30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/1

1.1

Przyjęta 17 lipca 2006 r. decyzja Rady 2006/512/WE, zmieniająca decyzję Rady 1999/468/WE, opiera się na art. 202 traktatu. Decyzją 2006/512/WE wprowadzono nowy sposób wykonywania uprawnień wykonawczych, tj. procedurę regulacyjną połączoną z kontrolą.

1.2

Wszystkie zależne akty prawne, które po wejściu w życie decyzji 2006/512/WE, dotyczącej procedury komitetowej, odsyłają do procedury regulacyjnej przyjętego w drodze procedury współdecydowania zgodnie z art. 251 traktatu, ale jeszcze nie ogłoszonego aktu podstawowego, muszą zatem zostać zmienione. Rozporządzenie xxx/2006 dotyczące produktów leczniczych stosowanych w pediatrii zostało wprawdzie formalnie przyjęte 23 października 2006 r., ale nie zostało jeszcze opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, a zatem nie weszło jeszcze w życie.

1.3

Omawiany wniosek Komisji zmienia rozporządzenie xxx/2006 dotyczące produktów leczniczych stosowanych w pediatrii w tym sensie, że obie kompetencje wykonawcze, a mianowicie art. 20 ust. 2 i art. 49 ust. 3, mogą zostać przyjęte w ramach nowej procedury regulacyjnej połączonej z kontrolą, z uwagi na to, że wiąże się z tym dodanie do rozporządzenia elementów innych niż istotne:

2.1

Omawiany wniosek Komisji w pełni odpowiada procedurze, zgodnie z którą przekazywane są Komisji kompetencje wykonawcze, i jej regułom. EKES bez zastrzeżeń zgadza się z wnioskiem Komisji.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/2

1.1

Dnia 7 maja 2002 r. Rada przyjęła dyrektywę 2002/38/WE zmieniającą „podstawową” dyrektywę 77/388/WE ustanawiającą system podatku od wartości dodanej. Zmiana dotyczy podatku VAT stosowanego do usług nadawczych radiowych i telewizyjnych oraz niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną; zawiera szereg przepisów, które wygasały z dniem 30 czerwca 2006 r., o ile ich stosowanie nie zostałoby przedłużone.

1.2

Przyjmując wspomnianą dyrektywę Rada przewidziała, że przepisy dotyczące miejsca świadczenia usług, jak również dotyczące ułatwień dla przedsiębiorstw spoza UE, zostaną poddane przeglądowi przed upływem trzech lat, czyli przed wygaśnięciem dyrektywy. Dnia 25 maja 2006 r. Komisja przedstawiła sprawozdanie stwierdzające zasadność przyjętych środków i proponujące przedłużenie okresu ich obowiązywania do 31 grudnia 2008 r. Jednak Rada postanowiła, że ich obowiązywanie zostanie przedłużone na okres krótszy, do 31 grudnia 2006 r.

1.3

Komisja zwraca uwagę, że wygaśnięcie środków będących przedmiotem dyrektywy miałoby „niepożądane konsekwencje”, a ten eufemizm oznacza, że przy braku nowych propozycji w dziedzinie tej powstałaby luka prawna. Z drugiej strony, Komisja stwierdza, że powolny przebieg procedur legislacyjnych w dziedzinie podatków nie pozwoli na przygotowanie nowych, zastępczych środków przed końcem 2006 r.; ponownie proponuje zatem przedłużyć okres obowiązywania dyrektywy do 31 grudnia 2008 r.

2.1

Komitet przyjmuje do wiadomości uzasadnienie przedstawione przez Komisję i uważa, że w tej chwili nie ma potrzeby zagłębiać się w meritum przepisów zawartych w dyrektywie: ze względu na pilną potrzebę uregulowań prawnych w tej dziedzinie i wierząc w zasadność stwierdzeń Komisji odnośnie do ich dobrego funkcjonowania, EKES może tylko poprzeć wniosek o przedłużenie. Poza tym, biorąc pod uwagę powolny przebieg procedur legislacyjnych w dziedzinie podatków, uważa, że okres dwóch lat, to znaczy do 31 grudnia 2008 r., jest zaledwie wystarczający, jeżeli nie wręcz zbyt krótki, na przygotowanie nowych propozycji w tej dziedzinie.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/3

1.1

Rada Ministrów ma decydujące znaczenie w procesie decyzyjnym UE. Niemniej jednak koordynacja i podejmowanie decyzji na poziomie krajowym nigdy nie zostały wnikliwie omówione na szczeblu UE. Unia Europejska jako jedyna dzieli się suwerennością. W związku z tym wymaga ona przejrzystego wieloszczeblowego sprawowania rządów w szerokim zakresie dziedzin. Komitet uważa, że dobrze określone i skuteczne krajowe procedury polityczno-administracyjne w państwach członkowskich są — wraz z lepszym stanowieniem, wdrażaniem i egzekwowaniem prawa — integralną częścią dobrego sprawowania rządów w UE. Procedury te zwiększą również przejrzystość oraz wyjaśnią wpływ prawa i kierunków polityki UE na ogół społeczeństwa. Analiza praktyk krajowych ukazuje znaczne różnice między państwami członkowskimi w zakresie polityczno-administracyjnego zarządzania sprawami UE. Tego rodzaju analiza powinna pobudzić do dyskusji na temat rządowych — politycznych i administracyjnych — procedur dotyczących UE. Można podkreślić najbardziej interesujące i zarazem najlepsze wzorce. Otwarta debata w całej Europie na temat tego, jak najlepiej radzić sobie ze sprawami europejskimi na szczeblu krajowym, będzie również korzystna dla debaty o lepszym stanowieniu, wdrażaniu i egzekwowaniu prawa. Komitet opowiada się za ciągłym analizowaniem krajowych praktyk i procedur administracyjnych.

2.1

W 2005 r. Komitet przyjął opinię w sprawie lepszego stanowienia prawa wraz z opinią na temat jego wdrażania i egzekwowania. Obie opinie opierały się na zasadzie, że w państwie prawa dobre prawo to prawo egzekwowalne i egzekwowane (1). Prawo UE musi powstać w trakcie przejrzystego, demokratycznego i zrozumiałego procesu, który leży u podstaw legitymacji UE. Wewnętrzne praktyki rządów są również jego częścią.

2.2

Daje się zauważyć godny ubolewania fakt, że po wielu latach europejskiej integracji w niektórych państwach członkowskich prawo i polityka UE nie zostały jeszcze wystarczająco zintegrowane jako polityczno-administracyjna płaszczyzna krajowego procesu kształtowania polityki w tych obszarach, w których zobowiązały się one do wspólnych kierunków polityki i do wprowadzania w życie wyników wspólnego podejmowania decyzji.

2.3

W procesie stanowienia prawa kluczowe znaczenie mają jego transpozycja i wdrażanie w państwach członkowskich. Oznacza to, że sposób zarządzania tymi procesami przez państwa członkowskie ma również fundamentalne znaczenie: im lepsza organizacja, tym lepszy końcowy wynik dla UE, dla samych państw członkowskich i całego społeczeństwa.

2.4

Skuteczne i przejrzyste podejście do spraw UE na szczeblu krajowym jest niezbędne, gdyż 25 państw członkowskich, z których każde różni się pod względem kultury administracyjnej, tradycji i sposobu zarządzania procesem, musi przestrzegać tego samego wspólnotowego dorobku prawnego, obejmującego podobne wymogi w zakresie stanowienia, transpozycji, wdrażania i egzekwowania prawa UE.

2.5

Na szczeblu UE nigdy nie poddano pod wnikliwą dyskusję krajowej koordynacji i krajowego kształtowania polityki, częściowo ze względu na pomocniczość, a częściowo ze względu na brak prawdziwego zainteresowania ze strony organów decyzyjnych w Brukseli i w innych stolicach. Należy zauważyć, że dotychczas świat akademicki — poza paroma wyjątkami — również nie zwracał zbyt dużej uwagi na te aspekty. Jest jednak jasne, że sposób organizacji i funkcjonowania koordynacji oraz kształtowania polityki na szczeblu krajowym może mieć znaczny wpływ na podejmowanie decyzji w Brukseli, a następnie na transpozycję i wdrożenie prawa UE. W związku z tym organizacja koordynacji i kształtowania polityki na szczeblu krajowym musi być również brana pod uwagę przy omawianiu lepszego stanowienia i wdrażania prawa.

2.6

Nie jest to bynajmniej kwestia czysto techniczna. Ma ona charakter polityczny, gdyż pożądana jest dyskusja na temat ulepszenia organizacji i wewnętrznych procedur w państwach członkowskich oraz na temat ewentualnego przedefiniowania wzajemnych zobowiązań między państwami członkowskimi a Komisją. Równocześnie potrzebna jest także przejrzystość i zrozumiałość tych procesów w państwach członkowskich w celu udoskonalenia komunikacji między UE a społeczeństwem oraz wyeliminowania dezorientacji i podejrzeń ze strony obywateli.

2.7

Z oczywistych przyczyn Komisja bardzo niechętnie omawia procedury krajowe. Niemniej jednak w 2001 r. słusznie stwierdziła (2): „Nadszedł czas uznać, że Unia przeszła od procesu dyplomatycznego do procesu demokratycznego, a kierunki jej polityki wywierają głęboki wpływ na społeczeństwa poszczególnych krajów i życie codzienne. Rada musi rozwinąć swą zdolność koordynowania wszystkich aspektów polityki UE, zarówno w swoich strukturach, jak i w państwach członkowskich”.

2.8

Co się tyczy „transpozycji” prawa UE, zalecenie Komisji z 2004 r. wysuwa praktyczne propozycje dotyczące bezpośrednio państw członkowskich, w celu wspierania prawidłowego wdrażania i egzekwowania przyjętego prawa UE (3). Kilka z tych propozycji może być również bardzo przydatnych dla ulepszenia krajowych mechanizmów w dziedzinie koordynacji i kształtowania polityki w trakcie opracowywania prawa UE i realizacji uzgodnionych celów politycznych.

2.9

Nie ulega wątpliwości, że potrzeba usprawnienia krajowych procedur polityczno-administracyjnych w państwach członkowskich stała się bardziej nagląca od czasu:

Wciąż jednak pozostaje wiele do zrobienia.

3.1

UE nie jest państwem ani nie zmierza do przyjęcia formy państwowej. Komisja to centrum, które posiada prawo do inicjatywy w dobrze zdefiniowanych obszarach. Do Rady należy podejmowanie decyzji w zakresie prawodawstwa i budżetu, a PE, jako współprawodawca, i Trybunał Sprawiedliwości, jako podmiot stojący na straży prawa wspólnotowego, często wywierają na nie wpływ. Nie ma zdecydowanego przywództwa. UE to raczej bardzo złożona struktura wzajemnych zależności między wieloma podmiotami. Jako jedyna stworzyła ona sieć krajowych i federalnych zobowiązań.

3.2

Jako jedyna UE dzieli się również swą władzą. W związku z tym wymaga ona przejrzystego wieloszczeblowego sprawowania rządów w szerokim zakresie obszarów, lecz znaczenie tego faktu dla zarządzania i administracji jej częściami składowymi nie jest bynajmniej jasne (4). Dotyczy to spraw leżących w zakresie wspólnej odpowiedzialności państw członkowskich i „Brukseli”, ale także niezależnych zobowiązań samych państw członkowskich, takich jak realizacja strategii lizbońskiej.

3.3

W czasie ostatnich dziesięcioleci UE angażowała się w coraz większą liczbę obszarów. Jest to dynamiczny proces, w którym uczestniczą stolice poszczególnych krajów, a także w coraz większym stopniu jednostki regionalne, podmioty społeczno-gospodarcze oraz społeczeństwo obywatelskie. W niedawnym czasie zaczęto wprowadzać w życie zagadnienia z zakresu „trzeciego filaru”, tzn. sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Niemniej dotychczas Komisja nie mogła w tych obszarach wszczynać postępowań o naruszenie przepisów przeciwko państwom członkowskim w celu zaradzenia niedociągnięciom w zakresie wdrażania prawa na szczeblu krajowym (5).

3.4

Niezależnie od częstokroć bezpośrednich konsekwencji prawa UE i podejmowania decyzji przez UE dla poszczególnych obywateli, przedsiębiorstw i organizacji, w wielu państwach członkowskich jest ona nadal postrzegana przede wszystkim jako organ międzynarodowy znajdujący się poza krajową organizacją państwa, a w niektórych państwach członkowskich — nawet jako polityka czysto zagraniczna. Powoduje to najczęściej konsternację i dystans, który przynosi efekt przeciwny do zamierzonego. Problemy napotykane przez UE w otoczeniu polityczno-administracyjnym państw członkowskich są w dużej mierze spowodowane tym sposobem myślenia.

3.4.1

W otoczeniu politycznym pierwszorzędną wagę ma pozycja i rola parlamentów krajowych. Nadal często istnieje rozziew między stopniem ich poinformowania i zaangażowania a procesem podejmowania decyzji na szczeblu UE. Zwiększa to również dystans między UE a społeczeństwem.

3.4.2

Drugim elementem w tym kontekście jest różnica poglądów i zobowiązań wśród polityków, administracji krajowych i zaangażowanych podmiotów prywatnych.

3.4.3

Po trzecie, w sytuacji gdy brakuje przejrzystości w podejmowaniu decyzji, zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim, mogą powstać niejasności co do sposobu i decydującego momentu definiowania i negocjowania krajowych punktów widzenia. Za przykład niech posłużą istniejące w różnych ministerstwach sekcje europejskie, które — pomimo że zajmują się tematami merytorycznymi, a nie jedynie koordynacją — są mniej więcej oddzielone od sekcji odpowiedzialnych za obszary polityki krajowej. Może to negatywnie wpłynąć na wrażliwość i uwagę sekcji odpowiedzialnych za obszary polityki krajowej w odniesieniu do aspektów europejskich. Porównywalne problemy z koordynacją występują między stałymi komisjami w parlamentach krajowych.

3.4.4

Po czwarte, decyzje dotyczące „Europy” są podejmowane na szczeblu krajowym zbyt często w oderwaniu od dyrekcji wykonawczych czy agencji, a także w zbyt dużym oddaleniu od jednostek lokalnych i regionalnych.

3.5

Istnieją dowody na to, że państwa członkowskie dosyć niechętnie przyjmują procedury polityczno-administracyjne. Jeżeli procedury te nie będą dostosowywane do rosnącej złożoności i wagi UE, może dojść do stałych konfliktów na różnych szczeblach podejmowania decyzji.

3.6

Zazwyczaj chodzi o konkretne interesy polityczne, tradycje i retorykę specyficzną dla danego kraju czy partii politycznej: mają one tendencję do stwarzania sztucznej przepaści między decyzjami podejmowanymi w Brukseli a postrzeganiem krajowych interesów i procedur.

3.7

Ten rozwój wydarzeń jest głównym źródłem dziwnego paradoksu polegającego na tym, że z jednej strony rządy zgadzają się w Brukseli co do celów politycznych i prawodawstwa, a z drugiej strony często odrzucają je, jak tylko są one omawiane w krajowym otoczeniu politycznym.

3.8

Rozziew ten może się okazać bardzo dezorientujący dla zainteresowanych stron i ogółu społeczeństwa. Przyczynia się on z pewnością do poważnego kryzysu legitymacji UE, gdyż istnieje bezpośredni związek między jakością i niezawodnością zarządzania celami polityki UE na szczeblu krajowym a opinią publiczną i oczekiwaniami.

3.8.1

W tym kontekście EKES zwraca jednak uwagę także na fakt, iż przyczyn ewentualnego kryzysu legitymacji UE nie należy doszukiwać się w pierwszym rzędzie w problemach w zakresie komunikacji. Zasadnicze działania zmierzające do odzyskania zaufania obywateli do UE tak jak dotychczas muszą polegać na rozwiązywaniu naglących problemów, z jakimi boryka się Wspólnota.

3.9

W związku z tym trzeba przyznać, że wiele organizacji skupiających partnerów społecznych i ogół społeczeństwa obywatelskiego cechuje mniej więcej podobna dychotomia między zajmowaniem się sprawami „Brukseli” a sprawami krajowymi.

3.10

Reputacja UE może zostać nadszarpnięta, gdyż krytycy z poszczególnych krajów koncentrują się głównie na „Brukseli” i Komisji, a rzadko na samych państwach członkowskich, które są głównymi podmiotami procesu integracji.

3.11

Krajowe lobby zazwyczaj postępują podobnie, jeżeli chodzi o transpozycję i wdrażanie prawa. Czasami ich podejście jest wynikiem możliwości wykonywania krajowych uprawnień uznaniowych, powstałych w wyniku krytycznych kompromisów zawartych w Radzie. Kiedy indziej lobby wykorzystują po prostu nieuzasadnione możliwości stworzone przez krajowych prawodawców, które prowadzą do „pozłacania” (gold-plating) i „wybierania co lepszych kąsków” (cherry-picking).

3.12

Krajowemu ukierunkowaniu spraw europejskich może sprzyjać również tendencja do wykorzystywania łagodniejszych instrumentów, takich jak metoda otwartej koordynacji, zamiast restrykcyjnych instrumentów prawnych. Im więcej jest miejsca na interpretację krajową, tym większe są różnice między krajami.

4.1

Wydaje się, że do niedawna w wielu państwach członkowskich kwestią usprawnienia procesów i procedur na szczeblu krajowym zajmowano się przede wszystkim poprzez spontaniczne zmiany wewnątrz i pomiędzy ministerstwami, bez poszukiwania uporządkowanego podejścia. Wszystkie państwa członkowskie opracowują mniej więcej uporządkowaną procedurę koordynacji (i przewidują odpowiadające jej organy), lecz w wielu wypadkach obejmuje ona jedynie końcowy etap podejmowania decyzji na szczeblu krajowym. Etapy poprzedzające są zazwyczaj zorganizowane bardziej chaotycznie.

4.2

Obraz ten odzwierciedla złożony model współpracy międzyrządowej zamiast bardziej dynamicznego procesu stanowienia prawa UE wraz jego skomplikowanymi negocjacjami politycznymi. W rzeczywistości integracja europejska stworzyła bardzo szerokie i intensywne kontakty z niezliczonymi powiązaniami między tymi wszystkimi podmiotami w sektorze prywatnym i publicznym, które są zaangażowane w negocjacje i procedury w dziedzinie stanowienia prawa i administracji w Europie. Istnieje wiele wzajemnych powiązań w zakresie opracowywania europejskiego prawodawstwa, w tym konsultacje z ekspertami i zainteresowanymi stronami, w zakresie negocjowania nowego prawodawstwa, transpozycji, wdrażania i egzekwowania zatwierdzonego prawodawstwa, kontroli sposobu zastosowania europejskiego prawodawstwa przez krajowe organy wymiaru sprawiedliwości i Europejski Trybunał Sprawiedliwości i wreszcie w zakresie omawiania doświadczeń krajowych dotyczących europejskiego prawodawstwa z europejskim prawodawcą. Procesy te wymagają również dużego profesjonalizmu w ogólnej organizacji administracji krajowych.

4.3

Potrzeba zarówno odpowiedniego zarządzania i koordynacji na szczeblu krajowym, jak i skutecznego tworzenia sieci kontaktów międzynarodowych staje się coraz większa, gdyż cele polityki i podejmowanie decyzji w ramach UE wiążą się ściśle z celami polityki krajowej. Ilustruje to przykład strategii lizbońskiej, która została określona na szczeblu UE, lecz w praktyce podejmowanie decyzji przez UE dotyczy tylko niewielkiej jej części. Odpowiedzialność za główne aspekty spoczywa na państwach członkowskich. Jednakże wynik końcowy jest wątpliwy w sytuacji, gdy ze względu na brak istotnych procedur współdziałania między UE a obszarami polityki krajowej, państwa członkowskie nie realizują uzgodnionych celów lub też realizują je tylko częściowo.

4.4

Intensyfikację europejskiej integracji, dla której wyrażono aprobatę na kolejnych szczytach UE i na licznych posiedzeniach Rady w ścisłej współpracy z Komisją Europejską, powinna odzwierciedlać organizacja polityczno-administracyjna w państwach członkowskich. Niemniej w tym względzie istnieją znaczne różnice między poszczególnymi państwami członkowskimi (6). W wyniku rozwoju historycznego w każdym kraju różnice dotyczą prawie wszystkich aspektów życia politycznego i rządowego.

4.5

Między innymi wiążą się one z procedurami i podstawowymi koncepcjami rządu, hierarchią między ministerstwami, jakością ministerstw i systemami scentralizowanymi oraz zdecentralizowanymi.

4.6

Bardziej szczegółowo rzecz ujmując, w odniesieniu do UE między państwami członkowskimi występują dostrzegalne różnice dotyczące:

4.7

Porównywalne różnice dotyczące władzy i metod pracy występują między ministerstwami i w ramach nich samych:

4.8

Podział pracy między ministerstwami krajowymi może mieć również poważne konsekwencje dla Rady. By posłużyć się przykładem: czasami cztery ministerstwa bądź pięć ministerstw z każdego kraju zaangażowanych jest w Radę ds. Konkurencyjności. Zakłóca to długoterminową strategię, hamuje przywództwo i przyczynia się do fragmentacji polityki.

4.9

Sytuacja coraz bardziej komplikuje się wtedy, gdy istnieje również podział kompetencji między szczeblem krajowym i regionalnym, tak jak w systemach federalnych. Złożoność — a czasami brak przejrzystości — powiązań między szczeblem krajowym i regionalnym może z łatwością doprowadzić do jeszcze większej dezorientacji.

4.10

Efektywne podejmowanie decyzji w państwach członkowskich uniemożliwiają także niewłaściwe praktyki Komisji i Sekretariatu Rady UE. Na przykład przekazywanie ostatecznych projektów dokumentów rozpatrywanych przez Radę tuż przed posiedzeniem, na którym mają być rozpatrywane, uniemożliwia funkcjonowanie nawet najbardziej efektywnych krajowych procedur decyzyjnych.

4.11

Różny podział pracy między ministerstwami i departamentami w państwach członkowskich często utrudnia skuteczne tworzenie sieci kontaktów międzynarodowych lub długotrwałych kontaktów osobistych między urzędnikami w całej Europie odpowiedzialnymi za dane zagadnienie.

4.12

Nadal często zdarza się, że znaczna część całego środowiska prawniczego i sędziów krajowych, którzy mają w pełni uwzględniać prawo europejskie, nie posiada wystarczającej wiedzy. Nie zachęca to administracji krajowych do spontanicznego przyjęcia UE jako polityczno-administracyjnej płaszczyzny kształtowania polityki krajowej.

5.1

Stała liczba postępowań o naruszenie przepisów, kluczowa rola Komisji w zwalczaniu niedociągnięć we wdrażaniu prawodawstwa UE na szczeblu krajowym oraz rozszerzenie stosowania tabeli ewaluacji wykorzystywanych z pozytywnym wynikiem w zakresie transpozycji prawa UE na prawo krajowe uświadomiły nam, że procedury krajowe muszą zostać dostosowane do wymogów UE.

5.2

Proces wprowadzania wspólnotowego dorobku prawnego w dziesięciu nowych państwach członkowskich do 2003 r. w podobnym stopniu skierował uwagę na to samo zagadnienie.

5.3

Celem zaproponowanego traktatu konstytucyjnego było między innymi połączenie krajowych procedur politycznych z opracowaniem prawa UE, także poprzez zharmonizowanie parlamentów krajowych z procedurami UE na wczesnym etapie.

5.4

Pomimo sporadycznych ulepszeń w procedurach koordynacji, należy przyznać, że większość administracji krajowych nie może się zdecydować na zmianę wewnętrznych procedur biurokratycznych i — z pewnością — na omówienie stosowanych przez siebie praktyk w swoim gronie lub na szczeblu UE. Liczy się tylko pomocniczość.

5.5

Oprócz pomocniczości fakt, że podejmowanie decyzji przez UE ma zazwyczaj inny cykl niż cykl kształtowania polityki krajowej, często komplikuje związek między UE a państwami członkowskimi.

5.6

Chociaż zmiany procedur koordynacji są przedmiotem dyskusji w państwach członkowskich (7), wciąż występują między nimi różnice w podejściu i stosowanych praktykach.

5.6.1

Na przykład w Danii parlament uczestniczy w opracowywaniu prawa i kierunków polityki UE na wczesnym etapie, co przyczynia się do przejrzystości i stałej widoczności tego, co dzieje się w UE. Jednocześnie już dosyć dawno wprowadzono tam skuteczne zmiany procedur administracyjnych i powiązania między rozwiązywaniem problemów prawa krajowego i prawa UE.

5.6.2

W Wielkiej Brytanii przyjęto procedury administracyjne w celu zbliżenia spraw UE do kształtowania polityki krajowej, między innymi poprzez mechanizm skutecznej koordynacji między ministerstwami i poprzez nadanie Radzie Ministrów szerokich uprawnień w zakresie prawa UE. Izba Gmin ma możliwość analizowania prawodawstwa UE, a Izba Lordów aktywnie uczestniczy w komentowaniu prawa i kierunków polityki UE.

5.6.3

Z kolei we Francji i Hiszpanii parlament zazwyczaj angażuje się na późnym etapie, co wpływa na miejsce UE w debacie publicznej. Prawo i kierunki polityki UE to przede wszystkim przedmiot zainteresowania administracji krajowej i kwestia przywództwa politycznego. Warto zauważyć, że główna część École Nationale d'Administration (Wyższej Szkoły Administracji) została przeniesiona z Paryża do Strasburga, co jest oznaką rosnącego wpływu UE we Francji.

5.6.4

W Holandii niefortunne doświadczenia w zakresie wdrażania prawa UE są powodem rosnącego zainteresowania zarządzaniem i procedurami dotyczącymi spraw UE. Trwa reorganizacja procedur wewnętrznych w ministerstwach poprzez połączenie „krajowych” i „europejskich” obszarów zainteresowań, co w praktyce okazuje się trudnym procesem. To samo dotyczy prób bardziej skutecznego i terminowego zaangażowania parlamentów w sprawy UE. W Luksemburgu z powodzeniem dostosowano procedury parlamentarne.

5.6.5

W „nowych” państwach członkowskich procedury wprowadzone bądź dostosowane w okresie poprzedzającym członkostwo w UE, kiedy wspólnotowy dorobek prawny musiał zostać wcielony do prawa krajowego, przynoszą owoce tam, gdzie nie zostały poddane zmianom. Szeroko zakrojone projekty twinningowe między ekspertami ze „starych” i „nowych” państw członkowskich poprawiają zdolność nowych państw członkowskich do przyjęcia najlepszych rozwiązań w zakresie wprowadzania prawa UE w życie, co może również zachęcić do podejmowania wysiłków na rzecz uwzględnienia spraw UE na wcześniejszym etapie podejmowania decyzji.

5.6.6

W systemach federalnych, takich jak w Niemczech i Hiszpanii, z pewnością trudno pokonać barierę między regionami — krajami związkowymi i prowincjami — a „Europą”. Poważne problemy powstają szczególnie w tych przypadkach, gdy regiony ponoszą wyłączną odpowiedzialność za wprowadzanie prawa UE w życie, co ma miejsce w Niemczech. Wszystkie niemieckie kraje związkowe mają przedstawicielstwo w Brukseli, by bardziej bezpośrednio angażować się w sprawy UE, które ich dotyczą.

5.7

Wprowadzenie i szerokie wykorzystanie systemu „ekspertów krajowych” jako stałego procesu interakcji między administracjami krajowymi a Komisją może dopomóc w pogłębieniu owocnych kontaktów między szczeblem krajowym a „Brukselą”.

5.8

Komisja Europejska udziela wsparcia wielu sprawdzającym się sieciom współpracy między administracjami państw członkowskich oraz między Komisją Europejską a administracjami krajowymi (np. SOLVIT, sieci konsumentów itp.). Komisja wprowadza obecnie również system informacyjny rynku wewnętrznego, którego celem jest udzielenie pomocy administracjom państw członkowskich w łatwym zastosowaniu zasad rynku wewnętrznego.

5.9

System „krajowych organów regulacyjnych” w różnych dziedzinach, m.in. konkurencyjności, telekomunikacji i energii, przyczynia się do zbieżności w zakresie realizacji uzgodnionych kierunków polityki UE w państwach członkowskich.

5.10

Bardziej ogólnie rzecz ujmując, różnice w podejściu występują wciąż między tymi krajami, które opracowują nowe struktury w celu ulepszenia interakcji między UE i krajowym zarządzaniem sprawami UE, a tymi, które jak dotąd powstrzymują się przed ponownym przemyślenia kwestii organizacji i procedur. Procesy te zależą przede wszystkim od woli politycznej.

6.1.1

Sposób organizacji administracji krajowych jest wynikiem historycznego rozwoju każdego z krajów. W związku z tym różnice między krajami dotyczą prawie wszystkich aspektów życia politycznego i publicznego. W dużej mierze będzie tak również w przyszłości. Jednakże różnice te nie muszą koniecznie stać na przeszkodzie zmianom czy nawet konwergencji procedur i metod pracy związanych z opracowaniem i wdrożeniem prawa UE oraz uzgodnionych kierunków polityki UE.

6.1.2

Komitet uważa, że dobrze zdefiniowane i skuteczne krajowe procedury polityczno-administracyjne są — wraz z lepszym stanowieniem, wdrażaniem i egzekwowaniem prawa — integralną częścią dobrego sprawowania rządów w UE.

6.1.3

W konsekwencji wielce pożądana byłaby ocena dostosowania i ulepszenia procedur krajowych w powiązaniu z procedurami na szczeblu europejskim oraz z priorytetami UE w zakresie lepszego stanowienia, wdrażania i egzekwowania prawa UE, jako że cele te są w dużym stopniu zależne od zadowalającego podejścia krajowego we wszystkich państwach członkowskich.

6.1.4

Organizacja spraw UE w państwach członkowskich jest ich własną sprawą. Niemniej jednak dużym krokiem naprzód byłoby uznanie spraw UE przez krajowe siły polityczne i administracje za integralną część kształtowania polityki krajowej, przyznanie przez nie publicznie, że one same tworzą UE, oraz stosowne do tego postępowanie. Decydujące znaczenie ma wola polityczna, by podążać w tym kierunku.

6.1.5

Krok taki byłby w pełni zgodny ze szczególnymi cechami związku między kierunkami polityki UE i polityki krajowej oraz z ich konsekwencjami, które są ze sobą powiązane i coraz bardziej od siebie zależne. Przyznanie, że UE stanowi polityczno-administracyjną płaszczyznę kształtowania polityki krajowej wsparłoby również lepsze stanowienie prawa UE.

6.1.6

W niektórych państwach członkowskich, zwłaszcza w Danii, a ostatnio w Luksemburgu, propozycje wysuwane przez Komisję są ujmowane w programie politycznym na wczesnym etapie. Obejmuje to systematyczne zaangażowanie duńskiego parlamentu. W innych państwach członkowskich proponowane są podobne zmiany. Niemniej jednak trzeba stwierdzić, że większość parlamentów krajowych nie czuje się swobodnie, angażując się harmonijnie w obszary polityki UE.

6.1.7

Zaproponowany traktat konstytucyjny miał również na celu włączenie parlamentów krajowych do procedur UE na wczesnym etapie. Zgodnie z tym sposobem myślenia w ostatnim czasie parlamenty otrzymały propozycje kierunków polityki i prawodawstwa UE bezpośrednio od Komisji (8). Te zmiany proceduralne będą z pewnością sprzyjać krajowym dyskusjom na temat kierunków polityki europejskiej oraz europejskiego prawodawstwa i jego implikacji w większości państw członkowskich na wcześniejszym etapie niż dotychczas.

6.1.8

Większy nacisk na dyskusję polityczną i konsultacje na wczesnym etapie w kontekście krajowym może sprzyjać zaangażowaniu rządów w negocjacje w sprawie konkretnych zagadnień.

6.1.9

Ogół społeczeństwa domaga się przejrzystości, która może budować zaufanie i sprzyjać legitymacji. W związku z tym pożądane byłoby dostosowanie do powyższego stwierdzenia obowiązujących w państwach członkowskich procedur polityczno-administracyjnych dotyczących spraw UE. Usprawnione i przejrzyste procedury nie tylko promowałyby państwo prawa, lecz również przyczyniały się do lepszej komunikacji między UE a kręgami przedsiębiorców, partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim, prowadząc do lepszego zrozumienia, a ostatecznie także do udziału i zaangażowania (9).

6.1.10

W związku z tym przejrzystość i komunikacja mają również pierwszorzędną wagę dla prowadzonych już bądź rozpoczętych niedawno konsultacji z zainteresowanymi podmiotami prywatnymi w państwach członkowskich, o niedocenianym czasami znaczeniu.

6.1.11

Ulepszenie otoczenia regulacyjnego jest wspólnym priorytetem wszystkich instytucji. Priorytetem jest również spójność jednolitego rynku, a od 2000 r. — realizacja strategii lizbońskiej. Wszystkie te cele będą łatwiejsze do osiągnięcia, jeżeli krajowe i europejskie procesy decyzyjne zostaną skutecznie ze sobą powiązane.

6.1.12

Chociaż pomocniczość jest zasadą zakorzenioną w sposobie myślenia i praktykach UE, należy zawsze pamiętać, że zarządzanie i wdrażanie prawa UE oraz zobowiązania w państwach członkowskich mają wpływ na inne kraje i społeczeństwa Unii. Oznacza to, że partnerzy publiczni i prywatni interesują się sposobem kierowania przez każde państwo członkowskie jego relacjami z UE. Innymi słowy, organizacja i metody pracy administracji krajowych stanowią część zarządzania całą UE.

6.1.13

Odpowiednie procedury i monitorowanie spraw UE w państwach członkowskich pomogłyby również w dużym stopniu Komisji i byłyby korzystne dla jakości jej pracy.

6.2.1

Oprócz sugestii wysuniętych w opinii w sprawie lepszego wdrażania prawodawstwa UE (10) Komitet zaleca sporządzenie w 25 państwach członkowskich wnikliwych analiz na temat krajowych oraz regionalnych procedur i praktyk związanych ze sprawami UE, zarówno politycznych, jak i administracyjnych, w celu uzyskania całościowego obrazu.

6.2.2

Wszystkie aspekty wiążące się ze sposobem zaangażowania krajowych decydentów polityczno-administracyjnych, wspomniane w rozdziale 4 pt. „Koordynacja na szczeblu krajowym”, zasługują na szczególną uwagę. Oprócz wzmożenia działań dotyczących lepszego stanowienia, wdrażania i egzekwowania prawa UE, Komisja może odgrywać na tym polu rolę inicjującą i wspierającą.

6.2.3

Analizy będą korzystnym punktem wyjścia do dyskusji na temat skuteczności procedur rządowo-politycznych i administracyjnych dotyczących UE. Całościowy obraz powinien uwypuklić pożądane i najlepsze rozwiązania. Musi on stworzyć solidne podstawy otwartej debaty w całej Europie na temat najlepszego sposobu radzenia sobie ze sprawami europejskimi na szczeblu krajowym. Będzie to również korzystne dla debaty w sprawie lepszego stanowienia, wdrażania i egzekwowania prawa.

6.2.4

Ogólna analiza i rozsądne wnioski, które zostaną z niej wyciągnięte, są bardzo złożonym zagadnieniem. Władze krajowe i regionalne w coraz większym stopniu wyrażają potrzebę wymiany poglądów i wiedzy, mając na uwadze odpowiednie zarządzanie sprawami UE. Komitet opowiada się za ciągłym analizowaniem krajowych praktyk i procedur administracyjnych. Można także zachęcać do dwustronnej wymiany poglądów między władzami krajowymi, jak ma to miejsce np. w przypadku centrum wiedzy IMPEL (11) czy sieci Solvit.

6.2.5

Należy również systematycznie uwzględniać uwagi przedsiębiorstw, partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego. Wszystkie te strony są żywo zainteresowane procesem lepszego stanowienia, wdrażania i egzekwowania prawa, co już na samym początku wymaga przejrzystości i skutecznych konsultacji na szczeblu krajowym.

6.2.6

System informacyjny rynku wewnętrznego ułatwiający wymianę informacji między administracjami państw członkowskich, którego celem jest lepsze zastosowanie zasad rynku wewnętrznego, wymaga dalszego rozwoju i wdrożenia.

6.2.7

Przydatnym narzędziem byłoby vademecum UE dotyczące krajowych procedur i praktyk. Takie vademecum, uwzględniające efekty pracy centrum wiedzy, mogłoby służyć jako źródło wskazówek w całym procesie dobrze funkcjonujących procedur krajowych oraz lepszego stanowienia, wdrażania i egzekwowania prawa.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/11

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje i pozytywnie ocenia komunikat Komisji „Odnowiona polityka turystyczna UE: ku silniejszemu partnerstwu na rzecz turystyki europejskiej”, a także popiera zaangażowanie Komisji na rzecz wzmocnienia w jasny sposób strategii i polityki turystycznej na nadchodzące lata.

1.2

Komitet uznaje wysiłek Komisji włożony w zwięzłe zebranie licznych dokumentów, opinii i dyskusji. W rezultacie odnowiona polityka turystyczna może być przekazana społeczeństwu w jasny sposób.

1.3

Za słuszne uważa się zarówno oparcie nowej polityki turystycznej na odnowionej strategii lizbońskiej, jak i cele, które wyznaczono w zakresie poprawy konkurencyjności i rozwoju zrównoważonego.

1.4

Za słuszne uznaje się wskazane w komunikacie wyzwania oraz zaproponowany sposób podejścia do nich. Sugerowana metodologia polega na udziale wszystkich podmiotów w ramach różnych form współpracy oraz „współpracy konkurencyjnej”. Udział ten jest uważany za podstawową oś odnowionej polityki turystycznej.

1.5

Komitet uważa za właściwe zobowiązanie się Komisji do wdrożenia odnowionej polityki turystycznej za pośrednictwem współpracy, nowych środków pomocy oraz koordynacji między podmiotami; sądzi jednakże, że należy w sposób bardziej kompleksowy rozwinąć konkretną metodologię i narzędzia działań. DG ds. Przedsiębiorstw powinna odgrywać aktywniejszą rolę i przewodniczyć wprowadzaniu w życie licznych inicjatyw o zasięgu europejskim.

1.6

W celu rozwinięcia polityki współpracy, EKES kolejny raz proponuje i zaleca utworzenie Europejskiej Rady Konsultacyjnej ds. Turystyki oraz przeanalizowanie warunków celem powołania Europejskiej Agencji Turystyki.

1.7

Komitet wyraża zadowolenie z gotowości Komisji do usprawnienia wykorzystania dostępnych instrumentów finansowych, lecz sądzi, że potrzebny jest program skierowany na realizację określonych już dokładnie wyzwań w dziedzinie turystyki. Konkretnie uważa, że w obszarze turystyki socjalnej nadszedł już czas zastosowania w formie projektu pilotażowego doświadczeń o charakterze transnarodowym.

1.8

EKES ma nadzieję na zakończenie będących w toku prac nad Agendą 21 dla turystyki, która bez wątpienia uzupełni i skonkretyzuje ogólną politykę na rzecz zrównoważonego rozwoju w dziedzinie turystyki europejskiej. Stworzenie baz danych w zakresie dobrych praktyk, zarówno w odniesieniu do rozwoju zrównoważonego, jak i innych tematów związanych z jakością, kreatywnością i konkurencyjnością turystyki, uważa się za właściwy instrument, który musi być wspierany przez Komisję.

1.9

Jeśli chodzi o kwestię statystyki, EKES proponuje utworzenie sieci centrów monitorowania turystyki, które umożliwią nie tylko odzwierciedlenie danych z sektora, lecz również będą w stanie wnieść strategiczną i perspektywiczną wizję oraz przewidzieć przyszłe działania.

1.10

EKES oferuje się kontynuować działania w obszarze turystyki według określonych w komunikacie Komisji kierunków oraz zaprasza pozostałe instytucje, państwa członkowskie, regiony i władze lokalne, podmioty w sektorze (przedsiębiorców i związki zawodowe) oraz wszystkich obywateli do współpracy w uznaniu i wsparciu turystyki jako prawa przynależnego wszystkim i działalności gospodarczej o strategicznym znaczeniu dla przyszłości Europy.

2.1.1

Wyzwanie związane ze wzrostem gospodarczym i zatrudnieniem. W pierwszym punkcie komunikatu Komisja wiąże odnowioną politykę turystyczną UE z koniecznością zrealizowania odnowionej strategii lizbońskiej. Uznana tu zostaje wyraźnie istotna rola, jaką odgrywa obecnie turystyka w utrzymaniu i tworzeniu miejsc pracy. Wyrażone jest też przekonanie, że turystyka jako działalność gospodarcza może nadal wnosić coraz większy wkład w realizację pełnego zatrudnienia. W komunikacie Komisji analizowana jest struktura tego sektora. Podkreśla się tu różnorodność usług i zawodów przyczyniających się do jego rozwoju oraz znaczny udział mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw w sektorze turystycznym jako całości. Wskazuje się też, że jego szczególne cechy tworzą warunki do elastyczności zatrudnienia przy jednoczesnym uwzględnieniu odpowiednich środków równoważących, które zapewniałyby stabilność i jakość miejsc pracy w sektorze turystycznym.

Komisja podkreśla, że turystyka odgrywa istotną rolę w rozwoju regionalnym Europy i że przestrzeganie zasad zrównoważonego rozwoju ma pozytywne skutki w różnych dziedzinach sfery gospodarczej i społecznej. W związku z tym Europejska Agenda 21 dla turystyki — inicjatywa przygotowywana obecnie przez Komisję — powinna być odpowiednim przewodnikiem i narzędziem gwarantującym zrównoważony rozwój turystyki.

Innym czynnikiem, który należy uwzględnić rozważając udział turystyki w realizacji strategii lizbońskiej jest rozszerzenie Unii Europejskiej i jego pozytywne oddziaływanie na rozwój i tworzenie miejsc pracy.

Jednak aby realizacja powyższego była możliwa, konieczny jest udział i współpraca wszystkich podmiotów prywatnych i publicznych na wszystkich szczeblach; podstawę tę wzmacnia odnowiona europejska polityka turystyczna proponowana przez Komisję.

2.1.2

Wyzwania stojące przed turystyką. Komunikat Komisji mówi o różnych ogólnych wyzwaniach dla turystyki europejskiej wynikających z głębokich zmian zachodzących w społeczeństwie europejskim i światowym.

Pierwsze z nich wywodzi się z głęboko zmieniającej się struktury demograficznej, co oznacza, że o wiele więcej osób — szczególnie powyżej 50 roku życia — więcej podróżuje, w związku z czym turystyka musi się dostosować do nowych wymagań.

Inne istotne wyzwanie to nowe cele podróży na świecie, które zmuszają do przystosowania produktów i usług do nowej rzeczywistości rynkowej.

Wreszcie mowa jest o konieczności rozwijania turystyki zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego, ekologicznego i kulturowego.

W komunikacie Komisji stwierdza się, że poprawa konkurencyjności jest odpowiednią formą reagowania na te wyzwania i dążenia do osiągnięcia w ten sposób celów strategii lizbońskiej.

2.1.3

Dialog i współpraca. Aby osiągnąć cel poprawy konkurencyjności, Komisja opowiada się w komunikacie za dialogiem i współpracą między wszystkimi podmiotami. Wszelkie rodzaje współpracy, niezależnie od szczebla, na którym są realizowane, są konieczne oraz stanowią sedno działań podejmowanych w dziedzinie turystyki.

2.2

Odnowiona polityka turystyczna UE. W swym komunikacie Komisja proponuje przyjęcie odnowionej polityki turystycznej UE, której celem byłaby poprawa konkurencyjności, tworzenie większej liczby lepszych miejsc pracy z uwzględnieniem warunków zrównoważonego rozwoju w Europie i na świecie. W związku z tym proponuje ona dialog, koordynację i współpracę na wszystkich szczeblach.

2.2.1

Włączanie środków wywierających wpływ na turystykę w główny nurt polityki. W komunikacie Komisja mówi o trzech grupach środków:

Komisja proponuje w komunikacie powierzenie własnym wyspecjalizowanym służbom niezwykle ważnych zadań w zakresie koordynacji inicjatyw podejmowanych zarówno w dziedzinie publicznej, jak i prywatnej. Obejmują one w szczególności zachowanie interaktywnej wymiany informacji w sektorze oraz osiągnięcie współpracy pomiędzy zainteresowanymi podmiotami, tak aby turystyka korzystała ze wszystkich wspólnotowych instrumentów finansowych.

2.3

Promowanie zrównoważonej turystyki. W komunikacie Komisji jako główny element we wdrażaniu odnowionej polityki turystycznej UE wymienia się realizację propozycji Europejskiej Agendy 21 dla turystyki. Jej opracowanie jest obecnie w toku, zakończenie prac przewiduje się na rok 2007.

Do tego czasu Komisja ma zamiar przeprowadzić szereg konkretnych działań, wśród których wypada podkreślić inicjatywy będące przedmiotem co najmniej siedmiu opinii z inicjatywy własnej EKES-u, a mianowicie ułatwienie wymiany najlepszych wzorców w turystyce w odniesieniu do następujących tematów: dostępność i zrównoważony rozwój, sport, kultura, odbudowa gospodarcza, rozszerzenie UE, współpraca publiczno-prywatna oraz turystyka socjalna w Europie.

2.4

Wzmocnienie rozumienia i widoczności turystyki. W komunikacie Komisji wymienia się szereg działań podstawowych prowadzących do nadania większej wagi strategicznej turystyce w ogólnej polityce europejskiej. Są to m. in.:

3.1

Turystyka zasłużenie doczekała się obecności w wielu dokumentach strategicznych i operacyjnych wszystkich instytucji europejskich, lecz nadal nie docenia się w pełni ani jej obecnego znaczenia jako działalności gospodarczej, ani też jej przyszłego potencjału w Europie. Znaczenie to wykracza poza ramy czysto gospodarcze, łącząc elementy o charakterze społecznym i kulturowym, a także kwestie dotyczące dziedzictwa oraz integracji obywateli europejskich. Dzięki swojej obecności w wielu obszarach, turystyka wpływa na liczne strategie, kierunki polityki i działania wspólnotowe.

3.2

Trzeba podkreślić, że turystyka nie stanowi wprawdzie wspólnej polityki UE, lecz różne instytucje europejskie rozważają środki i działania, które bądź to wywierają na nią wpływ, bądź też wykorzystują ją jako instrument osiągnięcia różnych, podstawowych celów Unii Europejskiej. Nowy traktat konstytucyjny, czekający na zatwierdzenie, idzie o krok dalej, uznając uzupełniającą i koordynującą rolę strategii krajowych w zakresie wspierania konkurencyjności przedsiębiorstw, a także podkreśla gospodarczy charakter turystyki.

3.3

Wspomniana obecność turystyki zaznacza się w różnorodnych obszarach instytucjonalnych:

3.4

Niniejsza opinia EKES-u ma nie tylko stanowić mniej lub bardziej krytyczną ocenę komunikatu Komisji czy też przedstawić wnioski wynikające z debaty toczącej się wokół niego, lecz stara się również przeanalizować istniejące inicjatywy oraz złożyć jasne propozycje. W tym kontekście komunikat Komisji jest oceniany pozytywnie, jednakże w opinii proponuje się skoncentrowanie na określonych środkach, które razem składają się na politykę turystyczną. W ramach obecnej polityki europejskiej istnieją pewne elementy, które nie należą wprawdzie bezpośrednio do dziedziny turystyki, oddziałują jednakże w dużym stopniu na jej rozwój, takie jak m.in. swobodny przepływ osób, usług i towarów, transport czy środowisko naturalne. Na nich to powinno się budować trwałą i konkurencyjną politykę turystyczną.

3.5

Ogólnie rzecz ujmując, opinia ma na celu przedstawienie i rozwinięcie następujących punktów:

4.1

W komunikacie Komisji przedstawiono ogólne podstawy, wyzwania, strategie, główne działania i ogólną metodologię odnowionej polityki turystycznej dla Europy. Oznaczało to niewątpliwie, szczególnie w ramach niezbyt długiego komunikatu, konieczność podejścia syntetycznego i wymagało analizy licznych dokumentów, opinii i debat. Należy podkreślić, że rezultat spełnia zadanie przekazania społeczeństwu w jasnej formie ogólnej opinii Komisji na temat turystyki i działań, które należy podjąć w tym złożonym sektorze.

4.2

Trafne wydaje się, w odniesieniu do tej odnowionej polityki turystycznej, podejście Komisji polegające na oparciu jej na odnowionej strategii lizbońskiej i jej dwóch głównych składnikach: wzroście i zatrudnieniu. Skoro ogólna strategia wspólnotowa jest skutkiem wyznaczenia tych celów, założenie udziału w niej turystyki oznacza niewątpliwie wzmocnienie jej roli i kładzie właściwe podstawy pod jej rozwój.

4.3

Być może komunikat powinien przeanalizować też rolę turystyki nakreśloną w najważniejszych deklaracjach wspólnotowych i w konstytucji europejskiej, by zbadać związek między obecną polityką turystyczną wynikającą z tych dokumentów a tym, co jest zapowiadane w odnowionej polityce turystycznej UE. Nie należy zapomnieć, iż państwa i regiony przy wielu okazjach okazywały chęć zachowania kompetencji w dziedzinie turystyki, nie rezygnując jednakże w niektórych wspólnych obszarach z pobudzających działań UE, które mogą poprawić konkurencyjność europejskiego sektora turystyki. Dla przykładu, utworzenie europejskiego portalu turystycznego i zarządzanie nim stanowią jedno z żądań, które jest obecnie realizowane i usprawniane. Gdy granice wewnętrzne rozmywają się, konieczne stają się środki wspólnotowe.

4.4

Wyzwania wymienione przez Komisję są na pewno głównymi wyzwaniami, z którymi turystyka zmierzy się w najbliższych dziesięcioleciach. Można by wyraźniej wskazać na związki między nimi, ale podstawowym wyzwaniem jest niewątpliwie poprawa konkurencyjności, która zakłada inne ważne zadania, takie jak poprawa jakości, walka z sezonowością lub zwiększanie kompetencji pracowników sektora turystyki. Szczególnie ważne jest kształcenie zawodowe i podnoszenie kwalifikacji pracowników sektora turystyki w ramach Zintegrowanego programu kształcenia ustawicznego, co wzmocni konkurencyjność sektora i zagwarantuje wysoką jakość świadczonych usług.

4.5

W komunikacie Komisji powraca często wezwanie do współpracy, gdyż jak wskazuje sam tytuł, jej wzmocnienie ma być główną osią, wokół której będzie się rozwijała i budowała swą tożsamość odnowiona polityka europejska. Należy szczególnie podkreślić rolę związków zawodowych i organizacji pracodawców, które powinny zostać włączone do partnerstwa i poproszone o wzięcie udziału we wszelkich debatach i forach oraz we wdrażaniu ogólnych środków służących usprawnieniu sektora turystyki. Interesujące byłoby utworzenie bazy danych wzorcowych rozwiązań w turystyce, która mogłaby służyć do prowadzenia wymiany pozytywnych doświadczeń w zakresie tego rodzaju współpracy wszystkich podmiotów. Podobnie należałoby wykorzystać możliwości trwałych sieci miast i miejsc turystycznych, połączonych wspólnym dążeniem do poprawy konkurencyjności. Pozytywnie ocenia się wprowadzenie nagrody dla najlepszych miejsc turystycznych w Europie. Powinna ona uwzględnić właściwe traktowanie stosunków pracy i zagadnień społecznych oraz udział związków zawodowych i organizacji pracodawców w wybranym miejscu turystycznym.

4.6

Komisja zobowiązuje się do wdrożenia odnowionej polityki poprzez współpracę, prowadzenie konkretnych działań wspierających oraz koordynację pomiędzy podmiotami. Konieczne byłoby jednak dokładniejsze wskazanie konkretnych form realizacji każdej z tych trzech metod działania. Zdaniem EKES-u DG ds. Przedsiębiorstw ma do odegrania bardzo ważną rolę w zakresie koordynacji wszystkich kierunków polityki europejskiej, dotyczących bezpośrednio lub pośrednio turystyki; do Komisji jednakże należy decyzja, na którym organie spocznie odpowiedzialność w tym zakresie. Także Komisja powinna odgrywać aktywniejszą rolę we wdrażaniu inicjatyw w obszarze europejskim. Wypada tu przypomnieć, że EKES proponował przy różnych okazjach utworzenie Europejskiej Rady Konsultacyjnej ds. Turystyki i rozważenie warunków dla utworzenia Europejskiej Agencji Turystyki.

4.7

Komisja bardzo wyraźnie przedstawia w komunikacie cel i konieczność zwiększenia konkurencyjności europejskiego sektora turystyki. Wzrastająca konkurencja światowa w tym obszarze źle wpływa na rentowność operatorów. Dlatego też utrzymanie wiodącej pozycji Europy w światowym sektorze turystyki będzie wymagać poważnych wysiłków w zakresie innowacji, jakości, wsparcia kreatywności i polepszenia wydajności wszystkich czynników i podmiotów.

4.8

Komunikat nie zwraca wystarczającej uwagi na rolę technologii informacyjno-komunikacyjnych w nowych ramach turystyki, zarówno z punktu widzenia użytkowników, jak również przedsiębiorstw i podmiotów w sektorze. Priorytetem na najbliższe lata powinny być wysiłki na rzecz badań i rozwoju w obszarze turystyki, prowadzące do lepszego wykorzystania tychże technologii.

4.9

Komitet z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji w zakresie usprawnienia legislacji. Należy jednak pamiętać, że mniej przepisów nie zawsze oznacza lepsze prawodawstwo. W celu dostosowania przepisów i standardów w dziedzinie pracy w tym sektorze, niezbędne staje się wspieranie negocjacji zbiorowych w obszarach wskazanych przez partnerów społecznych.

4.10

Istotne jest wyrażenie woli zastosowania konkretnych środków, a szczególnie lepszego wykorzystania dostępnych europejskich instrumentów finansowych. Brak jest jednak konkretów i propozycji stworzenia specjalnego programu pozwalającego na zmierzenie się z istotnymi wyzwaniami, przed którymi stoi turystyka europejska, i które zostały dokładnie wskazane w komunikacie. Należy zagwarantować, aby fundusze przeznaczone na turystykę sprawnie i skutecznie wypełniły swoje zadania.

4.11

Właściwą rolę wyznaczono w komunikacie Komisji Europejskiej Agendzie 21 dla turystyki, będącej dokumentem mającym służyć określeniu strategii, programów i działań w ramach rozwoju zrównoważonego w dziedzinie turystyki. Oczekuje się, że będzie to ważny tekst, który niewątpliwie naświetli różne zagadnienia, w tym kwestie równowagi gospodarczej, społecznej i ekologicznej. Dokument ten powinien poważnie potraktować istotną kwestię ograniczeń wzrostu, stabilnego rytmu wzrostu miejsc turystycznych oraz ochrony obszarów przybrzeżnych i pozostałych zagrożonych terenów naturalnych, a także sformułować realne i trwałe sugestie.

4.12

Ważna jest rola, jaką Komisja przypisuje w komunikacie zagadnieniu statystyk w turystyce, ale należałoby może uzupełnić je o opracowania zawierające jasną przyszłościową wizję strategiczną i pozwalające na dostrzeżenie tendencji, interpretowanie wyników i przewidywanie działań na przyszłość. Idea jednego lub wielu centrów monitorowania turystyki powiązanych w sieć o zasięgu europejskim mogłaby być dobrą odpowiedzią na potrzeby odczuwane w tym zakresie przez sektor turystyki. Statystyki z tej dziedziny powinny przykładać większą wagę do zmiennych dotyczących zatrudnienia.

4.13

W komunikacie Komisji jasno wyrażona jest konieczność poprawy widoczności, zrozumienia i akceptacji turystyki w społeczeństwie europejskim. Jak była już o tym mowa w opinii EKES-u przy okazji deklaracji katowickiej, jak i w opinii w sprawie „Turystyka a kultura — dwie siły stymulujące wzrost” oraz w innych dokumentach Komitetu, niezbędne byłoby również przeprowadzenie kampanii informacyjnych w celach edukacyjnych i motywacyjnych wśród ludności europejskiej, a szczególnie wśród młodzieży.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/16

1.

2.

3.

4.

5.

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Federalnej Minister Oświaty i Badań Naukowych, zgłoszony w ramach przygotowań do objęcia przez Niemcy przewodnictwa w Radzie, z prośbą o sporządzenie opinii rozpoznawczej w sprawie: „Uwolnić i wzmocnić potencjał Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji”. Komitet — będący pośrednikiem w kontaktach ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim — uznaje za istotną i pomocną możliwość włączenia się na wcześniejszym etapie w kształtowanie przyszłej polityki w zakresie edukacji, badań i innowacji poprzez opinię na tak obszerny i wielowątkowy temat.

1.2

Mając na uwadze oba opublikowane niedawno komunikaty Komisji (1) poświęcone obszernemu zagadnieniu innowacji oraz wyśmienite sprawozdanie niezależnej grupy ekspertów pod przewodnictwem Esko Aho (2), w niniejszej opinii skoncentrowano się przede wszystkim na kwestii badań i rozwoju, jako absolutnie niezbędnych czynnikach jakiejkolwiek trwałej innowacyjności, oraz na koniecznej do tego edukacji. W ten sposób uniknie się też nadmiernego powielania treści zawartych już w wymienionych publikacjach.

1.3

Największe osiągnięcia naukowe i techniczne oraz sposób, w jaki przekładają się one na konkurencyjny potencjał gospodarki, są czynnikami mającymi decydujący wpływ na zabezpieczenie naszej przyszłości, choćby w odniesieniu do kwestii energii i klimatu, na utrzymanie i poprawę naszej obecnej pozycji w świecie oraz na możliwość rozwoju — a nie ograniczania — europejskiego modelu socjalnego.

1.4

Z tego względu Europa powinna obecnie uświadomić sobie swą tradycję wiodącego obszaru w dziedzinie badań i innowacji oraz ponownie ją ożywić. W tym celu trzeba intensywniej rozwijać niezbędne umiejętności Europejczyków, zdecydowanie więcej inwestować w badania i rozwój, podnosić ich efektywność, wzmacniać chęć i potencjał przemysłu do innowacji oraz eliminować bariery powstrzymujące te procesy.

1.5

Kluczowym warunkiem dla osiągnięcia tego celu jest klimat społeczny nastawiony na postęp i umożliwiający pełną realizację tej wizji, aby na wszystkich szczeblach polityki tworzono niezbędne ramy i podejmowano decyzje strategiczne pozwalające na tworzenie miejsc pracy oraz zapewniające poziom zaufania i optymizmu ze strony przemysłu wystarczający dla podjęcia koniecznych inwestycji.

1.6

Należy również w większym niż dotychczas stopniu przybliżać obywatelom zagadnienia nauki i techniki, jak również lepiej wykorzystać i intensywniej wspierać istniejący potencjał intelektualny. Dlatego już w programach nauczania szkół podstawowych, a tym bardziej w programach szkół średnich, trzeba kłaść zdecydowanie większy nacisk na kwestie nauki i techniki.

1.7

Poprzez obrazowe przykłady i praktyczne doświadczenia należy stopniowo przybliżać dzieciom i młodzieży korzyści płynące z nauki i techniki oraz podstawowe pojęcia i zasady tych dziedzin. Osoby utalentowane w tym zakresie należy zachęcać do wyboru odpowiedniego zawodu i podejmowania studiów uznawanych za trudne, a także należy im zapewnić solidną wiedzę podstawową.

1.8

Należy również dołożyć wszelkich starań, aby poziom wykształcenia naukowo-technicznego, oferowany na uniwersytetach i politechnikach, odpowiadał przynajmniej najwyższym standardom międzynarodowym — w dziedzinie badań i innowacji najważniejszym kapitałem są najlepiej wykwalifikowani i zmotywowani naukowcy i inżynierowie obu płci, utrwalający i poszerzający swoją wiedzę specjalistyczną dzięki ustawicznemu uczeniu się w trakcie całej swojej kariery zawodowej.

1.9

Ponadto Wspólnota, państwa członkowskie i sektor gospodarczy powinny zapewniać naukowcom i inżynierom atrakcyjną pracę, zachęty zawodowe, perspektywy kariery oraz odpowiedni poziom bezpieczeństwa dla ich planów życiowych. Tego typu działania powinny odpowiadać zarówno inwestycji społeczeństwa w ich wykształcenie, jak również znacznej osobistej inwestycji w szczególnie trudne i wymagające studia wyższe. Tylko w ten sposób uda się odwrócić trend globalnej mobilności, by stała się ona czynnikiem sprzyjającym Europie — w przeciwieństwie do obecnego, powszechnie krytykowanego, jednostronnego drenażu mózgów.

1.10

Wreszcie chodzi również o to, by za pomocą odpowiednich ram prawnych, administracyjnych i finansowych zwiększać atrakcyjność i opłacalność innowacji oraz wspierać skłonność przemysłu, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw, do inwestowania w badania i rozwój.

1.11

Szczególnego wysiłku wymaga szybsze stosowanie nowych osiągnięć z dziedziny badań i rozwoju w nowych produktach i procesach. Zatem by przedsiębiorstwa mogły uczestniczyć w procesie innowacji, lub przynajmniej miały zdolność oceny i adaptacji do nowych pomysłów i możliwości, powinny one, poprzez odpowiednią politykę kadrową, zadbać o odpowiedni zasób wiedzy naukowo-technicznej wśród swoich pracowników.

1.12

Z tego względu, oprócz aspektów techniczno-finansowych oraz aspektów związanych z prawem podatkowym i odpowiedzialnością cywilną, uwagę należy poświecić zwłaszcza obustronnej mobilności między środowiskiem akademickim a gospodarką. W tym celu szczególnie przydatne byłoby wprowadzenie nowego, atrakcyjnego systemu mobilności i/lub stypendiów, służącego transferowi wiedzy, edukacji i kształceniu, obejmującego zarówno środowisko akademickie, jak i przemysł.

1.13

Analogicznie do programu urlopów naukowych dla profesorów szkół wyższych („sabbatical”), system ten powinien umożliwiać najlepiej wykwalifikowanym pracownikom naukowym oraz inżynierom czasową działalność w przemyśle (i odwrotnie!), dając im całkowitą gwarancję powrotu na ścieżkę wcześniejszej kariery. Stworzyłoby to swoisty pomost umożliwiający pracownikom wzajemne przenikanie pomiędzy środowiskiem akademickim a gospodarką i najlepiej służyłoby niezbędnemu transferowi wiedzy.

1.14

Oto kolejne konkretne zalecenia i wnioski:

1.14.1

Aby w globalnym wyścigu inwestycji w badania i rozwój nie pozostać w tyle, wszystkie właściwe podmioty muszą bardzo poważnie potraktować docelowy poziom inwestycji określony w Barcelonie z myślą o realizacji strategii lizbońskiej. Należy zwiększać całkowite nakłady na badania i rozwój w UE, tak aby do 2010 r. osiągnęły one docelowy poziom niemal 3 % PKB. Przy czym dwie trzecie niezbędnych ku temu inwestycji ma pochodzić z sektora prywatnego.

1.14.2

Zgodnie z obecnym projektem budżetu Wspólnoty na lata 2007-2013 wydatki na „siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji” (7PR) wyniosą jedynie 2 % w stosunku do pożądanej całkowitej wielkości nakładów inwestycyjnych na badania i rozwój określonych w Barcelonie. Zdaniem Komitetu to zbyt mało, aby osiągnąć widoczny efekt stymulujący oraz, wykorzystując integrującą siłę wsparcia wspólnotowego, w pełni wpłynąć na politykę subwencyjną państw członkowskich, zachęcić przemysł do niezbędnych inwestycji i wywołać tak potrzebny znaczący wzrost.

1.14.3

Dlatego w trakcie planowanego na rok 2008 przeglądu budżetu UE należy w pierwszej kolejności zwiększyć udział wsparcia Wspólnoty do około 3 %. Ze strony Wspólnoty byłoby to szczególnie skuteczne działanie przyspieszające realizację nadal przecież istotnych celów z Lizbony i Barcelony. Jest to ważne także z uwagi na szybki rozwój przedsięwzięć badawczych np. w Stanach Zjednoczonych czy w Chinach.

1.14.4

Prawo wspólnotowe w zakresie pomocy państwa powinno być tak ukształtowane, by zachęcać państwa członkowskie i dawać im niezbędną swobodę do intensywniejszego, skuteczniejszego i mniej zbiurokratyzowanego wspierania projektów w dziedzinie badań i rozwoju realizowanych przez uniwersytety, organizacje badawcze i przemysł — osobno bądź w ramach niezbędnych sieci.

1.14.5

Jeśli chodzi o wspieranie działań w zakresie badań i rozwoju, prawo budżetowe poszczególnych państw członkowskich powinno umożliwiać bardziej elastyczny przepływ środków dostosowany do danego projektu, np. poprzez przenoszenie przyznanych środków na następny rok kalendarzowy lub budżetowy.

1.14.6

Wysiłki zmierzające do ustanowienia patentu wspólnotowego powinny wreszcie zostać uwieńczone sukcesem, przy czym kwestię językową można by rozwiązać zgodnie z panującymi od lat zwyczajami w międzynarodowym środowisku naukowym.

1.14.7

Innowacja i postęp opierają się na współdziałaniu badań podstawowych, badań stosowanych oraz rozwoju ukierunkowanego na produkt, przy czym nie istnieją wyraźne granice między poszczególnymi kategoriami.

1.14.8

Z tego względu konieczne jest jeszcze ściślejsze powiązanie edukacji, badań i zastosowania przemysłowego. Dlatego Komitet z zadowoleniem przyjmuje projekt utworzenia Europejskiego Instytutu Technologii (ETI), który ma się przyczynić do dalszego rozwoju potencjału innowacyjnego Wspólnoty i państw członkowskich poprzez łączenie prowadzonych na najwyższym poziomie działań w zakresie edukacji, badań i innowacji.

1.14.9

Z drugiej strony konieczne jest również dostateczne wsparcie wspólnotowe dla badań podstawowych; dobrym podejściem jest zawarty w 7PR program szczegółowy „Pomysły”.

1.14.10

Postęp i nieustanny proces innowacji nie opierają się jednak wyłącznie na nauce i technice, lecz również na motywacji wszystkich podmiotów, na nowoczesnych modelach działalności gospodarczej i właściwych metodach zarządzania.

1.14.11

Należy zatem zapewnić jednostce najlepsze możliwości rozwoju i podejmowania inicjatywy, odpowiadające jej uzdolnieniom, osiągnięciom i kreatywności. Dlatego tak istotne jest, aby wszyscy pracownicy przedsiębiorstw i instytutów badawczych mieli możliwość zgłaszania swoich pomysłów i propozycji oraz by byli za to odpowiednio nagradzani. Są to istotne kwestie z zakresu badań społecznych, ekonomiki przedsiębiorstw i ogólnej kultury zarządzania.

1.14.12

By sprzyjać nowym metodom badawczym, innowacyjnym technologiom, procesom produkcyjnym i modelom działalności gospodarczej, konieczne jest zaakceptowanie pewnego poziomu ryzyka odnośnie do wyników. Postęp i ryzyko to dwie strony tego samego medalu.

1.14.13

Sztywne regulacje zbyt ujednolicające formy organizacyjne, programy badawcze czy metody pracy mogą hamować proces ewolucji prowadzący do nowości i innowacji. Swoboda prowadzenia badań jest podstawowym warunkiem kreatywnej nauki, nowych odkryć i innowacyjnych technologii, niezależnie od granic wytyczonych przez prawo w zakresie kwestii etycznych i niezależnie od właściwego wykorzystania przyznanego wsparcia.

1.14.14

Należy uprościć procedury administracyjne wspierania badań i rozwoju także po to, by ograniczyć do rozsądnego minimum mnożące się bez miary rozliczne obowiązkowe, często wręcz pokrywające się procedury składania wniosków, weryfikacji, monitorowania i kontroli.

1.14.15

W pozostałych kwestiach odsyła się do obszernego tekstu niniejszej opinii. Zawarto w niej uzasadnienia dla zaleceń, przytoczono inne, bardzo konkretne punkty widzenia oraz wynikające z nich zalecenia.

2.1

Mając na uwadze oba opublikowane niedawno komunikaty Komisji (3) poświęcone obszernemu zagadnieniu innowacji (patrz także: punkt 4.12.1) oraz wyśmienite sprawozdanie niezależnej grupy ekspertów pod przewodnictwem Esko Aho (4), w niniejszej opinii skoncentrowano się przede wszystkim na kwestii badań i rozwoju — jako absolutnie niezbędnych czynnikach jakiejkolwiek trwałej innowacyjności — oraz na koniecznej do tego edukacji. W ten sposób uniknie się też nadmiernego powielania treści zawartych już w wymienionych publikacjach.

2.2

Europa jest kolebką nowoczesnej nauki i badań (5). Nauka i badania, metodyka i sposób myślenia w istotny sposób utorowały drogę dla rozwoju naszego obecnego społeczeństwa europejskiego, jego wartości, sposobu i standardu życia; stanowiły one znak rozpoznawczy europejskiego kręgu kulturowego (6). Źródłem sukcesu dokonanych dzięki nim odkryć była swobodna wymiana rzemieślniczego ducha wynalazczości i przedsiębiorczości oraz naukowej metodyki i systematyki.

2.3

Praktycznie równolegle z postępem naukowo-technicznym miała miejsce decydująca transformacja społeczno-polityczna, prowadząca do ukształtowania się nowoczesnego państwa z jego podziałem władzy, demokracją, prawami podstawowymi i socjalnymi.

2.4

W państwach i regionach, w których zachodziły te jednoczesne procesy, w rezultacie znacznie zmieniły się warunki życia ludzi, osiągając poziom nieznany wcześniej w historii ludzkości.

2.5

W okresie ostatnich 135 lat średnia długość ludzkiego życia (7) zwiększyła się ponad dwukrotnie (8). W ciągu ostatnich 50 lat niemal potroił się dochód rolniczy w przeliczeniu na jednostkę powierzchni. W odnoszących sukcesy krajach uprzemysłowionych problemami nie są niedożywienie, brak informacji czy śmiertelność wśród dzieci, lecz nadwaga, zalew informacji i starzenie się społeczeństwa.

2.6

Umiejętności i osiągnięcia nowoczesnego, mobilnego społeczeństwa uprzemysłowionego, uzyskane dzięki badaniom, rozwojowi i innowacjom, obejmują wszystkie dziedziny działalności człowieka i jego jakości życia.

2.7

Wprawdzie bezpośrednią rolą badań i rozwoju jest poszukiwanie nowej wiedzy i pogłębianie jej — a więc odkrywanie nieznanego i potwierdzanie przypuszczeń lub faktów już znanych — oraz rozwijanie nowych umiejętności, to jednak efekty tych dążeń przyczyniają się do poprawy życia ludzi, i to w ogromnym, wcześniej niewyobrażalnym stopniu. Można się więc posłużyć przenośnią i stwierdzić, że celem badań i rozwoju jest także służenie dobru ludzkości.

2.8

Kolejnym decydującym czynnikiem postępu był rozwój i intensywne stosowanie energochłonnych technologii i maszyn przemysłowych — energia zdjęła z ludzi brzemię najcięższej pracy fizycznej i stała się „pokarmem” nowoczesnych gospodarek narodowych.

2.9

Z powyższych faktów wynika pierwsze ważne zalecenie Komitetu: społeczeństwo powinno wiedzieć o decydującej roli tych zdobyczy dla naszego obecnego sposobu życia, o warunkach ich powstania i związanych z nimi dokonaniami w nauce, technice i kulturze oraz powinno umieć docenić ich zasadnicze znaczenie — zrozumienie powyższego musi być częścią ogólnego standardu edukacyjnego! Aby móc docenić standard życia, uznawany obecnie za oczywisty, i czynniki, które do niego doprowadziły, należy przywołać obraz znacznie niższej jakości życia oraz biedy, jaki wciąż panuje w niektórych częściach Trzeciego Świata, a który wcześniej, bez wszystkich tych osiągnięć, był typowy również dla obecnych krajów uprzemysłowionych.

2.9.1

Należy odpowiednio dostosować programy nauczania i plany zajęć na wszystkich etapach nauczania, aby za pomocą obrazowych i interesujących objaśnień i materiałów dydaktycznych stopniowo wprowadzać dzieci i młodzież w sposób rozumowania nauki i techniki oraz w dotychczasowy zasób wiedzy (9), a także uświadamiać im decydujące znaczenie pracy naukowej i rozwoju technicznego dla naszego codziennego życia. Należy zachęcać utalentowanych młodych ludzi, zarówno chłopców, jak i dziewczęta, do podejmowania studiów naukowo-technicznych, w szkołach wyższych i na uniwersytetach oferować im najlepsze dostępne wykształcenie w tych dziedzinach, a następnie zapewniać dalsze kształcenie dzięki programom uczenia się przez całe życie. Dotychczasowe osiągnięcia tworzą podstawę dla przyszłego postępu.

2.10

Większość powyższych stwierdzeń nie ogranicza się do Europy, nawet jeżeli wymienione zdobycze nie są, niestety, dostępne w tym samym, wystarczającym zakresie dla wszystkich ludzi, grup społecznych i narodów na całym świecie.

2.10.1

W tym kontekście należy podkreślić ważną cechę nowoczesnego społeczeństwa opartego na wiedzy: inaczej niż w przeszłości, kiedy to np. technologia produkcji jedwabiu była w Chinach utrzymywana w ścisłej tajemnicy, uzyskana wiedza, stanowiąca nasze najwartościowsze dobro, jest udostępniania w celach poznawczych nieomal bez ograniczeń (10), np. na uniwersytetach i politechnikach dla studentów z całego świata (nawet w formie stypendiów), jak również w postaci podręczników, publikacji, patentów, specjalistycznych konferencji, publikacji internetowych, czasopism specjalistycznych itp.

2.10.2

Tego typu rozpowszechnianie uzyskanej wiedzy służy z jednej strony jej wymianie, korzystnej dla postępu naukowego, ale z drugiej strony stanowi wyjątkową i szczególnie skuteczną formę pomocy rozwojowej, która np. już od XIX wieku przyczyniła się do tego, że takiemu państwu jak Japonia udało się w krótkim czasie dzięki własnym wysiłkom, mając za punkt wyjścia średniowieczną formę życia i strukturę społeczną, osiągnąć standard życia porównywalny do europejskiego.

2.10.3

Jednakże swobodny dostęp do uzyskanej wiedzy i nabytych umiejętności powinien być ograniczony w przypadkach, kiedy inwestycje w badania i rozwój mają się zwrócić poprzez ich późniejsze zastosowanie gospodarcze oraz jednoczesne wzmocnienie konkurencyjności danej gospodarki poprzez zdobycie niezbędnej przewagi na rynku.

2.10.4

W tym celu większość krajów uprzemysłowionych wypracowała zrównoważony system prawa regulującego ograniczoną czasowo ochronę własności intelektualnej, którego efektem jest prawo patentowe. Komitet już wielokrotnie wydawał opinie (11) w tej sprawie i wnioskował o ustanowienie europejskiego patentu wspólnotowego, a także wzywał do uwrażliwienia na gospodarcze i kulturowe znaczenie własności intelektualnej. Uznanie i ochrona własności intelektualnej są wszak zachętą i zasłużoną nagrodą dla wynalazców nowych technik i twórców nowych dzieł.

2.11

Co z tego wynika dla polityki Wspólnoty Europejskiej? Przede wszystkim należy rozstrzygnąć ważną i bardzo konkretną kwestię, a mianowicie, jaką część produktu krajowego brutto (PKB) należy inwestować w badania i rozwój w ramach zrównoważonej polityki.

2.11.1

Odpowiedź na to pytanie wynika z pozycji, jaką Europa zajmuje wśród globalnej konkurencji, a więc z szeroko cytowanej strategii lizbońskiej (12).

2.11.2

Rada już w marcu 2002 r. w Barcelonie (13) przyjęła strategiczne konkluzje (14) i określiła powszechnie już znany cel 3 %, zgodnie z którym konieczne jest zwiększenie ogólnych wydatków w UE na badania i rozwój, aby w 2010 r. osiągnęły one poziom zbliżony do 3 % PKB. Niezbędne inwestycje powinny być w dwóch trzecich finansowane przez sektor prywatny (punkt 47 konkluzji Rady). Zatem oprócz zdecydowanego zwiększenia inwestycji w badania i rozwój ze strony samej Wspólnoty należy również stworzyć zachęty do liczniejszych inwestycji w badania i rozwój w państwach członkowskich i przede wszystkim w przemyśle. Choć Komitet w wielu opiniach (15) wyraźnie popierał ten cel, niestety wydaje się, że nie uda się go osiągnąć — poza nielicznymi państwami członkowskimi. Stan ten bardzo niepokoi.

2.11.3

Ponadto w opublikowanym pod koniec października 2006 roku raporcie Nicholasa Sterna (16)„The Economics of Climate Change” („Ekonomia zmian klimatu”) stwierdzono, że samo zahamowanie globalnego ocieplenia spowodowanego przez gazy cieplarniane wymaga wydatków rzędu ok. 1 % PKB, obejmujących również dalsze niezbędne działania w zakresie badań i rozwoju.

2.11.4

Zmiany klimatu i ich powiązanie z ogólnym zagadnieniem wykorzystania energii, jej zużycia oraz zrównoważonego zaopatrzenia w energię nie stanowią wszak jedynych kwestii. Również walka z chorobami fizycznymi i psychicznymi, poprawa jakości życia osób niepełnosprawnych, wpływ zmian demograficznych, w tym badania nad starzeniem się, jak również ochrona środowiska czy ogólnie zabezpieczanie podstaw naszego życia i naszego europejskiego systemu wartości są przykładami ważnych obszarów badań, które były przedmiotem szczegółowych zaleceń Komitetu przedstawionych we wcześniejszych opiniach, np. w opinii w sprawie siódmego programu ramowego badań i rozwoju oraz związanych z nim programów szczegółowych.

2.12

Jak wiadomo, Wspólnota Europejska stoi przed bardzo poważnym wyzwaniem w postaci zaostrzającej się globalnej konkurencji, gdzie na szali położono zwłaszcza utrzymanie europejskich miejsc pracy, poziomu dochodów oraz standardów socjalnych i ekologicznych. Wynika to nie tylko z gospodarczej pozycji Stanów Zjednoczonych czy Japonii, ale w szczególności ze znacznego i coraz silniejszego potencjału przemysłowego i naukowego takich państw, jak Chiny (do 2050 r. Chiny chcą przejąć utrzymywaną obecnie przez Stany Zjednoczone pozycję najbardziej zaawansowanego technologicznie narodu świata! (17)), Indie i Brazylia, jak również z istniejącego w tych krajach znacznie niższego poziomu wynagrodzeń oraz standardów socjalnych i ekologicznych.

2.13

Głównie z uwagi na globalną konkurencję, jak również na związany z nią wyścig rosnących inwestycji w badania i rozwój oraz na globalną walkę o najlepszych naukowców i inżynierów, Wspólnota Europejska musi lepiej wykorzystywać i nieustannie wzmacniać swój potencjał badań, rozwoju technicznego i innowacji. I chodzi tu przede wszystkim o konkurencję na skalę światową, a nie na skalę europejską!

2.14

Konkurencyjną pozycję Europy można zatem utrzymać wyłącznie dzięki zachowaniu również w przyszłości przewagi (18) w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i innowacji, zakorzenionej w społecznym i kulturowym otoczeniu demokracji, państwa prawa, swobody przedsiębiorczości, pewności planowania oraz dążenia do osiągnięć i ich uznania. Należy wzmocnić i poszerzyć europejską przestrzeń badawczą. Wprawdzie stwierdzenie to stało się już nieodłącznym elementem deklaracji politycznych, niestety wciąż dotkliwie brakuje konkretnych działań oraz przełożenia na rzeczywiste priorytety (np. budżet na badania) oraz na odpowiednie uregulowania (np. struktury układów zbiorowych (19), prawa podatkowego) i to zarówno na szczeblu Wspólnoty, jak i w większości państw członkowskich.

2.15

Inne państwa, które napotykają podobny problem, np. Stany Zjednoczone czy Japonia, a także Szwajcaria, nie tylko z powodzeniem utrzymują zdecydowanie większe wydatki na badania, rozwój technologiczny i innowacje, ale również efektywniej je wykorzystują. Przejawia się to m.in. w atrakcyjności Stanów Zjednoczonych dla europejskich naukowców i inżynierów, co sprawia, że w ramach zasadniczo pożądanej wzajemnej mobilności nadal zbyt duża liczba ekspertów i osób utalentowanych wyjeżdża do Stanów Zjednoczonych („drenaż mózgów”).

2.16

Szczególnie w odniesieniu do Stanów Zjednoczonych taka sytuacja jest nie tylko wskaźnikiem potencjału finansowego i lepszego systemu badań, ale dodatkowo osłabia Europę, a wzmacnia Stany Zjednoczone. Ponadto amerykańska polityka w zakresie badań i rozwoju charakteryzuje się bardziej otwartym i odważniejszym niż w Europie wykorzystaniem nowych koncepcji i metod, jak również ogólnie wyższym poziomem akceptacji ryzyka. Bodźcem dla niej jest nie tylko konkurencyjność gospodarcza, ale w równej mierze konsekwentna strategia bezpieczeństwa narodowego (20) i związane z nią duże inwestycje w badania i rozwój, prowadzące do wzajemnego inspirowania się.

2.17

Zatem Europa powinna teraz ponownie ożywić swą tradycję wiodącego obszaru badań i innowacji, zdecydowanie zwiększyć inwestycje w badania i rozwój, rozwijać umiejętności swoich obywateli w tym zakresie, nagradzać ich osiągnięcia, jak również eliminować bariery.

2.18

Najważniejszym warunkiem osiągnięcia tego celu jest klimat społeczny umożliwiający pełną realizację tej wizji, aby na wszystkich szczeblach polityki stworzyć niezbędne ramy i podjąć odpowiednie decyzje strategiczne. Tylko wtedy w warunkach globalnej konkurencji szkoły i uniwersytety będą mogły wypełnić swoje zadanie i wystarczająca liczba młodych ludzi poświęci się nauce i technice. Tylko wtedy w sektorze przemysłu zwiększy się zaufanie i optymizm, pozwalając na podjęcie niezbędnych inwestycji.

3.1

Źródło inwestycji. Warunkami przyszłego dobrobytu społeczeństwa są badania i innowacje oraz specjalistyczne i skuteczne wykształcenie osób uzdolnionych w tym zakresie. W tym celu społeczeństwo musi dokonywać niezbędnych inwestycji. W UE takie inwestycje pochodzą ze Wspólnoty, państw członkowskich, gospodarki oraz — w ograniczonym zakresie — z prywatnych fundacji.

3.2.1

Siódmy program ramowy Wspólnoty Europejskiej w zakresie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (7PR). Główny wkład (21) Wspólnoty Europejskiej we wspieranie badań i rozwoju następuje za pośrednictwem 7PR. Jego budżet (22) dostępny na lata 2007-2013 wynosi około 50 miliardów euro (23), co stanowi około 5,8 % całego budżetu Wspólnoty w tym okresie.

3.2.2

Wkład ten wynosi zatem około 0,06 % produktu krajowego brutto Wspólnoty, a zatem zaledwie około 2 % celu określonego w Barcelonie (patrz załącznik). Zdaniem Komitetu to zbyt mało, aby osiągnąć widoczny efekt stymulujący oraz, wykorzystując integrującą siłę wsparcia wspólnotowego, w pełni wpłynąć na politykę subwencyjną państw członkowskich, zachęcić przemysł do niezbędnych inwestycji i wywołać tak potrzebny znaczący wzrost w tej dziedzinie.

3.2.3

Z tego względu Komitet wyraża ubolewanie, że nie zastosowano się do jego zaleceń (24) dotyczących znacznego zwiększenia udziału środków na 7PR w całkowitym budżecie Wspólnoty.

Komitet wzywa zatem Radę Europejską i Parlament Europejski, by w ramach przewidzianego na 2008 r. przeglądu budżetu UE dokonać znacznego postępu i zwiększyć środki wspólnotowe przeznaczone na 7PR do 3 % celu określonego w Barcelonie.

3.2.4

Europejski Bank Inwestycyjny. Ponadto Komitet podkreśla, że na wsparcie badań, rozwoju i innowacji należy również w zwiększonym zakresie wykorzystać środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego (25), w szczególności na takie projekty, które przyczyniają się do rozbudowy niezbędnej infrastruktury i transferu wiedzy dla jej wykorzystania w przemyśle.

3.2.5

Europejskie fundusze strukturalne. To samo, w jeszcze większym zakresie, odnosi się do wykorzystania europejskich funduszy strukturalnych. Szczególnie w nowych państwach członkowskich trzeba nadrobić zaległości w tworzeniu niezbędnej infrastruktury badawczej i powiązaniu jej z zakładaniem nowoczesnych przedsiębiorstw sektora zaawansowanej technologii.

3.3.1

Więcej inwestycji ze strony gospodarki. Wobec skromnego pod względem strukturalnym udziału wspólnotowych środków wsparcia, decydujące znaczenie będą miały wystarczające, a zatem znacznie większe niż dotychczas, inwestycje zarówno państw członkowskich, jak i gospodarki europejskiej (26) w badania, rozwój i związaną z nimi edukację. Celem tych inwestycji ma być uwolnienie i wzmocnienie potencjału Europy w dziedzinie badań, rozwoju i innowacji, wykorzystanie europejskiej przestrzeni badawczej oraz osiągnięcie przynajmniej w przybliżeniu celu określonego w Barcelonie. Większość państw członkowskich ma w tej dziedzinie jeszcze wiele do nadrobienia i to jak najszybciej!

3.3.2

Pewne i właściwe ramy. W celu osiągnięcia możliwie najlepszych efektów za pomocą zastosowanych środków, oprócz zwiększonych wysiłków w zakresie finansowania konieczne jest również przeanalizowanie wszystkich innych uwarunkowań. Należy przede wszystkim sprawdzić pod względem przydatności i szkodliwości aspekty i przepisy spoza dziedziny badań, jak również zapewnić możliwie największe bezpieczeństwo planowania i pewność przepisów krajowych.

3.3.3

Działania Wspólnoty na rzecz wsparcia. Za pośrednictwem swojej polityki Wspólnota Europejska może i powinna udzielić w tym zakresie zdecydowanego wsparcia, w szczególności w drodze odpowiednich rozporządzeń i dyrektyw, tworzenia optymalnych ram i mądrze stosowanego efektu stymulującego swojej pomocy w ramach 7PR.

3.3.4

Prawo wspólnotowe w dziedzinie pomocy państwa. Prawo wspólnotowe w dziedzinie pomocy państwa określa w art. 87 i 88 traktatu WE rodzaj, zakres i procedury administracyjne dopuszczalnej pomocy ze strony państw członkowskich (27) dla prac w dziedzinie badań i rozwoju. Treść tego prawa jest zatem kolejnym decydującym czynnikiem stymulującym wspieranie badań przez państwa członkowskie, ale również umożliwiającym optymalne wykorzystanie pomocy w ramach 7PR. Z tego względu konieczne jest takie ukształtowanie prawa wspólnotowego w dziedzinie pomocy państwa (28), które zachęcałoby państwa członkowskie i ułatwiałoby im możliwie skuteczne i pozbawione zbędnej biurokracji wspieranie projektów w dziedzinie badań i rozwoju, realizowanych przez uniwersytety, organizacje badawcze i przemysł — osobno bądź w ramach niezbędnych sieci — w większym zakresie i w efektywniejszy sposób niż dotychczas.

3.3.5

Priorytet dla konkurencyjności na światową skalę. Jednocześnie należy w szczególności unikać sytuacji, w której surowe ograniczenia w zakresie państwowego wsparcia na rzecz badań i rozwoju, związane ze znaczną biurokracją i nastawione wyłącznie na wewnątrzwspólnotową konkurencję, negatywnie wpływałyby na globalną konkurencyjność Wspólnoty Europejskiej. Przeciwnie, zwłaszcza przy stosunkowo bardzo małym udziale wsparcia wspólnotowego (29), państwa członkowskie powinny mieć możliwość hojnego i odbiurokratyzowanego wspierania niezbędnych w europejskiej przestrzeni badawczej powiązań między uniwersytetami, instytutami badawczymi i przemysłem.

3.3.6

MŚP i nowo powstałe przedsiębiorstwa („start-ups”). Należy również dalej wzmacniać potencjał innowacyjny MŚP, a w szczególności nowo powstałych przedsiębiorstw, oraz ogólnie stwarzać silniejsze zachęty dla zwiększenia odpowiednich inwestycji ze strony przemysłu. Komitet odsyła ponadto do swoich zaleceń (30) odnoszących się do unijnego „Wieloletniego programu dla przedsiębiorstw i przedsiębiorczości, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP)” oraz do ważnego w tym kontekście wsparcia w zakresie gospodarki opartej na wiedzy. Skoro spośród wszystkich firm w UE 98 % stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa, to oczywiste jest, jakie znaczenie należy przypisywać zwiększaniu ich konkurencyjności.

3.3.7

Przykład Stanów Zjednoczonych. Wyznacznikiem działań powinna być odpowiednia polityka wsparcia ze strony globalnych konkurentów, w szczególności Stanów Zjednoczonych.

3.4

Prawo budżetowe państw członkowskich. Kolejnym ważnym aspektem finansowania jest kwestia, czy prawo budżetowe poszczególnych państw członkowskich sprzyja efektywnemu wykorzystaniu środków. Jeśli nie, to Wspólnota powinna podjąć działania na rzecz lepszego niż dotąd uwzględnienia potrzeb badań i rozwoju w prawie budżetowym danych państw członkowskich.

3.4.1

Bardziej elastyczne plany wykorzystania środków i prawo budżetowe. Szczególnie w odniesieniu do dużych projektów w dziedzinie rozwoju, a ogólnie do wszystkich inwestycji w zakresie badań i rozwoju, należy unikać sytuacji, kiedy niezwiązane z danym obszarem krajowe plany zagospodarowania środków (jak np. w przypadku rachunkowości zarządczej) prowadzą do decyzji niekorzystnych dla projektu. Ponieważ w projektach na całkiem nowym polu techniki nie sposób dość dokładnie zaplanować całości wydatków, a zwłaszcza przepływu środków w danym roku kalendarzowym, krajowe plany zagospodarowania środków — powiązane ściśle z rokiem kalendarzowym — mogą sprawić, że środki na dany projekt przepadną. Rezultatem tego są niewłaściwe procedury optymalizacyjne i nieefektywność. Konieczne jest zatem znalezienie lepszych rozwiązań, które powinny być na stałe ujęte w prawie budżetowym państw członkowskich i które np. pozwolą na przesunięcie części przyznanych środków na następny rok kalendarzowy lub budżetowy.

3.5

Prawo państw członkowskich dotyczące podatków i odpowiedzialności cywilnej. Wspólnota powinna również podjąć działania na rzecz lepszego dostosowania prawa państw członkowskich w zakresie podatków i odpowiedzialności cywilnej, aby bardziej zachęcać przemysł do większych inwestycji w badania i rozwój oraz zapewnić przejrzystość, jeśli chodzi o ryzyko finansowe przy wprowadzaniu innowacyjnych technologii i produktów.

3.6

Dostateczne finansowanie podstawowe ze strony państw członkowskich. Ponadto państwa członkowskie powinny zadbać o wystarczające finansowanie podstawowe dla swoich jednostek badawczych, aby miały one możliwość skorzystania ze współfinansowania w ramach 7PR.

3.7

Księgowość, rachunek kosztów i ocena. Należy również sprawdzić, czy księgowość, rachunek kosztów i ocena nakładów po stronie odbiorców pomocy państwa, a więc różnych jednostek badawczych, rzeczywiście uwzględniają specyficzny charakter badań i rozwoju. W szczególności należy zbadać, czy podejście ekonomiki przedsiębiorstw, nastawionej na potrzeby przemysłu wytwórczego, można automatycznie przenieść na jednostki, których produktem jest wiedza, gdyż tam podejście to może zakłócić obraz zakresu wydatków, prezentacji i oceny.

3.8

Priorytety polityczne i społeczne. Zasadniczo konieczne jest uświadamianie na szczeblu politycznym, jak również w mediach odgrywających rolę opiniotwórczą, że dostateczne i skuteczne badania i rozwój stanowią niezbędny punkt wyjścia dla przyszłego dobrobytu, a więc również dla miejsc pracy, świadczeń socjalnych i konkurencyjności. Zgodnie z tym założeniem trzeba następnie podejmować działania. Dotyczy to zarówno niezbędnych decyzji budżetowych odnoszących się do koniecznych inwestycji, jak również ogólnych uwarunkowań w zakresie edukacji, prawa i warunków pracy, prawa podatkowego, układów zbiorowych itp. Odnosi się to także do postawy całego społeczeństwa wobec postępu naukowo-technicznego, który wiąże się z ogromną szansą, ale również, nawet przy wszelkim zabezpieczeniu, i z pewnym ryzykiem. Nadmierny strach przed ryzykiem prowadzi do zastoju, a w ostateczności nawet do zatracenia umiejętności uczenia się i do regresu.

4.1

Aspekty ogólne  (31). W tym kontekście priorytetowe znaczenie mają takie uwarunkowania gospodarcze, polityczne, społeczne i kulturowe, w których kreatywność, wynalazczość oraz przedsiębiorczość mogą najlepiej się rozwijać (32) i które umożliwiają pozyskanie i utrzymanie najlepszych naukowców i inżynierów w europejskiej przestrzeni badawczej. Obejmuje to zwłaszcza niezbędne działania na rzecz utrzymania lub stworzenia dobrym naukowcom możliwie najlepszych warunków funkcjonowania i badań.

4.2

Weryfikacja nowych pomysłów i koncepcji. Nauka i badania dążą do najlepszych i najnowszych pomysłów, procedur i wyników. Do tego należy również niezależne powielanie (lub odrzucanie) nowych odkryć, czyli proces „certyfikacji” oraz ich rozpowszechnianie, pogłębianie i poszerzanie, przy czym nadrzędnym celem powinno być sukcesywne odkrywanie obszarów dotychczas niezbadanych. Niezbędne jest zatem zapewnienie i rozwijanie różnorodnych (33) i interdyscyplinarnych metod badawczych, procedur oceny i struktur badawczych, w celu stymulowania i wykorzystania ewolucyjnego procesu (34) dochodzenia do najlepszych pomysłów, wyników oraz form organizacyjnych.

4.3

Kryteria oceny i swoboda. Kryteria oceny powinny zatem również sprzyjać dążeniu do nowości, akceptując jednocześnie ryzyko niepowodzenia, ponieważ nie można z góry zagwarantować sukcesu. Należy unikać zbyt restrykcyjnych „odgórnych” przepisów i uregulowań służących ujednoliceniu form organizacyjnych, programów badawczych i metod pracy, gdyż może to utrudniać powstawanie nowych, innowacyjnych rozwiązań. Innowacja wymaga dostatecznej swobody w zakresie przedsiębiorczości, aby już w zarodku nie zdusić nowego pomysłu nadmiarem ograniczających przepisów. Swoboda prowadzenia badań, w tym i wolność od niezwiązanych z danym obszarem, restrykcyjnych (35) czy wręcz ideologicznych nakazów, jest nieodzownym warunkiem twórczej nauki i nowych odkryć, niezależnie od granic wytyczonych przez prawo w zakresie kwestii etycznych i niezależnie od właściwego wykorzystania przyznanego wsparcia.

4.3.1

Podejście oddolne. Podstawowa zasada każdej polityki badawczej powinna zatem brzmieć następująco: tyle inicjatyw oddolnych, ile tylko możliwe, tyle podejścia odgórnego, ile tylko konieczne, tak duża decentralizacja, jak to tylko możliwe, tak duża centralizacja, jak to tylko konieczne. Celem jest wszak osiągnięcie równowagi między indywidualną pomysłowością i kreatywnością z jednej strony, a koniecznym planowaniem, harmonizacją i zarządzaniem przy grupowaniu zasobów z drugiej, tak aby umożliwić realizację większych projektów opierających się na podziale pracy.

4.3.2

Projekty współpracy. Zwłaszcza wyjątkowo ambitne i obiecujące projekty w dziedzinie badań i rozwoju lub przedsięwzięcia związane z zaawansowanymi technologiami wymagają wszak często transgranicznej współpracy między różnymi organizacjami badawczymi, przedsiębiorstwami itp., w tym i finansowania z różnych źródeł. Znaczne różnice pomiędzy wewnętrznymi strukturami organizacyjnymi, systemami oceny, polityką personalną, zasadami budżetowymi (36) itp. mogą utrudniać osiągnięcie pożądanego sukcesu we współpracy. W takich przypadkach wszystkie zainteresowane podmioty powinny być gotowe do uznania wzajemnych potrzeb i uzgodnienia dla danego projektu wspólnych reguł, w razie konieczności odbiegających od ich własnych zwyczajów, do rezygnacji ze szczególnych priorytetów i do porozumień umożliwiających pracę.

4.3.3

Metoda otwartej koordynacji. Choć w punkcie „Weryfikacja nowych pomysłów i koncepcji” zaleca się pluralizm i wskazuje na negatywne skutki nadmiernego ujednolicenia dla postępu ewolucyjnego, w odniesieniu do projektów kooperacji i do współpracy wewnątrzeuropejskiej ogólnie konieczne jest ustalenie przez współpracujące instytucje minimalnego zakresu jednolitych reguł i wzorców. W tym celu należy właściwie wykorzystać otwartą metodę koordynacji, aby osiągnąć niezbędną równowagę pomiędzy tak sprzecznymi punktami widzenia.

4.4

Uproszczenie  (37) i redukcja procedur administracyjnych, unikanie nakładających się lub równoległych kompetencji organów  (38). W badaniach i rozwoju nie sposób uniknąć zadań związanych z planowaniem, przedsiębiorczością, administracją i weryfikacją, które muszą zostać wykonane przez doświadczonych naukowców i inżynierów dysponujących odpowiednimi uprawnieniami. Jednakże liczba i zakres wymaganych procedur administracyjnych zwiększyły się do tego stopnia, że poświęcana im praca odbywa się znacznym kosztem faktycznej działalności badawczej. W szczególności zwiększyła się liczba wymaganych procedur składania wniosków, weryfikacji, monitorowania i audytu, co prowadzi do bezproduktywnej biurokracji i ogranicza efektywność właściwych badań (39). Przy tym mnożenie procedur oceniających nie zastąpi niedostatecznych inwestycji w edukację, badania i rozwój.

4.4.1

Dlatego Komitet ponownie wzywa (40) zarówno Komisję, jak i państwa członkowskie, aby jak najszybciej zajęły się intensywnie tą kwestią i podjęły działania w celu opracowania bardziej efektywnych i lepiej skoordynowanych procedur (zwłaszcza z zainteresowanymi organami państw członkowskich i między nimi). W szczególności zaleca się ograniczenie nadmiaru działających odrębnie pionowych (a również poziomych/równoległych) organów (i procedur) dopuszczających, kierujących i kontrolujących.

4.5

Wspieranie najlepszych wyników i konkurencja. Komitet z zadowoleniem przyjmuje starania Komisji, państw członkowskich i organizacji badawczych zmierzające do szczególnego wspierania wyróżniających się osiągnięć i projektów programów. Ma to służyć osiągnięciu najlepszych wyników badań i rozwoju, jak również sprzyjać zatrzymaniu w Europie lub przyciągnięciu do niej osób mających na swym koncie największe sukcesy. Jednakże związane jest to z dalszym mnożeniem procedur administracyjnych. Tym pilniejsze wydaje się więc znaczne zmniejszenie liczby wszystkich procedur oraz ich racjonalizacja i uproszczenie. Powiedzenie „im mniej tym lepiej” jest w tym kontekście szczególnie trafne.

4.6

Zanikający podział między kategoriami badań. Między takimi kategoriami badań, jak badania podstawowe, badania stosowane i rozwój nie ma wyraźnego podziału, lecz raczej inspirujące powiązania i sprzężenia zwrotne. Jeżeli zatem w uregulowaniach utrzymano by podział na te kategorie, to należy dać zainteresowanym organizacjom wystarczające pole manewru, jeśli chodzi o uznawanie i decydowanie o udziale danej kategorii. Niemniej pozostaje faktem, że trudno przewidzieć czy zaplanować wyniki badań podstawowych, a konsekwentne i przemyślane działania można realizować dopiero wtedy, kiedy da się zdefiniować cel i droga do niego jest wystarczająco wyraźna.

4.7

Od odkrycia zagadki natury do innowacyjnego produktu, innowacyjnego procesu i innowacyjnych usług. Szczególną uwagę należy poświęcić temu, by nowe odkrycia badań podstawowych, jak również badań stosowanych i rozwoju szybciej przekładały się na nowe produkty, procesy i usługi. Choć jest to jeden z zasadniczych problemów, nie ma niestety uniwersalnej recepty na jego rozwiązanie. Mimo to można określić pewne zasady i zalecić środki.

4.7.1

Najważniejszym elementem jest zwiększenie mobilności pracowników między środowiskiem akademickim a przemysłem (patrz również punkt 5.5 i kolejne), ale również ogólne wspieranie wzajemnego zrozumienia i wzajemnego przenikania się tych dwóch „kultur” (41).

4.7.2

Również sektor prywatny powinien tworzyć odpowiednią kulturę organizacyjną, bardziej zabiegać o wyniki badań i rozwoju oraz odważniej podchodzić do produktów innowacyjnych (patrz również pkt 4.9). Przedsiębiorstwa, aby mieć zdolność oceny i adaptacji, muszą ukierunkować swoją politykę kadrową na utrzymanie i pozyskiwanie odpowiedniego zasobu wiedzy naukowo-technicznej wśród swoich pracowników. Przedsiębiorstwa powinny także dołożyć wszelkich starań, aby stworzyć atmosferę sprzyjającą innowacjom i w ten sposób wspierać i wykorzystywać kreatywny potencjał swoich pracowników. Know-how można przenieść lub nabyć tylko wtedy, gdy ono istnieje, jest znane i zrozumiałe (42).

4.7.3

W tym zakresie przydatne mogą się okazać także udoskonalone systemy informacyjne, powszechnie dostępne za pośrednictwem internetu, dzięki którym potencjalni zainteresowani, mając za punkt wyjścia krótką wzmiankę, mogliby znaleźć informacje o wynikach badań naukowych w Europie, nowych publikacjach oraz ich autorach i nawiązać niezbędne kontakty. Próby te podejmuje się już częściowo za pośrednictwem systemu Cordis (43). Idealnie byłoby, gdyby takie systemy informacyjne były dostępne także dla osób niepełnosprawnych (44) i dostosowane do potrzeb starzejącego się społeczeństwa.

4.7.4

Przynajmniej równie ważna jest jednak niezbędna współpraca między instytutami badawczymi a przedsiębiorstwami z danego sektora. Ułatwia ją bezpośrednia bliskość przestrzenna (45), ponieważ ścisłe sąsiedztwo („klastry”) wymusza oraz stymuluje kontakty i partnerstwa. Należy dalej wspierać tworzenie takich klastrów za pomocą odpowiednich programów. Jednak uznać i promować trzeba też wszelkie wysiłki na rzecz ożywienia transferu wiedzy i nawiązywania kontaktów, podejmowane na szczeblu gmin i regionów. Jako przykład można wspomnieć choćby inicjatywy „Science Cities” (46).

4.7.5

Z tego względu Komitet ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje obecne plany (47) dotyczące ustanowienia Europejskiego Instytutu Technologii (ETI), który ma się przyczynić do dalszego rozwoju potencjału innowacyjnego Wspólnoty i państw członkowskich poprzez wzajemne łączenie odbywających się na najwyższym poziomie działań w zakresie edukacji, badań i innowacji. Działalność ETI powinna przejawiać się przede wszystkim w ramach partnerskich wspólnot naukowych i innowacyjnych. Komitet zaleca, by również w tym zakresie zachęcać jednak do oddolnych inicjatyw i procesów, szczególnie się ku nim skłaniać i je wspierać.

4.7.6

Również państwa członkowskie muszą podjąć zwiększone działania wspierające. Powinny one koncentrować się zarówno na omówionych już nowo powstałych przedsiębiorstwach, jak również na współpracy (48) między instytucjami badawczymi a dłużej działającymi przedsiębiorstwami.

4.8

Znaczenie badań podstawowych. Takie programy wsparcia w żadnym razie nie powinny być jednak realizowane kosztem badań podstawowych. Z tego względu Komitet ponownie przypomina o swoim poparciu dla niezwykle ważnego w 7PR programu „Pomysły” oraz ustanowionej w tym celu Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych. Jeden nowy pomysł może zapoczątkować lawinę innowacji i przełożyć się na wiele dziedzin techniki (49). Również przemysł (50) dostrzega i popiera znaczenie badań podstawowych i ich promowanie.

4.8.1

Odpowiada to wielokrotnym zaleceniom Komitetu, by w trójkącie innowacji, na który składają się badania podstawowe, badania stosowane i rozwój (rozwój produktów i procesów) wszystkim trzem niezbędnym filarom przypisać właściwe im znaczenie poprzez udzielenie dostatecznego wsparcia badaniom podstawowym.

4.9

Produkt innowacyjny. Nawet gdyby zrealizowano wszystkie omówione zalecenia, zadaniem sektora prywatnego pozostaje opracowanie, wykorzystanie lub wytworzenie i wprowadzenie na rynek innowacyjnego produktu, innowacyjnego procesu i innowacyjnych usług w oparciu o odkrycia i umiejętności uzyskane poprzez badania i rozwój. Wymaga to znacznych wcześniejszych inwestycji i wystarczającej ilości czasu, a zarazem wiąże się z wyraźnym ryzykiem rynkowym, zwłaszcza dla MŚP. Również w tym zakresie Wspólnota i państwa członkowskie mogą zaoferować dużą pomoc, w szczególności poprzez rzetelną politykę, eliminację barier administracyjnych, zachęty w dziedzinie polityki gospodarczej, w szczególności podatkowe, zapewnienie wystarczającego kapitału ryzyka, mądre, skuteczne i pozbawione biurokracji programy wsparcia, a zwłaszcza poprzez stałe dążenie do stworzenia klimatu społecznego sprzyjającego technice i innowacjom.

4.9.1

Jeśli chodzi o wprowadzanie na rynek innowacyjnych produktów (technologii, usług itd.), to sporo można by osiągnąć także poprzez zamówienia publiczne, co byłoby jednocześnie szansą na unowocześnienie instytucji publicznych (51).

4.10

Własność intelektualna i patent wspólnotowy. Słabość UE wynika z braku patentu wspólnotowego. Wiąże się to ze zdecydowanie wyższymi kosztami i innymi przeszkodami dla ochrony własności intelektualnej. Prowadzi to do dwóch znacznych utrudnień: z jednej strony wyższe koszty procedur patentowych i ochrony patentowej, a z drugiej strony wręcz utrata ochrony patentowej — wskutek opóźnień i zniechęcenia.

4.10.1

Problem językowy. Kwestia językowa jest jedną z przeszkód dla wprowadzenia przez UE patentu wspólnotowego. Dlatego Komitet zaleca, aby kwestię języka rozwiązać zgodnie z wieloletnią praktyką międzynarodowego środowiska naukowego. Jednak w żadnym wypadku nie wolno tego interpretować jako próbę ograniczenia europejskiego bogactwa językowego, będącego wszak cennym i promowanym przez Komitet (52) przejawem kulturowej różnorodności Europy.

4.10.2

Okres, w którym publikacja nie narusza statusu nowości. Jednocześnie Komitet ponownie wskazuje na swój postulat, by dopuścić ustanowienie okresu, w którym publikacja nie naruszałaby statusu nowości (53), aby w ten sposób rozwiązać konflikt pomiędzy ważną dla naukowców koniecznością szybkiej publikacji ich wyników a ograniczeniem, mówiącym, że można patentować jedynie nowe, dotychczas nieznane odkrycia.

4.11

Szczególna sytuacja nowych państw członkowskich. Z jednej strony nowe państwa członkowskie ogólnie charakteryzują się przewagą konkurencyjną w postaci niższych płac (co oczywiście wiąże się również z problemem niższego standardu życia większości obywateli), jednak z drugiej strony wciąż mają mniej rozwiniętą niezbędną infrastrukturę badań i rozwoju.

4.11.1

Dlatego Komitet wielokrotnie (54) zalecał wykorzystanie znacznie większej części wspólnotowych funduszy strukturalnych do rozbudowy infrastruktury naukowej. W tym kontekście również środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego mogłyby zostać dobrze wykorzystane.

4.11.2

Jednak również nowe państwa członkowskie powinny ze swojej strony uczynić wszystko, aby możliwie jak najszybciej wypełnić tę lukę, a następnie stopniowo dochodzić do celu 3 %. Ogólnie rzecz biorąc, priorytetowym celem Wspólnoty powinno być zdecydowane wsparcie nowych państw członkowskich w rozbudowie ich systemu badawczego i wychowywaniu kolejnych pokoleń naukowców.

4.12

Innowacja  (55) w sensie ogólnym. O ile w dotychczasowych uwagach i zaleceniach traktowano innowację głównie jako skutek działań i inicjatyw naukowo-technicznych, to należy zwrócić uwagę również na gospodarcze, handlowe i społeczne aspekty (56) i możliwości związane z innowacyjnymi pomysłami i procedurami. Uzupełniając aspekt naukowo-techniczny, mają one bezsprzecznie równorzędne znaczenie dla dobrobytu, konkurencyjności i strategii lizbońskiej. Jednak w kontekście niniejszej opinii rozpoznawczej odnoszą się one głównie do zagadnień polityki gospodarczej i społecznej, które zostaną omówione osobno w przyszłej opinii w sprawie strategii lizbońskiej (patrz również następny rozdział).

4.12.1

W związku z tym Komitet z zadowoleniem przyjmuje komunikaty Komisji  (57) (patrz także: punkt 1.2): „Wykorzystanie wiedzy w praktyce: Szeroko zakrojona strategia innowacyjna dla UE” z 13 września 2006 r. oraz „Europa nowoczesna i sprzyjająca innowacjom” z 12 października 2006 r. Komitet w pełni przychyla się do koncepcji w nich zawartych i niniejszą opinią uzupełnia niektóre aspekty. (Pierwszy z wymienionych komunikatów odnosi się do sprawozdania grupy pod przewodnictwem Esko Aho, które zasługuje na takie samo poparcie (58)). Jednocześnie Komitet odsyła do własnych propozycji (59) dotyczących innowacyjnej polityki zatrudnienia.

5.1

Aspekty personalne — motywacja. W tym kontekście Komitet odsyła do swojej opinii (61) poświęconej konkretnie tej dziedzinie, ponownie potwierdzając i akcentując zawarte w niej stwierdzenia. Jak już zwrócono w niej uwagę, kapitał ludzki jest najbardziej wrażliwym i cennym zasobem w badaniach, rozwoju i innowacjach. Najważniejszym zadaniem jest zatem zachęcanie utalentowanych młodych ludzi do zdobywania naukowego lub technicznego wykształcenia i oferowanie im go w możliwie najlepszy sposób.

5.2

Uniwersytety i politechniki. Niezbędne do tego celu placówki edukacyjne są decydującym warunkiem zaspokojenia zapotrzebowania na dobrych naukowców i inżynierów. Należy więc zapewnić i utrzymać wystarczającą liczbę dobrze wyposażonych uczelni wyższych oferujących atrakcyjne kształcenie na najwyższym poziomie, w szczególności zaś politechnik, dysponujących doskonałą kadrą oraz łączących badania i edukację (62). Powinny one być zdolne do konkurowania z najlepszymi uniwersytetami ze Stanów Zjednoczonych lub innych krajów spoza Europy. Ponadto muszą one również mieć wystarczającą siłę przyciągania najlepszych studentów spoza Europy. Również w tym kontekście ETI mógłby odegrać rolę pomocniczą.

5.3

Mobilność. Ponieważ jest już niemal standardem, że po zdobyciu dobrego wykształcenia wyższego młodzi naukowcy i inżynierowie wyjeżdżają do innych krajów Europy lub świata, by dalej się kształcić, pojawiają się dwa kolejne postulaty:

5.3.1

Należy nagradzać mobilność, nie można za nią karać. Niestety wciąż istnieją liczne, nawet niedawne (63) uregulowania w zakresie układów zbiorowych, prawa podatkowego, ubezpieczeniowego i zabezpieczenia społecznego, które mają wręcz odwrotne działanie. W odniesieniu do tego zagadnienia konieczne jest systematyczne kontrolowanie i dokonywanie korekt wszystkich powiązanych aspektów/barier. Nie wolno przy tym ignorować sytuacji rodzinnej naukowców i inżynierów, dlatego odpowiednie uregulowania powinny odnosić się także do członków ich rodzin.

5.3.2

Mobilność nie może prowadzić do jednokierunkowego drenażu mózgów. A zatem punktem odniesienia, jeśli chodzi o szanse na sukces, w tym o wyposażenie i środowisko pracy, jak również zarobki i perspektywy zrobienia kariery przez badaczy i inżynierów, powinny być warunki oferowane w pozaeuropejskich krajach bezpośrednio konkurujących z Europą.

5.4

Kariera. To społeczeństwo, reprezentowane przez polityków, jest odpowiedzialne za możliwie najlepsze wykorzystanie inwestycji, dokonywanych ogólnie przez społeczeństwo i indywidualnie przez poszczególnych naukowców, w zdobycie pożądanej kompleksowej i skomplikowanej wiedzy w zakresie podstaw, jak i zaawansowanych specjalizacji. Wyrazem tej odpowiedzialności powinna być troska o zapewnienie wykształconym badaczom odpowiedniej ścieżki kariery z atrakcyjnymi alternatywami, wykluczającej bezczynność zawodową. Bezrobocie wśród naukowców i inżynierów o wysokich kwalifikacjach czy praca nieodpowiadająca ich kwalifikacjom to marnowanie inwestycji gospodarczych i odstraszanie kolejnych pokoleń elity naukowej, skutkujące wybieraniem zawodów niezwiązanych z nauką czy techniką lub wręcz emigracją z Europy!

5.4.1

Doktoranci. Skoro pełnowartościowe studia naukowo-techniczne i następujący po nich doktorat są bardzo czasochłonne, a praca doktorska w dziedzinie nauki i techniki wymaga samodzielnych badań i pełnego zawodowego zaangażowania, to należy ją odpowiednio uznawać i wynagradzać, jak ma to czasem miejsce w przypadku inżynierów. Niedostateczne wynagrodzenie  (64) w okresie studiów doktoranckich, szczególnie najbardziej utalentowanych młodych naukowców, za bardzo odsuwa w czasie perspektywę niezależności finansowej, co jest szkodliwe pod wieloma względami. Inżynierowie i naukowcy, którzy ukończyli pełnowartościowe studia, nie są uczniami czy praktykantami.

5.4.2

Dla rozwoju dalszej kariery ważne jest stworzenie atrakcyjnych modeli stanowisk z możliwością stałego zatrudnienia („tenure track”) oraz dodatkowych opcji zawodowych. Ponadto w tym kontekście stwierdzenia z poprzedniego punktu mają jeszcze większe znaczenie.

5.4.3

Szansa dla każdego. Postęp i ciągłość innowacji opiera się na motywacji wszystkich podmiotów, na nowoczesnych modelach działalności gospodarczej i właściwych metodach zarządzania. Celem jest zaoferowanie każdemu — a więc także wszystkim pracownikom przedsiębiorstw i instytutów badawczych — możliwie najlepszych szans rozwoju ich talentów i własnej inicjatywy, zgodnie z ich zdolnościami, osiągnięciami i kreatywnością, jak również stworzenie otoczenia społecznego sprzyjającego ich potencjałowi twórczemu. Są to niezwykle ważne zagadnienia z zakresu polityki społecznej i socjologii, polityki rodzinnej, ekonomiki przedsiębiorstw i ogólnie kultury zarządzania. Uznano już także znaczenie rozsądnej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym dla kreatywności i produktywności (65).

5.5

Kontakty między środowiskiem akademickim a przemysłem. Najlepszymi przekaźnikami wiedzy i motorami wymiany doświadczeń są sami specjaliści w danej dziedzinie. Z tego względu od dawna trwają wysiłki mające na celu zwiększenie wymiany personalnej między uniwersytetami i jednostkami badawczymi z jednej, a przemysłem z drugiej strony. Mimo istniejących trudności i przeszkód konieczne jest ich wzmocnienie.

5.5.1

Niestety jak dotąd praktycznie nie udało się (66) przezwyciężyć różnych przeszkód, takich jak umowy zbiorowe, kultura powoływania na stanowisko, kryteria kariery itp. Wobec ogólnie znanych problemów, należy w tym zakresie ponownie podjąć próbę opracowania lub zmodyfikowania procedur, jak również wyeliminowania barier wynikających z umów zbiorowych. Jednakże nie jest to tylko kwestia umów zbiorowych i zróżnicowanego poziomu zarobków, ale również różnic między kulturą organizacyjną w przemyśle i środowisku akademickim. Nawet jeżeli niektóre spośród tych różnic mogą wynikać z charakteru obu środowisk, to jednak ważnym zadaniem jest znaczne zwiększenie przenikania i współpracy personalnej. Komitet zaleca podjęcie w tej dziedzinie prac na podstawie nowych koncepcji, tak aby mimo wszystko uzyskać pozytywne rezultaty w odniesieniu do tego ważnego zagadnienia.

5.5.2

Oprócz kwestii techniczno-finansowych oraz aspektów związanych z prawem podatkowym i odpowiedzialnością cywilną, należy zatem zwrócić szczególną uwagę na obustronną mobilność między środowiskiem akademickim a gospodarką. Z tego względu Komitet przypomina o swoim zaleceniu stworzenia systemu stypendiów i wsparcia, który sprzyjałby czasowej (np. trwającej od roku do trzech lat) obustronnej mobilności (z gwarancją powrotu na ścieżkę wcześniejszej kariery) między przemysłem a jednostkami naukowymi, który byłby analogiczny do urlopów naukowych („sabbatical”) funkcjonujących w środowisku akademickim. Prowadziłoby to nie tylko do lepszego poznania się i zrozumienia odmiennej specyfiki oraz do transferu wiedzy, ale również stwarzałoby szanse na zmianę w perspektywie długoterminowej. Wprawdzie Komitet zdaje sobie sprawę, że takie powroty obu stronom nastręczają pewnych problemów (67), ale zalety takiego stypendium powinny umożliwić ich przezwyciężenie; ponadto w ten sposób mogłyby się otworzyć nowe perspektywy kariery.

—

Badania podstawowe, jak każde długoterminowe projekty badawczo-rozwojowe, rozwijają się dzięki wczesnemu ogłaszaniu ich wyników, dzięki czemu inne grupy badawcze mogą je sprawdzić. Należy ponadto wykorzystać synergię wynikającą z natychmiastowej, wzajemnej komunikacji w ramach wspólnoty naukowej, zwłaszcza wtedy, gdy wiele laboratoriów współpracuje w ramach wspólnego programu badawczo-rozwojowego.

—

Również organy państwowe powinny naciskać na publikację wyników wspieranych przez siebie badań, aby zapewnić sprawiedliwe warunki wsparcia i konkurencji.

—

Jednak przedsiębiorstwa, z uwagi na ich pozycję względem konkurencji, z reguły powinny być zainteresowane ochroną wyników prowadzonych badań rozwojowych produktu przynajmniej do czasu, aż nowy opracowywany produkt będzie gotów do wprowadzenia na rynek.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/28

1.1

W kontekście Europy obywateli ważne jest, by prawo wspólnotowe było zrozumiałe i przejrzyste. Dlatego też Parlament Europejski, Rada i Komisja zwróciły uwagę na konieczność kodyfikacji często zmienianych aktów legislacyjnych oraz uzgodniły w drodze umowy międzyinstytucjonalnej możliwość zastosowania procedury przyśpieszonej. Do tekstu kodyfikowanych aktów prawnych nie można wprowadzać żadnych zmian merytorycznych.

1.2

Analizowany wniosek Komisji w pełni odpowiada celowi kodyfikacji i jest zgodny z jej zasadami. EKES zgadza się zatem z wnioskiem Komisji.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/29

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja Europejska przedstawiła dokument dotyczący reformy europejskiej organizacji rynku wina. Komitet ze szczególnym zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą zachowania organizacji rynku wina, w ramach której można będzie realizować opcję „gruntownej reformy”.

1.2

Ponieważ europejskie wina, zarówno na rynku wewnętrznym, jak i na ważnych rynkach eksportowych, utraciły swoje udziały w rynku na rzecz win z krajów trzecich, w szczególności tak zwanych „win z Nowego Świata”, konieczna jest zmiana ram prawnych w celu poprawy konkurencyjności europejskich win i odzyskania udziału w rynku. W tym celu Komisja powinna w odniesieniu do reformy i regulacji dotyczących handlu z krajami trzecimi w większym stopniu uwzględnić pozycję europejskiego sektora wina jako lidera na światowym rynku.

1.3

Komitet przywołuje tu swoją opinię z 27-28 stycznia 1999 r. (1), w której już wtedy uznał ówczesne propozycje Komisji Europejskiej dotyczące reform za niewystarczające. Liczne uwagi zawarte w tej opinii są teraz bardziej aktualne niż kiedykolwiek, zwłaszcza w odniesieniu do konkurencyjności, środków interwencyjnych, uwzględnienia różnic regionalnych oraz informowania. EKES podkreśla, że wino i uprawa winorośli to ważne i integralne elementy europejskiej kultury i stylu życia. Wytwarzanie wina kształtuje otoczenie społeczne i gospodarcze wielu europejskich regionów winiarskich.

1.4

Z tego względu Komitet przywiązuje dużą wagę do tego, by w reformie uwzględniono nie tylko skutki ekonomiczne, ale i konsekwencje dla zatrudnienia, struktury społecznej, ochrony środowiska (zwłaszcza poprzez programy karczowania winorośli) oraz ochrony konsumenta i zdrowia.

1.5

EKES zwraca uwagę, że w Unii Europejskiej uprawa winorośli i produkcja wina zapewnia funkcjonowanie 1,5 miliona przede wszystkim małych rodzinnych firm oraz daje, przynajmniej sezonowo, pracę ponad 2,5 milionom pracowników. Dlatego EKES dąży do tego, by w ramach reformy w pierwszej kolejności podejmowano te środki, które pozytywnie wpłyną na dochody winnic i zatrudnienie w europejskim sektorze wina.

1.6

EKES zgadza się z propozycją Komisji Europejskiej w kwestii udostępnienia państwom członkowskim będącym producentami wina koperty budżetowej, jako ważnego wkładu w zwiększenie pomocniczości i uwzględnienie różnic regionalnych. EKES w swoich propozycjach na temat rozdzielenia instrumentów finansowania pomiędzy ramy wspólnotowe i środki w ramach „krajowych kopert budżetowych” trzyma się tych zasad i sprzeciwia się powrotowi do polityki narodowej w zakresie rynku wina.

1.7

EKES oczekuje od Komisji Europejskiej przedstawienia konkretnych propozycji środków w zakresie informowania konsumentów i wspierania sprzedaży na rynku wewnętrznym oraz na rynkach eksportowych.

2.1

Jako cele reformy Komisja wymienia: zwiększenie konkurencyjności, promowanie wizerunku europejskich win, odzyskanie utraconego udziału w rynku i pozyskiwanie nowych rynków, możliwie proste zasady, uwzględnienie społecznej i politycznej roli regionów winiarskich.

2.1.1

Jako kolejny cel Komisja wspomina uzyskanie równowagi rynkowej i wiąże z tym konkretne środki, jak na przykład potrzebę zakrojonego na szeroką skalę karczowania winorośli.

2.2

Komisja w swoim dokumencie analizuje aktualną sytuację na rynku, opisuje problemy związane z obecną wspólną organizacją rynku i traktuje to jako podstawę dla proponowanych środków.

2.3

Komisja rozważyła cztery możliwe opcje reformy wspólnej organizacji rynku wina:

2.3.1

Na podstawie swojej oceny Komisja dochodzi do wniosku, że spośród czterech wspomnianych opcji największe korzyści oferuje opcja gruntownej reformy i że konieczne jest zachowanie specyficznej organizacji rynku wina.

2.4

Komisja proponuje dwa warianty reformy: jednoetapowy i dwuetapowy. Wariant A przewiduje niezwłoczne (lub w terminie do 1 sierpnia 2010 r.) zniesienie regulacji upraw, bez wprowadzania rozwiązań przejściowych. W wariancie B, przed zniesieniem regulacji upraw, przewiduje się szeroko zakrojoną akcję karczowania winorośli, aby umożliwić dostosowanie strukturalne.

2.5

Komisja Europejska proponuje natychmiastowe zniesienie następujących środków:

2.6

Komisja proponuje, by każdemu państwu członkowskiemu będącemu producentem wina udostępnić kopertę budżetową, której zawartość byłaby wyliczana na podstawie obiektywnych kryteriów. Z zasobów swych kopert państwa członkowskie mogłyby finansować działania wybrane z określonej listy środków, które najlepiej pasowałyby do ich potrzeb.

2.7

Komisja Europejska proponuje, by wiele z tych działań w zakresie przestawienia produkcji i restrukturyzacji zrealizowano w ramach rozwoju obszarów wiejskich i dokonano transferu środków finansowych ze specjalnego budżetu przeznaczonego na sektor wina do drugiego filara.

2.8

Komisja proponuje dokonanie systematycznej weryfikacji aktualnie obowiązujących regulacji dotyczących jakości, by zwiększyć zgodność wspólnotowej polityki jakości z międzynarodowymi przepisami, a w szczególności z Porozumieniem o handlowych aspektach praw własności intelektualnej WTO (TRIPS).

2.9

Komisja proponuje liberalizację metod produkcji wina, ze szczególnym uwzględnieniem norm Międzynarodowego Biura ds. Winorośli i Wina (OIV).

2.10

Komisja proponuje zakaz wzbogacania sacharozą, w połączeniu ze zniesieniem pomocy dla stosowania koncentratu moszczu gronowego, jak również ze znacznym ograniczeniem maksymalnego poziomu wzbogacania wina z północnych obszarów uprawy winorośli.

2.11

Komisja proponuje uproszczenie przepisów dotyczących etykietowania poprzez wprowadzenie jednych ram prawnych mających zastosowanie do wszystkich kategorii wina i ich szczegółowej charakterystyki.

2.12

Komisja planuje odpowiedzialną politykę w zakresie promowania i informowania. Wszelkie możliwości przewidziane w istniejącym prawodawstwie powinny zostać wykorzystane.

2.13

Komisja chce zagwarantować, że reforma sektora wina przyczyni się także do ograniczenia wpływu uprawy winorośli i produkcji wina na środowisko.

2.14

Dla Komisji ważne jest, by nowa wspólna organizacja rynku była zgodna z porozumieniami z WTO. Wiąże się z tym zniesienie obowiązujących środków interwencyjnych oraz dopuszczenie do produkcji w UE wina z importowanego moszczu gronowego oraz kupażowanie win europejskich z winami pochodzącymi z państw trzecich.

3.1

Komitet w znacznej mierze popiera cele wskazane przez Komisję Europejską, uważa jednak, że konieczne są pewne dostosowania.

3.1.1

Komitet przypomina, że w swojej wcześniejszej opinii wymienił między innymi następujące cele:

3.1.2

EKES uważa za konieczne przeprowadzenie szerokiej analizy tego, czy wobec globalizacji rynku wina i zniknięcia skutecznej ochrony przed napływem produkcji z zewnątrz w ogóle realistyczny jest jeszcze cel równowagi rynkowej.

3.1.3

Szczególną uwagę należy zatem poświęcić zwiększaniu konkurencyjności producentów unijnych. Chodzi przy tym o wzmocnienie kondycji gospodarki europejskiej, wsparcie wysiłków na rzecz poprawy jakości i uwzględnianie w większym stopniu rozwoju sytuacji rynkowej oraz oczekiwań nabywców.

3.1.4

Zdaniem Komitetu ważne jest skonkretyzowanie celów gospodarczych oraz uzupełnienie ich o cele społeczne i cele polityki zatrudnienia. Chodzi tu przede wszystkim o dążenie do zwiększenia dochodowości winnic. Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwości rozwoju dla młodych właścicieli winnic. Należy uwzględnić możliwości zatrudnienia pracowników stałych i sezonowych oraz poprawić warunki wynagrodzenia.

3.1.5

Komitet krytycznie ocenia pomysł przeniesienia kompetencji np. w zakresie dopuszczania nowych metod produkcji wina, z Rady na Komisję, ponieważ w trakcje negocjacji porozumień dwustronnych Komisja niewystarczająco broniła interesów europejskich producentów wina.

3.1.6

EKES jest zdania, że obecne środki finansowe powinny zostać zwiększone, aby uwzględnić przystąpienie do UE dwóch nowych państw będących producentami wina.

3.2

Komitet uważa, że konieczne jest szczegółowe sprawdzenie analizy Komisji i opartych na niej środków, ponieważ kwestionują ją podmioty działające na tym rynku i niezależne organizacje.

3.2.1

Zdaniem Komitetu potrzebne jest lepsze i bardziej kompleksowe monitorowanie rynku, co zapewniłoby bardziej wiarygodne dane o produkcji, handlu oraz konsumpcji i służyło za podstawę do zorganizowania rynku wina. Wykorzystywane dotąd ogólne dane są oczywiście ważne, ale niewystarczające. Poza tym potrzebne są aktualne informacje o zmianach struktury produkcji, kanałów sprzedaży oraz o postawach konsumentów.

3.2.2

Należy sprawdzić stwierdzenie Komisji, jakoby dochodziło do nadwyżek strukturalnych o tendencji wzrostowej. Komitet zauważa, że nawet w wypadku częstszej produkcji win jakościowych trzeba docenić większe zasoby magazynowe.

3.3

Komitet zastrzega sobie przeprowadzenie szczegółowej oceny tych czterech opcji, na razie po krótkiej analizie zgadza się z wyborem Komisji. Jednak konieczna jest zmiana opcji „gruntownej reformy”.

3.3.1

Komitet z wielkim zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji dotyczącą zachowania organizacji rynku wina. Wszystkie aspekty organizacji rynku — od produkcji począwszy, a na konsumpcji skończywszy — zwłaszcza działania w zakresie ochrony konsumenta, opieki zdrowotnej oraz informowania konsumentów, trzeba uwzględnić w ramach wspólnej organizacji rynku wina.

3.4

EKES jest zdania, że nowa organizacja rynku wina powinna zacząć funkcjonować w 2008 r. Trzeba będzie jednak dać przedsiębiorstwom czas na stopniowe dostosowanie się do nowych warunków.

3.4.1

EKES całkowicie nie zgadza się z propozycją przeznaczenia ponad jednej trzeciej pozostających do dyspozycji środków na program karczowania winorośli, bo uniemożliwia to wykorzystanie tych środków do wprowadzenia działań rynkowych czy działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności. W ten sposób karczowanie, jako instrument organizacji rynku (patrz poniżej), zyskuje na znaczeniu, a dla regionów winiarskich powinno ono stanowić dobrowolne działanie w ramach ogólnych ram wspólnotowych.

3.4.2

Komitet sprzeciwia się całkowitej liberalizacji zasad zakładania nowych upraw, ponieważ zagraża to gospodarczym, społecznym, ekologicznym i krajobrazowym celom reformy rynku wina. Nie sposób poprzeć pomysłu przenoszenia upraw winorośli z obszarów, gdzie uprawy te stanowią element kulturowy, na tereny, gdzie można uprawiać taniej. Jeśli nie da się dalej utrzymać europejskich zasad dotyczących uprawy połączonych z zakazem zakładania nowych upraw, wówczas trzeba stworzyć ramy upoważniające regiony winiarskie do dalszego stosowania ich zasad dotyczących upraw, zgodnie z celami europejskiej organizacji rynku wina.

3.4.3

Komitet z rozczarowaniem stwierdza, że celowi Komisji, przewidującemu „odzyskanie udziału w rynku” w projekcie gruntownej reformy, nie towarzyszą żadne działania. Brakuje instrumentów i środków, które mogłyby urzeczywistnić te zasługujące na wsparcie cele.

3.5

EKES przypomina tu swój wcześniejszy postulat zniesienia działań interwencyjnych jako sztucznej możliwości zbytu dla nadwyżek produkcji i uznaje za właściwe propozycje odpowiadające temu celowi.

3.5.1

Komitet zaleca, by karczowanie oferować jako dobrowolne działanie w ramach programu strukturalnego z elementami socjalnymi w regionach winiarskich, z myślą o tych przedsiębiorstwach, które chcą zaprzestać produkcji lub ją ograniczyć.

3.5.2

Komitet jest zdania, że natychmiastowe odejście od działań inwestycyjnych nie zasługuje na poparcie. Dlatego zaleca, by w ramach krajowych środków finansowych w okresie dostosowawczym w latach 2008-2010 można było oferować:

3.5.3

Zdaniem Komitetu, konieczne jest zachowanie obowiązku destylacji produktów ubocznych w celu zagwarantowania jakości produkcji wina i uniknięcia ewentualnych nadużyć.

3.5.4

Komitet uważa, że w ramach krajowych kopert budżetowych należy zaplanować środki zapobiegania kryzysom, oparte na współodpowiedzialności producentów.

3.5.5

Komitet uważa, że należy wprowadzić inne przyszłościowe instrumenty, aby osiągnąć wytyczone cele. Instrumenty te to m. in.:

3.5.6

EKES podkreśla, że instrumenty organizacji rynku powinny służyć przede wszystkim tym, którzy chcą rozwijać uprawę i produkcję wina w Europie, a nie tym, którzy z jakichkolwiek względów z tego rezygnują.

3.6

Komitet z zadowoleniem przyjmuje tę propozycję, ponieważ odpowiada to jego apelom o większe uwzględnienie różnic regionalnych i bardziej konsekwentne stosowanie zasady pomocniczości w sektorze wina. Jednakże zachować należy spójne i wystarczające ramy wspólnotowe, tak aby uniknąć powrotu do polityki narodowej i zachować europejski charakter tego sektora.

3.6.1

Już w swojej wcześniejszej opinii (CES 68/99) Komitet opowiadał się za tym, aby to państwa członkowskie z programu przestawiania produkcji same wybierały środki na rzecz ich regionów winiarskich. Znaczną rolę powinny przy tym odgrywać organizacje producentów, stowarzyszenia branżowe i podmioty kierujące się odpowiednimi celami.

3.6.2

Komitet przypomina, że domagał się utworzenia specjalnego programu wspierania terenów o utrudnionych warunkach dla uprawy winorośli, np. dla obszarów pagórkowatych i o dużym nachyleniu stoków. Obszary wystawione na działanie ekstremalnych warunków klimatycznych również powinny zostać objęte takim programem

3.6.3

Komitet opowiada się za obszernym katalogiem środków, który jego zdaniem powinien wychodzić poza przykłady Komisji. Wskazuje także na swoją opinię (CES 68/99), w której nawoływał już do znacznego poszerzenia programu wspierania technik winiarskich oraz wprowadzania produktu na rynek.

3.6.4

EKES uważa ponadto, że za pomocą krajowych kopert budżetowych należy finansować spójne i zintegrowane ze sobą działania w celu osiągnięcia ich maksymalnej skuteczności. Zatem działania te powinny zostać scalone w plany obejmujące cały łańcuch produkcji: od winnicy, poprzez przetwarzanie, po wprowadzenie produktu na rynek. Należy ponadto finansować działania umożliwiające producentom współodpowiedzialne zarządzanie potencjałem i wykorzystanie alternatywnych rynków zbytu. EKES uważa, że planami tymi powinny zarządzać przede wszystkim organizacje zrzeszające producentów wina.

3.6.5

Podział budżetu na krajowe koperty budżetowe powinien — jak się to już praktykuje w przypadku restrukturyzacji — być dokonywany według klucza powierzchni objętej uprawą winorośli. W okresie dostosowawczym należy przeznaczyć wystarczające środki finansowe na wygasające mechanizmy rynkowe, aby przedsiębiorstwa, które dotąd z tych środków korzystały, mogły się stopniowo przystosować do nowych warunków.

3.6.6

Instrumenty krajowych środków finansowych należy definiować w ramach unijnej organizacji rynku wina. Do państw członkowskich, w obrębie ich budżetu (według klucza powierzchni objętej uprawą winorośli), należy dobór działań zwiększających konkurencyjność ich sektora wina. Programy te należy przedstawić w Brukseli. Na państwach członkowskich spoczywa odpowiedzialność za ich właściwą realizację.

3.6.7

Komitet proponuje następujący podział pomiędzy działania wspólnotowe a działania w ramach krajowych środków finansowych.

3.6.7.1

Działania wspólnotowe:

3.6.7.2

Działania w ramach krajowych środków finansowych:

3.7

Komitet w wielu opiniach podkreślał znaczenie drugiego filara dla przyszłego rozwoju obszarów wiejskich, do których zalicza się także obszary upraw winorośli.

3.7.1

Mając na uwadze ten zasadniczy kierunek, jeśli chodzi o rozwiązanie specyficznych problemów sektora wina, Komitet opowiada się za tym, by działania dyskutowane w ramach reformy rynku wina były w całości finansowane z budżetu na rzecz sektora wina. Dlatego nie można dopuścić do ograniczenia tego budżetu ani przez cięcia, ani przez transfer środków.

3.8

Ponieważ w tej dziedzinie propozycje Komisji są daleko idące i mają ostatecznie prowadzić do zniesienia obecnie obowiązującej systematyki w zakresie jakości, Komitet oczekuje, że Komisja przedstawi symulacje oddziaływania tych propozycji na cele reformy rynku wina zarówno pod kątem większej konkurencyjności i wspierania jakości, jak również z punktu widzenia ochrony konsumenta.

3.8.1

EKES apeluje, by najpierw wcielono w życie obowiązujące postanowienia porozumienia TRIPS, a zwłaszcza wprowadzono rejestr ochrony oznaczeń geograficznych, zanim wywoła się dyskusję nad zmianą funkcjonującego europejskiego systemu jakości.

3.9

Komitet dostrzega w tych propozycjach niespójności, które należy usunąć.

3.9.1

Komitet za absolutnie konieczną uważa definicję produktu „wino”, która byłaby akceptowana na rynku międzynarodowym. Wymaga to także ustalenia uznanych metod produkcji.

3.9.2

Dopuszczenie wszelkich metod, które są akceptowane gdzieś na świecie, jest sprzeczne z celem bardziej zdecydowanego kierowania się normami OIV.

3.9.3

Komitet opowiada się za tym, by zgodność metod produkcji wina z normami OIV bardziej konsekwentnie włączyć w strategiczne ukierunkowanie bilateralnych i międzynarodowych umów handlowych.

3.9.4

EKES sprzeciwia się planowanemu dopuszczeniu do produkcji w UE wina z importowanego moszczu gronowego czy koncentratu moszczu lub do kupażowania wyrobów z krajów trzecich z produktami europejskimi.

3.10

W swojej opinii z 1999 r. Komitet wzywał do uwzględniania występującej w Unii Europejskiej różnorodności warunków w zakresie lokalizacji, klimatu i pogody. EKES zwraca uwagę, że zagadnienie to jest bardzo delikatne i nie można dopuścić, by sprowokowało konflikt w europejskim sektorze wina czy nawet zablokowało propozycje reform.

3.10.1

EKES ocenia zatem propozycje Komisji, uwzględniając swoją wcześniejszą opinię, przedstawione analizy Komisji, proponowaną liberalizację metod produkcji wina i uznanie praktyk enologicznych w umowach dwustronnych oraz pod kątem celów reformy, a w szczególności zwiększenia konkurencyjności i zmniejszenia kosztów produkcji. Po rozważeniu wszystkich za i przeciw dotyczących propozycji Komisji, Komitet generalnie opowiada się za kontynuacją obowiązujących przepisów regulujących stosowanie sacharozy i za wsparciem wykorzystywania koncentratów moszczu.

3.11

Komitet ocenia propozycje jako bardzo złożone i oczekuje od Komisji Europejskiej dokładnej symulacji oddziaływań wynikających z zaproponowanych zmian.

3.11.1

EKES zwraca przy tym uwagę na fakt, że prawo dotyczące oznaczeń zostało zmienione dopiero niedawno po trwających wiele lat dyskusjach. Wzywa zatem Komisję, aby wskazała te nowe aspekty, których nie wzięto pod uwagę w zakończonej właśnie debacie.

3.11.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje uproszczenia zasad etykietowania, gdyż służy to lepszemu informowaniu konsumenta. Tego typu zmiany nie mogą jednak powodować wzrostu ryzyka zakłóceń konkurencji lub wprowadzania w błąd konsumenta, co skutkowałoby falą pozwów skierowanych do sądu. Pod tym kątem należy sprawdzić propozycję Komisji Europejskiej w sprawie nieobowiązkowego podawania informacji o szczepie winorośli i roczniku także w odniesieniu do zwykłych win stołowych, które wszak nie muszą spełniać takich wymogów jak wina regionalne czy wina jakościowe z określonych regionów.

3.11.3

Komitet przypomina, że kolejne rozszerzenia Unii Europejskiej to także więcej języków, co może spowodować utrudnienia w handlu, choćby takie jak obecnie związane z podawaniem informacji o zawartości sulfidów, czyli dwutlenku siarki. Dlatego w etykietowaniu należy umożliwić podawanie obowiązkowych informacji, np. o dodatkach, za pomocą ogólnie zrozumiałych symboli.

3.12

Już w swojej wcześniejszej opinii CES 68/99 Komitet wnioskował, aby jednym z najważniejszych filarów organizacji rynku wina uczynić informowanie o zdrowotnych zaletach umiarkowanej konsumpcji wina oraz o niebezpieczeństwach związanych z jego nadużywaniem.

3.12.1

Ponieważ propozycje Komisji są bardzo niejasne, EKES domaga się, by przedstawiono konkretne środki w zakresie informowania konsumentów i wspierania sprzedaży na rynku wewnętrznym oraz na rynkach eksportowych. Środki zaproponowane przez Komisję powinny wychodzić poza obowiązujące, niewystarczające ramy i pozwolić odzyskać oraz rozszerzyć udziały w rynku.

3.12.2

Należy przy tym szczególną uwagę poświęcić obszernemu informowaniu o zaletach umiarkowanego picia wina, będącego częścią zdrowego odżywiania się i nowoczesnego stylu życia.

3.12.3

Należy zatrzymać postępujące od kilka lat pogarszanie się bilansu handlu zagranicznego i na nowo zdecydowanie poprawić ten wskaźnik za pomocą programów wspierających eksport.

3.13

Komitet w opinii CES 68/99 domagał się większego uwzględnienia tej kwestii.

3.13.1

Tereny winiarskie to z reguły jedyne w swoim rodzaju krajobrazy kulturowe, które właściciele winnic muszą pielęgnować, gospodarując w sposób przyjazny dla środowiska. Uprawa winorośli jest częścią składową kultury życia tych całych regionów, których aktywność gospodarcza, społeczna i kulturalna opiera się na wytwarzaniu wina.

3.13.2

Reforma musi zatem w kompleksowy sposób uwzględniać kwestie związane ze środowiskiem naturalnym, strukturą społeczną, infrastrukturą, gospodarką oraz jakością życia.

3.14

W opinii CES 68/99 Komitet odrzucił już rozwiązania polegające na mieszaniu wyrobów importowanych z krajów trzecich z wyrobami unijnymi lub na produkcji wina w UE z wyrobów pochodzących z krajów trzecich, ponieważ stawia to w niekorzystnej sytuacji europejskich producentów i stwarza ryzyko nadużyć szkodliwych dla konsumentów. Komitet ubolewał wówczas nad brakiem propozycji Komisji, które przyczyniałyby się do zwiększenia konkurencyjności europejskiego wina w międzynarodowej wymianie handlowej, a w szczególności na rynkach eksportowych. W obliczu nadchodzącej reformy rynku wina Komitet ponownie wyraża swoja krytykę.

3.14.1

W świetle swoich wcześniejszych analiz Komitet oczekuje, że w reformie organizacji rynku wina, a zwłaszcza w regulacjach dotyczących handlu z krajami trzecimi, Komisja w większym stopniu uwzględni pozycję europejskiego sektora wina jako lidera na światowym rynku.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/35

1.1

Zdaniem Komitetu, proponowana zmiana dwóch artykułów rozporządzenia EFRROW jest logiczną konsekwencją decyzji Rady Europejskiej w sprawie perspektywy finansowej na lata 2007 — 2013. Przy przydzielaniu środków finansowych z Funduszu Spójności właściwe jest zróżnicowane traktowanie potencjału gospodarczego państwa członkowskiego. Można zaakceptować wyłączenie Portugalii z obowiązku współfinansowania ze względu na przedstawiony opis sytuacji w tym kraju.

1.2

EKES korzysta jednocześnie z okazji, jaką stwarza przedłożenie wniosku Komisji, aby wnikliwie zbadać decyzję Rady Europejskiej w sprawie zmniejszenia środków pochodzących z EFRROW oraz przyjęte dla niektórych krajów specjalne uregulowania odnośnie wysokości i zagospodarowania środków na rzecz rozwoju obszarów wiejskich.

2.1.1

19 grudnia 2005 r. szefowie państw i rządów UE po wielomiesięcznych pertraktacjach porozumieli się co do ram finansowych UE na lata 2007 — 2013. Kompromis pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją Europejską, wprowadzony w życie poprzez porozumienie międzyinstytucjonalne z 14 czerwca 2006 r., zawierał obok postanowień finansowych dla poszczególnych działów również szereg innych uregulowań.

2.2.1

Niektóre z postanowień dotyczą wspierania obszarów wiejskich, co przewidziane jest w rozporządzeniu (WE) nr 1698/2005 z 20 września 2005 r. w sprawie wspierania rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW).

2.2.2

Przyjęte w grudniu 2005 r. postanowienia mają zostać włączone na wniosek Komisji do rozporządzenia (WE) nr 1698/2005 (rozporządzenie EFRROW). Przedmiotem wniosku Komisji jest zatem zmiana rozporządzenia EFRROW, tak aby te fragmenty tekstu, które stoją w sprzeczności z brzmieniem porozumienia finansowego z grudnia 2005 r. zostały do tego porozumienia dostosowane.

3.1.1

Komisja Europejska pragnie zapewnić zgodność między decyzją Rady z 19 grudnia 2005 r. dotyczącą perspektywy finansowej na lata 2007 — 2013, a rozporządzeniem EFRROW. W tym celu zmienione mają zostać dwa artykuły rozporządzenia. Przewidywane zmiany dotyczą art. 69 ust. 6 oraz art. 70.

3.2.1

Obecne rozporządzenie w sprawie EFRROW ogranicza całość rocznych dopłat z funduszy na rzecz wspierania spójności (włączając w to środki pochodzące z EFRROW) dla państw członkowskich do maksymalnie 4 % PKB tychże państw (art. 69 ust. 6 rozporządzenia EFRROW). Decyzja Rady dotycząca perspektywy finansowej na lata 2007 — 2013 (w punkcie 40) ogranicza roczne dopłaty z funduszy wspierających politykę spójności, w zależności od przeciętnej wielkości DNB (dochód narodowy brutto) na jednego mieszkańca, od 3,7893 do 3,2398 % PKB.

3.3.1

W uzgodnionej przez Radę perspektywie finansowej na lata 2007 — 2013 znalazły się dalsze uregulowania techniczne. Tak więc górna granica przydziałów zostanie zmniejszona o 0,09 punktu procentowego PKB w przypadku wzrostu przeciętnego DNB na jednego mieszkańca o 5 punktów procentowych w stosunku do średniej UE w latach 2001 — 2003.

3.3.2

Ustalono również, że w 2010 r. zostanie przeprowadzona ocena. Jeśli w jej wyniku okaże się, że skumulowany PKB któregokolwiek państwa członkowskiego za lata 2007 — 2009 odbiega o więcej niż 5 % od skumulowanego szacowanego PKB, również na skutek zmian kursów walutowych, kwoty przydzielone na ten okres danemu państwu członkowskiemu zostaną odpowiednio skorygowane. Jednak łączna wysokość korekty — dodatniej lub ujemnej — nie może przekroczyć 3 mld EUR.

3.3.3

Dalej przedstawiono postanowienia co do właściwego uwzględnienia wartości polskiego złotego.

3.4.1

Art. 70 rozporządzenia EFRROW stanowi, że środki pochodzące z funduszu przydzielane są jedynie jako częściowe dotacje, zaś współfinansowanie ze strony państwa (w różnym stopniu) jest obowiązkowe. Jednak zgodnie z porozumieniem finansowym z grudnia 2005 r. Portugalii przyznano 320 mln EUR w ramach rozwoju obszarów wiejskich jako kwotę nie podlegającą wymogowi współfinansowania krajowego (punkt 63). Komisja postanawia w swoim wniosku włączyć te uzgodnienia do obecnego art. 70 rozporządzenia EFRROW. W art. 70 ust. 4 zawarto odrębną regulację dla regionów peryferyjnych oraz dla małych wysp na Morzu Egejskim — w ich przypadku udział EFRROW może zostać podwyższony do 85 %. W tym samym ustępie należy umieścić regulację zwalniającą Portugalię z współfinansowania środków EFRROW wynoszących 320 mln EUR.

4.1.1

EKES podkreśla, że niezaprzeczalnie konieczna jest spójność podstaw prawnych. Wniosek Komisji dotyczący zmiany rozporządzenia Rady (WE) nr 1698/2005 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) stanowi logiczne następstwo decyzji Rady dotyczącej perspektywy finansowej na lata 2007 — 2013. Brzmienie wniosku jest zgodne z postanowieniami Rady z grudnia 2005 r. oraz wpisuje się w sposób logiczny w strukturę rozporządzenia EFRROW.

4.2.1

Wniosek dotyczący rozporządzenia daje Parlamentowi Europejskiemu, Komisji Europejskiej oraz Komitetowi Regionów i EKES-owi możliwość wypowiedzenia się również co do treści postanowień Rady w sprawie perspektywy finansowej, o ile nie zostały one jeszcze włączone do porozumienia międzyinstytucjonalnego.

4.3.1

EKES ustawicznie opowiada się za celami polityki spójności, które wzmacniają spójność społeczno-gospodarczą w UE oraz zmniejszają różnice rozwojowe pomiędzy regionami. Cel konwergencji jako istotna część polityki spójności zakłada, że poprzez wspieranie warunków i czynników sprzyjających wzrostowi gospodarczemu w najsłabiej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach możliwe staje się ich zbliżenie do średniej UE.

4.3.2

EKES zwraca uwagę, że polityka spójności realizowana jest za pomocą funduszy (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejski Fundusz Społeczny (EFS) oraz Fundusz Spójności), do których dostęp uzależniony jest od potencjału gospodarczego i sytuacji w regionach. Regiony, których PKB nie przekracza 75 % średniej UE, kwalifikują się do otrzymania wsparcia w ramach celu konwergencji, podczas gdy pozostałe mają dostęp do wsparcia finansowego w ramach celów „konkurencyjność w regionach” oraz „zatrudnienie”. Wśród 25 państw członkowskich 86 regionów w 18 państwach objęto celem konwergencji. Oprócz 9 spośród 10 nowych państw członkowskich (bez Cypru) do regionów tych zaliczone zostaną również obszary w Niemczech, Hiszpanii, Francji, Wielkiej Brytanii, Portugalii, Belgii, Austrii, Grecji i we Włoszech.

4.3.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje postanowienia dotyczące zróżnicowanego traktowania siły gospodarczej państw członkowskich przy obliczaniu pułapu dotacji ze środków celu spójności. System różnicowania, zamiast ryczałtowego ograniczenia do 4 %, jest zgodny z ideą konwergencji i pozwala przeznaczyć relatywnie więcej środków na rzecz najsłabiej rozwiniętych państw. W tym sensie rozsądne jest ustalenie pułapu w zależności od potencjału gospodarczego danego kraju.

4.4.1

„Drugi filar” wspólnej polityki rolnej — wspieranie rozwoju obszarów wiejskich — stanowi, zdaniem Komitetu, szczególnie ważną politykę, której znaczenie wzrastało w ostatnich latach, i na którą nadal powinno się kłaść nacisk. Znajduje to odzwierciedlenie w wypowiedziach Komisji i państw członkowskich, lecz te deklaracje polityczne w żaden sposób nie przekładają się na odpowiednie wsparcie finansowe „drugiego filaru” w okresie 2007 — 2013. EKES bardzo krytycznie ocenia tę sytuację i zajmie się tą problematyką w odpowiednim czasie.

4.4.2

W negocjacjach w sprawie perspektywy finansowej na lata 2007 — 2013 wielu państwom udało się uzyskać specjalne uregulowania odnośnie wysokości i zagospodarowania środków na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. Spośród całości środków przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich, wynoszących 69,75 mld EUR, 4,07 mld EUR przydzielono wyłącznie ośmiu krajom. Austria otrzymała 1,35 mld EUR, Szwecja 820 mln EUR, Irlandia i Włochy po 500 mln EUR, Finlandia 460 mln EUR, Portugalia 320 mln EUR, Francja 100 mln EUR i Luksemburg 20 mln EUR. EKES zauważa, że to nieplanowane przydzielenie środków stanowi swojego rodzaju deklarację polityczną, która świadczy również o znaczeniu rozwoju obszarów wiejskich w tych państwach oraz zaangażowaniu w tej dziedzinie. Obok zasadniczego problemu przyznania w wyniku negocjacji nadzwyczajnych środków finansowych na tak szeroką skalę, EKES widzi także niebezpieczeństwo rozbicia polityki rozwoju obszarów wiejskich, spowodowanego różnicami w dostępnych środkach i różnym zaangażowaniu poszczególnych państw członkowskich.

4.4.3

Wiedząc o ciężkiej sytuacji Portugalii, wspomnianej już w sprawozdaniu Komisji w sprawie sytuacji rolnictwa portugalskiego (COM (2003) 359 wersja ostateczna z 19 czerwca 2003 r.), EKES akceptuje uzgodnienia Rady o wyłączeniu 320 mln EUR przyznanych temu krajowi z obowiązku współfinansowania. Zasada współfinansowania środków wspierania rozwoju obszarów wiejskich jest słuszna, lecz nie stanowi dogmatu. EKES także w przyszłości będzie krytycznie oceniał wszystkie przypadki dotyczące wysokości i rozlokowania obowiązku współfinansowania oraz przewidzianych wyjątków od tej zasady.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/37

1.1

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji zmieniający art. 25 rozporządzenia w sprawie oświadczeń, w którym przedstawiono, jaką procedurę komitetową należy zastosować w celu przyjęcia działań koniecznych do wdrożenia rozporządzenia.

1.2

Komitet zgadza się z włączeniem ust. 3 i 4 do art. 25, gdyż przewidują one zastosowanie nowej procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli przy podejmowaniu środków o zasięgu ogólnym, mających na celu zmianę innych niż istotne elementów rozporządzenia w sprawie oświadczeń. Zmiana ta jest konieczna w celu uzupełnienia przewidzianej procedury.

1.3

Komitet popiera zastosowanie nowej procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli do odpowiednich artykułów rozporządzenia w sprawie oświadczeń, ponieważ nowa procedura jest przejrzystsza i skuteczniejsza niż poprzednia.

1.4

Komitet jest zdania, iż należy bezzwłocznie wdrożyć rozporządzenie w sprawie oświadczeń, które obejmuje oświadczenia żywieniowe i zdrowotne stosowane w etykietowaniu, prezentacji i reklamowaniu żywności. W tym kontekście Komitet podkreśla znaczenie zadbania o to, by zastosowanie nowej procedury regulacyjnej do pewnych artykułów rozporządzenia w sprawie oświadczeń nie skutkowało zbyt długimi procedurami, które mogą stanąć na drodze skutecznego i terminowego wdrożenia rozporządzenia.

1.5

Komitet uważa, że w przyszłości Komisja powinna się zająć kwestią uproszczenia ram prawnych pod względem bezpieczeństwa żywności i ochrony konsumenta. Komitet z zadowoleniem przyjmuje zamiar dokonania przez Komisję przeglądu i aktualizacji istniejącego prawodawstwa wspólnotowego w zakresie etykietowania żywności (1) oraz podkreśla znaczenie upraszczania i objaśniania istniejących przepisów dotyczących etykietowania w kontekście lepszego stanowienia prawa.

1.6

Komitet z zadowoleniem przyjmuje wprowadzenie europejskich ram prawnych, które zarówno służą interesom ochrony konsumenta, jak i propagują harmonizację i skuteczne funkcjonowanie rynku wewnętrznego.

2.1

Rada zwróciła się do EKES-u z prośbą o sporządzenie opinii w sprawie wniosku dotyczącego zmiany rozporządzenia (WE) nr …/… Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie oświadczeń żywieniowych i oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności (rozporządzenie w sprawie oświadczeń (2)), w celu dostosowania go do nowej decyzji Rady (WE) 2006/512, zmieniającej decyzję 1999/468/WE (decyzja w sprawie komitologii) ustanawiającą warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji. Decyzja Rady (WE) 2006/512 wprowadziła do decyzji 1999/468/WE nową procedurę komitetową nazwaną procedurą regulacyjną połączoną z prawem kontroli, gdyż ta ostatnia przewidywała jedynie ograniczoną liczbę procedur wykonywania takich uprawnień.

2.2

Rozporządzenie w sprawie oświadczeń, obejmujące oświadczenia żywieniowe i zdrowotne stosowane w etykietowaniu, prezentacji i reklamowaniu żywności, dotyczy procedury regulacyjnej przy wykonywaniu uprawnień przyznanych Komisji, a zatem należy je w razie potrzeby dostosować do nowej komitetowej procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli, jak to przewidziano w decyzji Rady 1999/468/WE.

3.1

Komitet zasadniczo z zadowoleniem przyjmuje propozycję Komisji, by zastosować nową procedurę regulacyjną połączoną z prawem kontroli przy podejmowaniu środków o zasięgu ogólnym, mających na celu zmianę innych niż istotne elementów rozporządzenia w sprawie oświadczeń.

3.2

Komitet uważa, że rozporządzenie w sprawie oświadczeń jest przyjmowane w chwili, gdy świadomość problemów żywieniowych i zdrowotnych stwarza potrzebę precyzyjnej i istotnej informacji dla konsumentów. Komitet zauważa, że powodzenie rozporządzenia w sprawie oświadczeń zależy od zapewnienia wysokiego poziomu ochrony konsumenckiej, a jednocześnie zwiększenia wyboru dla konsumenta, tak by produkty krajowe bądź importowane były bezpieczne i posiadały precyzyjne i przejrzyste etykietowanie.

3.3

Rozporządzenie w sprawie oświadczeń uzupełnia przepisy ogólne zawarte w dyrektywie 2000/13/WE, która zabrania stosowania informacji mogącej wprowadzać konsumentów w błąd bądź przypisywać żywności właściwości lecznicze oraz określa przepisy szczególne, dotyczące stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych. Komitet uważa, że rozporządzenie to ma obecnie szczególne znaczenie i należy je bezzwłocznie wdrożyć, ponieważ coraz większą rolę przypisuje się zależności zdrowego trybu życia od zdrowej żywności i potrzebna jest informacja, która ułatwi konsumentom dokonanie „zdrowego wyboru”.

3.4

Komitet uważa, że oprócz stosowania przepisów prawnych Komisja powinna propagować kampanie informacyjne na temat zdrowia i odżywiania w ramach swojego programu zdrowia publicznego.

4.1

Komitet za niezmiernie istotne uważa zmiany w art. 25 rozporządzenia w sprawie oświadczeń, w którym przedstawiono procedurę komitetową, jaką należy zastosować w celu przyjęcia środków o zasięgu ogólnym mających na celu zmianę innych niż istotne elementów podstawowego instrumentu przyjmowanego w drodze współdecyzji.

4.2

Komitet jest zdania, że nowe ustępy w art. 25 mają bardziej konkretny i szczegółowy związek z odpowiednimi artykułami decyzji Rady 1999/468/WE oraz usprawniają procedurę, wzmacniając uprawnienia wykonawcze komitetu regulacyjnego. W szczególności nowe ustępy w sposób bardziej zrozumiały określają uprawnienia przekazane Komisji oraz podkreślają rolę Parlamentu Europejskiego i Rady w kontrolowaniu działań, zanim zostaną one podjęte.

4.3

Komitet zgadza się z włączeniem do art. 25 ust. 3 i 4, które wprowadzają nową kategorię procedury wykonywania uprawnień wykonawczych Komisji. Pozwala to Parlamentowi lub Radzie na sprzeciwienie się przyjęciu proponowanych środków, jeśli te przekraczają uprawnienia wykonawcze Komisji bądź nie przestrzegają zasady pomocniczości lub proporcjonalności.

4.4

Komitet zgadza się z możliwością skrócenia bądź przedłużenia terminów procedury w uzasadnionych i wyjątkowych przypadkach (jak określono w art. 5a decyzji 1999/468/WE zmienionej decyzją 2006/512/WE).

4.5

Komitet popiera zmianę rozporządzenia w sprawie oświadczeń w celu zastosowania nowej procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli do artykułów rozporządzenia wymagających środków wchodzących w zakres art. 5 (Procedura regulacyjna) decyzji w sprawie komitologii (decyzja Rady 1999/468/WE).

4.5.1

Komitet uważa tę zmianę za pozytywną i skuteczną, gdyż stosuje ona nową procedurę regulacyjną połączoną z prawem kontroli przy ustalaniu ogólnych warunków korzystania z oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych.

4.5.2

Komitet jest zdania, iż zmiana ta przyczyni się do utrzymania wysokiego poziomu ochrony konsumenckiej we wdrażaniu rozporządzenia w sprawie oświadczeń, w szczególności w ustalaniu szczególnych profilów żywieniowych, którym żywność lub pewne kategorie żywności muszą odpowiadać, by mogły one posiadać oświadczenia żywieniowe bądź zdrowotne.

4.5.3

Komitet podkreśla znaczenie prowadzenia konsultacji z grupami konsumenckimi oraz podmiotami gospodarczymi z sektora spożywczego oraz ich przedstawicielami w ustalaniu lub aktualizowaniu warunków stosowania oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych oraz we wprowadzaniu zmian do załącznika, w którym wymienione zostały dopuszczone oświadczenia.

4.6

Komitet zaleca, by w przyszłości Komisja rozważyła uproszczenie procedury przyjmowania i zatwierdzania bazy naukowej oświadczenia żywieniowego dotyczącego kwestii zdrowotnych (3). Ponadto Komitet jest zdania, iż istnieje potrzeba uproszczenia ram prawnych w zakresie bezpieczeństwa żywności i ochrony konsumenta.

4.7

Komitet podkreśla, że rozporządzenie w sprawie oświadczeń powinno być praktyczne, i jest zaniepokojony, że pewne przepisy dotyczące dokumentacji oświadczeń mogą być przesadnie skomplikowane. Komitet jest zdania, że istotną kwestią jest znalezienie równowagi między potrzebą dysponowania przez konsumentów informacjami jaśniejszymi i uzasadnionymi naukowo a możliwościami przemysłu spożywczego w zakresie opracowania i wprowadzenia na rynek produktów spożywczych o właściwościach istotnych i korzystnych dla konsumentów.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/40

1.1

Komitet uważa, że wprowadzenie do rozporządzenia procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli jest przydatne. Zgadza się z Komisją Europejską, że istotne jest uproszczenie i jaśniejsze sformułowanie prawa europejskiego.

2.1

Wniosek ma na celu wprowadzenie do rozporządzenia WE nr .../... Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dodawania do żywności witamin i składników mineralnych oraz niektórych innych substancji odniesienia do nowej regulacyjnej procedury połączonej z prawem kontroli w każdym przypadku, gdy Komisja jest uprawniona do podejmowania środków quasi legislacyjnych w rozumieniu art. 2 decyzji 1999/468/WE ustanawiającej warunki wykonywania uprawnień wykonawczych przyznanych Komisji, zmienionej decyzją 2006/512/WE.

2.2

Ze względu na wprowadzenie nowej procedury komitologii, która jest procedurą regulacyjną połączoną z prawem kontroli, zmiana ta staje się konieczna.

2.3

Zakres wniosku ogranicza się ściśle do zmian, które są niezbędne w celu uzgodnienia rozporządzenia z nową decyzją dotyczącą komitologii.

3.1

Komitet przyjmuje z zadowoleniem wprowadzenie do rozporządzenia procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli. Zgadza się z Komisją Europejską, że istotne jest uproszczenie i jaśniejsze sformułowanie prawa europejskiego.

3.2

Procedura regulacyjna połączona z prawem kontroli pozwala bardziej skutecznie zmienić inne niż istotne elementy rozporządzenia, w tym poprzez wykreślenie niektórych z tych elementów lub dodanie nowych, innych niż istotne elementów.

3.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął w marcu 2004 r. opinię określającą swe stanowisko w sprawie dodawania do żywności witamin, składników mineralnych i niektórych innych substancji; omawiana propozycja zmiany nie wymaga ponownego zajęcia stanowiska w tym względzie, gdyż polega ona na konsolidacji.

3.4

Nowe przepisy dotyczące procedury regulacyjnej połączonej z prawem kontroli powinny być stosowane od 23 lipca 2006 r.

3.5

Komitet upewnił się, że przedmiotowa konsolidacja nie powoduje żadnej merytorycznej zmiany rozporządzenia i służy wyłącznie jasnemu i przejrzystemu sformułowaniu prawodawstwa wspólnotowego. Całkowicie zgadzając się z tym celem i uwzględniając powyższe rozważania, Komitet wyraża poparcie dla omawianego wniosku.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/41

1.1

Komitet uznaje konieczność zreformowania obecnego systemu pomocy dla wspólnotowych producentów bananów i tym samym z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji. Jednakże sądzi, że za wcześnie jeszcze na ocenę wpływu, jaki na dochody producentów może wywrzeć nowy system przywozu, który wszedł w życie 1 stycznia 2006 r. i jest oparty na jednolitej taryfie celnej. Komitet jest także zdania, że omawiany wniosek nie uwzględnia w wystarczającym stopniu tej kwestii.

1.2

Komitet proponuje wprowadzić następujące zmiany w 5. umotywowaniu wniosku:

Tytuł III rozporządzenia Rady (WE) nr 247/2006 z dnia 30 stycznia 2006 r. w sprawie szczególnych działań w dziedzinie rolnictwa na rzecz regionów peryferyjnych Unii Europejskiej przewiduje ustanowienie wspólnotowych programów wsparcia dla najbardziej oddalonych regionów uwzględniających szczególne środki mające na celu wsparcie lokalnej produkcji rolnej. Wspomniane rozporządzenie przewiduje dokonanie przeglądu do dnia 31 grudnia 2009 r. Jeśli nastąpiłyby istotne zmiany warunków ekonomicznych mających wpływ na środki do życia mieszkańców regionów najbardziej oddalonych, Komisja przedstawi swoje sprawozdanie przed terminem. Jednakże w celu uwzględnienia specyficznej sytuacji wspólnotowych producentów bananów, Komisja przedstawi specjalne sprawozdanie przed wyznaczonym terminem, gdyby doszło do zmniejszenia się dochodów tychże producentów w wyniku zmian systemu przywozu. Instrument ten wydaje się najlepiej dostosowany do wsparcia produkcji bananów w każdym omawianym regionie poprzez zapewnienie elastyczności oraz decentralizacji mechanizmów w celu wsparcia produkcji bananów. Możliwość włączenia pomocy dla sektora bananów do wspomnianych programów wsparcia powinno zwiększyć spójność strategii pomocy dla produkcji rolnej w tych regionach.

1.3

Komitet sugeruje dodanie w art. 3 ust. 2 nowego punktu 3a do art.28 rozporządzenia (WE) nr 247/2006:

W wypadku pogorszenia się sytuacji ekonomicznej producentów bananów w wyniku zmian systemu przywozu, Komisja przedstawi specjalne sprawozdanie przed 31 grudnia 2009 r., któremu towarzyszyć będą odpowiednie wnioski.

1.4

Komitet proponuje zmienić art. 30 rozporządzenia 247/2006, dodając następujący punkt:

Komisja Europejska mogłaby zezwolić państwom członkowskim na włączenie do ich programów wsparcia konkretnego systemu płatności zaliczkowych dla producentów bananów.

2.1

Sektor bananów jest sektorem szczególnym i dlatego też stał się przedmiotem oddzielnej WOR. Specyfika sektora spowodowana jest głównie faktem, iż przeważająca część produkcji wspólnotowej ma miejsce w regionach peryferyjnych, które stoją w obliczu szczególnych trudności, wskazanych w art. 299 ust. 2 Traktatu. Poza tym produkcja ta pokrywa jedynie 16 % rynku wspólnotowego, a światowy rynek bananów stanowi praktycznie oligopol, gdyż sprzedaż tych produktów kontrolowana jest przez pięć dużych firm.

2.2

Wniosek Komisji Europejskiej, przyjęty po zakrojonym na szeroką skalę procesie konsultacji zewnętrznej i wewnętrznej, przewiduje radykalną zmianę obecnego systemu pomocy dla wspólnotowego sektora bananów. Obecny system pomocy wewnętrznej, oparty na zasadzie płatności wyrównawczych, przy wsparciu zmieniającym się co roku w zależności od poziomu cen bananów, zostanie zastąpiony pomocą krajową, która w przypadku regionów peryferyjnych zostanie włączona do właściwych programów POSEI, a w przypadku pozostałych stref produkcji wspólnotowej — do systemu płatności jednolitych.

2.3

Wniosek ten niesie ze sobą konieczność reformy trzech rozporządzeń wspólnotowych:

2.3.1

Rozporządzenie 404/93 — wspólna organizacja rynku bananów. Usunąć tytuł II (organizacje producentów i mechanizmy koncentracji), tytuł III (system pomocy wyrównawczej, programy operacyjne i premia za karczowanie) oraz różne artykuły tytułu IV i V, które są już nieaktualne w obliczu zastąpienia systemu kontyngentów taryfowych systemem wyłącznie taryfowym. Zmienić niektóre z artykułów tytułu V: znieść Komitet Zarządzający ds. Bananów (odesłania do tego komitetu rozumiane są jako odesłania do Komitetu Zarządzającego ds. Świeżych Owoców i Warzyw) oraz usunąć postanowienie dotyczące obowiązku przedstawienia sprawozdania rocznego w ramach rozporządzenia 404/93.

2.3.2

Rozporządzenie 1782/2003 — reforma WPR 2003. Zmienić odnośne artykuły tak, aby włączyć produkcję bananów spoza regionów peryferyjnych do systemu płatności jednolitych. W tym celu zmianie ulegają pułapy krajowe Grecji (+1,1 mln EUR), Portugalii (+0,1 mln EUR) i Cypru (+3,4 mln EUR). Państwa te ustanowią kwoty referencyjne oraz liczbę hektarów mających prawo skorzystać z płatności jednolitych na podstawie okresu reprezentatywnego pomiędzy rokiem 2000 a 2005.

2.3.3

Rozporządzenie 247/2006, POSEI dla sektorów rolnych. Budżety programów POSEI zostają zwiększone o 278,8 mln EUR: POSEICAN: 141,1 mln EUR, POSEIDOM: 129,1 mln EUR, oraz POSEIMA: 8,6 mln EUR.

2.4

Komitet jest zdania, że wniosek Komisji oznacza w pewien sposób zrezygnowanie przez nią z odpowiedzialności za wspólnotowy sektor produkcji bananów, gdyż w praktyce pozbawia on treści wspólną organizację rynku bananów i włącza kwestie związane ze wsparciem finansowym dla producentów bananów do ogólnego budżetu programów POSEI, nie poświęcając temu produktowi oddzielnego rozdziału.

2.5

Komitet pozytywnie ocenia propozycję Komisji zmierzającą do wprowadzenia systemu stałych krajowych środków budżetowych, lecz obawia się, że wówczas całkowite dostępne środki będą niewystarczające w obliczu znacznego spadku cen wspólnotowych w wyniku większej liberalizacji rynku, spowodowanej nowym systemem przywozów, oraz przewidywalnej zmiany tegoż rynku w wyniku prowadzonych obecnie międzynarodowych negocjacji handlowych.

3.1

Komisja powinna znaleźć alternatywne rozwiązanie w celu zachowania wspólnotowych ram organizacji producentów bananów, ponieważ produkcja europejska w tej dziedzinie jest bardzo rozczłonkowana: w większości wypadków mamy do czynienia z drobnymi producentami, którzy muszą sprzedawać swoje owoce na rynku charakteryzującym się silną konkurencją, co wymaga znacznej koncentracji podaży. Komitet uważa, że te wspólnotowe ramy organizacji producentów można by utrzymać, zachowując niektóre postanowienia tytułu II rozporządzenia (WE) nr 404/93, w szczególności zaś jego artykułów 5, 8 i 9.

3.2

Banany stanowią bardzo intensywną uprawę: praca na plantacjach odbywa się przez cały rok, co wymaga ciągłych nakładów, zwłaszcza ze względu na duże zapotrzebowanie na siłę roboczą oraz nawadnianie. Stąd też należałoby zachować system zaliczek finansowych, stworzony w ramach obecnego systemu.

3.3

Wniosek Komisji powinien dokładniej określić treść sprawozdania, które posłużyłoby za podstawę podjęcia właściwych kroków w wypadku utraty dochodów przez rolników, spowodowanej wprowadzeniem nowego systemu przywozu.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/43

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia nr 1408/71 i wyraża nadzieję, że jest to jedna z ostatnich zmian (jeśli nie ostatnia), co do której będzie się musiał wypowiedzieć. W wyniku tej zmiany rozporządzenie nr 883/2004 stałoby się w pełni obowiązujące, ponieważ oznaczałaby ona przyjęcie przez Parlament Europejski i Radę nowego rozporządzenia wykonawczego, które ma zastąpić rozporządzenie nr 574/72.

1.2

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa zatem państwa członkowskie i Parlament do ulepszenia procedury przyjęcia nowego rozporządzenia, tak aby była ona sprawniejsza od procedury przyjmowania rozporządzenia nr 883/2004. Byłby to najlepszy wkład, jaki instytucje UE mogłyby wnieść w obchodzony właśnie Europejski Rok Mobilności Pracowników.

2.1

Od czasu wejścia w życie rozporządzeń nr 1408/71 i nr 574/72 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie, ulegały one kolejnym nowelizacjom, mającym na celu uwzględnienie zmian legislacyjnych w państwach członkowskich i różnych orzeczeń w sprawie zabezpieczenia społecznego wydanych przez Trybunał Sprawiedliwości.

2.2

Zmiany te gwarantują, że w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego na szczeblu unijnym uwzględniane są bieżące zmiany, aby prawa w zakresie zabezpieczenia społecznego obywateli europejskich przemieszczających się w obrębie granic UE i korzystających z podstawowego prawa UE, jakim jest prawo do swobodnego przepływu osób i prawo pobytu, nie były naruszane.

2.3

Najbardziej istotna zmiana w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w państwach członkowskich UE została wprowadzona rozporządzeniem nr 883/2004 (1) Parlamentu Europejskiego i Rady. Zastępuje ono rozporządzenie nr 1408/71, lecz nie zostało jeszcze wdrożone, ponieważ nadal oczekuje się na przyjęcie rozporządzenia mającego zastąpić obecne rozporządzenie nr 574/72. Wszczęto już procedurę legislacyjną w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 (2), które jest przedmiotem opinii przyjętej ostatnio przez EKES (3).

2.4

EKES przedstawił opinię (4) na temat wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

3.1

Celem wniosku, który ma opiniować EKES, jest aktualizacja załączników do rozporządzenia nr 1408/71 dla odzwierciedlenia zmian w ustawodawstwie krajowym państw członkowskich w zakresie zabezpieczenia społecznego. Tym samym dąży się do ułatwienia wdrożenia prawodawstwa unijnego w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

3.2

W tym kontekście nie proponuje się żadnej zmiany do rozporządzenia nr 574/72; propozycja taka nie pojawia się również w tekście przedstawionym przez Komisję.

3.3

W celu uproszczenia niniejszego dokumentu, proponowane zmiany będą opisane w rozdziale „Uwagi szczegółowe” ze względu na ich różnorodność.

4.1

Ogólnie rzecz biorąc, EKES z zadowoleniem przyjmuje wniosek dotyczący rozporządzenia, gdyż proponowane w nim zmiany odzwierciedlają intencję wprowadzenia uregulowań prawnych w omawianej materii przez państwa członkowskie. Wszelkie zmiany w koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w UE zawsze będą mile widziane, jeżeli przyniosą korzyść obywatelom UE oraz będą służyć uproszczeniu i poprawie ich relacji z różnymi organami zwierzchnimi, które stoją na straży ich praw.

4.2

Chociaż rozporządzenie wykonawcze do rozporządzenia nr 883/2004 jest właśnie w trakcie zatwierdzania, EKES uważa, że ogólne uwagi, które przedstawił w swojej opinii w sprawie innych częściowych zmian do rozporządzeń nr 1408/71 i nr 574/72 (przyjęte przez EKES na sesji plenarnej w dniach 28-29 września 2005 r. (5)) są nadal istotne i powinny zostać uwzględnione z uwagi na swoją pełną aktualność.

4.3

Proponowana nowelizacja, którą ma opiniować EKES, to wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie oraz rozporządzenie Rady (EWG) nr 574/72 w sprawie wykonywania rozporządzenia (EWG) nr 1408/71.

4.4

Artykuł 1 wniosku stanowi, że wprowadza się zmiany w różnych załącznikach do rozporządzenia nr 1408/71, ale nie wspomina się o rozporządzeniu nr 574/72. W tej sytuacji EKES proponuje, by tytuł wniosku uczynić zgodnym z jego treścią i usunąć z niego odniesienie do rozporządzenia nr 574/72.

5.1

Artykuł 1 wniosku wprowadza zmiany w załącznikach I, IIa, III, IV i VI do rozporządzenia nr 1408/71.

5.2

Aby uwzględnić zmiany wprowadzone do ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego i składek w Szwecji, wprowadza się zmiany do części I załącznika I, w której zdefiniowano terminy „pracownicy najemni” i „osoby prowadzące działalność na własny rachunek”.

5.3

W związku ze zmianami wprowadzonymi przez nową ustawę o ubezpieczeniach zdrowotnych w Królestwie Niderlandów, wprowadza się zmiany do części II załącznika I, w której określa się zakres podmiotowy rozporządzenia w odniesieniu do definicji terminu „członek rodziny”, który w tym wypadku oznacza współmałżonka, zarejestrowanego partnera lub dziecko przed osiągnięciem wieku 18 lat.

5.4

W wyniku rozmaitych zmian legislacyjnych w przepisach dotyczących rent socjalnych na Litwie i na Słowacji, wprowadza się zmiany do załącznika IIa dotyczącego specjalnych świadczeń o charakterze nieskładkowym. W przypadku Litwy zmianie ulega załącznik w celu uwzględnienia zmian w ustawodawstwie krajowym, podczas gdy w wypadku Słowacji następuje dostosowanie ustawodawstwa i utrzymanie prawa do świadczeń dla osób, które były do nich uprzednio uprawnione.

5.5

Wprowadza się zmiany do części A załącznika III dotyczącego postanowień w zakresie stosowanych w dalszym ciągu porozumień o zabezpieczeniu społecznym i usuwa odniesienie w pkt. 187 do Konwencji ogólnej pomiędzy Włochami a Królestwem Niderlandów.

5.6

Wprowadza się zmiany do części A załącznika IV dotyczącego przepisów, o których mowa w art. 31 ust. 1 rozporządzenia, zgodnie z którymi kwota świadczeń z tytułu inwalidztwa nie zależy od długości okresów ubezpieczenia. Zmianie ulega także treść sekcji poświęconej Republice Słowackiej w części A w rezultacie włączenia jej do ustawodawstwa krajowego.

5.7

W związku ze zmianami w ustawodawstwie Hiszpanii wprowadza się zmiany do części B załącznika IV, odnoszącego się do systemów specjalnych dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, do których stosuje się przepisy szczególne o sumowaniu okresów ubezpieczenia ukończonych w innym państwie członkowskim.

5.8

Wprowadza się zmiany do części C załącznika IV w odniesieniu do Słowacji i Szwecji. Załącznik ten dotyczy przypadków, w których możliwe jest odstąpienie od podwójnego wyliczenia wysokości świadczenia, ponieważ wyliczenia te dadzą taki sam wynik. W wypadku Słowacji zmiana odnosi się do renty rodzinnej, a w wypadku Szwecji mowa jest o wyliczaniu wysokości emerytury gwarancyjnej zależnej od okresu zamieszkiwania w Szwecji.

5.9

W związku ze zmianami w ustawodawstwie szwedzkim aktualizuje się część D załącznika IV dotyczącą świadczeń i umów w sprawie kumulacji świadczeń tego samego rodzaju, do których osoby mogą być uprawnione zgodnie z ustawodawstwem dwóch lub więcej państw. Dodaje się również dwustronną umowę między Finlandią a Luksemburgiem.

5.10

Wprowadza się również zmiany do załącznika VI, w którym ustalono specjalne procedury stosowania ustawodawstwa niektórych państw członkowskich. Wprowadza się zmiany do punktów dotyczących następujących państw członkowskich:

5.11

Zmiany wprowadzone do różnych załączników do rozporządzenia nr 1408/71 spowodowane są głównie zmianami legislacyjnymi dokonanymi w poszczególnych państwach członkowskich. Wszelka zmiana przynosząca poprawę świadczeń otrzymywanych przez obywateli UE będzie przyjmowana z zadowoleniem przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny.

5.12

Jednakże EKES zwraca uwagę, że wprowadzanie szeregu załączników i odwołań do konkretnych przypadków w rozporządzeniach nr 1408/71 i nr 883/2004 nie jest najlepszym sposobem uproszczenia przepisów koordynujących systemy zabezpieczenia społecznego. Poprawa i uproszczenie koordynacji systemów były celem rozporządzenia nr 883/2004 i Komitet uważa, że prace powinny być kontynuowane w tym kierunku.

5.13

Komisja przedstawiła wniosek dotyczący rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie nr 883/2004 w celu określenia treści załącznika XI (6). Załącznik ten odpowiada załącznikowi VI do rozporządzenia nr 1408/71. EKES zauważa, że istnieje różnica między tymi dwoma załącznikami, która dotyczy sekcji „W. FINLANDIA”, wymienionej w pkt. 5.10 niniejszej opinii.

5.14

W pkt. 6 lit. c) ppkt 1 załącznika do wniosku dotyczącego rozporządzenia, które jest przedmiotem niniejszej opinii stwierdza się, co następuje: […] w odniesieniu do danej osoby zalicza się okresy ubezpieczenia emerytalnego wynikające z zatrudnienia w innym państwie członkowskim […]. Jednocześnie w sekcji „W. FINLANDIA” załącznika XI do wniosku dotyczącego rozporządzenia zmieniającego rozporządzenie nr 883/2004 stwierdza się, że […] w odniesieniu do danej osoby zalicza się okresy ubezpieczenia emerytalnego wynikające z wykonywania pracy najemnej lub prowadzenia działalności na własny rachunek w innym państwie członkowskim […].

5.15

EKES uważa, że skoro mowa jest o tej samej sytuacji, brzmienie tekstu powinno być takie samo i w związku z tym dwa cytowane fragmenty należy ujednolicić.

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/46

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny wzywa Komisję do ogłoszenia Roku Wolontariusza, następnie do jak najszybszego opublikowania białej księgi na temat działalności wolontariackiej i aktywnego obywatelstwa w Europie. Można by w ten sposób podkreślić wzajemne oddziaływania tych dwóch zjawisk oraz zaakcentować ich zasięg i znaczenie. Ponieważ działalność wolontariacka odbywa się przede wszystkim na szczeblu lokalnym, biała księga powinna się przyczynić do stworzenia takiej strategii, która wzmocniłaby europejski wymiar tej działalności i udzieliła wsparcia aktywnemu europejskiemu obywatelstwu oraz roli europejskiej tożsamości w procesie zjednoczenia Europy.

1.2

Należy zachęcać rządy państw członkowskich do stworzenia krajowej polityki dotyczącej działalności wolontariackiej oraz takiej strategii, która zapewniłaby tej działalności bezpośrednie wsparcie i uznanie. W ramach krajowej polityki w tym zakresie należy także określić znaczenie infrastruktury dla działalności wolontariackiej. UE może w tej dziedzinie wyznaczyć ogólne ramy i sprzyjać intensywnej wymianie najlepszych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi.

1.3

We wszystkich państwach członkowskich należy opracować takie ramy prawne, w których prawo do wykonywania działalności wolontariackiej byłoby niezależne od statusu prawnego lub społecznego. Należy zapewnić równe szanse każdej osobie podejmującej działalność wolontariacką, z osobami niepełnosprawnymi włącznie. W niektórych państwach członkowskich uwarunkowania prawne nadal utrudniają rozwój tej działalności i tym samym silniejsze wsparcie społeczne. Co więcej, rozwój ten hamują niekiedy przepisy prawne, na przykład zakazy lub bariery w działalności. Należy przepisy te poddać rewizji i wesprzeć działalność wolontariacką, definiując takie ramy prawne, które regulowałyby na przykład kwestie ubezpieczeń i zwrot poniesionych wydatków.

1.4

Zdaniem Komitetu nie tylko rządy, lecz także inne podmioty — parlamenty, organy regionalne i lokalne, organizacje społeczeństwa obywatelskiego — powinny uznać znaczenie działalności wolontariackiej i aktywnie ją wspierać, ponieważ w ten sposób podkreślają jej rolę i zwiększają jej prestiż.

Komitet pragnie przy tym w pierwszej kolejności zwrócić uwagę Komisji na decydującą rolę organizacji społeczeństwa obywatelskiego w zapewnianiu ram dla działalności wolontariackiej.

1.5

EKES uważa jednocześnie, że — aby wesprzeć proces przygotowania do działalności wolontariackiej — należy podkreślić rolę związków pomiędzy społeczeństwem obywatelskim a szkołą. W edukacji na poziomie podstawowym więcej miejsca trzeba poświęcić działalności pedagogicznej mającej na celu rozwój wrażliwości społecznej i zwiększanie zaangażowania w rozwiązywanie problemów społecznych. W ramach „roku społecznego i ekologicznego” można na przykład zaproponować młodzieży od lat 15 wykonanie fakultatywnych zadań praktycznych, zachęcając ją do ważnych i pożytecznych działań. Szczególną troską należy otaczać te organizacje pozarządowe, w których dzieci podejmują swoją pierwszą w życiu działalność wolontariusza.

1.6

W swoich wysiłkach na rzecz uznawania kształcenia incydentalnego i nieformalnego, np. poprzez Europass oraz zalecenia w zakresie kluczowych umiejętności, Unia Europejska powinna położyć szczególny nacisk na uznawanie umiejętności nabytych poprzez działalność wolontariacką. Realizacja przedsięwzięcia Europass-Młodzież przyczyniłaby się do zwiększenia uznawania młodzieżowej działalności wolontariackiej.

1.7

EKES zaleca zatem opracowanie przez ogół państw członkowskich oraz przez samą Unię Europejską polityki w zakresie działalności wolontariackiej, która obejmowałaby konkretną strategię i programy na rzecz promocji tej działalności, zawierające propozycje ukierunkowanej pomocy i mające na celu zwiększenie świadomości publicznej, zachęcanie do partnerstw między społeczeństwem obywatelskim a przedsiębiorstwami oraz promowanie publicznego uznania działalności wykonywanej przez wolontariuszy. Może się to odbywać w szczególności poprzez ustanowienie odpowiednich ram prawnych sprzyjających działalności wolontariackiej. Unia Europejska może w tym celu ustanowić ramy, proponować pomysły oraz zachęcać do wymiany dobrych wzorców między państwami członkowskimi.

1.8

Na szczeblu europejskim potrzebujemy niezawodnych i porównywalnych danych dotyczących zasięgu, znaczenia i społeczno-gospodarczej wartości działalności wolontariackiej. Ważne, aby podstawę takich badań stanowiła jednolita definicja tejże działalności. Powinna ona określać potrzeby i pobudki wolontariuszy, a przede wszystkim powody, dla których ludzie nie chcą się angażować. Na szczeblu europejskim można określić sposób, w jaki da się wykazać udział wolontariatu w wielkości dochodu narodowego, a także jego wpływ na społeczeństwo. Eurostat ma tu do odegrania rolę koordynującą i inicjującą: wszystkie urzędy statystyczne państw członkowskich UE powinny dysponować takimi danymi.

1.9

EKES zaleca, aby system finansowania, polityka i programy Unii Europejskiej były bardziej przychylne dla działalności wolontariackiej. W tym celu należy też stworzyć ogólnoeuropejską infrastrukturę krzewienia tej działalności. Obecnie w Unii Europejskiej jedyne źródło wsparcia tej działalności to program Wolontariat Europejski (EVS), w ramach którego od 1996 roku bez mała 40 000 młodych ludzi w wieku od 18 do 25 lat zostało wysłanych do 31 państw członkowskich UE i krajów partnerskich na okres od sześciu miesięcy do jednego roku. Jednocześnie inni wolontariusze pełnią, na koszt funduszy rozwojowych, służbę w krajach rozwijających się. EKES uważa te źródła za niewystarczające i postuluje, aby podejście Unii Europejskiej do wolontariatu było bardziej aktywne, konsekwentne i spójne poprzez zapewnienie dostępu do ogólnoeuropejskich programów działalności wolontariackiej osobom ze wszystkich grup społecznych, a nie ograniczaniu się jedynie do długotrwałego wolontariatu młodzieży.

1.10

EKES z zadowoleniem przyjąłby także zalecenie poświęcone konkretnie propagowaniu działalności wolontariackiej osób starszych, np. wraz z pilotażowymi działaniami na rzecz partnerstw i wymiany doświadczeń, które mogłyby należeć do pierwszych uruchamianych inicjatyw.

1.11

Ponadto należy przyjąć zasadę, że działalność wolontariacka w ramach projektów europejskich powinna być traktowana jako odpowiednik współfinansowania. Należy także uprościć i odbiurokratyzować formularze wniosków w ramach projektów europejskich, tak aby organizacje wolontariackie w ogóle mogły uczestniczyć w tego rodzaju projektach.

1.12

Trzeba zadbać o szersze rozpowszechnianie informacji, jako że zbyt często nie docierają one do zainteresowanych kręgów. Trzeba do tego wykorzystać wszelkie możliwe kanały, utworzyć specjalną stronę internetową, na którą można by jednym kliknięciem przejść z jakiejkolwiek już działającej strony głównej organizacji wolontariackich. W tej kwestii szczególną rolę odgrywają europejskie sieci organizacji wolontariuszy. Zapewniają one wymianę pomiędzy organizacjami, przekazywanie najlepszych praktyk, a także próśb i wniosków wolontariuszy do instytucji UE. Należy je odpowiednio wspierać jako część infrastruktury na rzecz krzewienia działalności wolontariackiej.

1.13

Unia Europejska może w istotny sposób przyczynić się do wsparcia i publicznego uznania działalności wolontariackiej, jeśli przyłączy się do uroczystych obchodów 5 grudnia — Międzynarodowego Dnia Wolontariusza, wyznaczonego przez Organizację Narodów Zjednoczonych. Międzynarodowy Rok Wolontariatu (2001) pokazał, jak ważne są wspierane przez państwo programy docierające do opinii publicznej. Gdyby odbyły się obchody zaproponowanego przez EKES europejskiego Roku Wolontariusza, przyczyniłoby się to do uhonorowania na szczeblu europejskim oraz dalszego wsparcia lokalnej aktywności niezliczonych wolontariuszy, a także rozbudzenia w wolontariuszach poczucia przynależności do Europy.

1.14

Aby zapewnić szersze uznanie znaczenia wolontariatu dla rozwoju państw członkowskich EKES zaleca, aby przyjąć na szczeblu europejskim kartę, która stanowiłaby o roli organizacji wolontariackich, w tym także o ich prawach i obowiązkach. W celu poprawy sytuacji ekonomicznej organizacji wolontariackich w państwach członkowskich, Komitet zaleca stworzenie w prawie wspólnotowym podstaw prawnych, które skutkowałyby zwolnieniem tego rodzaju organizacji z podatku VAT. Proponowany zapis roli, praw i obowiązków organizacji wolontariackich w karcie europejskiej ma przede wszystkim na celu stworzenie jednolitych wytycznych dla tych organizacji, którym można by nadać szczególny status prawny w związku z gospodarczymi i innymi uprawnieniami o charakterze nadzwyczajnym.

2.1

Rola, jaką działalność wolontariacka pełni w społeczeństwie, jest nie do przecenienia. Ponad 100 milionów wolontariuszy w Europie poświęca swój wolny czas, służąc na wiele różnych sposobów innym ludziom i interesowi ogółu. Działania organizacji społeczeństwa obywatelskiego, wykonywane wyłącznie lub głównie przez wolontariuszy, zyskują coraz większe uznanie przedsiębiorstw, organów państwowych i — przede wszystkim — samych obywateli (1).

2.2

Prawdziwa wartość działalności wolontariackiej wykracza jednak daleko poza świadczenie usług i zaspokajanie potrzeb społecznych. Motywacja, która leży u jej podstaw, czyli chęć, aby z własnej woli przyczyniać się dla dobra ogółu i je współtworzyć, sprzyja takim wartościom, jak ukierunkowanie na wspólne dobro i solidarność, tworząc w ten sposób przeciwwagę dla indywidualizacji i egoizmu, coraz częściej doświadczanych przez współczesne społeczeństwa.

2.3

Działalność wolontariacka stanowi nierozerwalną część aktywnego obywatelstwa, które stanowi sedno demokracji zarówno w kraju, jak i na szczeblu europejskim. Obywatele biorą udział w życiu społecznym nie tylko poprzez zaangażowanie polityczne, lecz także dzięki konkretnemu rozwiązywaniu problemów społecznych. Dzięki zaangażowaniu społecznemu ich wyobrażenia o formowaniu życia społecznego nabierają konkretnych kształtów. Czy to w czasie wolnym, czy w ramach wolontariatu, jednostka pracuje dla innych, służąc dobru wspólnemu, często podejmując znaczne ryzyko finansowe lub zdrowotne. Ta forma aktywnego obywatelstwa w naszych społeczeństwach wytwarza szczególnie silne poczucie przynależności jednostki do społeczności. Działalność wolontariacka może zatem służyć jako jeden z najlepszych przykładów wspólnego działania i zarazem istotny element, a nawet warunek aktywnego obywatelstwa.

2.4

Ponadto działalność wolontariacka sprzyja rozwojowi osobistemu, czyli kształtowaniu świadomości społecznej z jednej strony, a rozwojowi kluczowych kompetencji i zdolności z drugiej, zwiększając w ten sposób szanse wolontariuszy na rynku pracy oraz ich aktywne zaangażowanie w życie społeczne. Działalność wolontariacka w różnych postaciach stwarza okazję do kształcenia incydentalnego (2) i nieformalnego (3), które obok kształcenia formalnego (4) odgrywają ważną rolę w realizacji koncepcji uczenia się przez całe życie.

2.5

Działalność wolontariacka w dużej mierze przyczynia się do wzrostu produktu krajowego. Bardzo często wkład ten pomija się w krajowych statystykach, ponieważ nie zawsze opiera się on na wymianie dóbr posiadających wartość finansową i nie ma jednolitej metodyki pomiaru jego ekonomicznego znaczenia. Przeprowadzone pomiary wskazują jednak, że gospodarcze znaczenie działalności wolontariackiej oraz jej wkład w gospodarkę są znaczne (5). Na przykład w Wielkiej Brytanii gospodarcze znaczenie działalności wolontariackiej ocenia się na 7,9 % PKB, a uczestniczy w niej 38 % społeczeństwa. W Irlandii i Niemczech ponad 33 %, w Polsce 18 % obywateli jest zaangażowanych w taką czy inną formę działalności wolontariackiej.

2.6

Ponadto transnarodowa działalność wolontariacka na szczeblu europejskim i międzynarodowym może znacznie zwiększyć solidarność i wzajemne porozumienie wśród narodów i krzewić dialog międzykulturowy. W tym kontekście EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, by rozbudować Wolontariat Europejski oraz zwiększyć jego rozpoznawalność i skuteczność.

2.7

Podstawowym motorem działalności wolontariackiej jest solidarność i poczucie odpowiedzialności, a także przemożna potrzeba bycia pożytecznym. Stwarza ona więzi międzyludzkie, przyczynia się do spójności społecznej oraz służy poprawie jakości życia i postępowi społecznemu w Europie. Z tego powodu działalność wolontariacka reprezentuje zapisane w art. 2 TWE i w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej wartości integracji europejskiej. Działalność wolontariacka stanowi ponadto ważną formę wyrazu demokracji uczestniczącej, która w europejskim traktacie konstytucyjnym została określona jako element demokratycznego życia UE. Działalność wolontariacka oraz sami wolontariusze służą dobru publicznemu. Działalność wolontariacka powinna we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej cieszyć się uznaniem odpowiednim do jej roli.

2.8

EKES zajmował się już zagadnieniem działalności wolontariackiej, gdy w 2002 r. przyjął sprawozdanie informacyjne — Praca w hospicjach jako przykład działalności wolontariackiej w Europie (sprawozdawca: hr. Soscha ZU EULENBURG).

Poza tym temat działalność wolontariacka przewijała się w innych pracach EKES-u, jednak dotychczas nie opracowano opinii poświęconej specjalnie temu zagadnieniu (6).

2.9

Także w UE rola działalności wolontariackiej w zakresie społecznym, kulturalnym i ekologicznym jest coraz bardziej uznawana, a organizacje wolontariuszy mają większy udział w politycznych i innych procesach decyzyjnych, w dziedzinach takich jak kształcenie przez całe życie, zdrowie i ochrona konsumenta, rozwój, handel itd. EKES z zadowoleniem przyjmuje te inicjatywy, jest jednak zdania, że dotychczasowe postępy są zdecydowanie niewystarczające.

2.10

EKES jest zadowolony, że działalność wolontariacka młodzieży została uznana za priorytet w ramach procesu politycznego rozpoczętego przez Komisję w roku 2001 oraz w ramach otwartej metody koordynacji. Zachęca on Komisję, by na bazie osiągniętego już postępu rozwijała działalność wolontariacką stosując całościowe podejście do aspektów poziomych.

2.11

Pierwszego kroku na arenie międzynarodowej dokonano w 2001 r., gdy ONZ ogłosiła Międzynarodowy Rok Wolontariatu. Wydarzenie to skupiło uwagę opinii publicznej na działalności wolontariackiej, na nowo zachęciło do społecznego zaangażowania i pokazało, jak politycznymi działaniami można docenić, rozwijać i wspierać działalność wolontariacką. Z inicjatywy ONZ co roku w dniu 5 grudnia obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Wolontariusza. Byłoby dobrze, gdyby UE także skierowała uwagę swoich obywateli na to istotne wydarzenie.

2.12

Reasumując, Komitet jest jednak zdania, że zarówno Komisja Europejska, jak i rządy narodowe zaniedbały zagadnienie działalności wolontariackiej. Dlatego przyjmuje z zadowoleniem wniosek Margot Wallström o opracowanie stosownej opinii.

3.1

W praktyce oraz w badaniach naukowych spotykamy się z różnymi określeniami działalności wolontariackiej. Trudno też ująć wszystkie aspekty tej działalności w jednej definicji. Wspólne dla różnych definicji funkcjonujących w krajach Unii Europejskiej są następujące trzy niezbędne kryteria:

Kwestią sporną jest, czy taką definicją objęte są tylko regularne czynności, czy należy do tego także pomoc sąsiedzka lub rozwijające się w ostatnich latach banki czasu, czy liczyć się powinna tylko działalność wolontariacka w formie sformalizowanej i ustrukturyzowanej. Powyżej wyliczone trzy warunki podstawowe są jednak niezbędne do tego, by daną działalność uznać za formę działalności wolontariackiej, niezależnie od tego, czy jest to działalność wolontariacka na rzecz lokalnej społeczności, czy zorganizowany wolontariat. Ogólnie można powiedzieć, że różne postacie działalności wolontariackiej najlepiej uwzględni obszerna definicja.

3.2

Celem działalności wolontariackiej nie jest zastępowanie pracy odpłatnej; wręcz jest niezmiernie istotne, by zastępowanie pracy odpłatnej działalnością wolontariacką nie było możliwe. Szczególna wartość działalności wolontariackiej polega na jej wkładzie w formowanie wspólnoty. Nie jest ona także zwykłą usługą socjalną; jej zadaniem nie jest przejmowanie podstawowych zadań państwa. Specyficzna wartość dodana działalności wolontariackiej wiąże się z:

3.3

Działalność wolontariacka występuje w wielu rozmaitych formach, co sprawia, że zakwalifikowanie jej do konkretnej kategorii jest niezwykle trudne. W działalność tę angażują się najrozmaitsze grupy społeczne, w różnym stopniu w poszczególnych państwach członkowskich — udział wolontariuszy w danych dziedzinach oraz ich cechy (wiek, pochodzenie, wykształcenie itp.) różnią się znacznie w zależności od kraju.

3.4

Poza działalnością sformalizowaną (w ramach konkretnej organizacji), istnieje także zaangażowanie nieformalne oraz ukryte (To ostatnie często charakteryzuje działalność wolontariacką świadczoną przez imigrantów).

3.4.1

Do rozmaitych form działalności wolontariackiej należą między innymi:

3.4.2

Ponadto działalność wolontariacką można podzielić według różnych dziedzin, jak np. sport, kultura, sprawy społeczne, zdrowie, edukacja, młodzież, ochrona środowiska, ochrona przed katastrofami, polityka, ochrona konsumentów, współpraca rozwojowa itd.

3.5

Wolontariat jest szczególnym rodzajem działalności wolontariackiej: jest z góry ograniczony czasowo i odbywa się go na zasadzie wyłączności, czyli — w odróżnieniu od większości przypadków działalności wolontariackiej — nie jest on uzupełnieniem innego rodzaju działalności (jak nauka czy praca). W przeciwieństwie do działalności wolontariackiej wykonywanej zawsze w czasie wolnym, w przypadku wolontariatu zwykle istnieje uzgodniony zestaw zasad i kompetencji, często w formie porozumienia między partnerami uczestniczącymi w danym przedsięwzięciu. Rozróżnia się rozmaite formy działań wolontariackich w zależności od następujących czynników:

Działalność wolontariacka oznacza wszelkiego rodzaju dobrowolne zaangażowanie. Działalność taka charakteryzuje się następującymi cechami: jest ona dostępna dla wszystkich, nieodpłatna, podejmowana z własnej, nieprzymuszonej woli oraz ma wartość edukacyjną (nauka nieformalna) i społeczną.

Wolontariat jest częścią działalności wolontariackiej i charakteryzuje się następującymi dodatkowymi cechami: jest ograniczona czasowo, ma jasne cele, treść, zadania, strukturę i ramy, odpowiednie wsparcie, a także podlega ochronie prawnej i socjalnej.

Służba obywatelska jest służbą ochotniczą zarządzaną przez państwo lub w imieniu państwa, np. w dziedzinie społecznej lub ochronie ludności.

Służba zastępcza jest to służba w zastępstwie obowiązkowej służby wojskowej w niektórych krajach, nie ma ona jednak dobrowolnego charakteru (7).

3.6

Wolontariat i działalność społeczna zasadniczo różnią się tym, że wolontariusz — zgodnie z definicjami ONZ i MOP — pracujący dla organizacji non-profit otrzymuje zapłatę, choć często na poziomie niższym niż rynkowy, a osoba działająca społecznie nie otrzymuje zapłaty, choć może uzyskać zwrot kosztów wynikłych z wykonywania tej pracy. Aby ułatwić sytuację osobom zainteresowanym, wyjaśniając prawny status tych rodzajów działalności, trzeba uwzględnić owe kwestie oraz zagadnienie stażystów, którzy w ramach swoich studiów obowiązkowo odbywają praktyki na rzecz organizacji pozarządowej.

Praca wolontariacka w rozumieniu zdefiniowanym przez Międzynarodową Organizację Pracy oraz agencje ONZ-u to praca wykonywana w organizacjach niekomercyjnych, tj. stowarzyszeniach wolontariatu lub organizacjach pozarządowych o charakterze humanitarnym lub niekomercyjnym, przez pracowników zwanych wolontariuszami, którzy zwykle otrzymują wynagrodzenie w formie pensji. Są to pracownicy otrzymujący stałą pensję, a dobrowolny charakter pracy wyraża się w fakcie, że ich uposażenie kształtuje się często poniżej stawki rynkowej; właśnie to określa i stanowi jej element oraz charakter dobrowolny. Na przykład logistyk w organizacji humanitarnej niosącej pomoc w nagłych przypadkach, lub prawnik w stowarzyszeniu działającym na rzecz obrony praw uchodźców są pracownikami otrzymującymi stałą pensję, niemniej ich wynagrodzenie różni się, tzn. jest niższe niż uposażenie, którego mogliby oczekiwać na rynku przedsiębiorstw (transportowych lub kancelarii konsultantów prawnych).

Przykład Wolontariatu Europejskiego (EVS), który przywoływano kilka razy i na którego zwracano uwagę, zaznaczając, że warto go rozwijać i wzmacniać, w rzeczywistości umożliwia oddanie do dyspozycji stowarzyszeń lub organizacji pozarządowych ludzi młodych w zamian za wynagrodzenie i pokrycie kosztów (zakwaterowania, wyżywienia), obejmujące również świadczenie jak w przypadku stażów. Jest to sposób, dzięki któremu młodzież w ramach studiów wyższych (np. wymagany staż za granicą w wypadku prawie wszystkich studiów dotyczących problematyki międzynarodowej lub europejskiej) mogą pracować w takich stowarzyszeniach i organizacjach pozarządowych.

Udział młodych w projektach w zakresie akcji humanitarnych i usług użyteczności publicznej w zamian za stałe świadczenie jest wzbogacające dla obu stron. O ile dobrze uzasadnione jest doprecyzowanie statusu prawnego przyznawanemu świadczeniu, nie można w żaden sposób łączyć działalności wolontariackiej z wolontariatem.

3.7

Niniejsza opinia nie dotyczy odpłatnej pracy wolontariackiej w rozumieniu MOP-u oraz ONZ-u, jak np. działalność Lekarzy bez granic.

3.8

W ostatnich latach — głównie w związku z pojawieniem się nowych wartości lub trendów w społeczeństwie — nastąpiło dalsze zróżnicowanie działalności wolontariackiej pod względem formy i motywacji. Zainteresowanie i zapotrzebowanie na działalność wolontariacką wzrasta, ale w ślad za tym nie podąża rozwój bazy materialnej, zwiększenie budżetu i infrastruktury, w tyle pozostaje także poziom społecznego uznania.

3.8.1

Korzyści, jakie wolontariusz wynosi ze swej działalności polegają na rozsądnym spędzaniu wolnego czasu, rozwijaniu kompetencji społecznych, nawiązywaniu kontaktów, a także na zdobywaniu i przekazywaniu doświadczeń. W coraz większym stopniu motywacją do bycia wolontariuszem jest na przykład chęć zdobycia wiedzy lub lepsze poznanie siebie i własnych możliwości, także po to, by sprostać wymaganiom społeczeństwa opartego na wiedzy. Do pełnienia wolontariatu za granicą skłania też chęć odbycia edukacji międzykulturowej i nauczenia się obcego języka. Przyczynia się to — zwłaszcza w kontekście zjednoczenia Europy — do lepszego zrozumienia międzykulturowego. W tym kontekście działalność różnych europejskich organizacji wolontariackich może służyć za przykład. Także transgraniczne przedsięwzięcia wolontariackie, jak np. giełdy wolontariuszy w euroregionach, mogą mieć duże znaczenie dla kształtowania obywatelstwa europejskiego.

3.8.2

Organizacje społeczeństwa obywatelskiego oraz centra wolontariackie łatwiej znajdą wolontariuszy, jeśli wezmą pod uwagę nowy kształt naszego społeczeństwa: zmiany w kulturze młodzieżowej, rozpowszechnienie internetu i możliwości dla działalności wolontariackiej w sieci, a także i to, że do młodzieży można dotrzeć inaczej niż dotychczas, np. poprzez SMS, i zaoferować jej na początek krótkoterminową pracę w charakterze wolontariusza. Trzeba też uwzględnić nowe sposoby spędzania wolnego czasu przez zainteresowanych obywateli oraz ile tego czasu mają do dyspozycji, należy też poważnie potraktować cel dotarcia do nowych grup docelowych, takich jak np. imigranci, długotrwale bezrobotni, czy coraz liczniejsi emeryci, którzy chcą się zaangażować.

3.9

Reasumując, można stwierdzić, że działalność wolontariacka jest zjawiskiem horyzontalnym, które przenika wiele różnych dziedzin życia społecznego i dotyczy istotnej części społeczeństwa. Jednakże należy wspomnieć, iż osoby ze środowisk defaworyzowanych bądź ofiary marginalizacji społecznej w mniejszym stopniu angażują się w tę działalność.

4.1

W międzynarodowej literaturze fachowej rola działalności wolontariackiej rozpatrywana jest zasadniczo na podstawie jej funkcji społecznej lub gospodarczej. Jak już wspomniano, jej szczególna wartość polega na wkładzie w aktywne obywatelstwo. Jej efekty często niełatwo zmierzyć — zaangażowanie społeczne, poczucie przynależności, identyfikacja ze społeczeństwem, solidarność, poczucie odpowiedzialności za społeczeństwo i wspieranie spójności społecznej to wartości, które trudno bezpośrednio wycenić.

4.2

Odpowiednim sposobem podejścia do tej kwestii, opisywanym w pracach naukowych dotyczących społeczeństwa obywatelskiego (np. Putnam, 2000) (8), jest tzw. kapitał społeczny, do którego w znacznym stopniu przyczynia się działalność wolontariacka. Sieci społeczne, kontakty, wartości i postawy obywateli oraz wzajemne zaufanie mają istotne znaczenie dla społecznego (i gospodarczego) rozwoju regionów. Jeżeli na określonym obszarze istnieją liczne organizacje społeczeństwa obywatelskiego lub duża liczba wolontariuszy, wówczas inne wskaźniki ekonomiczne lub społeczne również ogólnie prezentują się lepiej. Działalność wolontariacka znacznie podwyższa kapitał społeczny danego społeczeństwa, ponieważ tworzy sieci i więzi społeczne.

4.3

Do stosowanych zazwyczaj ilościowych wskaźników rozwoju danego kraju (istotnych wskaźników ekonomicznych takich jak wzrost gospodarczy i równowaga finansowa) należy zatem dodać nowe i alternatywne wskaźniki, które mierzą kapitał społeczny i spójność społeczną oraz wykazują wkład działalności wolontariackiej. Należy także oszacować wartość gospodarczą tejże działalności, zgodnie z wnioskiem Organizacji Narodów Zjednoczonych, zamieszczonym w podręczniku poświęconym organizacjom niedochodowym w systemie statystyk krajowych.

4.4

W ten sposób uwzględnia się także cel zrównoważonego rozwoju zmierzającego do stworzenia globalnego systemu, w którym poza sukcesem gospodarczym wspiera się równowagę ekologiczną, solidarność i demokrację. Jest to ponadto zgodne z celami strategii lizbońskiej, która w kontekście zrównoważonego rozwoju łącznie traktuje gospodarkę, sprawy społeczne i środowisko naturalne oraz dąży do lepszego wykorzystania ich synergii. Wolontariusze we wszystkich tych trzech dziedzinach odgrywają istotną rolę. Dla przykładu można tu wymienić zwiększanie spójności społecznej, działalność na rzecz środowiska i reintegrację osób (długotrwale) bezrobotnych na rynku pracy. Wkład ten powinien być zmierzony.

4.5

Europejski Pakt na rzecz Młodzieży, przyjęty przez Radę Europejską wiosną 2005 roku i stanowiący część zmodyfikowanej strategii lizbońskiej, zachęca młodzież do wykonywania działalności wolontariackiej (9).

4.6

Dzięki międzynarodowym badaniom naukowym i doświadczeniom można lepiej i skuteczniej wspierać działalność wolontariacką w różnych dziedzinach.

4.6.1

Już podczas socjalizacji, kształcenia i wychowania dzieci można na przykład pracować nad uczynieniem ich w przyszłości aktywnymi członkami społeczeństwa. W procesie tym specyficzną i inspirującą rolę odgrywają organizacje realizujące programy socjalne, w których dominującą grupą są dzieci i młodzież.

4.6.2

Działalność wolontariacka może odgrywać szczególną rolę przy zwalczaniu długotrwałego bezrobocia i bezrobocia młodzieży, a także, ogólnie rzecz ujmując, przy rozpoczynaniu życia zawodowego.

Wolontariusze mogą świadomie gromadzić doświadczenia i umiejętności poszukiwane na rynku pracy, a także tworzyć sieć kontaktów. Poza działalnością w zakresie opieki społecznej i zdrowotnej, które uznaje się za tradycyjne dziedziny wolontariatu, mogą oni w ramach swej pracy społecznej pozyskiwać wiedzę i kluczowe umiejętności związane ze świadczeniem usług publicznych, komunikacją, umiejętnościami wyrażania się, kompetencjami społecznymi, zarządzaniem organizacyjnym, kształceniem zawodowym itd.

Wolontariusze mogą sprawdzić się w rozmaitych rolach społecznych, nauczyć się podejmowania właściwych decyzji i rozwiązywania problemów, mogą przyswoić sobie kulturę pracy oraz dowieść swojego poczucia sprawiedliwości i zdolności przywódczych. Działalność wolontariacka może być istotnym elementem życiorysu i kariery zawodowej. Stanowi ona zatem ważne narzędzie kształcenia nieformalnego i incydentalnego, uzupełniając tym samym nauczanie formalne oraz kształcenie ogólne i zawodowe. Może ona również pozwolić na zwiększenie szans na rynku pracy, zwłaszcza w przypadku osób młodych.

4.6.3

W odniesieniu do dziedziny wspierania aktywności w podeszłym wieku działalność wolontariacka ma dwojakie znaczenie: po pierwsze, umożliwia ona osobom starszym dalszy udział w życiu społecznym, pozwala im dzielić się doświadczeniem życiowym i daje poczucie przydatności. Przekłada się to na lepszy stan zdrowia i jakość życia. Po drugie, gdy młodzi i starsi działają wspólnie, wymieniają się doświadczeniami i wzajemnie się wspierają, działalność wolontariacka może zwiększyć porozumienie pomiędzy pokoleniami.

4.6.4

Dla osób dotkniętych wykluczeniem społecznym działalność wolontariacka może stanowić szansę na ponowne uczestnictwo w życiu społeczeństwa. Reintegracja ta jest możliwa zarówno poprzez pracę wolontariuszy na ich rzecz, jak i poprzez ich własne społeczne zaangażowanie. Uświadomienie sobie własnych możliwości (ang. empowerment) ma dzięki działalności wolontariackiej znaczenie zwłaszcza dla grup izolowanych społecznie i dla imigrantów. Niestety przepisy prawa niektórych krajów hamują ten proces. Na przykład w niektórych państwach członkowskich imigranci nie mogą podejmować działalności wolontariusza.

4.6.5

Należy również podkreślić rolę rozmaitych grup samopomocy. Ich istotną cechą jest fakt, że spotykają się w nich ludzie z podobnymi problemami — najróżniejszego rodzaju, którzy wzajemnie sobie pomagają, wymieniając osobiste doświadczenia.

4.6.6

Także pracodawcy i przedsiębiorstwa odgrywają rolę we wspieraniu działalności wolontariackiej. Z jednej strony ich pracownicy i specjaliści dzięki działalności wolontariackiej poza przedsiębiorstwem zdobywają kompetencje społeczne, rozwijając swą kreatywność i motywację do pracy, coraz silniej są też związani z firmą. Z drugiej strony przedsiębiorstwa także coraz lepiej zdają sobie sprawę ze spoczywającej na nich odpowiedzialności społecznej: zapewniające korzyści obu stronom partnerstwa stowarzyszeń wolontariackich, władz lokalnych i krajowych oraz przedsiębiorstw pomagają budować wspólny potencjał i razem kształtować wspólnotę. Dialog prowadzony pomiędzy partnerami społecznymi, wzajemne uczenie się od siebie, zawierane umowy pomagają w szerszym uznaniu i wsparciu dla wpływającego na klimat społecznej odpowiedzialności działalności wolontariackiej.

4.6.7

EKES z niepokojem stwierdza, że z powodu brakującej w państwach członkowskich definicji czy podstawy prawnej „działalności wolontariackiej”, instytucje i działania wolontariuszy często nie są należycie doceniane przez opinię publiczną. Czasem dochodzi nawet do tego — na przykład wtedy, gdy polega ona na pracy na rzecz socjalizacji młodzieży i bezrobotnych lub na integracji imigrantów — że praca ta może zostać zupełnie niezauważona. Ponadto sytuacja wolontariuszy jest często niepewna, zwłaszcza ze względu na podatki, bezpieczeństwo socjalne i ubezpieczenia. Należy zdecydowanie domagać się przepisów precyzujących pozycję prawną wolontariuszy i dających każdemu obywatelowi danego kraju prawo do działalności wolontariackiej. Ponadto Komitet wzywa państwa członkowskie do eliminowania braków w prawie pracy, które stoją na przeszkodzie wykorzystaniu ochotniczych służb pomocniczych pełniących istotną pracę dla dobra publicznego, szczególnie przy katastrofach. Wciąż zbyt często pracownicy są uzależnieni od dobrej woli pracodawcy przy uzyskiwaniu urlopów specjalnych.

4.6.8

EKES zaleca, aby dokładnie określono relacje i zadania każdej ze stron — państwa, sektora rynkowego i organizacji wolontariuszy. Działalność wolontariacka odgrywa wprawdzie ważną rolę w naszych społeczeństwach, nie powinien jednak być gwarantem podstawowych usług socjalnych ani zastępować działań państwa. Celem działań politycznych powinno być wspieranie działalności wolontariackiej jako takiej. Nie wolno jej instytucjonalizować, ponieważ straci ona wtedy rację bytu i swoją szczególną wartość, która polega na dobrowolnym wyborze jednostki.

4.6.9

EKES jest zdania, że z jednej strony zadaniem państwa jest zapewnienie infrastruktury niezbędnej dla funkcjonowania działalności wolontariackiej. Działalność ta jest wprawdzie bezpłatna, lecz nie może ona funkcjonować bez nakładu środków. Poza tym doświadczenia w niektórych państwach członkowskich pokazują, że konkretna infrastruktura służąca działalności wolontariackiej znacznie zwiększa jej zasięg i jakość. Pomoc i doradztwo organizacji wolontariuszy, a także motywowanie, kształcenie, wspieranie i opieka nad wolontariuszami oraz ewentualny zwrot kosztów wiążą się z wydatkami, które jednak zwracają się z nawiązką. Państwo może przyjąć postawę aktywną, zajmując się strategicznym planowaniem, budzeniem publicznego zainteresowania działalnością wolontariacką, wspomaganiem i koordynowaniem współpracy pomiędzy sektorem rynkowym a organizacjami społeczeństwa obywatelskiego. Zdobycie odpowiedniej wiedzy na temat działalności wolontariackiej wymaga finansowania badań, a szczególny nacisk należy położyć na potrzebę włączenia koncepcji działalności wolontariackiej do programu kształcenia.

4.6.10

Z drugiej strony wszystkie zainteresowane podmioty (państwo, przedsiębiorstwa, związki zawodowe i organizacje wolontariuszy) muszą działać ręka w rękę, jeżeli działalność wolontariacka ma być wspierana i rozwijana oraz jeżeli ma się cieszyć rosnącym uznaniem społecznym. W tym przypadku dla wymiany najlepszych praktyk i połączenia sił równie niezbędna jest skutecznie działająca sieć organizacji wolontariuszy, co współpraca i dialog pomiędzy różnymi sektorami.

Opinia EKES-u w sprawie polityki młodzieżowej, sprawozdawca: Jillian VAN TURNHOUT (DzU C 28 z 3.2.2006, ss. 35-41);

Opinia EKES-u w sprawie programu 2007-2013 „Młodzież w działaniu”, sprawozdawca: José Isaías RODRÍGUEZ GARCÍA-CARO (DzU C 234 z 22.9.2005, ss. 46-51);

Opinia EKES-u w sprawie: „Obywatelstwo europejskie i sposoby jego uwidaczniania i urzeczywistniania”, sprawozdawca: Bruno VEVER (jeszcze nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym);

Opinia EKES-u w sprawie: „Program działań na rzecz wspierania aktywnego obywatelstwa”, sprawozdawca: Daniel LE SCORNET (DzU C 28 z 3.2.2006, ss. 29-34).

30.12.2006   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 325/53

1.1

Odpowiedzialność społeczna przedsiębiorstw (corporate social responsibility — CSR), jeden z elementów europejskiego modelu społecznego, to sprawa dotycząca każdego obywatela. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja ujęła taką właśnie wizję w swoim komunikacie, podkreślając, że „CSR odzwierciedla podstawowe wartości samej UE”. Komitet uważa zatem, że obywatele europejscy powinni mieć dostęp do wiarygodnych i wszechstronnych informacji na temat deklaracji i praktyk przedsiębiorstw oraz władz terytorialnych. Dobrej jakości sprawozdawczość pozwoliłaby im ukierunkować własne wybory, które podejmują jako konsumenci, drobni inwestorzy i mieszkańcy. Produkty i usługi, którym towarzyszy dobrej jakości informacja o aspektach społecznych i które spełniają wymóg identyfikowalności, już obecnie cieszą się prawdziwą przewagą komparatywną w ocenie inwestorów, konsumentów i stowarzyszeń konsumenckich. Tendencja ta będzie nabierać coraz większej wagi w perspektywie zrównoważonego rozwoju.

1.2

W ramach planu działania „Lepsze informowanie o Europie” mógłby zatem zacząć funkcjonować portal informacyjny na temat CSR. Taki portal europejski gromadziłby wszelkie dostępne informacje pozwalające na określenie liczby i rodzajów przedsiębiorstw, poruszanych tematów i zainteresowanych partnerów. Stanowiłoby to cenną pomoc dla podmiotów z wszystkich państw członkowskich w przyswajaniu sobie praktyk CSR. Powinien on przede wszystkim zawierać informacje na temat dobrych wzorców w przedsiębiorstwach z nowych państw członkowskich. Byłby narzędziem ogólnej oceny w kwestiach CSR. Jako katalog informacji o charakterze dobrowolnym i wielostronnym, niezbędny instrument służący realizacji „sojuszu na rzecz CSR”, powinien być współfinansowany przez Komisję. Taka „praxisteka CSR” (1) (biblioteka praktyk) umożliwiłaby wymianę informacji na temat dobrych praktyk przedsiębiorców i władz terytorialnych.