ARREST VAN HET HOF (Tweede kamer)

Mål C‑217/05

Confederación Española de Empresarios de Estaciones de Servicio

mot

Compañía Española de Petróleos SA

(begäran om förhandsavgörande från Tribunal Supremo)

”Konkurrens – Konkurrensbegränsande samverkan – Avtal mellan företag – Artikel 85 i EEG‑fördraget (senare artikel 85 i EG‑fördraget, nu artikel 81 EG) – Artiklarna 10–13 i förordning (EEG) nr 1984/83 – Exklusiva inköpsavtal för drivmedel vilka betecknas som ’avtal om garanterad försäljningskommission’ och ’agentavtal’ mellan bensinstationsinnehavare och oljebolag”

Förslag till avgörande av generaladvokat J. Kokott föredraget den 13 juli 2006 

Domstolens dom (tredje avdelningen) av den 14 december 2006 

Sammanfattning av domen

1.     Begäran om förhandsavgörande – Domstolens behörighet – Gränser

(Artikel 234 EG)

2.     Begäran om förhandsavgörande – Upptagande till sakprövning

(Artikel 234 EG)

3.     Konkurrens – Konkurrensbegränsande samverkan – Avtal mellan företag – Begrepp

(Artikel 85 och 85.1 i EG‑fördraget (nu artikel 81 EG och 81.1 EG))

4.     Konkurrens – Konkurrensbegränsande samverkan – Förbud – Gruppundantag – Exklusiva inköpsavtal – Förordning nr 1984/83

(Artikel 85.3 i EG‑fördraget (nu artikel 81.3 EG); kommissionens förordning nr 1984/83, artiklarna 10–13)

1.     Det framgår varken av lydelsen av artikel 234 EG eller av ändamålet med det förfarande som inrättas genom denna artikel att författarna till fördraget hade för avsikt att undanta en begäran om förhandsavgörande som rör en gemenskapsrättslig bestämmelse från domstolens behörighet i det särskilda fall då en medlemsstats nationella rätt hänvisar till denna bestämmelse för att fastställa vilka regler som är tillämpliga i en situation som är av rent intern art.

När en nationell lagstiftning för lösningen av problem i rent interna situationer anpassas till den lösning som har valts i gemenskapsrätten för att undvika att det uppstår eventuella snedvridningar av konkurrensen, föreligger det följaktligen ett bestämt gemenskapsrättsligt intresse av att de bestämmelser eller begrepp som har hämtats från gemenskapsrätten tolkas på ett enhetligt sätt, oberoende av under vilka omständigheter de skall tillämpas, för att undanröja riskerna för att det i framtiden förekommer tolkningar som skiljer sig åt.

Följaktligen, även om den nationella bestämmelsen i fråga i målet vid den nationella domstolen enbart uttryckligen hänvisar till en gemenskapsrättsakt för att fastställa de bestämmelser som är tillämpliga i interna situationer, är domstolen behörig att tolka rättsakten så snart den nationella lagstiftaren, genom en sådan hänvisning, har beslutat att interna och gemenskapsrättsliga situationer skall behandlas lika.

(se punkterna 19–20 och 22)

2.     En tolkningsfråga som ställts av en nationell domstol kan därför inte tas upp till prövning när domstolen inte har tillgång till sådana uppgifter om de faktiska eller rättsliga omständigheterna som krävs för att den skall kunna ge ett användbart svar på de frågor som har ställts till den.

I syfte att säkerställa att de uppgifter som den hänskjutande domstolen lämnat uppfyller dessa krav skall arten och räckvidden av den ställda frågan beaktas. Eftersom kravet på tydlighet vad gäller det faktiska sammanhanget är av särskild betydelse inom konkurrensområdet, som kännetecknas av komplicerade faktiska och rättsliga förhållanden, skall det, särskilt i en sådan situation, prövas huruvida beslutet om hänskjutande i det avseendet innehåller tillräckliga uppgifter för att domstolen skall kunna lämna ett användbart svar på den nämnda frågan.

I detta hänseende, om beslutet om hänskjutande inte innehåller vissa uppgifter som är relevanta för svaret på den ställda frågan, men det trots dessa brister är möjligt att fastställa den ställda frågans räckvidd, har domstolen tillgång till tillräckligt med uppgifter om de faktiska omständigheterna för att kunna tolka de berörda gemenskapsrättsliga bestämmelserna och ge ett användbart svar på denna fråga.

(se punkterna 28–31)

3.     Vid tillämpningen av konkurrensreglerna, och särskilt artikel 85 i EEG‑fördraget (senare artikel 85 i EG‑fördraget, nu artikel 81 EG), är det faktum att två avtalsparter formellt är skilda åt på grund av att de är särskilda juridiska personer inte avgörande. Det avgörande kriteriet är huruvida de kan anses uppträda som en enhet på marknaden.

Om, under vissa omständigheter, förhållandet mellan en huvudman och hans mellanhand kan kännetecknas av en sådan ekonomisk enhet, kan en mellanhand förlora sin ställning som oberoende ekonomisk aktör, enbart då denne inte bär någon av de risker som följer av de avtal som han har förhandlat fram eller ingått för huvudmannens räkning och uppträder som ett hjälporgan som är integrerat i uppdragsgivarens företag.

Då en mellanhand, såsom en bensinstationsinnehavare, trots att den är en särskild juridisk person, inte självständigt bestämmer över sitt beteende på marknaden därför att vederbörande är helt beroende av sin huvudman, som kan vara en leverantör av drivmedel, till följd av att uppdragsgivaren bär de ekonomiska och affärsmässiga riskerna för den ekonomiska verksamheten i fråga, är följaktligen förbudet i artikel 85.1 i fördraget inte tillämpligt på förhållandet mellan mellanhanden och huvudmannen.

Om däremot avtalen som ingåtts mellan huvudmannen och dennes mellanhänder ålägger eller erbjuder de sistnämnda uppgifter som ekonomiskt liknar dem som en oberoende ekonomisk aktör fullgör, eftersom mellanhänderna därmed bär ekonomiska och affärsmässiga risker i samband med försäljning eller genomförande av avtal som slutits med tredje man, kan de nämnda mellanhänderna inte anses utgöra hjälporgan som är integrerade i huvudmannens företag. I ett sådant fall kan därför en klausul som begränsar konkurrensen och som överenskommits mellan dessa parter anses utgöra ett avtal mellan företag i den mening som avses i artikel 85 i fördraget.

Av detta följer att den avgörande faktorn, för att fastställa om en bensinstationsinnehavare är en oberoende ekonomisk aktör, är det avtal som slutits med huvudmannen, och särskilt de underförstådda eller uttryckliga klausuler i detta avtal som rör fördelningen av ekonomiska och affärsmässiga risker i samband med försäljningen av varor till tredje man. Denna fråga beträffande fördelning av risken skall bedömas i varje enskilt fall och med beaktande av den ekonomiska verkligheten snarare än avtalsförhållandets rättsliga kvalificering i nationell rätt.

I detta syfte skall kriterier såsom äganderätten till varorna, fördelningen av kostnaderna för deras leverans, varornas underhåll, ansvaret för eventuella skador på varorna eller som de orsakat tredje man, som bär den affärsmässiga risken och genomförandet av investeringar som är specifika för försäljningen av de nämnda varorna beaktas.

Den omständigheten att mellanhanden enbart bär en obetydlig del av risken medför emellertid inte att artikel 85 i fördraget är tillämplig.

I ett sådant fall är det endast de skyldigheter som åligger mellanhanden vad gäller försäljningen av varor till tredje man för huvudmannens räkning som inte omfattas av den artikeln. Ett agentavtal kan innehålla bestämmelser som rör förhållandet mellan agenten och huvudmannen på vilka den nämnda artikeln är tillämplig, såsom exklusivitetsklausuler och konkurrensklausuler. I detta hänseende, inom ramen för sådana förhållanden, utgör agenter i princip oberoende ekonomiska aktörer och de nämnda klausulerna kan innebära en överträdelse av konkurrensreglerna i den mån de leder till en avskärmning av den relevanta marknaden.

Därför är artikel 85 i fördraget tillämplig på ett avtal om ensamåterförsäljning av drivmedel och bränsle, vilket slutits mellan en leverantör och en bensinstationsinnehavare då den sistnämnde, i en icke obetydlig utsträckning, bär en eller flera ekonomiska och affärsmässiga risker som står i samband med försäljningen till tredje man.

(se punkterna 41–46, 60–62 och 65 samt punkt 1 i domslutet)

4.     I artikel 11 i förordning nr 1984/83, om tillämpning av artikel 85.3 i fördraget (nu artikel 81.1 EG) på vissa grupper av exklusiva inköpsavtal, uppräknas de skyldigheter som vid sidan av en exklusivitetsklausul kan åläggas återförsäljaren, vilka inte omfattar fastställandet av försäljningspris. Följaktligen utgör ett fastställande av detta pris en konkurrensbegränsning som inte omfattas av det undantag som anges i artikel 10 i den nämnda förordningen.

Artiklarna 10–13 i förordning nr 1984/83 skall tolkas så, att ett avtal om ensamåterförsäljning av drivmedel och bränsle, vilket slutits mellan en leverantör och en bensinstationsinnehavare inte omfattas av den förordningen i den mån det innehåller en skyldighet för bensinstationsinnehavaren att respektera de slutliga försäljningspriser som fastställts av leverantören.

(se punkterna 64 och 66 samt punkt 2 i domslutet)

12 oktober 2004

Procestaal: Italiaans.Suiker Prijsregeling Regionalisatie Gebieden met tekort Indeling van Italië Verkoopseizoen 1998/1999 Verordeningen (EEG) nr. 1785/81 en (EG) nr. 1361/98 Geldigheid van verordening nr. 1361/98In zaak C-87/00,

betreffende een verzoek om een prejudiciële beslissing krachtens artikel 234 EG,

ingediend door de Giudice di pace di Genova (Italië) bij beslissing van

28 februari 2000

, ingekomen op

7 maart 2000

, in de procedure

Roberto Nicoli

tegen

Eridania SpA,

wijstHET HOF VAN JUSTITIE (Tweede kamer),samengesteld als volgt: C. W. A. Timmermans, kamerpresident, C. Gulmann, R. Schintgen, F. Macken en N. Colneric (rapporteur), rechters,advocaat-generaal: M. Poiares Maduro,griffier: L. Hewlett, hoofdadministrateur,

gezien de stukken en na de terechtzitting op 25 maart 2004,

gelet op de schriftelijke opmerkingen van:

–R. Nicoli, vertegenwoordigd door G. Conte en B. Della Barile, avvocati,

–Eridania SpA, vertegenwoordigd door I. Vigliotti en C. Cacciapuoti, avvocati,

–de Italiaanse regering, vertegenwoordigd door I. M. Braguglia als gemachtigde, bijgestaan door G. De Bellis en A. Cingolo, avvocati dello Stato,

–de Raad van de Europese Unie, vertegenwoordigd door F. P. Ruggeri Laderchi als gemachtigde,

–de Commissie van de Europese Gemeenschappen, vertegenwoordigd door C. Cattabriga en L. Visaggio als gemachtigden,

gehoord de conclusie van de advocaat-generaal ter terechtzitting van

18 mei 2004,

het navolgendeArrest

1       Het verzoek om een prejudiciële beslissing betreft de uitlegging van verordening (EEG) nr. 1785/81 van de Raad van 30 juni 1981 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker (PB L 177, blz. 4), zoals gewijzigd bij verordening (EG) nr. 1101/95 van de Raad van 24 april 1995 (PB L 110, blz. 1; hierna: „verordening nr. 1785/81”), en de geldigheid van verordening (EG) nr. 1361/98 van de Raad van 26 juni 1998 tot vaststelling voor het verkoopseizoen 1998/1999 van de afgeleide interventieprijzen voor witte suiker, de interventieprijs voor ruwe suiker, de minimumprijzen voor A-suikerbieten en B-suikerbieten, alsmede het bedrag van de vergoeding voor de verevening van de opslagkosten (PB L 185, blz. 3).

2       Dit verzoek is ingediend in het kader van een geding tussen R. Nicoli, een suikerbietenteler in Italië, en de vennootschap Eridania SpA (hierna: „Eridania”), een suikerproducerende onderneming waaraan eerstgenoemde suikerbieten heeft geleverd, betreffende de juistheid van de kwalificatie van Italië als gebied zonder een tekort voor het verkoopseizoen 1998/1999 en, bijgevolg, betreffende het ontbreken van een afgeleide interventieprijs voor witte suiker voor de gebieden van deze lidstaat alsmede van aan de suikerbietentelers te betalen verhoogde minimumprijzen.

 Het rechtskader

 De gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker

3       In het kader van de gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker (hierna: „GOM voor suiker”) is bij titel I van verordening nr. 1785/81 een prijsregeling en bij titel III een quotaregeling ingevoerd.

4       Wat de quotaregeling betreft, wordt aan elke lidstaat met name een basishoeveelheid voor de nationale productie toegekend. Deze wordt aan de hand van de bij verordening nr. 1785/81 vastgestelde criteria onder de producenten van elke lidstaat verdeeld in de vorm van A- en B-productiequota. Voor beide quota gelden een afzetgarantie in de vorm van een interventieprijs voor witte suiker, zowel op de gemeenschappelijke markt als in derde landen, en een passende vergoeding, die echter verschilt omdat over het B-quotum hogere bijdragen worden geheven. Wanneer de producenten het productieoverschot, of „C-suiker”, niet binnen de perken van de vastgestelde hoeveelheden naar het volgende verkoopseizoen overdragen en op de productie van dat seizoen in rekening brengen, moet dat overschot naar derde landen worden uitgevoerd zonder interventie van de Gemeenschap.

5       Wat de prijsregeling betreft, bepaalt verordening nr. 1785/81 dat de prijzen elk jaar worden vastgesteld voor het verkoopseizoen dat op 1 juli van het daaropvolgende jaar begint. Artikel 3, leden 4 en 5, van deze verordening luidt:

„4.      De interventieprijs voor witte suiker wordt vóór 1 augustus vastgesteld voor het verkoopseizoen dat op 1 juli van het daaropvolgende jaar begint, volgens de procedure van artikel 43, lid 2, van het Verdrag.

Volgens dezelfde procedure wordt door de Raad de standaardkwaliteit vastgesteld waarvoor deze prijs geldt.

5.      Op voorstel van de Commissie stelt de Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen ieder jaar tegelijk met de interventieprijs voor witte suiker de interventieprijs voor ruwe suiker en de afgeleide interventieprijzen vast.

Volgens dezelfde procedure bepaalt de Raad de standaardkwaliteit waarvoor de interventieprijs voor ruwe suiker geldt.”

6       Er bestaan twee soorten interventieprijzen voor witte suiker: de eigenlijke interventieprijs geldt voor de suiker die in de gebieden zonder een tekort wordt geproduceerd, en de afgeleide interventieprijs geldt voor de suiker die in de gebieden met een tekort wordt geproduceerd. De prijs voor de gebieden met een tekort is hoger dan die voor de gebieden zonder tekort. Deze prijsdifferentiatie staat bekend als „regionalisatie”.

7       Naast de suikerprijs wordt, overeenkomstig artikel 5, lid 1, van verordening nr. 1785/81, tegelijk met de interventieprijs voor witte suiker, jaarlijks een minimumprijs vastgesteld waartegen de suikerfabrieken de suikerbieten van de telers moeten afnemen. Net zoals voor de suiker bestaan er twee soorten suikerbieten, A- en B-suikerbieten, die worden verwerkt tot respectievelijk A- en B-suiker.

8       Om de regeling te doen gelijklopen met die welke voor suiker geldt, bepaalt artikel 5, lid 3, van verordening nr. 1785/81 dat „[v]oor de gebieden waarvoor een afgeleide interventieprijs voor witte suiker is vastgesteld, […] de minimumprijzen voor A-suikerbieten en B-suikerbieten [worden] verhoogd met een bedrag gelijk aan het verschil tussen de afgeleide interventieprijs voor het betrokken gebied en de interventieprijs; op dit bedrag wordt de coëfficiënt 1,30 toegepast.”

9       Bijgevolg voorziet het bij verordening nr. 1785/81 ingevoerde stelsel voor de gebieden met een tekort en binnen de perken van het toegekende quotum in een hogere prijs voor de aankoop van de voor de suikerproductie nodige grondstof en, parallel daarmee, in de garantie van een hogere vergoeding voor de in deze gebieden geproduceerde suiker.

10     Verordening nr. 1785/81 werd vervangen door verordening (EG) nr. 2038/99 van de Raad van 13 september 1999 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker (PB L 252, blz. 1), die op haar beurt werd ingetrokken door verordening (EG) nr. 1260/2001 van de Raad van 19 juni 2001 houdende een gemeenschappelijke ordening der markten in de sector suiker (PB L 178, blz.1).

11     Artikel 14, punt 1, van verordening (EG) nr. 779/96 van de Commissie van 29 april 1996 houdende uitvoeringsbepalingen van verordening nr. 1758/81 van de Raad betreffende de mededelingen in de sector suiker (PB L 106, blz. 9), luidt:

„Iedere lidstaat deelt de Commissie het volgende mede:

1)      telkens vóór 1 september over het voorafgaande verkoopseizoen en telkens vóór 1 januari over de voorafgaande productiecampagne, de gegevens betreffende de voorzieningsbalans voor suiker, isoglucose en inulinestroop voor de betrokken periode overeenkomstig het model in bijlage II.”

12     Bijlage II bij verordening nr. 779/96 bevat een tabel die moet worden gebruikt voor de in artikel 14, punt 1, van de verordening bedoelde mededelingen. De linkerkolom van deze tabel ziet er als volgt uit:

1. BEGINVOORRAAD per: 1 ……………… (totaal) […] 2. PRODUCTIE […] 3. INVOER UIT DERDE LANDEN a) in ongewijzigde staat […] b) verwerkte producten 4. AANVOER UIT ANDERE LIDSTATEN a) in ongewijzigde staat b) verwerkte producten

5. TOTAAL BESCHIKBARE HOEVEELHEDEN

6. NAAR ANDERE LIDSTATEN VERZONDEN HOEVEELHEDEN a) in ongewijzigde staat b) verwerkte producten 7. UITVOER NAAR DERDE LANDEN a) in ongewijzigde staat b) verwerkte producten […] 8. TOTAAL VERBRUIK [5 – (6 + 7 +9)] 9. EINDVOORRAAD per: 30 ………… (totaal) […]

 De verordeningen (EG) nrs. 1360/98 en 1361/98

13     Bij verordening (EG) nr. 1360/98 van de Raad van 26 juni 1998 tot vaststelling voor het verkoopseizoen 1998/1999 van bepaalde prijzen in de sector suiker en van de standaardkwaliteit voor suikerbieten (PB L 185, blz. 1) is, voor het verkoopseizoen bedoeld in het hoofdgeding, de interventieprijs voor witte suiker vastgesteld.

14     In de tweede en de derde overweging van de considerans van verordening nr. 1361/98, vastgesteld op basis van verordening nr. 1785/81, wordt omtrent de vaststelling van de afgeleide interventieprijzen verklaard:

„Overwegende dat in artikel 3, lid 1, van verordening (EEG) nr. 1785/81 is bepaald dat voor ieder gebied met een tekort een afgeleide interventieprijs voor witte suiker moet worden vastgesteld; dat bij deze vaststelling rekening moet worden gehouden met de regionale verschillen in de suikerprijs waarvan mag worden aangenomen dat zij zich bij een normale oogst en een vrij handelsverkeer in suiker zullen voordoen wanneer de prijsvorming op de markt normaal verloopt;

Overwegende dat een tekort te verwachten valt in de productiegebieden van Ierland, het Verenigd Koninkrijk, Spanje, Portugal en Finland.”

15     Aangezien bij verordening nr. 1361/98 geen afgeleide interventieprijs voor witte suiker is vastgesteld voor het Italiaanse grondgebied, is de bij artikel 1, lid 2, van verordening nr. 1360/98 vastgestelde interventieprijs voor witte suiker ook van toepassing geworden voor het verkoopseizoen 1998/1999 in Italië. Hierdoor werd Italië behandeld als een gebied zonder een tekort.

 Het hoofdgeding en de prejudiciële vragen

16     Nicoli, een suikerbietenteler, heeft bij overeenkomst van 2 december 1997 zijn suikerbieten van het seizoen 1998/1999, in totaal 53,23 ton, aan Eridania verkocht. De prijs die Eridania daarvoor heeft betaald, bedroeg 6 651 350 ITL (3 435,14 euro), exclusief de „regionalisatie” van de prijs of 421 263,88 ITL (217,56 euro).

17     Omdat Nicoli meende dat hij ook recht had op dat laatste bedrag, heeft hij Eridania voor de Giudice di pace di Genova gedaagd tot betaling van het hem nog verschuldigde saldo van de prijs.

18     De verwijzende rechter merkt met name op dat de criteria voor de vaststelling van de gebieden met of zonder een tekort afhangen van het overwicht van de productie op het verbruik (gebieden zonder een tekort), ofwel van het verbruik op de productie (gebieden met een tekort).

19     Wat het verbruik betreft, vraagt de verwijzende rechter zich inzonderheid af of, om uit te maken of een bepaald gebied een gebied met een tekort is, de suiker die in Italië wordt toegevoegd aan voedingswaren die vervolgens in andere lidstaten worden opgegeten, logischerwijze moet worden geacht in Italië te zijn verbruikt, dan wel of moet worden aangenomen dat deze suiker is verbruikt in het land waar deze voedingswaren worden opgegeten.

20     In deze omstandigheden heeft de Giudice di pace di Genova de behandeling van de zaak geschorst en het Hof drie prejudiciële vragen gesteld.

21     Bij beslissing van de president van het Hof van 13 april 2000 heeft het Hof de behandeling van de zaak geschorst in afwachting van de uitspraak in de zaak die tot het arrest van 14 maart 2002, Italië/Raad (C-340/98, Jurispr. blz. I-2663), heeft geleid. Dat arrest, dat juist over de geldigheid van de verordeningen nrs. 1360/98 en 1361/98 handelde, werd medegedeeld aan de Giudice di pace di Genova, die bij beschikking van 30 juli 2002, ter griffie van het Hof ingeschreven op 19 augustus daaraanvolgend, heeft geoordeeld dat het Hof slechts had geantwoord op de eerste van de drie vragen die hij in zijn verwijzingsbeschikking had gesteld.

22     Volgens de Giudice di pace di Genova blijft de tweede vraag onbeantwoord. Deze vraag is erop gericht te vernemen hoe het begrip „verbruik in een bepaald gebied” moet worden uitgelegd, en of de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan een verwerkt product dat vervolgens in een ander land wordt verbruikt, onder dat begrip valt. De verwijzende rechter meent dat evenmin een antwoord is gegeven op zijn derde vraag, die met de tweede samenhangt, daar zij niet alleen ziet op de ontoereikende motivering van verordening nr. 1361/98, maar ook op het feit dat daarin geen afgeleide interventieprijs voor alle gebieden van Italië is vastgesteld.

23     In deze omstandigheden heeft de Giudice di pace di Genova de laatste twee vragen zoals geformuleerd in zijn verwijzingsbeschikking van 28 februari 2000 gehandhaafd en het Hof de volgende prejudiciële vragen gesteld:

„1)      Dient verordening nr. 1785/81 aldus te worden uitgelegd dat een gebied als een gebied met een tekort moet worden aangemerkt volgens een berekeningsmethode waarbij de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan een verwerkt product, wordt geacht te zijn verbruikt in dat gebied, ook al wordt het verwerkte product in een ander land opgegeten, dan wel volgens een berekeningsmethode waarbij de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan een verwerkt product dat in een ander land wordt opgegeten, niet wordt geacht te zijn verbruikt in dat gebied?

2)      Is verordening […] nr. 1361/98 […] geldig voorzover daarbij geen afgeleide interventieprijs voor alle gebieden van Italië wordt vastgesteld in weerwil van de artikelen 3, lid 1, artikel 5, lid 3, en artikel 6, lid 2, van verordening […] nr. 1785/81 en daarvoor geen motivering wordt gegeven?”

24     Bij beslissing van de president van het Hof van 3 september 2002 is de procedure hervat.

 Aangaande de prejudiciële vragen

25     Met de twee vragen die de Giudice di pace di Genova voor het Hof heeft gehandhaafd en die samen moeten worden behandeld, wenst de verwijzende rechter in wezen te vernemen of verordening nr. 1361/98 ongeldig is voorzover het Italiaanse grondgebied, als gevolg van een verkeerde methode voor de berekening van het geraamde suikerverbruik, voor het verkoopseizoen 1998/1999 niet is ingedeeld bij de in artikel 1 van deze verordening vermelde gebieden van de Gemeenschap met een tekort. Hij wenst tevens te vernemen of deze verordening ongeldig is doordat geen motivering is gegeven voor het niet vaststellen van een afgeleide interventieprijs voor alle gebieden van dat grondgebied.

 De draagwijdte van het arrest Italië/Raad

26     Vaststaat dat in het arrest Italië/Raad, anders dan de Raad en de Commissie stellen, geen antwoord is gegeven op de vraag of verordening nr. 1361/98 geldig is ter zake van de door de gemeenschapswetgever gekozen methode voor de berekening van het geraamde suikerverbruik.

27     Wat de uitlegging van het begrip „verbruik” betreft, blijkt uit de punten 71 tot en met 78 van het arrest Italië/Raad dat het Hof zich slechts heeft gebogen over een vermeende wijziging van de methode die de Commissie en de Raad hebben gebruikt ter beoordeling van de toekomstige situatie in Italië.

28     In punt 73 van dat arrest heeft het Hof met name vastgesteld dat de gebruikte methode erin bestond, de beschikbare productie, bestaande uit de verwachte hoeveelheden A- en B-suiker, eventueel verhoogd met de overgedragen C-suiker, te vergelijken met het verwachte verbruik.

29     In het arrest Italië/Raad wordt de methode voor de berekening van het geraamde verbruik echter niet onderzocht, en wordt bijgevolg ook niet geantwoord op de vraag of verordening nr. 1361/98 geldig is voorzover Italië voor het verkoopseizoen 1998/1999 niet wordt aangemerkt als een gebied met een tekort doordat een verkeerde methode voor de berekening van dat verbruik zou zijn toegepast.

30     Uit de punten 56 tot en met 63 van het arrest Italië/Raad, waarin het Hof het middel dat verordening nr. 1361/98 niet of ontoereikend is gemotiveerd, tegen de achtergrond van artikel 190 EG-Verdrag (thans artikel 253 EG) heeft onderzocht, blijkt daarentegen dat is geoordeeld dat deze motivering aan de eisen van deze bepaling voldoet. In punt 63 van dat arrest heeft het Hof immers vastgesteld dat, in de context van de desbetreffende verordeningen en van de ontwikkeling van de betrokken markt, de motivering van deze verordening, wat de indeling van Italië bij de gebieden zonder een tekort voor het verkoopseizoen 1998/1999 betreft, weliswaar uiterst beknopt is, maar toch volstaat om te voldoen aan de in de rechtspraak van het Hof aan de motivering gestelde eisen.

31     Bijgevolg kan de geldigheid van verordening nr. 1361/98 niet ter discussie worden gesteld op grond dat met betrekking tot de beslissing om geen afgeleide interventieprijs voor alle gebieden van Italië vast te stellen, niet is voldaan aan de aan de motivering gestelde eisen.

 De methode voor de berekening van het geraamde verbruik

32     Vooraf zij eraan herinnerd dat het voor het komende seizoen geraamde verbruik een van de twee gegevens is waarop de instellingen zich moeten baseren om uit te maken of voor een bepaald gebied een tekort of een overschot te verwachten is. Er is immers sprake van een tekort in de zin van verordening nr. 1785/81 wanneer de totale beschikbare productie lager ligt dan het verbruik (zie arrest van 6 juli 2000, Eridania, C-289/97, Jurispr. blz. I-5409, punt 46, en arrest Italië/Raad, reeds aangehaald, punt 76).

33     De verordeningen betreffende de GOM voor suiker bevatten geen definitie van het begrip „verbruik”. Hoewel in punt 8 van bijlage II bij verordening nr. 779/96, die ten tijde van de feiten van het hoofdgeding van toepassing was, een methode voor de berekening van het totale verbruik wordt aangegeven, beoogt deze bijlage niet te bepalen hoe het begrip „verbruik” moet worden gedefinieerd om uit te maken of een gebied als een gebied met of zonder een tekort moet worden aangemerkt. Zij heeft veeleer tot doel, een gemeenschappelijk model vast te stellen voor de mededeling van de gegevens die worden gebruikt voor de toepassing van verschillende mechanismen van deze GOM.

34     Vaststaat echter dat de Raad en de Commissie zich op de definitie van het „totale verbruik” van dat punt 8 baseren om een gebied als een gebied met of zonder een tekort aan te merken. Zo ramen zij het totale verbruik door de som van de naar andere lidstaten uitgevoerde hoeveelheden, de naar derde landen uitgevoerde hoeveelheden en de eindvoorraad af te trekken van de beschikbare hoeveelheden. Bijgevolg wordt rekening gehouden met de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan de uit derde landen ingevoerde of uit andere lidstaten aangevoerde verwerkte producten, doch wordt de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan de naar andere staten uitgevoerde verwerkte producten, niet geacht te zijn verbruikt in de betrokken lidstaat.

35     Volgens Nicoli is deze berekeningswijze van het verbruik volledig verkeerd, omdat laatstgenoemde hoeveelheden niet in het verbruik worden opgenomen.

36     Aangaande de omvang van de rechterlijke toetsing door het Hof van de door de instellingen gebruikte methode om het geraamde suikerverbruik voor het betrokken verkoopseizoen te bepalen, zij eraan herinnerd dat de Raad en de Commissie prognoses moeten opstellen op basis van de door de lidstaten meegedeelde gegevens die zowel, wat de ontwikkeling van het verbruik betreft, op het lopende seizoen betrekking hebben, als, wat de ontwikkeling van de beschikbare productie betreft, op de vooruitzichten voor het komende seizoen (zie arrest Eridania, reeds aangehaald, punt 47).

37     Aangezien het dus om de beoordeling van een ingewikkelde economische situatie gaat, beschikken de gemeenschapsinstellingen over een ruime beoordelingsvrijheid. Bij de toetsing van de rechtmatigheid van de uitoefening van een dergelijke bevoegdheid mag de gemeenschapsrechter zijn oordeel niet in de plaats stellen van dat van het bevoegde gezagsorgaan, doch moet hij zich beperken tot de vraag of dat oordeel niet kennelijk onjuist is of misbruik van bevoegdheid oplevert, dan wel of de betrokken instelling de grenzen van haar beoordelingsbevoegdheid niet kennelijk heeft overschreden (zie arresten van 27 november 1997, Somalfruit en Camar, C-369/95, Jurispr. blz. I-6619, punt 50, en 14 december 2000, Italië/Commissie, C-99/99, Jurispr. blz. I-11535, punt 26).

38     Wat verordening nr. 1361/98 betreft, dient bijgevolg, gelet op deze rechtspraak, te worden onderzocht of de Commissie een kennelijke beoordelingsfout heeft gemaakt door bij de raming van het suikerverbruik voor het verkoopseizoen 1998/1999 alleen rekening te houden met de ter plaatse verbruikte hoeveelheden zonder rekening te houden met de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan de in het betrokken gebied verwerkte producten die vervolgens zijn uitgevoerd.

39     Zoals de Commissie in haar schriftelijke opmerkingen heeft beklemtoond, wordt voor de gebieden met een tekort een hogere afgeleide interventieprijs vastgesteld om de bevoorrading van deze gebieden met suiker uit gebieden zonder een tekort mogelijk te maken, tot op zekere hoogte rekening houdend met onder meer de vervoerskosten, en om te voorkomen dat de suikerbietenteelt vermindert, waardoor het tekort tijdens de daaropvolgende verkoopseizoenen nog groter zou worden.

40     Zelfs al zou de door Nicoli bepleite methode voor de berekening van het gebruik geschikter zijn om de in het vorige punt vermelde doelstellingen te bereiken, de Commissie heeft geen kennelijke beoordelingsfout gemaakt door een methode voor de berekening van het geraamde suikerverbruik toe te passen waarbij de suiker die als ingrediënt is toegevoegd aan naar andere staten uitgevoerde verwerkte producten, niet wordt geacht te zijn verbruikt in de betrokken lidstaat. Volgens de toegepaste methode wordt voor de berekening van dat verbruik immers ook rekening gehouden met de suiker in de verwerkte producten die uit andere staten worden ingevoerd of aangevoerd.

 De geldigheid van verordening nr. 1361/98

41     Uit het voorgaande volgt dat bij het onderzoek van de gestelde vragen niet is gebleken van feiten of omstandigheden die de geldigheid van verordening nr. 1361/98 kunnen aantasten.

Kosten

42     Ten aanzien van de partijen in het hoofdgeding is de procedure als een aldaar gerezen incident te beschouwen, zodat de verwijzende rechter over de kosten heeft te beslissen. De door anderen wegens indiening van hun opmerkingen bij het Hof gemaakte kosten komen niet voor vergoeding in aanmerking.

Het Hof van Justitie (Tweede kamer) verklaart voor recht:

Bij het onderzoek van de gestelde vragen is niet gebleken van feiten of omstandigheden die de geldigheid kunnen aantasten van verordening (EG) nr. 1361/98 van de Raad van 26 juni 1998 tot vaststelling voor het verkoopseizoen 1998/1999 van de afgeleide interventieprijzen voor witte suiker, de interventieprijs voor ruwe suiker, de minimumprijzen voor A‑suikerbieten en B‑suikerbieten, alsmede het bedrag van de vergoeding voor de verevening van de opslagkosten.

ondertekeningen