Ochrona zdrowia i środowiska przed trwałymi zanieczyszczeniami organicznymi

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Rozporządzenie (UE) 2019/1021 dotyczące trwałych zanieczyszczeń organicznych

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

• Ma ono na celu ochronę zdrowia ludzkiego i środowiska w Unii Europejskiej (UE) przez wyeliminowanie lub ograniczenie produkcji i stosowania trwałych zanieczyszczeń organicznych (TZO) zdefiniowanych w Konwencji sztokholmskiej w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych lub w Protokole do konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącym trwałych zanieczyszczeń organicznych.
• W założeniu ma ona zminimalizować lub, jeżeli jest to możliwe, wyeliminować uwolnienia takich substancji. Ponadto ustanowiono w niej przepisy dotyczące odpadów zawierających takie substancje lub nimi zanieczyszczonych. W rozporządzeniu w sposób szczególny uwzględniono zasadę ostrożności.
• Było ono kilkakrotnie zmieniane, przy czym ostatnie zmiany zostały wprowadzone rozporządzeniem (UE) 2022/2400, aktualizującym załączniki IV i V do rozporządzenia.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

TZO to niebezpieczne substancje chemiczne, które mogą być przenoszone ponad granicami międzynarodowymi i które często znajdywane są daleko od ich źródła. Pozostają one na stałe w środowisku, ulegają biokumulacji*, a w związku z tym stanowią zagrożenie dla zdrowia ludzkiego i środowiska.

Kontrola produkcji, wprowadzania do obrotu* i stosowania

• Produkcja, wprowadzanie do obrotu i stosowanie TZO wymienionych w załączniku I, czy to w postaci samoistnej, czy też w mieszaninach lub w wyrobach*, jest zakazane, chyba że zastosowanie mają szczególne wyłączenia określone w załączniku. Załącznik I był wielokrotnie zmieniany w drodze aktów delegowanych przyjętych przez Komisję Europejską. Produkcja, wprowadzanie do obrotu i stosowanie TZO wymienionych w załączniku II jest ograniczone do zastosowań, w których bezpieczne, skuteczne i przystępne kosztowo alternatywy nie są dostępne w danym państwie członkowskim UE.
• Państwa członkowskie i Komisja przyjmują stosowne środki (na przykład wykazy) w celu kontroli istniejących substancji i zapobieżenia produkcji, wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu nowych substancji wykazujących cechy TZO.
• Państwa członkowskie mogą przekazywać Komisji wnioski o umieszczenie danej substancji w wykazie. Komisja, wspierana przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA), podejmuje decyzję o zgłoszeniu wniosków dotyczących uwzględnienia w wykazie dodatkowych substancji. ECHA zapewnia pomoc techniczną i naukową oraz wkład w procesy opisane w rozporządzeniu.

Wyłączenia

• Wyłączenia z tych środków kontroli są dopuszczalne w odniesieniu do substancji wykorzystywanych w badaniach laboratoryjnych lub jako substancje odniesienia, a także do substancji obecnych jako niezamierzone zanieczyszczenia śladowe w mieszaninach lub wyrobach.
• Wyłączenia mają też zastosowanie do wyrobów zawierających TZO, które zostały wyprodukowane przed rozpoczęciem stosowania rozporządzenia. Zastosowanie wyłączeń jest wówczas uzależnione od podjęcia określonych środków ostrożności i spełnienia konkretnych warunków, w tym dopełnienia obowiązku przekazania zgłoszenia Komisji i Sekretariatowi Konwencji sztokholmskiej.

Redukcja, minimalizacja i eliminacja uwalniania

Państwa członkowskie:

• prowadzą spisy substancji wymienionych w załączniku III uwalnianych do powietrza, gleby i wody;
• przedstawiają swoje plany działań w odniesieniu do środków mających na celu identyfikację, oznaczanie i minimalizację uwolnień substancji, które to plany dotyczą także stosowania zastępczych lub zmodyfikowanych substancji;
• przy budowie lub modyfikacji zakładów biorą pod uwagę w pierwszym rzędzie alternatywne procesy, które nie powodują powstawania ani uwalniania TZO.

Odpady

• Producenci i posiadacze odpadów dopilnowują, aby — w miarę możliwości — odpady nie zostały zanieczyszczone substancjami wymienionymi w załączniku IV.
• W większości przypadków zanieczyszczone odpady podlegają unieszkodliwieniu lub odzyskaniu* w celu zapewnienia zniszczenia lub przekształcenia zawartości TZO.
• Państwa członkowskie zapewniają możliwość śledzenia wytwarzania, zbierania, przewozu, składowania i obróbki zanieczyszczonych odpadów, a ponadto dopilnowują, aby operacje te były wykonywane w warunkach pozwalających na ochronę środowiska i zdrowia ludzkiego.
• Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/2400 aktualizuje załączniki IV i V, które określają, w jaki sposób przetwarzane są odpady zawierające TZO, a w szczególności, czy mogą one zostać poddane recyklingowi, czy powinny zostać zniszczone, czy też nieodwracalnie przekształcone. W załącznikach IV i V, z późniejszymi zmianami, uwzględniono pentachlorofenol, który został w sposób niezamierzony pominięty w chwili uchylenia i przekształcenia rozporządzenia (WE) nr 850/2004.
• Na mocy rozporządzenia zmieniającego do załącznika IV dodano kolejne substancje oraz uaktualniono dopuszczalne wartości stężeń niektórych substancji wymienionych w załącznikach IV i V:
  • kwas perfluorooktanowy oraz jego sole i związki pochodne — stosowane w wodoodpornych wyrobach włókienniczych i piankach gaśniczych;
  • etery polibromodifenylowe — środki zmniejszające palność występujące w tworzywach sztucznych i wyrobach włókienniczych stosowanych w sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, pojazdach i meblach;
  • heksabromocyklododekan — środek zmniejszający palność występujący w niektórych odpadach z tworzyw sztucznych i wyrobów włókienniczych, w szczególności w izolacji polistyrenowej;
  • krótkołańcuchowe chlorowane parafiny — środki zmniejszające palność występujące w niektórych odpadach z gumy i tworzyw sztucznych;
  • polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i dibenzofurany — substancje obecne jako zanieczyszczenia w niektórych popiołach i innych odpadach przemysłowych;
  • dioksynopodobne polichlorowane bifenyle — mogą być obecne jako zanieczyszczenia w niektórych popiołach i olejach przemysłowych;
  • kwas perfluoroheksanosulfonowy oraz jego sole i związki pochodne — występują w wyrobach włókienniczych, naczyniach kuchennych z nieprzywierającą powłoką i piankach gaśniczych;
  • dikofol — pestycyd, wcześniej stosowany w rolnictwie.

Planowanie, monitorowanie i sprawozdawczość

• Państwa członkowskie dają społeczeństwu możliwość uczestnictwa w procesie przygotowywania ich planów wdrażania, które są udostępniane publicznie i przekazywane Komisji oraz ECHA. W ramach tej procedury wymieniane są, w stosownych przypadkach, informacje o środkach podjętych na poziomie krajowym w celu identyfikacji i oceny terenów zanieczyszczonych TZO. Również Komisja utrzymuje plan wdrażania dla UE, który jest poddawany przeglądowi i odpowiednio uaktualniany w stosownych przypadkach.
• Należy ustanowić mechanizm monitorowania, który pozwala na gromadzenie porównywalnych danych uzyskanych z monitorowania obecności w środowisku substancji wymienionych w części A załącznika III do rozporządzenia. Państwa członkowskie przekazują także informacje o stosowaniu rozporządzenia.
• Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów delegowanych w celu wprowadzenia zmian w wykazach substancji zawartych w załącznikach I, II i III do rozporządzenia, a także w celu dostosowania ich do zmian w wykazie substancji zawartym w załącznikach do Konwencji sztokholmskiej lub do protokołu z 1979 r.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

• Rozporządzenie (UE) 2019/1021 ma zastosowanie od 15 lipca 2019 r.
• Rozporządzenie zmieniające (UE) 2022/2400 ma zastosowanie od 10 czerwca 2023 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Odpady zawierające TZO (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1021 z dnia 20 czerwca 2019 r. dotyczące trwałych zanieczyszczeń organicznych (wersja przekształcona) (Dz.U. L 169 z 25.6.2019, s. 45–77).

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2019/1021 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2400 z dnia 23 listopada 2022 r. zmieniające załączniki IV i V do rozporządzenia (UE) 2019/1021 dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych (Dz.U. L 317 z 9.12.2022, s. 24–31).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylająca niektóre dyrektywy (Dz.U. L 312 z 22.11.2008, s. 3–30).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1907/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 18 grudnia 2006 r. w sprawie rejestracji, oceny, udzielania zezwoleń i stosowanych ograniczeń w zakresie chemikaliów (REACH), utworzenia Europejskiej Agencji Chemikaliów, zmieniające dyrektywę 1999/45/WE oraz uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 793/93 i rozporządzenie Komisji (WE) nr 1488/94, jak również dyrektywę Rady 76/769/EWG i dyrektywy Komisji 91/155/EWG, 93/67/EWG, 93/105/WE i 2000/21/WE (Dz.U. L 396 z 30.12.2006, s. 1–849). Tekst opublikowany ponownie w sprostowaniu (Dz.U. L 136 z 29.5.2007, s. 3–280).

Zobacz tekst skonsolidowany.

Komunikat Komisji dotyczący stosowania zasady ostrożności (COM(2000) 1 final z 2.2.2000).

Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych (POP) (Dz.U. L 81 z 19.3.2004, s. 37–71).

Ostatnia aktualizacja: 24.04.2023