Równe traktowanie bez względu na pochodzenie rasowe i etniczne

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

• Niniejsza dyrektywa opiera się na zasadzie równego traktowania osób. Zabrania stosowania zarówno dyskryminacji bezpośredniej¹, jak i pośredniej², molestowania³, nakłaniania do dyskryminacji oraz represji4⁴.
• Dyrektywa obejmuje wszystkie osoby oraz wszystkie sektory działalności, w zakresie:
  • dostępu do zatrudnienia,
  • warunków pracy, łącznie z warunkami awansowania, wynagradzania i zwalniania,
  • dostępu do szkolenia zawodowego,
  • działania w organizacjach pracowników oraz dowolnych organizacjach zawodowych,
  • edukacja;
  • dostępu do ochrony społecznej i opieki zdrowotnej,
  • świadczeń społecznych,
  • dostępu do dóbr i usług oraz dostarczania dóbr i usług dostępnych dla społeczeństwa, włącznie z zakwaterowaniem.
• Niniejsza dyrektywa dotyczy obywateli państw nienależących do Unii Europejskiej, jednak nie obejmuje różnego traktowania ze względu na obywatelstwo oraz warunków dotyczących wjazdu i pobytu obywateli krajów spoza UE.

Odstępstwa od zasady równego traktowania

• W zakresie zatrudnienia dozwolone jest dopuszczenie odstępstwa w przypadku, gdy rasa lub pochodzenie etniczne stanowią prawdziwy wymóg. Odstępstwo to musi być uzasadnione charakterem działalności oraz warunkami, w jakich jest ona wykonywana. Musi być ono uzasadnione i proporcjonalne.
• Dyrektywa pozwala na prowadzenie działań pozytywnych, w tym krajowych działań mającym na celu zapobieganie lub wyrównywanie niedogodności związanych z pochodzeniem rasowym lub etnicznym.

Środki prawne i wykonanie

• Każda osoba, która uważa się za ofiarę dyskryminacji ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne musi mieć dostęp do postępowań sądowych lub administracyjnych. Stowarzyszenia i inne zainteresowane osoby prawne mogą również wszczynać, na rzecz skarżącego lub wspierając go, za jego zgodą, postępowanie sądowe lub administracyjne.

Ofiara dyskryminacji musi jedynie doprowadzić do powstania domniemania dyskryminacji, zaś na pozwanym spoczywa obowiązek udowodnienie, że do niej nie doszło.

Dialog społeczny i dialog obywatelski

• Partnerzy społeczni zapewniają popularyzację równego traktowania, w szczególności sprawując nadzór w miejscu pracy, opracowując kodeksy postępowania i poprzez układy zbiorowe. Mówiąc ogólniej, dyrektywa zachęca do zawierania umów określających zasady niedyskryminacji w zakresie rokowań zbiorowych.
• Wzywa się też do nawiązania dialogu obywatelskiego z zainteresowanymi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego.

Organy wspierające równość

Dyrektywa zmieniająca (UE) 2024/1499 wyjaśnia rolę organów wyznaczonych na szczeblu krajowym do promowania równego traktowania i zwalczania dyskryminacji (organy ds. równości). Określa ona minimalne wymogi, które państwa członkowskie UE muszą wdrożyć w odniesieniu do roli i działania tych organów, w tym sposobu, w jaki powinny one pomagać ofiarom po otrzymaniu ich skargi. Organy te muszą:

• być niezależne pod względem struktury prawnej, odpowiedzialności, budżetu, personelu i kwestii organizacyjnych;
• posiadać wystarczające zasoby do realizacji wszystkich swoich zadań i skutecznego wykonywania swoich obowiązków;
• być w stanie badać możliwe przypadki dyskryminacji i wydać niewiążącą opinię lub przyjąć wiążącą decyzję;
• uczestniczyć w regularnych konsultacjach z rządem i innymi instytucjami publicznymi w sprawie ustawodawstwa i polityki dotyczących aspektów równości i niedyskryminacji;
• gromadzić dane na temat własnych działań;
• regularnie planować i publicznie informować o swojej pracy oraz o stanie równego traktowania i niedyskryminacji.

Zgodnie z dyrektywą zmieniającą (UE) 2024/1499 państwa członkowskie muszą również:

• wprowadzić przepisy umożliwiające pozasądowe rozstrzyganie sporów;
• zapewnić organom ds. równości prawo do działania w sprawach cywilnych i administracyjnych dotyczących wdrażania zasady równego traktowania;
• zapewnić, aby organy ds. równości świadczyły swoje usługi bez ponoszenia kosztów przez skarżących na całym swoim terytorium, w tym na obszarach wiejskich i oddalonych;
• wymagać od organów ds. równości zagwarantowania dostępności i zapewnienia racjonalnych usprawnień dla osób niepełnosprawnych w odniesieniu do wszystkich ich usług i działań.

Zalecenie

Opierając się na dyrektywie 2000/43/WE i komunikacie Komisji Europejskiej z 2020 roku określającym unijne ramy strategiczne dotyczące Romów, Rada Unii Europejskiej przyjęła w 2021 roku zalecenie zobowiązujące państwa członkowskie do zwalczania dyskryminacji Romów i promowania ich integracji w obszarach edukacji, zatrudnienia, zdrowia i mieszkalnictwa.

Zalecenie to zastępuje poprzednie, przyjęte w 2013 roku.