Przepisy i wsparcie finansowe planów strategicznych WPR

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) 2021/2115 – przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

Określono w nim nową wspólną politykę rolną (WPR) Unii Europejskiej (UE) na lata 2023–2027, która ma być sprawiedliwsza, bardziej ekologiczna i w większym stopniu oparta na wynikach. Jej celem jest wzmocnienie pozycji rolników w łańcuchu dostaw oraz zwiększenie konkurencyjności w sektorze rolno-spożywczym. Nowa WPR ma również na celu:

• zwiększenie wkładu rolnictwa w realizację celów UE w zakresie środowiska i klimatu;
• zapewnienie bardziej ukierunkowanego wsparcia dla drobnych producentów rolnych;
• umożliwienie państwom członkowskim UE większej elastyczności w dostosowywaniu środków do warunków lokalnych.

40 % budżetu WPR musi mieć znaczenie klimatyczne i wykazywać poparcie dla ogólnego zobowiązania do przeznaczenia 10 % budżetu UE na cele związane z różnorodnością biologiczną do końca wieloletnich ram finansowych UE na lata 2021–2027.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Rozporządzenie ma zastosowanie do pomocy UE finansowanej przez Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) i Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) w odniesieniu do przedkładanych przez państwa członkowskie wniosków i zatwierdzonych przez Komisję Europejską w okresie od dnia 1 stycznia 2023 r. do dnia 31 grudnia 2027 r.

• EFRG finansuje systemy wsparcia dochodów rolników i środki wsparcia rynku (środki wspierające i stabilizujące rynki rolne).
• EFRROW jest wkładem WPR we wsparcie unijne na rzecz interwencji w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Finansuje środki mające na celu:
  • poprawę konkurencyjności rolnictwa;
  • promowanie zrównoważonego zarządzania zasobami i działań w zakresie klimatu;
  • osiągnięcie zrównoważonego rozwoju terytorialnego obszarów wiejskich.
• Przydziały finansowe w ramach wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 wynoszą:
  • 291,1 mld EUR dla EFRG; oraz
  • 95,5 mld EUR dla EFRROW.

Sprawiedliwsza i bardziej ekologiczna WPR

Wsparcie z EFRG i EFRROW powinno przyczynić się do osiągnięcia następujących celów szczegółowych:

• wspieranie rentownych dochodów gospodarstw rolnych i odporności sektora rolnego w całej UE w celu zwiększenia długoterminowego bezpieczeństwa żywnościowego i różnorodności rolnej oraz zapewnienia stabilności gospodarczej rolnictwa;
• zwiększenie konkurencyjności gospodarstw rolnych w perspektywie krótko- i długoterminowej, w tym większy nacisk na badania, technologie i cyfryzację;
• poprawa pozycji rolników w łańcuchu wartości;
• przyczynianie się do łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, w tym poprzez zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie intensywności wychwytywania i składowania dwutlenku węgla oraz promowanie zrównoważonej energii;
• wspieranie zrównoważonego rozwoju i efektywnego zarządzania zasobami naturalnymi, takimi jak woda, gleba i powietrze;
• przyczynianie się do powstrzymania i odwrócenia utraty różnorodności biologicznej, poprawy usług ekosystemowych oraz zachowania siedlisk i krajobrazów;
• zainteresowanie i utrzymanie nowego pokolenia rolników oraz ułatwienie zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw wiejskich;
• promowanie zatrudnienia, wzrostu gospodarczego, równości płci (w tym udziału kobiet w rolnictwie), włączenia społecznego i rozwoju lokalnego na obszarach wiejskich, w tym gospodarki o obiegu zamkniętym i zrównoważonego leśnictwa;
• ulepszenie reakcji rolnictwa UE na potrzeby społeczeństwa w zakresie żywności i zdrowia, w tym poprzez zapewnienie zrównoważonej wysokiej jakości, bezpiecznej i pożywnej żywności, ograniczenie marnotrawstwa żywności, poprawę dobrostanu zwierząt i zwalczanie oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe;
• modernizacja rolnictwa i obszarów wiejskich poprzez szerszą wymianę wiedzy, innowacje i cyfryzację oraz zapewnienie rolnikom lepszego dostępu do badań i szkoleń;
• zmniejszenie obciążeń administracyjnych i uproszczenie wdrażania WPR.

Plany strategiczne WPR

Aby zapewnić rolnikom i innym beneficjentom wsparcie z EFGR i EFRROW, państwa członkowskie muszą opracować plan strategiczny WPR na poziomie krajowym, łącząc szereg ukierunkowanych interwencji, które odpowiadają szczególnym potrzebom danego państwa członkowskiego i będą mogły przyczynić się do realizacji celów na poziomie UE, w tym europejskiego zielonego ładu.

Po przedłożeniu planów Komisja musi je zatwierdzić przed ich wdrożeniem od 1 stycznia 2023 r.

Komisja ocenia, czy plany przyczyniają się do poprawy prawodawstwa UE oraz zobowiązań w zakresie klimatu i środowiska oraz czy są one zgodne z tym prawodawstwem i zobowiązaniami, w tym ze strategią „od pola do stołu” i strategią na rzecz różnorodności biologicznej. Państwa członkowskie muszą zaktualizować swoje plany w przypadku zmiany prawodawstwa w dziedzinie klimatu i ochrony środowiska.

W tych planach państwa członkowskie muszą, między innymi, podjąć następujące działania.

• Ocenić potrzeby rolników w zakresie dochodów i opracować strategię redystrybucji uwzględniającą te potrzeby. Mogą one uruchomić szereg zasad i interwencji, takich jak specjalny system wsparcia dla małych gospodarstw rolnych, wsparcie dochodów redystrybucyjnych lub degresywność/ograniczenie.
• Ocenić, w jaki sposób mogą zwiększyć udział kobiet w rolnictwie, stawić czoła wyzwaniom w tym zakresie i w stosownych przypadkach włączyć odpowiednie środki.
• Włączyć system warunkowości, zgodnie z którym rolnicy i beneficjenci otrzymujący płatności bezpośrednie i korzystający z niektórych środków rozwoju obszarów wiejskich są karani, jeżeli nie spełniają wymogów ustawowych w zakresie zarządzania lub norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC) określonych w planach strategicznych obejmujących kwestie dotyczące:
  • klimatu i środowiska, w tym wody, gleby oraz różnorodności biologicznej ekosystemów;
  • zdrowia publicznego i zdrowia roślin;
  • dobrostanu zwierząt.
• Należy wskazać, że do 1 stycznia 2025 r. rolnicy i inni odbiorcy płatności bezpośrednich będą podlegać karze administracyjnej, jeżeli nie zapewnią uczciwych warunków zatrudnienia na mocy prawodawstwa UE.

Komisja wspiera państwa członkowskie w procesie przygotowywania ich planu strategicznego, tak aby:

• w pełni wykorzystały nową WPR i jej instrumenty wspierania rolników w przejściu na systemy żywnościowe wpisujące się w zrównoważony rozwój;
• każdy plan zawierał strategię interwencji wyjaśniającą, w jaki sposób każde państwo członkowskie wykorzysta instrumenty WPR do osiągnięcia celów WPR, zgodnie z założeniami Zielonego ładu.

Rodzaje interwencji w ramach płatności bezpośrednich EFRG

Istnieją szczegółowe zasady dotyczące następujących kwestii:

• Płatności bezpośrednie niepowiązane z wielkością produkcji
  • Podstawowe wsparcie w zakresie dochodów na rzecz zrównoważonego rozwoju w formie rocznej płatności na kwalifikujący się hektar zadeklarowany przez rolnika czynnego zawodowo. Jeżeli państwo członkowskie zdecyduje się udzielić wsparcia drobnym producentom rolnym, może to zrobić w formie kwoty ryczałtowej lub określonej kwoty na hektar. Roczne płatności dla drobnych producentów rolnych nie powinny przekraczać 1 250 EUR.
  • Uzupełniające wsparcie dochodów redystrybucyjnych na rzecz zrównoważonego rozwoju – co najmniej 10 % płatności bezpośrednich ma być dokonywanych na rzecz narzędzia wspierania dochodów redystrybucyjnych, aby lepiej zaspokoić potrzeby dochodowe mniejszych i średnich gospodarstw rolnych. Państwa członkowskie mogą wprowadzić wyjątki, jeżeli są w stanie wykazać, że ich potrzeby są niższe lub że wykorzystają inne interwencje w celu zaspokojenia takich potrzeb w zakresie dochodów.
  • Uzupełniające wsparcie dochodów dla młodych rolników, przyznane na maksymalny okres pięciu lat. Wsparcie może mieć formę rocznej płatności oddzielonej od produkcji na kwalifikujący się hektar lub płatności ryczałtowej na młodego rolnika. Państwa członkowskie będą musiały rozdzielić co najmniej 3% swojego budżetu na płatności bezpośrednie na rzecz młodych rolników w formie wsparcia dochodów lub inwestycji, czy też pomocy na rozpoczęcie działalności.
  • Ekologiczne programy dla rolników, którzy zobowiązują się przestrzegać praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu, środowiska i dobrostanu zwierząt oraz do zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; co najmniej 25 % budżetu na płatności bezpośrednie przeznacza się na ekologiczne programy.
• Powiązane płatności bezpośrednie
  • Powiązane wsparcie w zakresie dochodów w formie rocznej płatności, na hektar lub na zwierzę, w niektórych sektorach lub rodzajach rolnictwa o znaczeniu społeczno-gospodarczym lub środowiskowym.
  • Specjalna płatność z tytułu uprawy bawełny w Bułgarii, Grecji, Portugalii i Hiszpanii.

Interwencja w niektórych sektorach rynku

Istnieją szczegółowe zasady dotyczące rodzajów interwencji w następujących sektorach:

• owoce i warzywa;
• produkty pszczelarskie;
• wino;
• chmiel;
• oliwa i oliwki stołowe;
• inne sektory określone w rozporządzeniu (UE) nr 1308/2013 oraz sektory wymienione w załączniku VI do niniejszego rozporządzenia, rozporządzenie (UE) 2021/2115.

Dla każdego sektora rozporządzenie określa cele i wymienia rodzaje kwalifikujących się interwencji. W zależności od sektora wsparcie może przyjąć jedną z następujących form:

• zwrot kosztów kwalifikowalnych rzeczywiście poniesionych przez beneficjenta;
• koszty jednostkowe;
• płatności ryczałtowe;
• finansowanie ryczałtowe.

Rodzaje interwencji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich w ramach EFRROW

Istnieją szczegółowe zasady dotyczące płatności lub wsparcia na potrzeby:

• zobowiązań związanych ze środowiskiem i klimatem oraz innych zobowiązań w zakresie zarządzania;
• ograniczeń naturalnych lub innych właściwych dla danego obszaru;
• właściwych dla danego obszaru niedogodności wynikających z niektórych obowiązkowych wymogów;
• inwestycji, w tym inwestycji w nawadnianie;
• zakładania gospodarstw młodych i nowych rolników oraz zakładania start-upów na obszarach wiejskich;
• narzędzi zarządzania ryzykiem;
• współpracy (w tym europejskich partnerstw innowacyjnych i LEADER-a);
• wymiany wiedzy i rozpowszechniania informacji.

Co najmniej 35 % całkowitego wkładu EFRROW w plan strategiczny WPR musi być zarezerwowane na interwencje wspierające konkretne cele związane z ochroną środowiska i klimatem, w tym dobrostan zwierząt.

Aby wspierać rozwój lokalny, należy przyznać LEADER-owi co najmniej 5 % środków z EFRROW.

Wyniki, monitorowanie i ocena

Rozporządzenie wprowadza wspólny zestaw wskaźników jako element nowych ram skuteczności, monitorowania i oceny. Wskaźniki te są monitorowane za pomocą rocznych sprawozdań z wykonania oraz dwurocznego przeglądu wyników planów strategicznych WPR na potrzeby oceny postępów państw członkowskich w osiąganiu ich celów oraz celów WPR.

Rezerwa finansowa

Rozporządzenie przewiduje rezerwę finansową na potrzeby interwencji kryzysowej w wysokości co najmniej 450 mln EUR rocznie.

Przepisy uzupełniające

• Akt delegowany, rozporządzenie (UE) 2022/126, uzupełnia rozporządzenie (UE) 2021/2115 dodatkowymi wymogami dotyczącymi niektórych rodzajów interwencji określonymi przez państwa członkowskie w ich planach strategicznych WPR. Zawiera ono również przepisy dotyczące stosunku dla normy GAEC 1 (w sprawie ustanowienia pasów buforowych wzdłuż cieków wodnych).
• Rozporządzenie delegowane (UE) 2022/648 zmienia załącznik XI w odniesieniu do kwoty wsparcia UE dla rodzajów interwencji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich za rok budżetowy 2023.
• W akcie wykonawczym, rozporządzeniu wykonawczym (UE) 2022/1317, przewidziano wyjątki w odniesieniu do stosowania norm GAEC 7 (dotyczących płodozmianu na gruntach ornych, z wyjątkiem upraw uprawianych pod wodą) oraz 8 (dotyczących minimalnego udziału obszarów rolnych przeznaczonych na obszary nieprodukcyjne lub cechy przyrodnicze) na rok składania wniosków 2023.

Uchylenie wcześniejszego ustawodawstwa

Rozporządzenie uchyla rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 w sprawie rozwoju obszarów wiejskich i (UE) nr 1307/2013 w sprawie płatności bezpośrednich dla rolników.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie ma zastosowanie od 07 grudnia 2021 r. Plany strategiczne WPR mają zastosowanie od 1 stycznia 2023 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Nowa wspólna polityka rolna:2023–27 (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylające rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013 (Dz.U. L 435 z 6.12.2021, s. 1–186).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2021/2115 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1475 z dnia 6 września 2022 r. ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w odniesieniu do ewaluacji planów strategicznych WPR oraz dostarczania informacji na potrzeby monitorowania i ewaluacji (Dz.U. L 232 z 7.9.2022, s. 8–36).

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1317 z dnia 27 lipca 2022 r. ustanawiające odstępstwa od rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w odniesieniu do stosowania norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (norm GAEC) 7 i 8 w odniesieniu do roku składania wniosków 2023 (Dz.U. L 199 z 28.7.2022, s. 1–4).

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/129 z dnia 21 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dotyczące rodzajów interwencji w odniesieniu do nasion oleistych, bawełny i produktów ubocznych produkcji wina na mocy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 oraz dotyczące wymogów w zakresie informowania, upowszechniania i widoczności informacji związanych ze wsparciem unijnym i planami strategicznymi WPR (Dz.U. L 20 z 31.1.2022, s. 197–205).

Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2022/126 z dnia 7 grudnia 2021 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 o dodatkowe wymogi w odniesieniu do niektórych rodzajów interwencji określonych przez państwa członkowskie w ich planach strategicznych WPR na lata 2023–2027 na podstawie tego rozporządzenia, jak również o przepisy dotyczące współczynnika dotyczącego normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC) nr 1 (Dz.U. L 20 z 31.1.2022, s. 52–94).

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/2289 z dnia 21 grudnia 2021 r. ustanawiające zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 w sprawie prezentacji treści planów strategicznych WPR oraz w sprawie elektronicznego systemu bezpiecznej wymiany informacji (Dz.U. L 458 z 22.12.2021, s. 463–485).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2021/2290 z dnia 21 grudnia 2021 r. ustanawiające przepisy dotyczące metod obliczania wspólnych wskaźników produktu i rezultatu określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013 (Dz.U. L 458 z 22.12.2021, s. 486–493).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Strategia „od pola do stołu” na rzecz sprawiedliwego, zdrowego i przyjaznego dla środowiska systemu żywnościowego (COM(2020) 381 final z 20.5.2020).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 – Przywracanie przyrody do naszego życia (COM(2020) 380 final z 20.5.2020).

Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów – Europejski Zielony Ład (COM(2019) 640 final z 11.12.2019).

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1308/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. ustanawiające wspólną organizację rynków produktów rolnych oraz uchylające rozporządzenia Rady (EWG) nr 922/72, (EWG) nr 234/79, (WE) nr 1037/2001 i (WE) nr 1234/2007 (Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 671–854).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 01.01.2023