CCMI/203

Program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego

OPINIA

Komisja Konsultacyjna ds. Przemian w Przemyśle

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady
ustanawiające Program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego
oraz ramy środków w celu zapewnienia terminowej dostępności
i dostaw produktów związanych z obronnością (EDIP)
[2024/0061(COD)]

(COM(2024) 150 final)

Sprawozdawca: Tomasz Andrzej WRÓBLEWSKI

Współsprawozdawca: Franck UHLIG

1.ZALECENIA

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES)

1.1Zaleca, aby Komisja Europejska komunikowała się na szeroką skalę z obywatelami europejskimi, aby kompleksowo informować o wyzwaniach związanych ze wspólnym finansowaniem obronności w obecnym kontekście geopolitycznym i z myślą o budowaniu wspólnego bezpieczeństwa. Jednocześnie należy nadal opierać integrację europejską ma projekcie pokoju i solidarności.

1.2Zwraca się o zwiększenie obecnego ograniczonego finansowania (1,5 mld EUR) w perspektywie średnioterminowej.

1.3Podkreśla, że Program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego (EDIP) musi, oprócz niezbędnej reakcji na pilne potrzeby Ukrainy, prowadzić do strukturalnej ewolucji europejskiego podejścia do obronności i powiązanej europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej sektora obronnego (EDTIB).

1.4Zaleca, aby Parlament Europejski, państwa członkowskie, publiczny i prywatny sektor finansowy oraz Komisja Europejska przedstawiły długoterminowy plan zwiększenia wydatków i zamówień na broń, który ułatwi sektorowi prywatnemu długofalowe inwestycje oraz wesprze plany produkcji sprzętu wojskowego przez EDTIB, a także zapewni wsparcie dla DTIB dla Ukrainy.

1.5Zaleca, aby Komisja Europejska wyjaśniła pochodzenie i wykorzystanie funduszy przeznaczonych na EDIP, aby uniknąć podejrzenia arbitrażu w stosunku do finansowania innych programów, których potrzeby są również ogromne i pilne (usługi publiczne, sektor społeczny, Zielony ład itp.).

1.6Zaleca, aby przedsiębiorstwa EDTIB zacieśniły współpracę, zwłaszcza z MŚP i w aspekcie transgranicznym.

1.7Podkreśla znaczenie współpracy przemysłowej z Ukrainą w ramach EDIP.

1.8Sugeruje dalsze promowanie synergii między przemysłem obronnym i cywilnym, w tym MŚP i przedsiębiorstwami typu start-up.

1.9Zastanawia się nad tym, na ile Program na rzecz struktury europejskiego uzbrojenia (SEAP) może znacząco przyczynić się do wzmocnienia EDTIB.

1.10Zaleca, by włączyć do dokumentu regulacyjnego dotyczącego EDIP odsetek wspólnych i wewnątrzeuropejskich celów w zakresie zakupów, wyrażonych w komunikacie w sprawie EDIS.

2.NOTY WYJAŚNIAJĄCE

Argumenty na poparcie zalecenia 1.1

2.1Konieczne jest konsekwentne i zdecydowane przedstawianie argumentów wyjaśniających historyczne uwarunkowania Unii Europejskiej oraz zagrożenie dla demokracji i naszych wartości wynikające z dążenia do ekspansji reżimów totalitarnych, w szczególności reżimu rosyjskiego, przez regularne podnoszenie świadomości społecznej.

2.2Obywatele europejscy muszą być przekonani o konieczności udzielenia natychmiastowego wsparcia Ukrainie z jednej strony oraz o odpowiedzialności Unii i państw członkowskich za konsolidację projektu europejskiego z drugiej strony. Gwarantuje to długoterminowe bezpieczeństwo obywateli europejskich.

2.3EKES popiera rozporządzenie w sprawie EDIP. Należy bronić pokoju, a bezpieczeństwo Europy nie może zostać zapewnione bez europejskiego przemysłu obronnego. Pragnie jednak ponownie podkreślić, że pomimo obecnych burzliwych czasów budowa Europy musi nadal opierać się na projekcie pokoju i solidarności w Europie i poza nią.

2.4Bezpieczeństwo obywateli europejskich wiąże się z kosztami, które Europa zbyt długo ignorowała: w tym kontekście niemożliwe byłoby uzasadnienie braku własnych zasobów, mimo że wiele państw członkowskich UE korzysta ze wzajemnego wsparcia w ramach NATO.

2.5Konieczne jest uruchomienie ram strukturalnych i instrumentu finansowania obronności w oparciu o podejście NextGenerationEU.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.2

2.6Zbyt mała kwota finansowania oznacza, że powodzenie EDIP będzie zależało od dobrej woli państw członkowskich UE w zakresie współpracy i wspólnych inwestycji w przyszłe zamówienia w dziedzinie obronności. EKES z zadowoleniem przyjmuje wyrażoną w komunikacie w sprawie EDIS gotowość Komisji do promowania wykorzystania EDTIB za pomocą wskaźników monitorowania. W kontekście wspólnych zamówień mogłoby to przynieść wiele korzyści, w tym pod względem zatrudnienia, autonomii strategicznej i rozwoju gospodarczego na tych terytoriach. EKES obawia się, że te dobre intencje niekoniecznie zostaną wprowadzone w życie z wielu powodów związanych z czasami rozbieżnymi interesami państw członkowskich UE.

2.7EKES podkreśla potrzebę zapewnienia podmiotom EDTIB, zwłaszcza MŚP we wszystkich państwach członkowskich, wystarczającego dostępu do finansowania zarówno publicznego, jak i prywatnego. Propozycja EDIP dotycząca utworzenia Funduszu na rzecz Przyspieszenia Transformacji Łańcuchów Dostaw w Sektorze Obronności (FAST) wydaje się być dobrym podejściem, nawet jeśli jest mało prawdopodobne, aby było to wystarczające w świetle przyszłych znacznych potrzeb finansowych. Chociaż europejska systematyka jest uzasadnioną i niezbędną klasyfikacją, klasyfikacja ta nie może mieć negatywnego wpływu na EDTIB w kontekście zawirowań i zagrożeń geopolitycznych.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.3

2.8Przyszłe wieloletnie ramy finansowe muszą uwzględniać wszystkie finansowe aspekty długoterminowej strategii obrony.

2.9Pilna sytuacja w perspektywie krótkoterminowej nie może sprawić, że zapomnimy o potrzebie kontynuowania integracji europejskiej w perspektywie długoterminowej: ramy współpracy między państwami i między podmiotami przemysłowymi muszą stać się mniej fragmentaryczne i lepiej finansowane z myślą o przewidywaniu, standaryzacji, oszczędności czasu i zmniejszeniu kosztów, z korzyścią dla obywateli europejskich i ich bezpieczeństwa.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.4

2.10Niezwykle ograniczone zasoby przyznane obecnie przez Komisję Europejską muszą koniecznie i z pożytkiem zostać uzupełnione środkami finansowymi z państw członkowskich, publicznych i prywatnych sektorów finansowych oraz, w miarę możliwości, z Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego.

2.11Jedynie długoterminowe zobowiązania do kontynuowania zamówień na broń, niezależne od kontekstu politycznego i cyklu wyborczego, przekonają przemysł i instytucje finansowe do znacznych inwestycji w przemysł zbrojeniowy.

2.12Dzięki inicjatywie EDIP wzrost wydatków na obronność jest również wyrazem wspólnego zobowiązania narodów europejskich do przyjęcia większej odpowiedzialności za swoje bezpieczeństwo i obronę, co zmniejsza zależność od podmiotów zewnętrznych w tym zakresie. Inwestując w zdolności wojskowe, kraje europejskie dążą do zwiększenia autonomii strategicznej i zdolności do zdecydowanego działania w obronie swoich interesów i wartości.

2.13EDIP umożliwi lepsze wzajemne zrozumienie potrzeb i sprzeciwów wobec zbiorowych projektów zbrojeniowych, ułatwiając tym samym budowanie konsensusu i podejmowanie strategicznych decyzji w ramach WPBiO.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.5

2.14Aby zapewnić jak najlepszą akceptację przez obywateli europejskich, EKES podkreśla, że ten znaczny wysiłek budżetowy nie powinien odbywać się kosztem niezbędnych inwestycji w usługi publiczne, sektor społeczny oraz transformację ekologiczną i cyfrową.

2.15Zamówienia publiczne muszą być społecznie odpowiedzialne i spełniać kryteria z zakresu ochrony środowiska, polityki społecznej i ładu korporacyjnego (ang. ESG).

Argumenty na poparcie zalecenia 1.6

2.16Utrzymujące się rozróżnienie między krajowym planowaniem obrony a programowaniem wielonarodowym stanowi poważne wyzwanie dla integracji i skuteczności ogólnounijnych strategii obrony. Dalsze istnienie odrębnych krajowych procesów planowania obronnego i ponadnarodowych ram programowania stwarza bariery utrudniające rozwój spójnego i jednolitego podejścia do europejskiej obronności.

2.17Dzięki ukierunkowanym strumieniom finansowania i zachętom do współpracy EDIP powinien odgrywać kluczową rolę w promowaniu wzmocnionej współpracy między państwami członkowskimi UE, przekraczając tym samym tradycyjne bariery krajowe dla zamówień i planowania w dziedzinie obronności. To podejście do współpracy w dziedzinie obronności ma zasadnicze znaczenie dla wzmocnienia autonomii strategicznej i zbiorowych zdolności obronnych UE. Będzie to uzupełnieniem współpracy z partnerami spoza UE w ramach NATO i ze wszystkimi bliskimi demokratycznymi sojusznikami UE, w Europie i poza nią. Przyczyni się to do zwiększenia interoperacyjności, konkurencyjności i efektywności zamówień publicznych, planowania i operacji w dziedzinie obronności, co ostatecznie zwiększy odporność Europy.

2.18Zharmonizowane podejście do zamówień publicznych w dziedzinie obronności ułatwia wykorzystanie korzyści skali i negocjowanie korzystnych warunków z dostawcami oraz zapewnia optymalną alokację zasobów w ramach różnych projektów i programów obronnych.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.7

2.19Współpraca przemysłowa z Ukrainą musi gwarantować lepszą interoperacyjność w przyszłości dzięki dostosowaniu norm oraz, w szerszym ujęciu, w obrębie UE między państwami członkowskimi.

2.20Ukraiński przemysł stanowi pulę umiejętności, wiedzy fachowej i współpracy, z której EDTIB może skorzystać dzięki wzajemnie wzbogacającej współpracy. Będzie to jednak kwestia uniknięcia złych praktyk relokacji ze szkodą dla zatrudnienia w Europie, aby zapobiec ryzyku dumpingu podatkowego.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.8

2.21Rozporządzenie w sprawie EDIP może zmaksymalizować korzyści społeczne wynikające z inwestycji w obronność, pobudzić wzrost gospodarczy i stymulować ekosystemy innowacji w całej Europie. Podejście oparte na podwójnym zastosowaniu zwiększa opłacalność obronności i przyczynia się do osiągnięcia szerszych celów strategicznych Europy, takich jak zrównoważony rozwój, cyfryzacja i odporność.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.9

2.22Wniosek dotyczący ram SEAP jest nowy, ale jego zakres i wdrażanie pozostają niejasne. Kwestie techniczne, prawne, gospodarcze i podatkowe są liczne i wymagają wyjaśnienia przed stworzeniem instrumentu, którego niepełne wykorzystanie sprawiłoby, że byłby on nieaktualny. Z drugiej strony, jeżeli instrument zostanie z powodzeniem wdrożony, należy pamiętać o jego potencjalnych konsekwencjach.

2.23Taki system na pierwszy rzut oka nie wydaje się być bezpośrednio zgodny z interesami europejskich podmiotów przemysłowych, których kapitał jest w dużej mierze prywatny, a czasem pozawspólnotowy.

Argumenty na poparcie zalecenia 1.10

2.24Celem jest wzmocnienie nadrzędnego charakteru przeorientowania wojskowych systemów obronnych państw członkowskich UE w kierunku EDTIB, najlepiej w drodze współpracy.

2.25EKES z zadowoleniem przyjmuje cele wyznaczone przez instytucje UE w dziedzinie obronności. Oznacza to zwiększenie autonomii strategicznej UE w kwestiach obronnych, zapewnienie jej zdolności do zdecydowanego działania na rzecz ochrony interesów europejskich, dążenie do stania się światowym liderem w zakresie badań i rozwoju w dziedzinie obronności, przesuwanie granic technologii obronnych i kształtowanie przyszłości europejskiego bezpieczeństwa.

2.26EKES uważa, że w obecnej sytuacji kluczowe znaczenie ma zlikwidowanie luk technologicznych i zadbanie o to, by Europa pozostała liderem innowacji w dziedzinie obronności. Dzięki ukierunkowanym strumieniom finansowania i wspólnym projektom te inicjatywy europejskie umożliwiają państwom członkowskim łączenie zasobów, dzielenie się wiedzą fachową i wykorzystanie uzupełniających się mocnych stron z myślą o opracowaniu innowacyjnych produktów i technologii obronnych.

2.27Europejskie inicjatywy obronne odgrywają istotną rolę w rozwoju EDTIB, ułatwiając współpracę między państwami członkowskimi, wykonawcami w dziedzinie obronności i instytucjami badawczymi w celu opracowania najnowocześniejszych rozwiązań zwiększających zdolności obronne i autonomię strategiczną Europy.

Słowniczek

·WPBiO: wspólna polityka bezpieczeństwa i obrony

·DTIB: baza technologiczno-przemysłowa sektora obronnego

·EDIP: Program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego

·EDIS: Strategia na rzecz europejskiego przemysłu obronnego

·EDTIB: europejska baza technologiczno-przemysłowa sektora obronnego

·ESG: ochrona środowiska, polityka społeczna i ład korporacyjny

·FAST: Fundusz na rzecz Przyspieszenia Transformacji Łańcuchów Dostaw w Sektorze Obronności

·NATO: Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego

·SEAP: Program na rzecz struktury europejskiego uzbrojenia

·MŚP: małe i średnie przedsiębiorstwa

Bruksela, dnia 15 maja 2024 r.

Przewodniczący Komisji Konsultacyjnej ds. Przemian w Przemyśle

Pietro Francesco DE LOTTO

_____________