παράγοντες όπως η αύξηση του ελεύθερου χρόνου και η κοινωνική σημασία του, καθώς και στην παγκόσμια οικονομική άνοδο. Ως προς τον απόλυτο όγκο δαπανών και απασχόλησης, τόσο η τρέχουσα ανάπτυξη όσο και η αντίστοιχη της τελευταίας δεκαετίας υπερβαίνουν το 3 % ετησίως, με ακόμη υψηλότερο ποσοστό για τις δραστηριότητες που αφορούν τον τουρισμό στους συναφείς τομείς. Τούτο οφείλεται στην απαίτηση των τουριστών για διαρκώς πληρέστερες και μεγαλύτερης ποικιλίας υπηρεσίες, καθώς και για ολοένα πιο δραστήριες μορφές ψυχαγωγίας. Στην Ευρώπη, μόνο στους τομείς των ξενοδοχείων και της σίτισης δημιουργήθηκαν περίπου 100 000 θέσεις εργασίας ετησίως κατά τα προηγούμενα έτη.

Η Ευρώπη, διαθέτοντας τη μεγαλύτερη ποικιλία και πυκνότητα τουριστικών πόλων έλξης, δέχεται τους περισσότερους τουρίστες στον κόσμο. Παρά το γεγονός ότι το ποσοστό της τουριστικής αύξησης υπολείπεται του παγκόσμιου μέσου όρου, ιδίως όσον αφορά ορισμένες ανερχόμενες υπερπόντιες περιοχές, ο όγκος του ευρωπαϊκού τουρισμού αναμένεται να διπλασιαστεί κατά τα προσεχή 20 - 25 έτη, με καθαρά αποτελέσματα, ως προς τις δαπάνες και το προϊόν, ύψους 3 % ετησίως. Η απασχόληση θα αυξηθεί κατά περίπου 15 % την επόμενη δεκαετία. Εάν διατηρηθούν οι τάσεις που καταγράφονται προς το παρόν, τα αποτέλεσμα της προαναφερθείσας αύξησης, επωφελούμενα των θετικών συνεπειών του τουρισμού, θα εξακολουθήσουν να είναι υψηλότερα στις συναφείς δραστηριότητες απ' ό,τι σε αυτόν καθαυτόν τον τομέα του τουρισμού. Ασφαλώς, τα εν λόγω αποτελέσματα ποικίλλουν σημαντικά μεταξύ των διαφόρων ευρωπαϊκών χωρών.

Δημογραφικοί παράγοντες και εξελίξεις

Η εξέλιξη της ευρωπαϊκής δημογραφικής διάρθρωσης θα επηρεάσει σημαντικά τον τουρισμό αναψυχής. Το 2020, ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα έχει αυξηθεί κατά 17 εκατομμύρια σε σχέση με σήμερα. Ο αριθμός αυτός θα εξακολουθήσει να αυξάνει σ' έναν υγιέστερο πληθυσμό, με μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής και περισσότερους πόρους από τις προηγούμενες γενιές. Επιπλέον, τα άτομα ηλικίας 50 έως 65 ετών, που έχουν σε μεγάλο βαθμό αποδεσμευθεί από υποχρεώσεις και οικογενειακά βάρη, που αναπτύσσουν ιδιαίτερη κινητικότητα και βρίσκονται συνήθως σε καλή οικονομική κατάσταση θα καταλάβουν αυξημένο μερίδιο στην αγορά τουρισμού.

Παράλληλα με την αξιόλογη αυτή άνοδο, πρόκειται να τροποποιηθεί η ζήτηση ορισμένων μορφών τουρισμού. Έτσι, οι τομείς που αναμένεται να γνωρίσουν τη μεγαλύτερη άνοδο είναι ο πολιτιστικός τουρισμός και ο τουρισμός που σχετίζεται με τη φυσική κληρονομιά. Επιπροσθέτως, πολλοί τουρίστες προβάλλουν συγκεκριμένες απαιτήσεις ώστε να επωφεληθούν πλήρως της τουριστικής εμπειρίας. Εκτός από το 10 % του πληθυσμού που θεωρείται ότι πάσχει από κάποιας μορφής αναπηρία, αυξημένο ποσοστό τουριστών αναμένεται να περιορίσει την κινητικότητά του λόγω προσωρινού κωλύματος ή λόγω ηλικίας.

Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του ευρωπαϊκού τουρισμού αναψυχής έγκειται στη συγκέντρωσή του σε συγκεκριμένες και σύντομες περιόδους κατά τη διάρκεια του έτους. Τούτο διαμορφώνει δυσμενείς συνθήκες εργασίας και απασχόλησης, επιφέρει αρνητικές επιπτώσεις στα προσόντα, στην ποιότητα των υπηρεσιών και στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων, καθώς και κορεσμό των υποδομών επικοινωνίας και υποδοχής τουριστών. Η προβλεπόμενη αύξηση του πληθυσμού ηλικίας άνω των 50 ετών αναμένεται να αποσυμφορήσει την τουριστική δραστηριότητα κατά τα εν λόγω διαστήματα αιχμής, κυρίως στις σχολικές διακοπές, και να βελτιώσει την κατανομή της τουριστικής περιόδου.

Ομοίως, η ελευθέρωση των μεταφορών και η ανάπτυξη του δικτύου τους, η αποτελεσματικότερη λειτουργία της ενιαίας αγοράς, καθώς και η διαθεσιμότητα εργαλείων της κοινωνίας της πληροφορίας, εφόσον αυξάνουν τη ζήτηση τουριστικών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών θα εξακολουθήσουν να διευκολύνουν την κινητικότητα των πολιτών και θα συμβάλουν στην εντονότερη διεθνοποίηση της ροής τουριστών. Όσον αφορά τους τουρίστες που προέρχονται από τρίτες χώρες, το ενιαίο νόμισμα θα διασφαλίσει μεγαλύτερη διαφάνεια τιμών και θα καταστήσει την Ευρώπη ακόμη πιο ελκυστικό προορισμό, κάτι που συνιστά επιπλέον μέσο προώθησης.

Κυριότερες προκλήσεις

Ο ευρωπαϊκός τουρισμός, οι επιχειρήσεις και οι προορισμοί του βρίσκονται αντιμέτωποι με σημαντικές προκλήσεις οι οποίες συνιστούν ταυτόχρονα ευκαιρίες και κινδύνους. Κατ' αρχάς, πρέπει να διατηρηθεί η αξιόλογη άνοδος της τουριστικής ζήτησης και του όγκου του τουρισμού στην Ευρώπη και να αναπτυχθούν ξεχωριστά οι διάφορες μορφές τουρισμού. Οι εξελίξεις αυτές μπορούν να αντιμετωπιστούν κατάλληλα μόνο με τη δημιουργία νέων μορφών τουρισμού.

Ορισμένες προκλήσεις προσλαμβάνουν νευραλγική σημασία: η έλλειψη επαρκούς εργατικού δυναμικού για ορισμένα επαγγέλματα και προσόντα, ιδίως λόγω των συνθηκών εργασίας η εξέλιξη του τομέα των μεταφορών και ο αντίκτυπός της στις ροές, στην ποιότητα της υπηρεσίας, στη βιώσιμη ανάπτυξη και στην προστασία του περιβάλλοντος η υιοθέτηση και ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας ως παράγοντας ανταγωνιστικότητας.

2. Ιδιαιτερότητες του τουρισμού

Ο τουρισμός είναι τομέας παροχής υπηρεσιών, με εξαιρετικά περίπλοκο προϊόν το οποίο εξαρτάται από μια υπερβολικά κατακερματισμένη προσφορά. Οι φορείς κάθε κρίκου της αλυσίδας (ταξιδιωτικά γραφεία, διοργανωτές ταξιδιών, μεταφορείς, ξενοδοχεία, εστιατόρια κ.ά.) προτείνουν, έκαστος, ένα στοιχείο του συνολικού προϊόντος. Οι συνιστώσες αυτές καθορίζουν, από κοινού, την εμπειρία του τουρίστα και την εκ μέρους του αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών. Ο τουριστικός προορισμός είναι ο κύριος τόπος κατανάλωσης των εν λόγω υπηρεσιών και, κατά συνέπεια, ο τόπος εγκατάστασης και δραστηριοποίησης των τουριστικών επιχειρήσεων. Ο τουρίστας συνδέει το προϊόν τόσο με τις επιχειρήσεις που του το παρέχουν όσο και με τον προορισμό που επισκέπτεται.

Εφόσον το μεγαλύτερο ποσοστό της τουριστικής δραστηριότητας δεν ικανοποιεί κάποια ζωτική ανάγκη, η συμπεριφορά του τουρίστα είναι ιδιαίτερα εύθραυστη, υποκείμενη σε ψυχολογικές και κοινωνικές επιρροές, προσωπικές ευαισθησίες και βραχυπρόθεσμες αντιδράσεις. Ακόμη κι αν αλλοιωθεί ένας μόνο κρίκος, θα επηρεαστεί ολόκληρη η τουριστική αλυσίδα! Οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες και, παλαιότερα, η επιδημία του αφθώδους πυρετού ή οι πετρελαιοκηλίδες που έπληξαν τις ευρωπαϊκές ακτές αποτυπώνουν έντονα την εν λόγω κατάσταση.

Το τουριστικό προϊόν χαρακτηρίζεται από εξαιρετική πολυμορφία. Οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι, οι υποδομές υποδοχής και επικοινωνίας, καθώς και η στέγαση και σίτιση συνιστούν τις βασικές πηγές εσόδων ενός τουριστικού προορισμού. Ο συνδυασμός των τοπικών τουριστικών πόρων και των παρεχόμενων υπηρεσιών κατατάσσει τον εκάστοτε προορισμό σε μια συγκεκριμένη μορφή τουρισμού, σπως, π.χ., παράκτιος ή ορεινός, αθλητικός ή θρησκευτικός, ιαματικός ή γαστρονομικός και, ασφαλώς, επιχειρηματικός τουρισμός.

Επιπροσθέτως, οι κάθετες αλληλεξαρτήσεις μεταξύ των τουριστικών επιχειρήσεων είναι εντονότερες σε σχέση με την πλειονότητα των άλλων τομέων της οικονομίας. Από αυτές τις αλληλεξαρτήσεις, που παρατηρούνται και σε παγκόσμια κλίμακα, προκύπτουν ενίοτε πολύπλοκες δομές και τάσεις στις εμπορικές σχέσεις. Εκτός από τις επιχειρήσεις και τους φορείς εκπροσώπησής τους, σημαντικοί παράγοντες αναδεικνύονται οι προορισμοί, με τις διάφορες δραστηριότητές τους που συγκεράζουν δημόσια και ιδιωτικά συμφέροντα.

Λόγω της ποικιλομορφίας του και της κατακερματισμένης φύσης των συστατικών στοιχείων του, ο τουρισμός στερείται σαφούς τομεακής ταυτότητας. Σε τούτο οφείλεται, εν μέρει, η ελλιπής προβολή του σε πολιτικό επίπεδο και η, εν πάση περιπτώσει, ανεπαρκής αξιοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής σημασίας του.

Η πολυμορφία του επιχειρηματικού κόσμου και των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων του τουρισμού, η επίδρασή του σε πολλές άλλες οικονομικές δραστηριότητες, η ευρύτατη κοινωνική και συναισθηματική διάστασή του και, τέλος, η γεωγραφικώς διάσπαρτη και ευμετάβλητη κατανάλωση του προϊόντος του προσδίδουν στον τουρισμό κατ' εξοχήν οριζόντιο χαρακτήρα. Άμεση και ιδιαίτερα έντονη επιρροή μπορεί να ασκήσει ένας μεγάλος αριθμός, αν όχι η πλειονότητα, των πολιτικών τομέων, όπως η πολιτική για τις επιχειρήσεις, τις μεταφορές ή την περιφερειακή ανάπτυξη. Η ετήσια έκθεση σχετικά με τα κοινοτικά μέτρα που επηρεάζουν τον τουρισμό (2000) [3], την οποία εκπόνησε η Επιτροπή παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, παρέχει λεπτομερείς σχετικές πληροφορίες.

[3] Κατ' εφαρμογή του άρθρου 5 της απόφασης 1992/421/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 13ης Ιουλίου 1992 σχετικά με σχέδιο κοινοτικών δράσεων υπέρ του τουρισμού (ΕΕ L 231 της 13.8.1992, σ. 26), η Επιτροπή εξέδωσε, από το 1994, σειρά εκθέσεων σχετικά με τα κοινοτικά μέτρα που επηρεάζουν τον τουρισμό: COM(1994) 74 τελικό της 6.4.1994, COM(1996) 29 τελικό της 5.2.1996, COM(1997) 332 τελικό της 2.7.1997 και COM(2001) 171 τελικό της 28.3.2001.

Στο άρθρο 3, στοιχείο τ), της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, προβλέπεται ότι, για τους σκοπούς του άρθρου 2 της εν λόγω συνθήκης, η δράση της Κοινότητας θα περιλαμβάνει μέτρα στον τομέα του τουρισμού. Τούτο αφορά ιδίως τη βιώσιμη ανάπτυξη και την άνοδο, ένα υψηλό επίπεδο απασχόλησης, την κοινωνική και οικονομική συνοχή, τη σύγκλιση των οικονομικών αποτελεσμάτων, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Ειδικότερα, ο τουρισμός συμβάλλει, σε μεγάλο βαθμό, στην επίτευξη των στόχων της πολιτικής για τις επιχειρήσεις. Η πολυμορφία των προϊόντων και των υπηρεσιών, η γεωγραφική ποικιλία της εγκατάστασής τους και η εξέλιξη της αγοράς προς έναν βιώσιμο τουρισμό ανοιχτό σε όλους θα οδηγήσουν στη δημιουργία νέων αγορών για τις καινοτόμες επιχειρήσεις, ιδίως τις ΜΜΕ. Η έντονη ποικιλομορφία των προσφερόμενων θέσεων εργασίας στον εν λόγω τομέα μπορεί να προσελκύσει νέους που επιχειρούν την πρώτη επαφή τους με την αγορά εργασίας, να συμβάλει στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και να προωθήσει την ισότητα ευκαιριών σε όλα τα επίπεδα αρμοδιότητας.

Για τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο τουρισμός συνιστά σημαντικό στοιχείο της ποιότητας ζωής τους, ενώ μπορεί να βελτιωθεί περαιτέρω με την προώθηση ενός βιώσιμου, ποιοτικού και ανταγωνιστικού ευρωπαϊκού τουρισμού, στο πλαίσιο του σεβασμού της χωρητικότητας των φυσικών και πολιτιστικών ζωνών του, ιδίως των τοποθεσιών του Natura 2000. Επιπροσθέτως, ο τουρισμός συμβάλλει στην προσέγγιση των ευρωπαίων πολιτών οι οποίοι, με τον τρόπο αυτό, ανακαλύπτουν και βιώνουν κοινές ευρωπαϊκές αξίες.

Τα μέτρα που εξαγγέλλονται στο κεφάλαιο IV εντάσσονται στον εξής στρατηγικό στόχο: να καταστεί η ευρωπαϊκή οικονομία, που βασίζεται στη γνώση, η ανταγωνιστικότερη και δυναμικότερη οικονομία στον κόσμο (σχέδιο δράσεων "e-Europe"). Ο τουρισμός αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τη χρήση των τεχνολογιών της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ), τόσο από τη βιομηχανία (αλληλεπιδράσεις μεταξύ φορέων, νέες υπηρεσίες) όσο και από τους καταναλωτές (πρόσβαση σε προσαρμοσμένες κινητές υπηρεσίες).

III. Το νέο πλαίσιο του ευρωπαϊκού τουρισμού

1. Η διαδικασία "Τουρισμός και απασχόληση"

Τον Νοέμβριο του 1997 διοργανώθηκε στο Λουξεμβούργο διάσκεψη σχετικά με τον τουρισμό και την απασχόληση [4], λίγο πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου για την απασχόληση [5] και το Συμβούλιο Υπουργών (Τουρισμός) της 26ης Νοεμβρίου 1997 [6]. Κατά το τελευταίο αυτό Συμβούλιο, αναγνωρίστηκαν τα οφέλη της ισόρροπης και βιώσιμης ανάπτυξης του ευρωπαϊκού τουρισμού και αποφασίστηκε η εμβάθυνση των αποτελεσμάτων της διάσκεψης του Λουξεμβούργου. Το 1998, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα υψηλού επιπέδου για τον τουρισμό και την απασχόληση. Βάσει των συστάσεών της [7], που εγκρίθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους, η Επιτροπή υπέβαλε ανακοίνωση με τίτλο Αύξηση του δυναμικού του τουρισμού για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης [8]. Η εν λόγω ανακοίνωση υποστηρίχθηκε σημαντικά από τις αντιδράσεις του Κοινοβουλίου, της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής και της Επιτροπής των Περιφερειών, και οδήγησε στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 όπου καλούνταν η Επιτροπή και τα κράτη μέλη να αναπτύξουν στενή συνεργασία ώστε να μεγιστοποιηθεί η συνεισφορά του τουρισμού στην άνοδο και την απασχόληση, ιδίως σχετικά με τέσσερα θέματα (ενημέρωση, κατάρτιση, ποιότητα και βιωσιμότητα), γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα τη σύσταση ομάδων εργασίας (βλ. παράρτημα 1).

[4] Διάσκεψη του Λουξεμβούργου, Απασχόληση και τουρισμός: κατευθυντήριες γραμμές για την ανάληψη δράσης, 4-5.11.1997.

[5] Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου, 21-22.11.1997.

[6] Συμπεράσματα του Συμβουλίου (Τουρισμός) της 26.11.1997.

[7] Ευρωπαϊκός τουρισμός - Νέες συνεργασίες για την απασχόληση: συμπεράσματα και συστάσεις της ομάδας υψηλού επιπέδου για τον τουρισμό και την απασχόληση, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οκτώβριος 1998.

[8] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών - Αύξηση του δυναμικού του τουρισμού για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης", COM(1999) 205 τελικό, ΕΕ C 178 της 23.6.1999, σ. 3.

Τα κυριότερα αποτελέσματα και οι βασικότερες συστάσεις κάθε ομάδας εργασίας παρατίθενται συνοπτικά στο παράρτημα 2 συγκλίνουν, μάλιστα, προς ορισμένα κοινά σημεία:

- απόδοση κεφαλαιώδους ρόλου στην ενημέρωση, στη γνώση και στη διάδοσή της,

- ανάγκη ικανού ανθρώπινου δυναμικού, που να βρίσκει κίνητρα στις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προοπτικές,

- ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής και προώθηση του βιώσιμου τουρισμού,

- αναγνώριση της ανάγκης για ευρωπαϊκή εναρμόνιση όσον αφορά την έννοια της ποιότητας των τουριστικών υπηρεσιών και υποδομών, του εύρους της και της παρακολούθησής της,

- απαραίτητη επιτάχυνση της ενσωμάτωσης των μέσων και των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας στο σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων και επιχειρήσεων, ιδίως των ΜΜΕ,

- ανάγκη δικτύωσης των φορέων και υλοποίησης γενικευμένης συνεργασίας, κυρίως μεταξύ των επιτόπιων παραγόντων, ώστε να διασφαλιστεί η εφαρμογή όλων των συστάσεων.

2. Άλλα σημαντικά ζητήματα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό

Όπως προαναφέρθηκε, έπειτα από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου τον Ιούνιο του 1999, ξεκίνησε ένα στάδιο ενισχυμένης συνεργασίας και ανέκυψαν νέα ζητήματα πρωταρχικής σημασίας.

Η συγκεκριμένη μέθοδος εργασίας συμπληρώθηκε από υπουργικές διασκέψεις στη Vilamoura (Πορτογαλία), στη Λίλλη (Γαλλία) και στη Bruges (Βέλγιο), οι οποίες διοργανώθηκαν από το κράτος μέλος που βρισκόταν στην Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι οποίες ήταν ουσιαστικά ανοικτές στο σύνολο των φορέων του ευρωπαϊκού τουρισμού. Στις διασκέψεις αυτές επιτράπηκε προοδευτικά η συμμετοχή εκπροσώπων των υποψηφίων προς ένταξη χωρών. Συνήθως, οι εν λόγω συνεδριάσεις κατέληγαν στη σύνταξη εγγράφου της Προεδρίας το οποίο υποβαλλόταν σε συνεδρίαση του Συμβουλίου Εσωτερική Αγορά/Καταναλωτές/Τουρισμός [9], ενώ υποστήριζαν και ενθάρρυναν έντονα τη συγκεκριμένη διαδικασία συνεργασίας.

[9] Ενημερωτικό σημείωμα της Προεδρίας, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 24.11.2000, έγγρ. 13832/00. Έκθεση της Προεδρίας σχετικά με τη Διάσκεψη της Bruges, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 18.09.2001, έγγρ. 11897/01. Συμπεράσματα της Προεδρίας, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 18.09.2001, έγγρ. 11894/01.

Για το λόγο αυτό, στη Vilamoura, στις 11 Μαΐου 2000, προτάθηκε ο καλύτερος συντονισμός των εθνικών πολιτικών και η πολιτική αναγνώριση του ρόλου του τουρισμού.

Στη Λίλλη, στις 22 Νοεμβρίου 2000, η Προεδρία εξήγγειλε την ενίσχυση των εργασιών που είχαν αναληφθεί στο πλαίσιο της συμβουλευτικής επιτροπής για τον τουρισμό και πρότεινε 15 σημεία που θα μπορούσαν να αποτελέσουν αντικείμενο ευρύτερης συνεννόησης. Η δημιουργία πειραματικού δικτύου εδαφών, ο βιώσιμος τουρισμός, η ανταλλαγή πληροφοριών, η καλύτερη κατανόηση του τομέα του τουρισμού και η κατάρτιση βρίσκονταν στο επίκεντρο του προβληματισμού.

Στη Bruges, στις 2 Ιουλίου 2001, στην προσπάθεια να διασφαλιστεί ένας τουρισμός για όλους, η Προεδρία διαπίστωνε ότι οι τουριστικές δραστηριότητες πρέπει να καταστούν προσβάσιμες από ορισμένες στοχοθετημένες ομάδες, ιδίως τους νέους, τους ηλικιωμένους, τα άτομα που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, τους ανέργους και τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Ειδικότερα, μάλιστα, για τα άτομα αυτά, εκφράστηκε η επιθυμία να απλουστευθούν και να εναρμονιστούν τα συστήματα σήμανσης για τη δυνατότητα πρόσβασης σε υποδομές και υπηρεσίες. Τούτο οδήγησε στα συμπεράσματα της Προεδρίας σχετικά με τον τουρισμό για όλους, τα οποία εγκρίθηκαν κατά τη συνεδρίαση του Συμβουλίου στις 27 Σεπτεμβρίου 2001.

Κατόπιν των εντεινόμενων συνομιλιών με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις του επαγγέλματος και τις αντίστοιχες οικείες ενώσεις της κοινωνίας των πολιτών, οι εκπρόσωποί τους ενσωματώθηκαν στις ομάδες εργασίας και οι ανησυχίες τους συμπεριελήφθησαν στις τελικές συστάσεις. Με την ευκαιρία αυτή, οι ενώσεις προέβαλαν την ανάγκη διαχείρισης και προώθησης της ευρωπαϊκής εικόνας περί τουρισμού, ιδίως για να αντισταθμιστούν οι αρνητικές επιπτώσεις που προκλήθηκαν από γεγονότα που συνδέονται με τις πτυχές της δημόσιας ασφάλειας, και τούτο πριν ακόμη από τις επιθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπροσθέτως, τόνισαν τη βιωσιμότητα του τουρισμού και το συμφέρον των εργαζομένων.

Σημαντικά περαιτέρω ερωτήματα αφορούν κοινοτικές πολιτικές όπως: μεταφορές (βιώσιμη κινητικότητα, δικαιώματα και ασφάλεια των επιβατών, ποιότητα των μεταφορών), ανταγωνισμός (συγκέντρωση των επιχειρήσεων, κάθετη ολοκλήρωσή τους και κρατικές ενισχύσεις), εσωτερική αγορά (ελεύθερη παροχή τουριστικών υπηρεσιών), ίσες ευκαιρίες, προστασία των καταναλωτών (οι τουρίστες σε μια ευρέως διεθνική αγορά), περιφερειακή πολιτική και διαρθρωτικά μέσα υπέρ του τουρισμού, εμπόριο και διεθνείς σχέσεις (GATS), διεύρυνση.

Η στρατηγική που εγκρίθηκε για την εσωτερική αγορά υπηρεσιών, π.χ., αποβλέπει στην άρση των εθνικών φραγμών στην ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών στην ΕΕ, ώστε να καταστεί η παροχή διασυνοριακών υπηρεσιών εξίσου ευχερής με την παροχή υπηρεσιών εντός ενός κράτους μέλους. Η στρατηγική αυτή καλύπτει και τον τουρισμό και διαρθρώνεται σε δύο στάδια: το πρώτο έγκειται στον εντοπισμό των υπαρκτών εμποδίων, και το δεύτερο στην πρόταση κατάλληλων λύσεων υπό το φως των μέχρι στιγμής αποτελεσμάτων. Επιπροσθέτως, η Λευκή Βίβλος με τίτλο "Η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το έτος 2010: η ώρα των επιλογών" [10], π.χ., επισημαίνει τις ενέργειες που πρέπει να πραγματοποιηθούν προκειμένου να προκύψουν αποδοτικότερες, βιώσιμες και καλύτερης ποιότητας τουριστικές μεταφορές. Η ανάλυση του τομέα πολιτικής αεροπορίας, που παρουσιάστηκε στην εν λόγω Λευκή Βίβλο, επικαιροποιήθηκε προκειμένου να αποτυπωθεί η κατάσταση που επικρατεί στον συγκεκριμένο τομέα μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες [11].

[10] COM(2001) 370 της 12.9.2001.

[11] COM(2001) 574 της 10.10.2001.

Για όλους τους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής, η εμβάθυνση των βασικών γνώσεων είναι ουσιαστική για την επιτυχία των περισσότερων προτεινόμενων μέτρων. Τούτο απαιτεί, π.χ., καλύτερα στατιστικά δεδομένα. Ο όγκος και η ποιότητα των μέχρι στιγμής διαθέσιμων στοιχείων δεν επαρκούν. Επιπλέον, δεδομένης της περίπλοκης διάρθρωσης του τομέα του τουρισμού, διενεργείται ήδη ενδελεχής τομεακή ανάλυση, ώστε να προκύψουν οι απαιτούμενες γνώσεις για την αποτελεσματικότερη στόχευση των μελλοντικών δράσεων.

Βραχυπρόθεσμα, αξίζει να εξεταστούν ορισμένες προγραμματισμένες εκδηλώσεις: το 2002 ως Παγκόσμιο έτος οικοτουρισμού, η Παγκόσμια σύνοδος κορυφής για τη βιώσιμη ανάπτυξη (Σεπτέμβριος του 2002 στο Γιοχάνεσμπουργκ), καθώς και το 2003 ως Ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

IV. Στρατηγική προσέγγιση και προτεινόμενες δράσεις

A. Στρατηγική προσέγγιση

Η διαδικασία "Τουρισμός και απασχόληση" αποβλέπει στη διαμόρφωση των προϋποθέσεων και στην παροχή των στοιχείων για τη δημιουργία βιώσιμου τουρισμού ποιότητας και ανταγωνιστικών ευρωπαϊκών τουριστικών επιχειρήσεων. Η στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί για την επίτευξη των εν λόγω στόχων βασίζεται σ' ένα σύνολο στοιχείων, με κυριότερα τα εξής:

- εφαρμογή προσέγγισης που θα έχει ως κινητήριο δύναμη τη γνώση, με σκοπό την καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων πληροφοριών, την απόκτηση και ανάπτυξη τεχνογνωσίας, την καινοτομία μέσω της υλοποίησης νέων διαδικασιών και την εκμετάλλευση των βέλτιστων πρακτικών. Τούτο απαιτεί επίσης καλύτερη κατανόηση της οργάνωσης των φορέων, του συσχετισμού και της αλληλεξάρτησής τους.

- διευκόλυνση της προσαρμογής του τομέα και των επιχειρήσεών του στις εξελίξεις της αγοράς: η εν λόγω προσαρμογή προϋποθέτει την εξέλιξη της τουριστικής προσφοράς, της ποιότητας των προϊόντων, της διαθεσιμότητας ικανού ανθρώπινου δυναμικού και επικαιροποιημένων μεθόδων διαχείρισης των επιχειρήσεων, με γνώμονα κυρίως τις ανάγκες των ΜΜΕ.

- χρησιμοποίηση όλων των πολιτικών και μέσων διαφόρων επιπέδων που μπορούν να επηρεάσουν τον τουρισμό: τούτο απαιτεί, αφενός, την παρακολούθηση, την αξιολόγηση και τη διαχείριση των επιπτώσεών τους στον τουρισμό και, αφετέρου, την ενσωμάτωση των τουριστικών ζητημάτων στις διάφορες σχετικές πολιτικές.

- εφαρμογή περιορισμένου αριθμού μέτρων, διατάξεων και μέσων που να ανταποκρίνονται στα ζητήματα προτεραιότητας.

- καθορισμός, με όλους τους παράγοντες, των προς επίτευξη στόχων, των χρονοδιαγραμμάτων εκτέλεσης και του κόστους για τα ανωτέρω μέτρα.

- επιτάχυνση της μετάβασης όλων των φορέων, των διοικήσεων και των επιχειρήσεων του τουρισμού προς την κοινωνία της πληροφορίας και προώθηση της χρήσης εργαλείων και υπηρεσιών με βάση τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένης της δικτύωσής τους.

Οι δράσεις πρέπει να πληρούν τα εξής κριτήρια:

- να εγγράφονται στη διαδικασία σύγκλισης των πολιτικών των κρατών μελών μέσω της μεθόδου ανοικτού συντονισμού, εμπλέκοντας όλους τους φορείς, με την προσέγγιση συνεργασίας.

- να στηρίζονται, όσο είναι εφικτό, στα μέτρα και στις δομές που ήδη υπάρχουν και να τα βελτιώνουν, να τα αναπτύσσουν και να τα καθιστούν συνεκτικότερα για τις ανάγκες των καθορισμένων δράσεων, παρά να δημιουργούν καινούργια.

- να τηρούν απαρέγκλιτα την αρχή της επικουρικότητας η οποία θα διέπει την κατανομή των αρμοδιοτήτων που πρόκειται να αναλάβουν οι διάφοροι φορείς.

- να επωφελούνται της πλήρους συνεργασίας μεταξύ δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, καθώς και των διαφόρων επιπέδων και συμφερόντων πολιτικής, διοικητικής, επαγγελματικής προέλευσης και της συναφούς κοινωνίας των πολιτών, ώστε όλοι οι φορείς να συμφωνούν με τη διαδικασία και με τις προτεινόμενες και παρεχόμενες δράσεις.

- να προσλαμβάνουν προστιθεμένη αξία με την ένταξη σε πλαίσιο συνεργασίας που θα διευκολύνει και θα ενθαρρύνει την υλοποίηση της δράσης σε κοινοτικό επίπεδο.

B. Προτεινόμενες δράσεις

α) Νέα δυναμική για μια συνεκτική και ολοκληρωμένη δράση

1. Ενσωμάτωση του τουρισμού στις πολιτικές και στα μέτρα της Κοινότητας

Πολλές πολιτικές και πολλά μέτρα της Κοινότητας προϋποθέτουν τη συμμετοχή των φορέων του τουρισμού και επηρεάζουν άμεσα τις δραστηριότητές τους. Από το 1992 έγινε αισθητή η ανάγκη αξιολόγησης και εφαρμογής όλων αυτών των μέτρων. Οι παρεμβάσεις και οι συνομιλίες στις ομάδες εργασίας επιβεβαίωσαν την κεφαλαιώδη σημασία και τον αντίκτυπο των μέτρων που επηρεάζουν τον τουρισμό στο πλαίσιο αρκετών κοινοτικών πολιτικών. Εφόσον τα εν λόγω μέτρα διέπονται, σε μεγάλο βαθμό, από την αρχή της επικουρικότητας, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να συντονιστούν.

Το πρώτο προτεινόμενο μέτρο αποβλέπει στην εδραίωση των σχέσεων με τους αρμοδίους για τις συγκεκριμένες κοινοτικές πολιτικές και πρωτοβουλίες. Πρόκειται να προετοιμάσει και να ενισχύσει τα ακόλουθα μέτρα 2 και 3.

Μέτρο 1: Εφαρμογή εκ μέρους της Επιτροπής, σε συνεργασία και συντονισμό με τα κράτη μέλη και τον τομέα του τουρισμού, μηχανισμών που αποβλέπουν στην καλύτερη ενσωμάτωση των συμφερόντων και των αναγκών όλων των φορέων του τουρισμού στις κοινοτικές πολιτικές και πρωτοβουλίες που τον επηρεάζουν

Οι εν λόγω μηχανισμοί θα αφορούν, κατά προτεραιότητα, τους εξής δύο τομείς: τη συστηματικότερη αξιολόγηση των επιπτώσεων που επιφέρουν τα κοινοτικά μέτρα στον τουρισμό, και τον πλήρη συνυπολογισμό των συμφερόντων και των αναγκών του τομέα του τουρισμού κατά το σχεδιασμό και την εκτέλεση των μέτρων. Βραχυπρόθεσμα, θα αποδοθεί προτεραιότητα στην κατάρτιση του 6ου προγράμματος-πλαισίου και του θέματος "τεχνολογίες της κοινωνίας της πληροφορίας".

2. Παγίωση της νέας προσέγγισης συνεργασίας μεταξύ των φορέων του τουρισμού με τη μέθοδο του ανοικτού συντονισμού

Η απόφαση του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1986 αναθέτει στη συμβουλευτική επιτροπή για τον τουρισμό την αποστολή να διευκολύνει την ανταλλαγή πληροφοριών, τη διαβούλευση και, εάν κρίνεται σκόπιμο, τη συνεργασία. Οι πρόσφατες συνομιλίες, και ειδικότερα εκείνες που διεξήχθησαν κατά τις υπουργικές διασκέψεις, κατέδειξαν την ανάγκη συνέχισης και ενίσχυσης των ανειλημμένων εργασιών στο πλαίσιο της συμβουλευτικής επιτροπής.

Μέτρο 2: Ενίσχυση του ρόλου της συμβουλευτικής επιτροπής για τον τουρισμό

Βάσει πρωτοβουλίας της Επιτροπής ή κατόπιν αίτησης των κρατών μελών, η εν λόγω επιτροπή θα μπορεί να εξετάσει οποιοδήποτε ζήτημα πουν τυχόν ενδιαφέρει τα κράτη μέλη αναφορικά με τον τουρισμό. Εκτός από τη συμμετοχή των εκπροσώπων των ενδιαφερομένων υπηρεσιών της Επιτροπής, οι συνομιλίες αυτές μπορούν να επωφεληθούν από τη γνώμη και την εμπειρογνωμοσύνη των επαγγελματικών παραγόντων και άλλων φορέων.

Στην ανακοίνωση του 1999 κρινόταν σκόπιμο να επανεξεταστεί ο μηχανισμός διαβούλευσης των ευρωπαϊκών οργανώσεων του τουρισμού. Ο νέος διάλογος που ξεκίνησε κατά τη διαδικασία "Τουρισμός και απασχόληση" μεταξύ του τομέα του τουρισμού και των εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών κατέδειξε την αποτελεσματικότητά του. Η ενεργός συμμετοχή του συνόλου των φορέων από πολύ νωρίς στα στάδια καθορισμού και εξέτασης των προτάσεων σχετικά με τον τουρισμό βελτιώνει τις προτάσεις, επιταχύνει την εφαρμογή τους και διευκολύνει την παρακολούθηση της προόδου που έχει συντελεστεί.

Μέτρο 3: Προώθηση καλύτερης διεπαφής μεταξύ του τομέα του τουρισμού και των άλλων ομάδων φορέων

Τούτο αναμένεται να οδηγήσει, κυρίως, στη διοργάνωση ετήσιου ευρωπαϊκού φόρουμ για τον τουρισμό. Η διάρθρωση και το περιεχόμενο του εν λόγω φόρουμ θα καθοριστούν βάσει προτάσεων και προπαρασκευαστικών εργασιών που θα δώσουν τη δυνατότητα στον τομέα τουρισμού να ανακινήσει και να εξετάσει τα ζητήματα προτεραιότητας που τον αφορούν. Στο συγκεκριμένο φόρουμ πρόκειται να συμμετάσχουν αρμόδιοι υψηλού επιπέδου του τουρισμού και της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και εθνικές και περιφερειακές ευρωπαϊκές αρχές, αρμόδιες για θέματα τουρισμού. Οι συζητήσεις θα εστιάζονται σε ένα ή δύο θέματα προτεραιότητας για τον εν λόγω τομέα.

Η Επιτροπή θα μπορέσει να συμβάλει στην εφαρμογή του μέτρου αυτού με τη διοργάνωση του πρώτου φόρουμ, σε στενή συνεργασία με τους άλλους φορείς. Εν συνεχεία, ο ευρωπαϊκός τομέας τουρισμού, σε συνεργασία με τα κοινοτικά θεσμικά όργανα και τα κράτη μέλη, θα πρέπει να διασφαλίσει τη συνέχιση της διοργάνωσης του φόρουμ, η επιτυχία του οποίου θα είναι εφικτή μόνο εάν υπάρξει σταθερή και διαρκής δέσμευση εκ μέρους του τομέα του τουρισμού.

3. Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης με τους προορισμούς και τους εκπροσώπους τους

Ο προορισμός είναι ο τόπος όπου συγκεντρώνεται το ουσιαστικό τμήμα της τουριστικής δραστηριότητας και το οποίο είναι συνυφασμένο με μια τουριστική εικόνα. Αποτελεί, μάλιστα, πεδίο αλληλεπίδρασης μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων, όπου συγκεντρώνεται το σύνολο σχεδόν των τουριστικών ΜΜΕ. Με κάθε τρόπο, όλες οι ομάδες εργασίας επισήμαναν την ανάγκη να διευκολυνθεί η μεταξύ τους προσέγγιση μέσω δικτύων συνεργασίας, ιδίως σε περιπτώσεις διασυνοριακού και/ή διαπεριφερειακού χαρακτήρα. Η εν λόγω ενισχυμένη αλληλεπίδραση πληροί πολλά στοιχεία και κριτήρια της παραπάνω στρατηγικής προσέγγισης. Επιπλέον, ορισμένα από τα μέτρα που προτείνονται στη συνέχεια του παρόντος εγγράφου μπορούν να υλοποιηθούν και να επιφέρουν αξιόλογο αντίκτυπο μόνο με την ενεργό συμμετοχή των προορισμών και των φορέων τους.

Η ανταλλαγή πληροφοριών, ορθών πρακτικών και πιλοτικών εμπειριών, η αναζήτηση κοινών λύσεων, η υποστήριξη ή η ενσωμάτωση των φορέων και η δικτύωση τουριστικών προορισμών βρίσκονται στο επίκεντρο των αναγκών που έχουν εντοπιστεί. Τα στοιχεία αυτά βελτιώνουν τη διαχείριση και την προώθηση των προορισμών, αξιοποιούν το τουριστικό δυναμικό και εκμεταλλεύονται ορθολογικά την πολιτιστική κληρονομιά, ενώ συμβάλλουν στην ανάπτυξη του τοπικού τουρισμού που δημιουργεί θέσεις εργασίας και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί επίσης να ενταθεί η ενίσχυση των ΜΜΕ, να αμβλυνθούν τα προβλήματα ασφαλείας, να βελτιωθεί η ποιότητα των υπηρεσιών και να διασφαλιστεί σε όλους η δυνατότητα πρόσβασης σε αυτές.

Υπάρχουν ήδη ορισμένες, περιορισμένες όσον αφορά το γεωγραφικό εύρος τους, συνεργασίες, συνήθως έπειτα από πρόγραμμα που υλοποιήθηκε με κοινοτική χρηματοοικονομική ενίσχυση. Σπανίως εξετάζεται το ενδεχόμενο συνολικής συνοχής των εν λόγω δραστηριοτήτων, παρότι είναι απαραίτητο για τη διαμόρφωση εταιρικών σχέσεων. Πρέπει οι προορισμοί και οι επιτόπιοι φορείς να στρέψουν την προσοχή τους στις δυνατότητες αυτές και να ακολουθήσουν θεματική κατεύθυνση.

Μέτρο 4: Ενίσχυση της αλληλεπίδρασης των άλλων φορέων με τους προορισμούς και διευκόλυνση των συνεργασιών μεταξύ των επιτόπιων φορέων (προορισμοί/εδάφη/περιοχές οικονομικοί και κοινωνικοί φορείς του ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και του τομέα ενώσεων)

Με τη δικτύωση, το υπό εξέταση μέτρο θα καταστήσει εφικτή τη συνεργασία, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, υπέρ της δημιουργίας ποιοτικού βιώσιμου τουρισμού και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων. Με τον τρόπο αυτό, θα εδραιωθεί η εικόνα της Ευρώπης ως τουριστικού προορισμού. Ο ρόλος της Επιτροπής θα περιοριστεί στο απαραίτητο εναρκτήριο λάκτισμα για τη δημιουργία δικτύων και εταιρικών σχέσεων. Τούτο θα πραγματοποιηθεί σε στενή συνεργασία με τα κράτη μέλη και θα προϋποθέτει την αναγνώριση, μεταξύ των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και των ενώσεων, του καταμερισμού αρμοδιοτήτων.

Η παροχή μη χρηματοοικονομικής ενίσχυσης από την Επιτροπή, τις εθνικές και περιφερειακές αρχές, καθώς και τους ιδιωτικούς φορείς και τις ενώσεις θα ήταν δυνατόν να διευκολύνει την πρωτοβουλία των ενδιαφερόμενων παραγόντων. Αντιθέτως, η χρηματοδότηση του εν λόγω μέτρου πρέπει να διασφαλιστεί πρωτίστως από τις συνεισφορές των συμμετεχόντων/δικαιούχων του δικτύου ή της εταιρικής σχέσης. Χρηματοδοτικά μέσα, που διατίθενται στο πλαίσιο των διαφόρων σχετικών κοινοτικών πολιτικών, θα μπορέσουν να κινητοποιηθούν υπέρ συγκεκριμένων δράσεων αρχικής ώθησης ή υπέρ συναφών με ευρωπαϊκές πολιτικές προτεραιότητες ενεργειών.

Η υλοποίηση των μέτρων 1 έως 4 θα παγιώσει τη νέα δυναμική που βασίζεται στη μέθοδο ανοικτού συντονισμού, όπως αναφέρεται στη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διαβούλευση. Η εν λόγω δυναμική θα μπορέσει να αξιοποιηθεί επιτυχώς μόνο με την αμετάκλητη δέσμευση και την ενεργό συμμετοχή των αρμοδίων.

β) Διάθεση των απαραίτητων γνώσεων και εργαλείων σε όλους τους φορείς

4. Κινητοποίηση των υπαρκτών κέντρων δεξιοτήτων και στήριξης με σκοπό την ανάπτυξη της γνώσης και την παρατήρηση στον τομέα του τουρισμού

Οργανισμοί ή κέντρα αριστείας για τον τομέα του τουρισμού υπάρχουν, σε εθνικό και/ή περιφερειακό επίπεδο, στα περισσότερα κράτη μέλη. Παρέχουν την απαιτούμενη βασική υποδομή και υποστήριξη στους διάφορους φορείς του τουρισμού, ιδίως στους προορισμούς, προκειμένου να ικανοποιηθούν καλύτερα οι ανάγκες των εν λόγω φορέων, καθώς και να αξιολογηθούν και να υπολογιστούν οι εξελίξεις που συντελούνται στον συγκεκριμένο τομέα. Προκύπτει ότι οι δομές και τα μέσα κοινοτικού χαρακτήρα που υπάρχουν επαρκούν για να υποστηρίξουν την υλοποίηση των συστάσεων των ομάδων εργασίας [12].

[12] Στις περισσότερες προτάσεις που υποβλήθηκαν προσφάτως κατόπιν σχετικής πρόσκλησης για τις καινοτόμες δράσεις FEDER (2001-2006) συμπεριλαμβάνονται η ανάπτυξη ή η χρήση των κέντρων δεξιοτήτων και στήριξης σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Οι ανάγκες κατάρτισης, η δικτύωση, η υποστήριξη προς τις ΜΜΕ, καθώς και η παρακολούθηση της καινοτομίας βρίσκονται στο επίκεντρο της δραστηριότητας των εν λόγω κέντρων, ενώ, σε πολλές περιπτώσεις, αποδίδεται ρητή προτεραιότητα στον τουρισμό.

Η δικτύωση λειτουργιών και υπηρεσιών χρήσιμων στους φορείς του τουρισμού θα παράσχει σημαντική υπεραξία σε κοινοτικό επίπεδο και θα αποτελέσει απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία των διαφόρων προβλεπόμενων ενεργειών:

- γενικευμένη και ευχερέστερη πρόσβαση των οικείων τοπικών/περιφερειακών κέντρων στο σύνολο των διαθέσιμων πληροφοριών στην Ευρώπη σχετικά με τον τουρισμό και άμεση πρόσβαση στους καλύτερους ευρωπαίους εμπειρογνώμονες για κάθε εξεταζόμενο ζήτημα.

- δυνατότητα να αποδοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα θέματα κοινοτικής ή ευρωπαϊκής σημασίας, απλουστευμένος συντονισμός με σκοπό τη βελτίωση των γνώσεων που είναι απαραίτητες για τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς ώστε να ενεργούν υπέρ της δημιουργίας βιώσιμου, ποιοτικού και ανταγωνιστικού ευρωπαϊκού τουρισμού.

Μέτρο 5: Δικτύωση των υπηρεσιών και λειτουργιών στήριξης που απαιτούνται για ένα ή περισσότερα από τα υπό εξέταση μέτρα και για τις παρεπόμενες δραστηριότητες (όπως, π.χ., εκείνες που προκύπτουν από τα μέτρα 7 έως 10). Η δυνατότητα πρόσβασης των φορέων του τουρισμού σε αυτές θα διασφαλίζεται από τα εθνικά, περιφερειακά και τοπικά κέντρα δεξιοτήτων (παρατηρητήρια, κέντρα μελετών και ερευνών ή άλλοι φορείς ανάλογης μορφής).

Η προσέγγιση θα βασίζεται στην ανοικτή και εθελοντική συμμετοχή των κέντρων. Σε πρώτο στάδιο, τα κράτη μέλη θα κληθούν να αναφέρουν τα κέντρα που διαθέτουν την απαιτούμενη δεξιότητα. Εάν κριθεί σκόπιμο, η Επιτροπή θα μπορεί να επισημάνει υπερεθνικά ή διεθνή εξειδικευμένα κέντρα. Η σαφώς ορισμένη προσέγγιση της δικτύωσης θα εξεταστεί στο πλαίσιο της συμβουλευτικής επιτροπής, με τη συνδρομή των φορέων που συμμετέχουν στο μέτρο 4.

Γενικώς, η δικτύωση θα συντελεστεί χωρίς πρόσθετο κόστος. Εάν κριθεί απαραίτητο, οι συμπληρωματικοί πόροι θα πρέπει να αναζητηθούν, κατ' αρχάς, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, από τους δημόσιους και/ή ιδιωτικούς φορείς. Η Επιτροπή δύναται να διευκολύνει και να ενθαρρύνει την εφαρμογή του μέτρου με την παροχή μη χρηματοοικονομικής ενίσχυσης. Κατά περίπτωση, κατόπιν πρωτοβουλίας των άμεσα ενδιαφερομένων φορέων, το μέτρο θα μπορεί να επωφεληθεί από τη χρήση διαθέσιμων χρηματοδοτικών μέσων στο πλαίσιο των διαφόρων σχετικών κοινοτικών πολιτικών.

Πρόκειται να ενεργοποιηθεί ένας φορέας καθοδήγησης/συντονισμού των δικτυωμένων υπηρεσιών, στον οποίο θα συμμετέχουν οι οικείοι φορείς και θα περιλαμβάνονται εκπρόσωποι ειδικών αρμοδιοτήτων. Ο εν λόγω φορέας θα υπόκειται στις ήδη αρμόδιες αρχές των κέντρων.

5. Ευχερέστερη πρόσβαση των φορέων στα κοινοτικά μέσα

Ο στόχος είναι η ορθή χρησιμοποίηση των κοινοτικών, χρηματοδοτικών ή μη, μέσων προς όφελος του τουρισμού. Τούτο απαιτεί την καλύτερη ενημέρωση των φορέων σχετικά με τα μέσα αυτά, ιδίως με την περιοδική επικαιροποίηση του διαδικτυακού οδηγού για τα κοινοτικά μέτρα υπέρ των τουριστικών επιχειρήσεων και προορισμών [13], την άντληση διδαγμάτων από την εμπειρία που έχει αποκτηθεί και, ως εκ τούτου, την καλύτερη συνδρομή όσον αφορά τον καθορισμό των προτεραιοτήτων για τα προσεχή προγράμματα και μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται να είναι σημαντική η συμβολή των υπαρκτών δικτύων που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή για την υποστήριξη των επιχειρήσεων (Ευρωπαϊκά Κέντρα Πληροφόρησης και Κέντρα Καινοτομίας) [14].

[13] http://europa.eu.int/comm/enterprise/ services/tourism/tourism-publications/ documents/roadmap_fr.pdf.

[14] http://europa.eu.int/comm/enterprise/ networks/index.htm.

Ο πρωταρχικός ρόλος για την ορθή χρήση των μέσων εναπόκειται στα κράτη μέλη και τους οικείους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης, σε συντονισμό με τον τομέα του τουρισμού σε όλα τα επίπεδα. Όσον αφορά τα κοινοτικά μέσα, πρέπει να αποδοθεί ιδιαίτερη προσοχή στη χρησιμοποίηση κοινοτικών διαρθρωτικών ταμείων, καθώς και στην πρόσβαση στο πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα και την ανάπτυξη, λόγω της χρηματοοικονομικής αξίας τους και της σημαντικής συμβολής τους στην υλοποίηση συγκεκριμένων σχεδίων σε πληθώρα πεδίων δράσης.

Μέτρο 6: Τα κράτη μέλη, οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης και ο τομέας του τουρισμού θα εφαρμόσουν τις διατάξεις και τους μηχανισμούς για την ορθή χρήση των κοινοτικών χρηματοδοτικών και μη χρηματοδοτικών μέσων, προς όφελος του τουρισμού.

Επωφελούμενοι των εργασιών και της συνεργασίας της Επιτροπής, οι πλέον ενδιαφερόμενοι φορείς, συμπεριλαμβανομένων κυρίως των τουριστικών διοικήσεων, πρέπει να παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς την επιτόπια εφαρμογή των κοινοτικών μέσων και τη χρήση τους προς όφελος του τουρισμού. Παραδείγματος χάριν, τα κράτη μέλη θα μπορούν να συγκροτούν ομάδες εργασίας ή να διοργανώνουν σεμινάρια ώστε να διευκολύνουν, αφενός, την πρόσβαση του τομέα του τουρισμού στα εν λόγω μέσα (π.χ. διαρθρωτικά ταμεία, πρόγραμμα-πλαίσιο για την έρευνα) και, αφετέρου, το διάλογο με τις περιφέρειες και τους άλλους παράγοντες οι οποίοι δραστηριοποιούνται στα προγράμματα που υλοποιούνται προς όφελός του. Τούτο αναμένεται ότι θα δώσει επίσης τη δυνατότητα σε όλους τους φορείς, συμπεριλαμβανομένης της Επιτροπής, να αποκομίσουν τα διδάγματα που θα καταστήσουν εφικτό τον καλύτερο καθορισμό των προτεραιοτήτων και των διατάξεων για το μέλλον. Το μέτρο αυτό, καθώς και η ανταλλαγή και η αξιοποίηση της εμπειρίας που έχει αποκτηθεί θα μπορέσουν να εξυπηρετήσουν την ενισχυμένη συνεργασία που προβλέπεται στα μέτρα 1 έως 4 και να επωφεληθούν από αυτή.

γ) Δημιουργία των κατάλληλων εργαλείων για την εφαρμογή συγκεκριμένων και τεχνικών μέτρων

Οι δραστηριότητες που απορρέουν από τα τέσσερα πρώτα μέτρα θα βασίζονται, κατ' αρχάς, στις παροχές του δικτύου που διαμορφώθηκε δυνάμει του μέτρου 5. Το δίκτυο αυτό θα διαθέτει επαρκώς εναρμονισμένες μεθόδους, καθώς και γνωστά και διαθέσιμα εργαλεία, είτε άμεσα είτε με τη μορφή υπηρεσιών, στο σύνολο των οικείων φορέων. Τούτο αφορά αρχικώς τις μεθόδους υπολογισμού και αξιολόγησης, τα εγχειρίδια και τους οδηγούς, τις στατιστικές και, γενικότερα, τα μέσα για τη βελτίωση των γνώσεων. Ο κατάλογος αυτός δεν είναι εξαντλητικός θα εμπλουτίζεται σε συνάρτηση με την πρόοδο που θα επιτυγχάνεται όσον αφορά τις υπό εξέλιξη δραστηριότητες και τις νέες ανάγκες που εντοπίζονται από τους διάφορους φορείς του τουρισμού, ενώ θα επικαιροποιείται τακτικά.

6. Συμπληρωματικοί λογαριασμοί για τον τουρισμό και στατιστικές

Οι στατιστικές πληροφορίες που υπάρχουν στην Ευρώπη αποδεικνύονται ανεπαρκείς, τόσο ποιοτικώς όσο και ποσοτικώς, για τις ανάγκες των φορέων του τουρισμού καθώς δεν αποτυπώνουν τον αντίκτυπο και την οικονομική σημασία του τουρισμού ως οικονομικού τομέα.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ), ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και η Eurostat καθόρισαν από κοινού νέα σειρά δεικτών, τους συμπληρωματικούς λογαριασμούς για τον τουρισμό (ΣΛΤ), προκειμένου να αξιολογηθούν καλύτερα οι τουριστικές δραστηριότητες σε εθνικό επίπεδο και η σημασία τους στην παγκόσμια οικονομία. Έπειτα από τις εργασίες που ξεκίνησαν προσφάτως, η Eurostat προτίθεται να υποβάλει τεχνικό εγχειρίδιο για την εφαρμογή των ΣΛΤ στις αρχές του 2002.

Μέτρο 7: Σε συντονισμό και με την υποστήριξη των δημόσιων και ιδιωτικών οικείων φορέων, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη θα καταβάλουν τις απαιτούμενες προσπάθειες για την εφαρμογή των συμπληρωματικών λογαριασμών για τον τουρισμό.

Τα κράτη μέλη και η Επιτροπή θα καθορίσουν τις διαδικασίες εφαρμογής και τις αρμοδιότητες των διαφόρων φορέων, συμπεριλαμβανομένου του τομέα τουρισμού, παραθέτοντας εφικτό χρονοδιάγραμμα. Πρόκειται να καθοριστεί σχέδιο χρηματοδότησης, το οποίο θα κατανεμηθεί μεταξύ των κρατών μελών, της Επιτροπής και των επαγγελματικών φορέων του τουρισμού. Σε αρχικό στάδιο (2002 και 2003), η Επιτροπή θα προτείνει την παροχή χρηματοοικονομικής στήριξης, στο πλαίσιο του πολυετούς προγράμματος για τις επιχειρήσεις και την επιχειρηματικότητα (2001-2005) [15], προκειμένου να εξεταστεί η δυνατότητα υλοποίησης και να εφαρμοστούν συμπληρωματικοί λογαριασμοί για τον τουρισμό στις χώρες που επιθυμούν να συμμετάσχουν.

[15] ΕΕ L 333 της 29.12.2000, σ. 84.

Η οδηγία 95/57/ΕΚ του Συμβουλίου καθορίζει τη συλλογή στατιστικών στοιχείων στον τομέα του τουρισμού [16] η δε εφαρμογή της διέπεται από την απόφαση 1999/35/ΕΚ [17]. Για να διασφαλιστεί μελλοντικά η διαθεσιμότητα καλύτερων στατιστικών στοιχείων, θα ήταν προτιμότερο να διερευνηθεί η τυχόν αναγκαιότητα αλλαγών στη νομική βάση των στατιστικών για τον τουρισμό. Επιπλέον, η παρουσίαση των στατιστικών στοιχείων πρέπει να ικανοποιεί τις συγκεκριμένες ανάγκες των φορέων του τουρισμού, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται αμεσότερα.

[16] Οδηγία 95/57/ΕΚ της 23.11.1995 σχετικά με τη συλλογή στατιστικών στοιχείων στον τομέα του τουρισμού. ΕΕ L 291 της 6.12.1995, σ. 32.

[17] Απόφαση 1999/35/ΕΚ της Επιτροπής της 9ης Δεκεμβρίου 1998 για τις διαδικασίες εφαρμογής της οδηγίας 95/57/ΕΚ του Συμβουλίου, (ΕΕ L 9 της 15.1.1999, σ. 23).

7. Μια ευρωπαϊκή Ατζέντα 21 για τον τουρισμό

Πολλές φορές έχει επιχειρηθεί, τόσο σε διεθνές όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, να προσαρμοστεί η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τομέα του τουρισμού. Διαπιστώνεται αυξανόμενη ζήτηση, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τον καθορισμό στρατηγικών κατευθυντηρίων γραμμών και μέτρων που απαιτούνται για τη διαμόρφωση προτύπων βιώσιμης ανάπτυξης για τον τουρισμό. Επιπροσθέτως, η εφαρμογή των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης στους προορισμούς και στους διάφορους επιμέρους τομείς τουριστικής δραστηριότητας εκλαμβάνεται ως προστιθεμένη αξία για την εικόνα των προορισμών. Τούτο απαιτεί στρατηγική βιώσιμης ανάπτυξης για τον τουρισμό στην Ευρώπη, με τη μορφή πλήρους προγράμματος δράσης, ενός μέσου που προσδιορίζεται γενικώς με τον όρο "Ατζέντα 21".

Μέτρο 8: Προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των τουριστικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη με την κατάρτιση και την υλοποίηση μιας Ατζέντας 21

Η εν λόγω ατζέντα θα αφορά αρκετές ιδιαίτερα σημαντικές πτυχές, και κυρίως την προστασία των φυσικών πόρων, την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων και της φτώχειας στην πολιτική για τον τουρισμό, την καλύτερη συμμετοχή του συνόλου των φορέων και την αποτελεσματικότερη παρακολούθηση της εφαρμογής και, τέλος, την εταιρική κοινωνική ευθύνη. Η ατζέντα αυτή πρέπει να ενταχθεί στη σφαιρική προσέγγιση της βιώσιμης ανάπτυξης όπως καθορίζεται για την ΕΕ.

Η Επιτροπή θα προβεί στη σύνταξη εγγράφου, βάσει των αποτελεσμάτων της ομάδας εργασίας "Βιωσιμότητα", προκειμένου να επιταχύνει τη διαδικασία ανάπτυξης μιας Ατζέντας 21 στην Ευρώπη. Οι εργασίες θα αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης μιας ομάδας καθοδήγησης στην οποία θα προεδρεύει η Επιτροπή και η οποία θα περιλαμβάνει επίσης εκπροσώπους των κρατών μελών, καθώς και εμπειρογνώμονες που θα εκπροσωπούν τους άλλους φορείς του τουρισμού, συμπεριλαμβανομένων των περιβαλλοντικών ΜΚΟ. Το έγγραφο θα πρέπει να είναι διαθέσιμο ως παρέμβαση στην Παγκόσμια Σύνοδο Κορυφής για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η οποία θα διεξαχθεί στο Γιοχάνεσμπουργκ τον Σεπτέμβριο του 2002.

8. Έγγραφα καθοδήγησης

Ο καθορισμός των κατευθυντηρίων γραμμών που αποφασίστηκαν, καρπός κοινής προσπάθειας, βελτιώνει την ποιότητα και την ανταγωνιστικότητα του τομέα του τουρισμού στην Ευρώπη. Τα έγγραφα καθοδήγησης θα παράγονται ανάλογα με τις ανάγκες που θα προκύπτουν. Σε πρώτο στάδιο, έχουν επισημανθεί δύο συγκεκριμένες ανάγκες.

Κατά τη διάρκεια συνομιλιών και σεμιναρίων επιτεύχθηκε ευρεία συναίνεση σχετικά με την ανάγκη καλύτερης και εναρμονισμένης σε ευρωπαϊκό επίπεδο σήμανσης η οποία να απευθύνεται στους τουρίστες με ειδικές ανάγκες, υποδεικνύοντας τη δυνατότητα πρόσβασης σε τουριστικούς χώρους και σε τουριστικές υποδομές. Προς το παρόν, συνυπάρχουν διαφορετικά συστήματα, γεγονός που καθιστά δυσχερή την αξιολόγηση της ποιότητας των υπηρεσιών που πράγματι παρέχονται.

Οι ομάδες εργασίας επισήμαναν επίσης την ανάγκη μετάβασης από την απλή κατάρτιση σε μια σφαιρική λύση όσον αφορά τη διάθεση προς τους επαγγελματίες του τομέα του τουρισμού όλων των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την καινοτομία στις δραστηριότητές τους. Η ανάγκη αυτή θα ικανοποιηθεί με την εφαρμογή της προσέγγισης "χώροι επαγγελματοποίησης", η οποία αναμένεται, αφενός, να διαμορφώσει το γενικό πλαίσιο που θα καθορίζει τις σχετικές απαραίτητες δεξιότητες και, αφετέρου, θα καθιστά εφικτή την υλοποίησή τους σε συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο (προορισμός). Το εγχειρίδιο θα έχει τη μορφή γενικού οδηγού που θα αναφέρει τα βασικά συστατικά στοιχεία ενός χώρου επαγγελματοποίησης. Επιπλέον, θα λαμβάνει υπόψη την εμφάνιση καινοτόμου χώρου, την παροχή συμβουλών στους φορείς, την εξεύρεση κατάλληλων λύσεων, την υποστήριξη και την απαραίτητη κατάρτιση για την υλοποίησή τους. Ο εν λόγω οδηγός θα διατεθεί στα τοπικά και περιφερειακά κέντρα δεξιοτήτων, με σκοπό να συμβάλει στην ανάπτυξη καινοτομίας στο δικό τους χώρο επαγγελματοποίησης.

Μέτρο 9: Σε συνάρτηση με την εξέλιξη των αναγκών, οι ευρωπαϊκές, εθνικές, περιφερειακές και τοπικές δημόσιες αρχές ενθαρρύνουν και υποστηρίζουν τη δημιουργία εγγράφων καθοδήγησης που να ανταποκρίνονται σε γενικά θέματα κοινωνικοοικονομικού ενδιαφέροντος. Πρόκειται, μάλιστα, να αναπτύξουν τεχνική συνεργασία για τον συγκεκριμένο σκοπό. Αρχικώς, θα εκπονηθούν δύο εγχειρίδια: το ένα θα συμβάλει στην εναρμόνιση των κριτηρίων σχετικά με τη δυνατότητα πρόσβασης των ατόμων με ειδικές ανάγκες σε ορισμένα μέρη και το άλλο θα συμβάλει στον καθορισμό των χώρων επαγγελματοποίησης στον τομέα του τουρισμού.

Η Επιτροπή προτίθεται να προβεί, κατόπιν διαβουλεύσεων με τους φορείς εκπροσώπησης του τομέα του τουρισμού και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, σε εργασίες για την κατάρτιση εναρμονισμένων κριτηρίων με σκοπό τη σαφή δυνατότητα πρόσβασης των τουριστών με ειδικές ανάγκες σε τουριστικούς χώρους και υποδομές. Οι εν λόγω εργασίες αναμένεται να απλουστεύσουν τη σχετική σήμανση και να χρησιμοποιηθούν για την αποτελεσματικότερη ευαισθητοποίηση των φορέων, ιδίως στο πλαίσιο του 2003, που έχει ανακηρυχθεί Ευρωπαϊκό έτος των ατόμων με ειδικές ανάγκες.

Η δημιουργία άλλων εγγράφων καθοδήγησης πρέπει να βασίζεται στην ενισχυμένη συνεργασία που προβλέπεται στα μέτρα 1 έως 4. Με το σκεπτικό αυτό, το Ευρωπαϊκό κέντρο για την ανάπτυξη της επαγγελματικής κατάρτισης θα μπορούσε να αναδειχθεί σε σημαντικό εταίρο για την εκπόνηση εγχειριδίου σχετικά με τους χώρους επαγγελματοποίησης στον τομέα του τουρισμού.

Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να προωθεί τη διάδοση και την εφαρμογή ορθών πρακτικών στον τομέα του βιώσιμου τουρισμού, σύμφωνα με τις οδηγίες που παρέχονται στο έγγραφο "Ο βιώσιμος τουρισμός και το πρόγραμμα Natura 2000: προσανατολισμοί, πρωτοβουλίες και ορθές πρακτικές στην Ευρώπη". Η συνέχιση που δόθηκε στις συστάσεις σχετικά με την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών θα αποτελέσει σημαντική βάση για τέτοιες ορθές πρακτικές.

9. Μέθοδοι και εργαλεία υπολογισμού και αξιολόγησης: δείκτες και διακρίβωση

Η καλύτερη κατανόηση των δομών και της λειτουργίας του τομέα του τουρισμού, καθώς και η δυνατότητα αντιμετώπισης των σημαντικότερων προβλημάτων του απαιτούν τη βελτίωση των γνώσεών μας. Η κατανομή των διακοπών, π.χ., θέμα που έχει επανειλημμένως ανακινηθεί, επηρεάζει άμεσα την αγορά εργασίας και την κατάρτιση, την ποιότητα των υπηρεσιών, την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η χρήση των νέων τεχνολογιών, μεταξύ άλλων, θα ήταν δυνατόν να βελτιώσει τη χρησιμοποίηση των τουριστικών υποδομών και, ως εκ τούτου, να αμβλύνει τις αρνητικές επιπτώσεις της εν λόγω τουριστικής συγκέντρωσης. Πρέπει να διατεθούν και να χρησιμοποιηθούν δείκτες και μέθοδοι διακρίβωσης, με σκοπό την παρακολούθηση των διαφόρων συστατικών στοιχείων που χαρακτηρίζουν τον συγκεκριμένο τομέα. Τα ίδια αυτά στοιχεία απαντούν κατά την εξέταση άλλων σημαντικών για τον τουρισμό ζητημάτων.

Μέτρο 10: Κατάρτιση και διάδοση των μεθόδων και των εργαλείων υπολογισμού (δείκτες ποιότητας και διακρίβωση) που απαιτούνται για την παρακολούθηση της ποιότητας των τουριστικών προορισμών και υπηρεσιών

Οι δραστηριότητες θα επικεντρωθούν στις μεθόδους και στα εργαλεία που θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν από τους προορισμούς και τις επιχειρήσεις παροχής τουριστικών υπηρεσιών, με εξ ολοκλήρου δική τους ευθύνη. Οι εργασίες αυτές πρέπει, κατ' αρχάς, να αξιολογούν τις μεθόδους και τα εργαλεία που υπάρχουν και, εάν κρίνεται σκόπιμο, να τα προσαρμόζουν. Το έργο αυτό μπορεί να συμπληρωθεί με τη διενέργεια μελετών για την ανάλυση και τον καθορισμό θεμάτων και αναγκών που δεν έχουν ακόμη καλυφθεί. Οι εν λόγω δραστηριότητες θα βασίζονται στις διαπιστώσεις που παρουσιάστηκαν από τις ομάδες εργασίας και τα δίκτυα δεξιοτήτων και γνώσεων που δημιουργήθηκαν δυνάμει του μέτρου 5, κοινώς σε συνεργασία με τα ευρωπαϊκά κέντρα δεξιοτήτων. Τα αποτελέσματα θα διαδοθούν μέσω της συνεργασίας που θα αναπτυχθεί βάσει του μέτρου 4.

Εκτός από τη συνδρομή του τομέα του τουρισμού και των προορισμών, οι απαραίτητες εργασίες για την εφαρμογή του υπό εξέταση μέτρου πρέπει να τύχουν, κατά περίπτωση, εθνικής και /ή κοινοτικής χρηματοοικονομικής ενίσχυσης.

10. Διεύρυνση και διεθνής τομέας

Το στρατηγικό και συγκειμενικό πλαίσιο για τις τουριστικές πολιτικές και δραστηριότητες στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και τα σχετικά μέτρα μπορούν επίσης να εφαρμοστούν τόσο στις χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου όσο και στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες. Οι χώρες αυτές, μάλιστα, δύνανται να συμμετάσχουν στις εργασίες.

Το σύνολο των προαναφερόμενων μέτρων πρέπει να συνυπολογίσει το φαινόμενο της εντεινόμενης παγκοσμιοποίησης που παρατηρείται και στον τομέα του τουρισμού και να συμβάλει στην προώθηση του ευρωπαϊκού τουριστικού τομέα σε διεθνές επίπεδο. Με σκοπό τη δημιουργία συνεργιών, η Επιτροπή θα ευνοήσει τη διαδικασία διαβούλευσης με άλλους διεθνείς φορείς και τη στενότερη συνεργασία με οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (ΠΟΤ) και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Τα κράτη μέλη, ο τομέας του τουρισμού και οι ενδιαφερόμενοι τομείς της κοινωνίας των πολιτών καλούνται να πράξουν ομοίως στο πλαίσιο των δεξιοτήτων και των αρμοδιοτήτων τους.

Η Επιτροπή θα μεριμνά για την προάσπιση των συμφερόντων του τουρισμού κατά τις διαπραγματεύσεις για την ελευθέρωση των υπηρεσιών (GATS), συνυπολογίζοντας τους δεσμούς με τη βιώσιμη ανάπτυξη, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού. Επιπλέον, οι σχέσεις συνεργασίας με τις μεσογειακές χώρες και τις αναπτυσσόμενες χώρες θα συνυπολογιστούν κατά τις προσεχείς εργασίες.

V. Συμπεράσματα

Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συνεργάστηκαν στενά σε όλα τα θέματα που περιέχονται στην παρούσα ανακοίνωση. Η συνεργασία αυτή διαρθρώθηκε κυρίως γύρω από τις ομάδες εργασίας, οι οποίες συγκροτήθηκαν υπό την αιγίδα της Επιτροπής και την καθοδήγηση της συμβουλευτικής ομάδας για τον τουρισμό ώστε να δοθεί συνέχεια στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999. Οι επαγγελματικές ενώσεις, καθώς και οι αντίστοιχες ενδιαφερόμενες ενώσεις της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν ενεργά.

Λαμβάνοντας υπόψη τα συμπεράσματα και τις συστάσεις που προέκυψαν από τις εν λόγω ομάδες εργασίας, καθώς και άλλα σημαντικά ζητήματα για τον ευρωπαϊκό τουρισμό, η Επιτροπή παρουσίασε παραπάνω ένα λειτουργικό πλαίσιο για την παρακολούθηση των τουριστικών πολιτικών και δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρέθεσε επίσης σειρά μέτρων που πρόκειται να υλοποιηθούν από τους διάφορους οικείους φορείς. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να διευρυνθεί η γνωστική βάση του τομέα του τουρισμού, να ενταθεί η ανταγωνιστικότητα των τουριστικών επιχειρήσεων, να βελτιωθεί η βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να μεγιστοποιηθεί η συμβολή του στη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Η Επιτροπή καλεί το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών να εξετάσουν το έγγραφο που τους υποβάλλεται. Η Επιτροπή ευελπιστεί ότι οι συγκεκριμένες προτάσεις θα συμβάλουν, με την ενεργητική ανάμειξη των αρμοδίων της τουριστικής δραστηριότητας της ΕΕ, στην παγίωση της νέας δυναμικής συνεργασίας που χρονολογείται από το 1999. Επιπροσθέτως, στο πλαίσιο της εφαρμογής της μεθόδου ανοικτού συντονισμού, η Επιτροπή ελπίζει ότι θα μπορέσει να ξεκινήσει η προοδευτική υλοποίηση των προτεινόμενων μέτρων πριν από το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2002. Τούτο θα συντελεστεί σε συνεργασία με το Συμβούλιο και τα άλλα κοινοτικά θεσμικά όργανα, καθώς και με την ενεργό συμμετοχή των φορέων του τουρισμού και της κοινωνίας των πολιτών.

Παράρτημα 1: Οι ομάδες εργασίας

Στις αρχές του 2000, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συγκρότησαν ομάδες εργασίας, με συγκεκριμένη εντολή κάθε μία, στο πλαίσιο συνεργασίας εντός της συμβουλευτικής επιτροπής για τον τουρισμό [18]. Οι ομάδες αυτές αποτελούνταν από εμπειρογνώμονες που είχαν οριστεί από τα κράτη μέλη ανάλογα με τον τομέα δεξιοτήτων τους και από εκπροσώπους των υπηρεσιών της Επιτροπής με βάση τα υπό επεξεργασία θέματα. Ένα κράτος μέλος ανέλαβε εθελοντικά να προσκομίσει εισηγητή για κάθε μία από τις ομάδες εργασίας [19].

[18] Απόφαση 1986/664/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1986 για την καθιέρωση διαδικασίας διαβουλεύσεων και συνεργασίας στον τουριστικό τομέα, ΕΕ L 384 της 31.12.1986, σ. 52.

[19] Ομάδα "Ενημέρωση": Πορτογαλία (2000) και, στη συνέχεια, Ιταλία (2001). Ομάδα "Κατάρτιση": Δανία. Ομάδα "Ποιότητα": Ισπανία. Ομάδα "Βιωσιμότητα": Γαλλία.

Στις 7 Νοεμβρίου 2000, ύστερα από τρεις συσκέψεις κάθε ομάδας εργασίας που πραγματοποιήθηκαν από τα τέλη Φεβρουαρίου έως τα τέλη Αυγούστου του 2000, και βάσει ενδιάμεσης έκθεσης που εκπονήθηκε από κάθε εισηγητή, η Επιτροπή υπέβαλε έκθεση προόδου σχετικά με τη συνέχεια που θα δινόταν στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 21ης Ιουνίου 1999 [20].

[20] Έκθεση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - Πρόοδος σχετικά με τη συνέχεια που δόθηκε στα συμπεράσματα του Συμβουλίου με θέμα 'Τουρισμός και απασχόληση", COM(2000) 696 τελικό.

Η συζήτηση σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές της εν λόγω έκθεσης προόδου, η οποία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια διάσκεψης που διοργανώθηκε στη Vilamoura, συνεχίστηκε στο διυπουργικό σεμινάριο που πραγματοποιήθηκε στη Λίλλη. Τα αποτελέσματα των συνομιλιών αυτών, που εξήγγελλαν τη συνέχιση και την ενίσχυση των ανειλημμένων εργασιών, παρουσιάστηκαν από τη γαλλική Προεδρία στο Συμβούλιο Εσωτερική Αγορά/Καταναλωτές/Τουρισμός στις 30 Νοεμβρίου 2000.

Από τις υπό εξέταση συνομιλίες προέκυψαν δύο σημαντικές εξελίξεις:

- στις ομάδες επιτράπηκε η συμμετοχή των εκπροσώπων επαγγελματικών οργανώσεων του τουρισμού καθώς και της κοινωνίας των πολιτών, οι οποίες σχετίζονταν με τον τουρισμό [21].

[21] Συνδικαλιστικοί φορείς, ενώσεις τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώσεις τουριστών, μη κυβερνητικές οργανώσεις για το περιβάλλον.

- επιπλέον, προβλέφθηκε η δημιουργία πέμπτης ομάδας εργασίας ώστε να εξεταστεί "ο αντίκτυπος και η χρήση των υπηρεσιών που βασίζονται στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στον τομέα του τουρισμού" [22].

[22] Η Πορτογαλία διέθεσε τον εισηγητή της ομάδας.

Η αλληλεπίδραση των θεμάτων κατέδειξε τη σημασία που προσλαμβάνει ο συντονισμός και η ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ομάδων. Κατά τη διάρκεια δύο συνεδριάσεων εργασίας, που διοργανώθηκαν από την Επιτροπή το 2001, οι εισηγητές καθώς και οι συντονιστές της Επιτροπής είχαν τη δυνατότητα να διασφαλίσουν την ανταλλαγή αυτή, να καθορίσουν από κοινού τον καλύτερο τρόπο επεξεργασίας όλων των προς κάλυψη ζητημάτων και να επαναχρησιμοποιήσουν τα υπάρχοντα αποτελέσματα, αποφεύγοντας τις επικαλύψεις μεταξύ των ομάδων.

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2001 κάθε ομάδα πραγματοποίησε τρεις συνεδριάσεις, εκτός από την πέμπτη ομάδα η οποία, λόγω καθυστερημένης έναρξης των εργασιών της, συνεδρίασε τέσσερις φορές. Η εξέταση των κατευθυντηρίων γραμμών και ο καθορισμός των δράσεων προτεραιότητας διενεργήθηκαν, για κάθε ένα θέμα, στο πλαίσιο των ομάδων εργασίας. Χάρη στη δυνατότητα συμμετοχής όλων των φορέων του ευρωπαϊκού τουρισμού μπόρεσε να αποτυπωθεί η άποψη του συνόλου των εμπλεκόμενων παραγόντων και, μάλιστα, σε πολύ πρώιμο στάδιο της διαδικασίας καθορισμού των κατευθυντηρίων γραμμών και των μέτρων για το μέλλον του ευρωπαϊκού τουρισμού.

Οι τελικές εκθέσεις των ομάδων εργασίας συντάχθηκαν από τους ορισμένους εισηγητές, με βάση τις παρεμβάσεις των άλλων μελών της ομάδας και τις διάφορες συνομιλίες. Οι εκθέσεις αυτές διαβιβάστηκαν στα κράτη μέλη, καθώς και στις οικείες επαγγελματικές ενώσεις του τουρισμού και της κοινωνίας των πολιτών στα μέσα Ιουλίου του 2001. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2001 η συμβουλευτική ομάδα για τον τουρισμό πραγματοποίησε συνεδρίαση με τη συμμετοχή των εν λόγω οργανώσεων, οι οποίες είχαν τη δυνατότητα να σχολιάσουν τα αποτελέσματα των ομάδων, καθώς και τις κατευθυντήριες γραμμές και τα μέτρα που προτάθηκαν.

Σε σύγκριση με τους κοινωνικοοικονομικούς φορείς που αναφέρονταν στην έκθεση προόδου της 7ης Νοεμβρίου 2000, μόνο οι συνομιλίες με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές δεν σημείωσαν επαρκώς θετική εξέλιξη. Η Επιτροπή αποδίδει προτεραιότητα στην έναρξη των συνομιλιών αυτών στο παρόν στάδιο υποβολής συστάσεων. Πράγματι, η αποτελεσματική εφαρμογή πολλών από τα προτεινόμενα μέτρα προϋποθέτει την ενεργό συμμετοχή των τοπικών και περιφερειακών αρχών.

Παράρτημα 2 Κύρια αποτελέσματα και συστάσεις των πέντε ομάδων εργασίας [23]

[23] Οι ιδέες που εκφράζονται ανήκουν στους εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στις ομάδες εργασίας και δεν αντιπροσωπεύουν επίσημη θέση της Επιτροπής. Το πλήρες κείμενο των εκθέσεων των πέντε ομάδων εργασίας διατίθεται στη δ/ση http://europa.eu.int/comm/enterprise/ services/tourism/index.htm.

Ομάδα εργασίας Α - // Διευκόλυνση της ανταλλαγής και της διάδοσης πληροφοριών, κυρίως χάρη στις νέες τεχνολογίες

Βάσει ενός εξαντλητικού καταλόγου των δυνητικών φορέων, της ταξινόμησης των πληροφοριών και της ανάλυσης των αναγκών των διαφόρων φορέων, η ομάδα εντόπισε τις ακόλουθες πλέον επείγουσες ανάγκες: όγκος και τάσεις ως προς την τουριστική ζήτηση, χαρακτηριστικά των γηγενών και αλλοδαπών επισκεπτών (εισερχομένων/εξερχομένων), οικονομικός ρόλος του τουρισμού, διάρθρωση και χαρακτηριστικά των τουριστικών δραστηριοτήτων ανά τομέα, απογραφή και χαρακτηριστικά των πρωτογενών πόρων, και λεπτομερής καταγραφή της νομοθεσίας και των κανονιστικών ρυθμίσεων σχετικά με τον τουρισμό.

Το μεγαλύτερο μέρος των υπαρκτών πόρων και εργαλείων ενημέρωσης καλύπτει τόσο την προσφορά όσο και τη ζήτηση, τον οικονομικό ρόλο και τις συνέπειές του, το ανθρώπινο δυναμικό, τα νομοθετικά και χρηματοδοτικά όργανα, καθώς και τις βάσεις δεδομένων και την τεκμηρίωση. Η συγκεκριμενοποίηση κάθε θέματος ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών. Επιπλέον, κατόπιν εθνικής δειγματοληψίας, τα κράτη μέλη δεν διαθέτουν κοινό πρότυπο όσον αφορά την ποιότητα συγκεκριμένων ερευνητικών μεθόδων. Ως εκ τούτου, τα στοιχεία δεν είναι δυνατόν να παρουσιαστούν συνοπτικά ή να συσχετιστούν με μια πιθανή τάση στην ΕΕ για πολυετή περίοδο. Επιπροσθέτως, η υλοποίηση και η πρακτική της οδηγίας 95/57/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με τη συλλογή στατιστικών στοιχείων στον τομέα του τουρισμού εξακολουθούν να θεωρούνται ανεπαρκείς.

Η πολιτική και τα μέτρα για τη διάδοση των πληροφοριών σχετικά με τα θέματα που αφορούν τον τουρισμό συγκεντρώθηκαν σε 8 κατηγορίες: μεθοδολογικά έγγραφα έγγραφα που παρουσιάζουν τις τουριστικές στατιστικές και τα κοινωνικοοικονομικά αποτελέσματα του τουρισμού προφορικές παρουσιάσεις CD-ROM Διαδίκτυο και φόρα συζήτησης βάσεις δεδομένων βάσεις προώθησης του τουρισμού και συστήματα διαχείρισης των προορισμών βάσεις εμπορίας των τουριστικών προϊόντων.

Σε κάθε κατηγορία, εντοπίστηκαν τα προφανέστερα κενά ως προς τις πηγές και τα εργαλεία, γεγονός που οδήγησε στις ακόλουθες 5 συστάσεις:

1. καλύτερη αξιοποίηση του οικονομικού ρόλου και ανάλυση της επιρροής του τουρισμού.

2. αποτελεσματικότερη διάδοση και γνωστοποίηση των πληροφοριών μεταξύ των διαφόρων μερών.

3. ενημέρωση σχετικά με τους προορισμούς για την Ευρώπη.

4. ανάλυση της ζήτησης σε θέματα τουρισμού, έρευνα των τεχνικών προώθησης και ανάλυση των αρχικών αγορών.

5. ενημέρωση σχετικά με την αγορά εργασίας και τις προσφορές κατάρτισης (ομάδα εργασίας B).

Οι εν λόγω συστάσεις οδήγησαν στον καθορισμό των ακόλουθων 3 πράξεων προτεραιότητας, οι οποίες αναμένεται να εφαρμοστούν βραχυπρόθεσμα/μεσοπρόθεσμα:

- βελτίωση και ενίσχυση της δυνατότητας πρόσβασης και της διάδοσης των πληροφοριών, κυρίως για τις ΜΜΕ, με το συνδυασμό των νέων τεχνολογιών και των παραδοσιακών εργαλείων.

- διευκόλυνση και στήριξη της έναρξης συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων μερών των προορισμών/περιοχών για την ανταλλαγή πληροφοριών και ορθών πρακτικών.

- στήριξη και προώθηση της εφαρμογής των συμπληρωματικών λογαριασμών για τον τουρισμό.

Ομάδα εργασίας Β - // Βελτίωση της κατάρτισης, με σκοπό την περαιτέρω επαγγελματοποίηση του τομέα του τουρισμού

Οι πρωταρχικές ανάγκες κατάρτισης μαρτυρούν ότι ο τουρισμός χαρακτηρίζεται από σχετικά χαμηλό επίπεδο προσόντων όσον αφορά τους κυριότερους επιμέρους τομείς και ιδιαίτερα τις ΜΜΕ. Αντιθέτως, υπάρχει ζήτηση για νέες δεξιότητες, π.χ. σχετικά με τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας. Τα σημαντικότερα εμπόδια που παρατηρούνται στην προσπάθεια βελτίωσης των δεξιοτήτων είναι τα εξής: έλλειψη εργατικού δυναμικού και αξιοσημείωτη αστάθεια του προσωπικού ανεπαρκής εικόνα και ειδικές συνθήκες εργασίας, συμπεριλαμβανομένου του εποχικού χαρακτήρα απουσία αρχικών προσόντων επιδεκτικών βελτίωσης ελάχιστος ανταγωνισμός των μικρών επιχειρήσεων, γεγονός που επιφέρει τη μη ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων. Οι κυριότεροι φορείς των μεγαλύτερων επιχειρήσεων εφάρμοσαν τα μέσα για την προσέλκυση ικανού εργατικού δυναμικού.

Οι στρατηγικές και τα μέτρα που αποβλέπουν στην άνοδο του επιπέδου δεξιοτήτων στον τομέα του τουρισμού τείνουν προς την εξεύρεση σφαιρικότερων λύσεων, που να βασίζονται στη συνεργασία και το διάλογο μεταξύ των φορέων κατάρτισης, της τουριστικής βιομηχανίας και των λοιπών εταίρων, όπως οι δημόσιες αρχές. Οι στρατηγικές και τα μέτρα αυτά εκφεύγουν από τα όρια της απλής κατάρτισης, συνδέοντας σαφώς την εκμάθηση και την επαγγελματική πείρα. Λόγω της άμεσης σχέσης που ενώνει την κατάρτιση, την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας, πρέπει να συνυπολογιστούν οι οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις στην προσπάθεια βελτίωσης των δεξιοτήτων. Όλες αυτές οι αρχές μπορούν να συγκεντρωθούν σε μια κοινή προσέγγιση σχετικά με την εκμάθηση, τη λεγόμενη προσέγγιση των "χώρων επαγγελματοποίησης". Η εν λόγω προσέγγιση συνδέει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη του τουρισμού και της κατάρτισης στη διαδικασία κατάρτισης και καινοτομίας μέσω της ενεργού συνεργασίας και της δικτύωσης.

Η συμβολή των κοινοτικών πολιτικών και προγραμμάτων αφορά, πρωτίστως, την κατάρτιση (LEONARDO DA VINCI, SOCRATES, TEMPUS), την απασχόληση (EQUAL) και τη δικτύωση των φορέων κατάρτισης (ALFA). Τα διαρθρωτικά ταμεία θα ήταν δυνατόν να αξιοποιηθούν για την εφαρμογή καινοτόμων λύσεων.

Τα συμπεράσματα της ομάδα εργασίας διατυπώθηκαν με γνώμονα τρεις προτεραιότητες: προσέλκυση ικανού εργατικού προσωπικού στον τομέα διατήρησή του και αύξηση των δεξιοτήτων του υποστήριξη των μικρών επιχειρήσεων, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ώστε να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά τους. Εκτός από τη σύσταση σχετικά με την προώθηση της εφαρμογής "Ευρωπαϊκού βιβλιαρίου κατάρτισης στον τομέα του τουρισμού" [24], καθορίστηκαν λεπτομερέστερα δύο δράσεις, με σκοπό την υλοποίηση:

[24] Η υλοποίηση της πρωτοβουλίας της Επιτροπής σχετικά με την έγκριση "Ευρωπαϊκού βιβλιαρίου κατάρτισης στον τομέα του τουρισμού" (απόφαση 1999/51/ΕΚ του Συμβουλίου της 21ης Δεκεμβρίου 1998, ΕΕ L 17 της 22.1.1999, σ. 45) είχε ήδη αναφερθεί στην ανακοίνωση "Αύξηση του δυναμικού του τουρισμού για τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης" ως μέσο για την ενθάρρυνση της κινητικότητας στον τομέα της εναλλασσόμενης κατάρτισης, συμπεριλαμβανομένης της εκμάθησης, και για τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας και προβολής όσον αφορά τα προσόντα και την πείρα που έχουν αποκτηθεί στο πλαίσιο εναλλασσόμενης κατάρτισης στο εξωτερικό.

- μόνιμου παρατηρητηρίου για την εκμάθηση, την απασχόληση και το εργασιακό περιβάλλον στον τουρισμό: συλλογή, παρακολούθηση, παραγωγή, παροχή επικαιροποιημένων πληροφοριών και τροφοδότηση της συζήτησης σχετικά με τα νευραλγικά ζητήματα, ώστε να αυξηθούν οι (ποσοτικές και ποιοτικές) γνώσεις και οι στρατηγικές πληροφορίες που θεωρούνται ικανές να διασφαλίσουν τη βιώσιμη ανταγωνιστικότητα του τομέα του τουρισμού.

- εγχειριδίου για τους "χώρους επαγγελματοποίησης στη βιομηχανία του τουρισμού": πρακτικός οδηγός για τη μετάβαση από την κατάρτιση στην καινοτομία, λαμβάνοντας υπόψη την "εύθραυστη" πραγματικότητα του ανθρώπινου δυναμικού (οικονομική και κοινωνική διάσταση) αναζήτηση λύσης (σύνθεση στρατηγικών πληροφοριών, κατάρτισης και συμβουλών) για τη διαμόρφωση διαδικασίας επιμόρφωσης πιο περίπλοκης από την κλασική επιμόρφωση, η οποία θα ακολουθεί προσέγγιση με ανοδική/καθοδική πορεία και θα χρησιμοποιεί εταιρικές σχέσεις και συνεργασίες με όλους τους ενδιαφερομένους.

Ομάδα εργασίας Γ - // Βελτίωση της ποιότητας των τουριστικών προϊόντων

Η ομάδα εργασίας επέλεξε ως ορισμό της τουριστικής ποιότητας τον σχετικό ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού όπου η έμφαση αποδίδεται στο γεγονός ότι η ποιότητα συνδέεται με την αντίληψη του τουρίστα και με το βαθμό ικανοποίησής του σε σχέση με την εμπειρία που έχει ως προς το προϊόν. Η ποιότητα δεν είναι δυνατόν να ταυτιστεί με την πολυτέλεια, αλλά πρέπει να βρίσκεται στη διάθεση όλων των τουριστών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν ειδικές ανάγκες. Το τουριστικό προϊόν πρέπει να θεωρείται σύνολο που περιλαμβάνει τον προορισμό και τη συνολική εμπειρία του τουρίστα. Οι κυριότεροι οικείοι φορείς είναι οι εξής: οι φορείς για τη λήψη πολιτικών αποφάσεων, οι διαχειριστές των προορισμών και οι ελεγκτές της ποιότητας οι πάροχοι τουριστικών προϊόντων και οι ενδιάμεσοι εμπορικοί φορείς οι αρμόδιοι φορείς κατάρτισης οι φιλοξενούμενοι και ο πληθυσμός των χωρών υποδοχής.

Στην ανάλυση των μέτρων και των μεθοδολογιών ποιότητας που εγκρίθηκαν από τα κράτη μέλη εντοπίστηκαν οι στρατηγικές και τα μέτρα που ενδείκνυνται: οι σειρές ISO 9000 και 14000 η μεθοδολογία EFQM η ταξινόμηση βάσει αστεριών περισσότερα του ενός εθνικά συστήματα ποιότητας.

Η αξιολόγηση της συμβολής των πολιτικών μέτρων και των κοινοτικών προγραμμάτων στην ποιότητα του τουρισμού ανέδειξε τη σημασία των ακόλουθων τομέων για την ανάπτυξη της ποιότητας: διαρθρωτική πολιτική προστασία των καταναλωτών περιβαλλοντική πολιτική διαχείριση των μεταφορών και επιχειρηματικότητα. Από όλους αυτούς τους τομείς, τα διαρθρωτικά ταμεία προσφέρουν την καλύτερη δυνατότητα για την άσκηση άμεσου αντικτύπου όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας του τουρισμού.

Η ομάδα εργασίας επισήμανε τέσσερις τομείς προτεραιότητας που απαιτούν ειδικές προσπάθειες στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γεγονός που οδήγησε στα ακόλουθα συμπεράσματα και συστάσεις:

- δείκτες για την αξιολόγηση της βελτίωσης της ποιότητας: η βελτίωση της ποιότητας συνιστά κυκλική και συνεχή διαδικασία, η οποία πρέπει να μπορεί να υπολογίζεται και να αξιολογείται ως τέτοια. Η ομάδα διαμόρφωσε πλαίσιο, καθώς και προκαταρκτικό κατάλογο δεικτών προς διάθεση στους διάφορους διαχειριστές ο εν λόγω κατάλογος δύναται να παγιωθεί κατά τη δημιουργία εργαλείων στήριξης.

- αξιολόγηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο: η αξιολόγηση των προορισμών θα βελτιώσει την ποιότητα. Θα ήταν δυνατόν να χρησιμοποιηθούν οι δείκτες ποιότητας που καθορίζονται παραπάνω. Τούτο πρέπει να πραγματοποιηθεί σε εθελοντική βάση, από τους προορισμούς και σύμφωνα με διαδικασίες ανταλλαγής πληροφοριών μέσω δικτύωσης.

- μη χρηματοδοτική ενίσχυση για τις ΜΜΕ του τουρισμού με την εφαρμογή συστημάτων ποιότητας: π.χ., οι λειτουργικές/εμπορικές συμβουλές, τα φόρα κ.λπ. θα πρέπει να βελτιωθούν προκειμένου να προωθηθεί η ποιοτική προσέγγιση και όχι η άμεση χρηματοοικονομική ενίσχυση που κινδυνεύει να στρεβλώσει τον τοπικό ανταγωνισμό.

- εντατικότερη χρήση των διαρθρωτικών ταμείων για τη βελτίωση της ποιότητας των τουριστικών προϊόντων: τα διαρθρωτικά ταμεία θα πρέπει να στρέψουν τα μέσα τους προς τη διαμόρφωση πλαισίου για την ανάπτυξη του τουρισμού και όχι προς συγκεκριμένες επιχειρήσεις και προορισμούς (π.χ., με την κατάρτιση, τη βελτίωση των υποδομών, τη μη χρηματοοικονομική στήριξη των επιχειρήσεων). Οι τουριστικές αρχές, σε όλα τα κράτη μέλη, θα πρέπει να συνεργαστούν για την υλοποίηση του προγράμματος. Σε όλη την τουριστική βιομηχανία, υπάρχει ανάγκη διάδοσης των πληροφοριών σχετικά με τη λειτουργία των προγραμμάτων των διαρθρωτικών ταμείων.

Ομάδα εργασίας Δ - // Προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος και της βιώσιμης ανάπτυξη όσον αφορά τον τουρισμό

Αφού έλαβε υπόψη την οικονομική, την κοινωνική και την περιβαλλοντική διάσταση, η ομάδα, βασιζόμενη στον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, κατέληξε στον ακόλουθο ορισμό του βιώσιμου τουρισμού: "Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη ικανοποιεί τις σημερινές ανάγκες των τουριστών και των περιοχών υποδοχής, προστατεύοντας και βελτιώνοντας τις προοπτικές για το μέλλον. Θεωρείται ότι ενσωματώνει τη διαχείριση όλων των πόρων κατά τέτοιο τρόπο ώστε να πληρούνται οι οικονομικές, κοινωνικές και αισθητικές ανάγκες, ενώ θα διαφυλάσσονται παράλληλα η πολιτισμική ακεραιότητα, οι ουσιαστικές οικολογικές διαδικασίες, η βιολογική πολυμορφία και τα έμβια συστήματα."

Η ενεργός συμμετοχή όλων των φορέων, στον αντίστοιχο τομέα αρμοδιοτήτων τους, με σκοπό την υλοποίηση των αρχών του βιώσιμου τουρισμού είναι σημαντική. Τούτο ισχύει ιδίως για τους διαχειριστές προορισμών, τους διοργανωτές ταξιδιών και τους ίδιους τους τουρίστες. Οι εμπειρογνώμονες εντόπισαν στρατηγικές και μέτρα για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης του τουρισμού, όπως η Ατζέντα 21 για τη Μεσόγειο και τη Βαλτική, ο Προορισμός 21 για τη Δανία και η τοπικού χαρακτήρα Ατζέντα 21 για την Calviΰ (Βαλεαρίδες Νήσοι, Ισπανία).

Στο πλαίσιο των διαφόρων κοινοτικών πολιτικών και προγραμμάτων, εγκρίνονται διαρκώς περισσότερα μέτρα σχετικά με τη βιωσιμότητα: π.χ., η ευρωπαϊκή στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, το 6ο σχέδιο δράσης για το περιβάλλον, η διαδικασία ενσωμάτωσης του Κάρντιφ και άλλες τομεακές στρατηγικές, όπως στον τομέα της ενέργειας και των μεταφορών. Παρά το γεγονός ότι έχει αναγνωριστεί η κεφαλαιώδης σημασίας της, κυρίως λόγω της ενδεχόμενης συμβολής της σε μια κοινή στρατηγική για τη βιώσιμη ανάπτυξη, η αρχή της υποχρεωτικής ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος σε κάθε τομεακή πολιτική δεν εφαρμόζεται ακόμη στον τουρισμό.

Η ομάδα εργασίας διατύπωσε τα συμπεράσματα και τις συστάσεις της σχετικά με την Ατζέντα 21 για τον τουρισμό στην Ευρώπη. Στο συγκεκριμένο πλαίσιο, οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για τη βιώσιμη ανάπτυξη των μεταφορών που σχετίζονται με τον τουρισμό προσλαμβάνουν ειδική σημασία. Η ομάδα εργάστηκε για την κατάρτιση μεθοδολογικής προσέγγισης σχετικά με την Ατζέντα 21 για τον τουρισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος είναι να στραφεί η προσοχή όλων των μερών στην αναγκαιότητα κοινής δέσμευσης για την εφαρμογή της εν λόγω προσέγγισης, η οποία, ωστόσο, δεν θα έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα.

Οι επιδιωκόμενοι στόχοι είναι οι εξής: πρόβλεψη και ελαχιστοποίηση του αντικτύπου που επιφέρει ο τουρισμός στο περιβάλλον και στο έδαφος των προορισμών διαχείριση της αύξησης των μεταφορών προώθηση προσεκτικής βιομηχανίας σε τοπικό επίπεδο και υπεύθυνου τουρισμού ως παράγοντα κοινωνικοπολιτισμικής ανάπτυξης. Οι ενέργειες συντονισμού και συνεργασίας σε όλα τα επίπεδα, η ανταλλαγή πληροφοριών και η εθελοντική προσέγγιση, καθώς και ο σχεδιασμός μέτρων με σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων θεωρούνται ουσιαστικές προϋποθέσεις. Οι εμπειρογνώμονες αποδίδουν σημαντικό ρόλο στην Επιτροπή όσον αφορά την εφαρμογή. Τα προτεινόμενα μέσα είναι τα ακόλουθα:

- εφαρμογή πολιτικής συνεργασίας και δημιουργία φορέα με βάση τη συνεργασία, που στηρίζονται στη συναινετική προσέγγιση, προκειμένου να εντοπιστούν και να καθοριστούν οι στόχοι προτεραιότητας για την υλοποίηση των αρχών σχετικά με τον βιώσιμο τουρισμό.

- σύσταση τεχνικού οργάνου ("παρατηρητήριο του τουρισμού") που να παρέχει την τεχνογνωσία και την εμπειρογνωμοσύνη. Το εν λόγω όργανο θα προβαίνει τακτικά στην επίβλεψη και στην παραγωγή εκθέσεων βάσει αξιόπιστων δεικτών.

Ομάδα εργασίας Ε - // Διαχείριση του αντικτύπου και της χρήσης των υπηρεσιών που βασίζονται στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας στον τομέα του τουρισμού

Για να εντοπιστούν οι υπηρεσίες που βασίζονται στις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ) ανάλογα με την καταλληλότητά τους για τους δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς του τουρισμού, η ομάδα συνέταξε τον ακόλουθο ορισμό: "Η έννοια των υπηρεσιών που βασίζονται στις ΤΠΕ παραπέμπει στη χρήση ηλεκτρονικών και ψηφιακών μεθόδων και εργαλείων, ώστε να συγκεντρώνουν, να επεξεργάζονται, να ανταλλάσσουν και να διαδίδουν πληροφορίες μέσω της αξιακής αλυσίδας του τουρισμού. Ως ψηφιακές μέθοδοι και ψηφιακά εργαλεία δύναται να θεωρηθούν τα εξής: εφαρμογές, λογισμικά συστατικά, δεδομένα, επίσημες προδιαγραφές, πρότυπα ή συσκευές που να προσαρμόζονται σε ειδική σειρά εμπορικών διαδικασιών σχετικών με τον τουρισμό".

Εντοπίστηκαν τρεις κατηγορίες υπηρεσιών για τον αντίκτυπό τους στον τουρισμό: ανάπτυξη υπηρεσιών διαχείρισης δικτύων, διαλογική σχέση και ενσωμάτωση συστημάτων, και νέες εφαρμογές για τη διαχείριση επιχειρήσεων και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Η αξιολόγηση του επιπέδου ευαισθητοποίησης, πρόσβασης και χρήσης των εν λόγω υπηρεσιών από τους διαφόρους οικείους φορείς κατέδειξε ότι αυτοί προβαίνουν σε διαφοροποιημένη χρήση των ΤΠΕ, λόγω παραγόντων όπως οι βασικές δεξιότητές τους, το μέγεθός τους και η σχετική θέση τους στην τουριστική αλυσίδα. Το επίπεδο ευαισθητοποίησης και πρόσβασης ποικίλλει ανάλογα με τη μορφή του εταίρου (παραδοσιακοί δίαυλοι διανομής, υπηρεσίες παροχής καταλύματος, καταναλωτές, φορείς διαχείρισης προορισμών, διοικήσεις τουρισμού και μεταφορές).

Υπάρχουν στρατηγικές και μέτρα βοήθειας σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Όμως η πρόσβαση στις κατάλληλες πληροφορίες, κυρίως για τις ΜΜΕ, θεωρήθηκε ότι εμπόδιζε περισσότερο τους εταίρους να επωφεληθούν από αυτά (π.χ. πρόγραμμα ΤΚΠ, μέτρα περιφερειακής πολιτικής, δράσεις του σχεδίου e-Europe, όπως η πρωτοβουλία "Go digital"). Εντοπίστηκαν τρία είδη κενών. Το πρώτο αφορά την ανάγκη επιτάχυνσης της νομικής και φορολογικής εναρμόνισης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σε συνεργασία με τους άλλους αρμόδιους φορείς, με την προοπτική της διαμόρφωσης σταθερού νομικού πλαισίου σε παγκόσμια κλίμακα. Το δεύτερο κενό αφορά την ανεπαρκή προτεραιότητα που αποδόθηκε στην ανάπτυξη του περιεχομένου και την ακατάλληλη πρόσβαση στις πληροφορίες, όλων των επιπέδων. Ο τρίτος τύπος αφορά την ανάγκη καινοτόμων προσεγγίσεων και λύσεων για τις ΜΜΕ, στο πλαίσιο της ενσωμάτωσής τους στον κόσμο των υπηρεσιών που βασίζονται στις ΤΠΕ.

Υποβλήθηκαν συστάσεις σχετικά με τις ακόλουθες δράσεις:

- δημιουργία βάσης ανταλλαγών εντός δικτύου, η οποία να βασίζεται στα υπάρχοντα ευρωπαϊκά, εθνικά και περιφερειακά κέντρα. Τα εν λόγω κέντρα θα λειτουργούν ως "κέντρα αξιολόγησης-γνώσεων" και θα βρίσκονται επαρκώς κοντά στους διαφόρους φορείς ώστε να διευκολύνουν την πρόσβαση και τη συλλογή τουριστικών πληροφοριών.

- συγκρότηση δύο ειδικών ομάδων εργασίας: η πρώτη θα αφορά τις "υπηρεσίες κινητού ηλεκτρονικού εμπορίου", θα αξιολογεί τη σκοπιμότητα αυτών των καινοτόμων υπηρεσιών και θα προτείνει μέτρα για την προώθησή τους προς και από τις τουριστικές υπηρεσίες. Η δεύτερη ομάδα εργασίας θα αφορά την "αξιολόγηση της νομοθεσίας και των κανονιστικών ρυθμίσεων περί δημοσιονομικών θεμάτων", με σκοπό την εφαρμογή τους σε ένα ψηφιακό τουριστικό περιβάλλον.

- σύσταση κέντρου πόρων, με στόχο την μεγαλύτερη ενσωμάτωση των ΜΜΕ και των προορισμών στην αγορά, καθώς και την ευχερέστερη ανάπτυξη συστημάτων και υπηρεσιών διαχείρισης των προορισμών για τις ΜΜΕ.