–

w imieniu A – I. Balmaks, advokāts,

–

w imieniu rządu łotewskiego – J. Davidoviča oraz K. Pommere, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu estońskiego – N. Grünberg, w charakterze pełnomocnika,

–

w imieniu rządu węgierskiego – M.Z. Fehér oraz Zs. Biró‑Tóth, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – L. Baumgart, V. Hitrovs, H. Leupold oraz M. Wasmeier, w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 1 ust. 1, art. 6 ust. 1 lit. a) i art. 24 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych (Dz.U. 2014, L 130, s. 1; sprostowania: Dz.U. 2015, L 143, s. 16; Dz.U. 2019, L 201, s. 47; Dz.U. 2019, L 245, s. 9), a także art. 8 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. 2016, L 65, s. 1).

2

Wnioski te zostały złożone w ramach postępowań karnych wszczętych przeciwko A, B, C, D, F, E, G, SIA „AVVA” i SIA „Liftu alianse” (C‑255/23) oraz przeciwko A, B, C, Z, F, AS „Latgales Invest Holding”, SIA „METEOR HOLDING”, METEOR Kettenfabrik GmbH, SIA „Tool Industry” i AS „Ditton pievad wēžu rūpnīca” (C‑285/23) za popełnienie przestępstw oszustwa kwalifikowanego w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, prania pieniędzy w ramach zorganizowanej grupy przestępczej, nadużycia stanowiska oraz współsprawstwa w popełnieniu przestępstw oszustwa kwalifikowanego i prania pieniędzy na szeroką skalę.

3

Zgodnie z motywem 8 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/41 „[europejski nakaz dochodzeniowy] powinien mieć wymiar horyzontalny i dlatego powinien dotyczyć wszystkich czynności dochodzeniowych mających na celu gromadzenie materiału dowodowego”.

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Europejski nakaz dochodzeniowy i obowiązek jego wykonania”, przewiduje w ust. 1 i 3:

„1.   Europejski nakaz dochodzeniowy (END) to orzeczenie sądowe wydane lub zatwierdzone przez organ wymiaru sprawiedliwości jednego państwa członkowskiego (zwanego dalej »państwem wydającym«) w celu wezwania innego państwa członkowskiego (zwanego dalej »państwem wykonującym«) do przeprowadzenia jednej lub kilku określonych czynności dochodzeniowych w celu uzyskania materiału dowodowego zgodnie z niniejszą dyrektywą.

END można także wydać w celu uzyskania materiału dowodowego, którym właściwe organy państwa wykonującego już dysponują.

[…]

3.   O wydanie END wnosić może podejrzany lub oskarżony lub prawnik działający w imieniu takiej osoby w ramach mającego zastosowanie prawa do obrony wynikającego z przepisów krajowych oraz zgodnie z krajową procedurą karną”.

5

Artykuł 3 tej dyrektywy, zatytułowany „Zakres stosowania END”, brzmi następująco:

„END podlega każda czynność dochodzeniowa poza utworzeniem wspólnego zespołu dochodzeniowo‑śledczego oraz gromadzeniem materiału dowodowego w ramach takiego zespołu dochodzeniowo‑śledczego, przewidzianego w art. 13 Konwencji o pomocy w sprawach karnych między państwami członkowskimi Unii Europejskiej […] oraz w decyzji ramowej Rady 2002/465/WSiSW [z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie wspólnych zespołów dochodzeniowo‑śledczych (Dz.U. 2002, L 162, s. 1)], z wyjątkiem przypadków, gdy czynności te podejmowane są w celu zastosowania art. 13 ust. 8 [tej] konwencji oraz art. 1 ust. 8 decyzji ramowej 2002/465/WSiSW”.

6

Artykuł 6 dyrektywy 2014/41, zatytułowany „Warunki wydawania i przekazywania END”, stanowi w ust. 1:

„Organ wydający może wydać END jedynie wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

7

Artykuł 24 tej dyrektywy, zatytułowany „Przesłuchanie w formie wideokonferencji lub z wykorzystaniem innej formy przekazu audiowizualnego”, stanowi w ust. 1:

„Jeżeli dana osoba znajduje się na terytorium państwa wykonującego i musi zostać przesłuchana w charakterze świadka lub biegłego przez właściwy organ państwa wydającego, organ wydający może wydać END w celu przesłuchania świadka lub biegłego z wykorzystaniem wideokonferencji lub innej formy przekazu audiowizualnego, zgodnie z ust. 5–7.

Organ wydający może wydać END również w celu przesłuchania podejrzanego lub oskarżonego z wykorzystaniem wideokonferencji lub innej formy przekazu audiowizualnego”.

8

W myśl motywu 9 dyrektywy 2016/343 jej celem „jest wzmocnienie prawa do rzetelnego procesu sądowego w postępowaniu karnym przez ustanowienie wspólnych norm minimalnych dotyczących niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie”.

9

Artykuł 8 tej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do obecności na rozprawie”, stanowi w ust. 1 i 2:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają podejrzanym lub oskarżonym prawo do obecności na rozprawie.

2.   Państwa członkowskie mogą postanowić, że rozprawa, której wynikiem może być orzeczenie w przedmiocie winy lub niewinności podejrzanego lub oskarżonego, może odbyć się pod jego nieobecność, pod warunkiem że:

10

Artykuł 140 Kriminālprocesa likums (kodeksu postępowania karnego) brzmi następująco:

„1.   Osoba odpowiedzialna za prowadzenie postępowania może dokonywać czynności procesowych za pomocą urządzeń technicznych (konferencja telefoniczna, wideokonferencja), jeżeli wymaga tego interes postępowania karnego.

2.   W toku czynności procesowej, w której stosowane są urządzenia techniczne, należy zapewnić, aby osoba odpowiedzialna za prowadzenie postępowania i osoby uczestniczące w czynności procesowej, które znajdują się w różnych pomieszczeniach lub różnych budynkach, mogły słyszeć i widzieć się nawzajem podczas konferencji telefonicznej oraz mogły słyszeć i widzieć się nawzajem podczas wideokonferencji.

21.   W przypadku, o którym mowa w § 2 niniejszego artykułu, osoba odpowiedzialna za prowadzenie postępowania upoważnia – lub poleca osobie odpowiedzialnej za instytucję znajdującą się w drugim miejscu, w którym czynność procesowa jest dokonywana, aby upoważniła ona – osobę do zapewnienia przebiegu czynności procesowej w miejscu, w którym osoba ta się znajduje (zwaną dalej »osobą upoważnioną«).

[…]

5.   Osoba upoważniona weryfikuje i ustala tożsamość osób, które uczestniczą w czynności procesowej, lecz które nie znajdują się w tym samym pomieszczeniu co osoba odpowiedzialna za prowadzenie postępowania.

[…]

7.   Osoba upoważniona sporządza zaświadczenie, w którym wskazuje miejsce, datę i godzinę czynności procesowej, swoje stanowisko, imię i nazwisko, dane identyfikacyjne i adres każdej z osób znajdujących się w miejscu, w którym czynność procesowa jest dokonywana, a także pouczenie udzielone tym osobom, w przypadku gdy prawo przewiduje odpowiedzialność za niewykonanie przez nie spoczywających na nich obowiązków. Osoby poinformowane potwierdzają podpisem otrzymanie tej informacji. W zaświadczeniu wskazuje się również przerwy w toku czynności procesowej oraz godzinę jej zakończenia. Zaświadczenie podpisują wszystkie osoby obecne w miejscu, w którym czynność procesowa jest dokonywana, i przekazuje się je osobie odpowiedzialnej za prowadzenie postępowania w celu włączenia go do protokołu czynności procesowej.

71.   Można odstąpić od stosowania przepisów §§ 21, 5 i 7 niniejszego artykułu, jeżeli osoba odpowiedzialna za prowadzenie postępowania ma możliwość ustalenia za pomocą urządzeń technicznych tożsamości osób, które znajdują się w innych pomieszczeniach lub innych budynkach.

[…]”.

11

Artykuł 463 § 1 i 2 kodeksu postępowania karnego stanowi:

„1.   Udział oskarżonego w postępowaniu karnym jest obowiązkowy.

2.   Brak stawiennictwa oskarżonego na rozprawie powoduje odroczenie rozprawy”.

12

Artykuł 464 wspomnianego kodeksu stanowi:

„1.   Sąd może wydać orzeczenie w sprawie karnej dotyczącej wykroczenia, występku i zbrodni zagrożonych karą pozbawienia wolności do lat pięciu bez udziału oskarżonego, jeżeli nie stawił się on wielokrotnie na rozprawie bez uzasadnionego powodu lub jeżeli złożył do sądu wniosek o wydanie orzeczenia w sprawie karnej pod jego nieobecność.

2.   Sprawa karna może zostać rozpoznana pod nieobecność oskarżonego, jeżeli cierpi on na poważną chorobę uniemożliwiającą mu udział w rozprawie karnej.

3.   Sprawa karna z udziałem kilku oskarżonych może zostać rozpoznana pod nieobecność jednego z nich, jeżeli rozprawa dotyczy części zarzutów postawionych innym oskarżonym, jeżeli obecność tego oskarżonego na rozprawie nie jest konieczna i jeżeli zawiadomił on sąd, że nie chce uczestniczyć w rozprawie”.

13

Artykuł 465 wspomnianego kodeksu stanowi w § 1:

„Sprawa karna może zostać rozpoznana przez sąd pod nieobecność oskarżonego (in absentia) w jednym z następujących przypadków:

14

Przed Ekonomisko lietu tiesa (sądem gospodarczym, Łotwa), który jest sądem odsyłającym, toczy się postępowanie karne między innymi przeciwko E, oskarżonemu o pranie pieniędzy na szeroką skalę. E jest obywatelem litewskim zamieszkałym na Litwie.

15

Na rozprawie, która odbyła się w dniu 22 września 2022 r., prokuratura, w odpowiedzi na wniosek E, wyraziła sprzeciw wobec tego, by E uczestniczył w rozprawach na odległość z wykorzystaniem wideokonferencji, w oparciu o przepisy art. 140 § 71 kodeksu postępowania karnego, zgodnie z ich wykładnią dokonaną przez zgromadzenie ogólne sędziów izby karnej Augstākā tiesa (sądu najwyższego, Łotwa) w uchwale z dnia 4 listopada 2021 r.

16

W dniu 16 października 2022 r. obrońca E zwrócił się do sądu odsyłającego o skierowanie do Trybunału pytań prejudycjalnych dotyczących wykładni przepisów dyrektywy 2014/41 w celu wyjaśnienia charakteru praw E do udziału w postępowaniu sądowym na odległość za pomocą urządzeń technicznych.

17

Sąd odsyłający wskazuje, że art. 140 § 71 kodeksu postępowania karnego rozszerza możliwości dokonywania czynności procesowych na odległość, przy czym zamiarem, który przyświecał ustawodawcy krajowego przy uchwalaniu tej zmiany, było promowanie korzystania z urządzeń technicznych w postępowaniu karnym poprzez przyspieszenie i uproszczenie przebiegu tego postępowania, w szczególności w przypadkach, w których strony postępowania znajdują się w różnych miastach lub różnych państwach.

18

Tymczasem zdaniem sądu odsyłającego wykładnia art. 140 § 71 kodeksu postępowania karnego dokonana uchwałą zgromadzenia ogólnego sędziów izby karnej Augstākā tiesa (sądu najwyższego) skutkuje tym, że w przypadku gdy strona postępowania nie znajduje się na obszarze jurysdykcji Republiki Łotewskiej, czyli na terytorium krajowym, zastosowanie urządzeń technicznych w celu dokonania czynności procesowej jest możliwe jedynie w drodze europejskiego nakazu dochodzeniowego lub innego instrumentu współpracy sądowej. W związku z tym osoba zamieszkała w państwie innym niż Łotwa, przeciwko której toczy się postępowanie karne, nie może wziąć udziału w rozprawie na odległość przy użyciu urządzeń technicznych, nawet jeśli jej uczestnictwo w przebiegu postępowania karnego ma charakter bierny.

19

Ponieważ miejscem zamieszkania E jest Litwa, jego ewentualny udział w postępowaniu sądowym na Łotwie na odległość za pomocą urządzeń technicznych wymaga zwrócenia się przez sąd łotewski do sądu litewskiego w ramach europejskiego nakazu dochodzeniowego o zapewnienie możliwości udziału E w postępowaniu sądowym na odległość przez długi okres. Biorąc jednak pod uwagę czas potrzebny do wydania europejskiego nakazu dochodzeniowego i koszty jego wykonania, sąd odsyłający uważa, że wydanie europejskiego nakazu dochodzeniowego w celu zapewnienia biernego udziału oskarżonego w rozprawach jest nieproporcjonalne w rozumieniu art. 6 dyrektywy 2014/41.

20

Ponieważ E jest oskarżony o pranie brudnych pieniędzy na szeroką skalę, jego udział w rozprawach jest, ze względu na wagę zarzucanego mu przestępstwa, obowiązkowy przy rozpatrywaniu dowodów związanych z wniesionym przeciwko niemu oskarżeniem, nawet jeśli sam E nie chce uczestniczyć w rozprawach. W świetle wykładni dokonanej przez zgromadzenie ogólne sędziów izby karnej Augstākā tiesa (sądu najwyższego) przy rozpatrywaniu zgromadzonych przeciwko niemu dowodów E musiałby regularnie i przez długi okres stawiać się na rozprawach sądowych na Łotwie albo, w kontekście europejskiego nakazu dochodzeniowego, zwrócić się do sądu litewskiego o zapewnienie mu możliwości udziału w postępowaniu sądowym na odległość przez długi okres.

21

Mając wątpliwości co do możliwości zastosowania dyrektywy 2014/41 do udziału oskarżonego w rozprawach, na których nie składa on zeznań, Ekonomisko lietu tiesa (sąd gospodarczy) postanowił zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

22

Sąd odsyłający zwraca uwagę, że na dzień wydania wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do rozpatrzenia pozostaje około 60 zeznań niezwiązanych z oskarżeniem przeciwko E. Gdyby sąd odsyłający zdecydował się zawiesić postępowanie, wydanie orzeczenia w postępowaniu głównym w rozsądnym terminie byłoby znacznie utrudnione. W konsekwencji sąd odsyłający uważa, że może kontynuować postępowanie sądowe, co najmniej do czasu rozpatrzenia dowodów, na których opiera się oskarżenie przeciwko E, przy czym jego obecność nie jest obowiązkowa.

23

W odpowiedzi na pismo Trybunału z dnia 7 marca 2024 r. z wnioskiem o udzielenie wyjaśnień na podstawie art. 101 regulaminu postępowania sąd odsyłający – pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 21 marca 2024 r. – wskazał, że wszyscy świadkowie powołani przez prokuratora i świadkowie wskazani przez obronę zostali przesłuchani. W szczególności poszczególne rozprawy umożliwiły przesłuchanie 12 świadków, których zeznania są istotne dla udowodnienia winy oskarżonego, ponieważ uczestniczył on w tych rozprawach zarówno osobiście, jak i na odległość w formie wideokonferencji.

24

Przed Ekonomisko lietu tiesa (sądem gospodarczym), który jest sądem odsyłającym, wszczęto postępowanie karne, w którym jeden z oskarżonych, A, jest obywatelem niemieckim zamieszkałym w Niemczech, oskarżonym o popełnienie przestępstw oszustwa kwalifikowanego w ramach zorganizowanej grupy przestępczej i prania pieniędzy w ramach zorganizowanej grupy przestępczej na szeroką skalę. Owe czyny zabronione są kwalifikowane jako przestępstwa i są zagrożone karą pozbawienia wolności.

25

Czyny zabronione zarzucane A są w prawie łotewskim kwalifikowane jako przestępstwa. Biorąc pod uwagę tę kwalifikację oraz okoliczność, że przesłanki wydania orzeczenia w sprawie karnej pod nieobecność oskarżonego określone w art. 465 kodeksu postępowania karnego nie zostały spełnione, wynika z tego, że zgodnie z art. 463 i 464 tego kodeksu przeprowadzenie rozprawy bez udziału oskarżonego jest niemożliwe, zaś jego obecność jest obowiązkowa.

26

A i jego obrońca poinformowali sąd odsyłający o okolicznościach związanych w szczególności z wiekiem oraz sytuacją osobistą i rodzinną A, które uniemożliwiają mu osobiste stawiennictwo na większości rozpraw w niniejszej sprawie. Nie chcąc uchylać się od wymiaru sprawiedliwości, A chce wziąć udział w rozprawie, lecz za pośrednictwem wideokonferencji z Niemiec.

27

Zarówno europejski nakaz dochodzeniowy wydany przez sąd odsyłający, jak i wniosek o pomoc prawną złożony przez łotewskie ministerstwo sprawiedliwości zostały rozpatrzone negatywnie przez właściwe organy niemieckie. Wspomniane organy wskazały, że wykonanie europejskiego nakazu dochodzeniowego jest niemożliwe ze względu na to, że nie zwrócono się w nich o przeprowadzenie określonej czynności dochodzeniowej, lecz o zapewnienie udziału oskarżonego w rozprawie za pośrednictwem wideokonferencji. Do udziału w postępowaniu w formie wideokonferencji nie ma też podstawy prawnej w ramach wniosku o pomoc prawną. Zgodnie z prawem niemieckim fizyczna obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa, a udział w rozprawie na odległość za pośrednictwem wideokonferencji jest sprzeczny z podstawowymi zasadami prawa niemieckiego.

28

Zgodnie z uchwałą zgromadzenia ogólnego sędziów izby karnej Augstākā tiesa (sądu najwyższego) z dnia 4 listopada 2021 r., biorąc pod uwagę terytorialny zakres stosowania kodeksu postępowania karnego, jurysdykcja Republiki Łotewskiej ogranicza się do terytorium tego państwa. W związku z tym przeprowadzenie wideokonferencji poza ramami międzynarodowej pomocy prawnej jest możliwe jedynie w przypadku, gdy czynność procesowa jest dokonywana na terytorium Republiki Łotewskiej.

29

Sąd odsyłający ma jednak wątpliwości, czy przesłuchanie oskarżonego za pośrednictwem wideokonferencji, o którym mowa w art. 24 ust. 1 dyrektywy 2014/41, obejmuje udział tej osoby w postępowaniu karnym, w tym prawo do obecności na rozprawie i śledzenia jej przebiegu. Sąd odsyłający zastanawia się również, czy art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 przyznaje oskarżonemu prawo do udziału w postępowaniu karnym za pośrednictwem wideokonferencji z państwa członkowskiego jego miejsca zamieszkania.

30

W tych okolicznościach Ekonomisko lietu tiesa (sąd gospodarczy) postanowił zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

31

Sąd odsyłający stoi na stanowisku, że ponieważ kwestia, którą należy rozstrzygnąć w świetle prawa Unii, dotyczy jedynie formy udziału oskarżonego (osobiście lub za pośrednictwem wideokonferencji), może on, do czasu wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym, kontynuować rozpatrywanie sprawy, jak to czynił do tej pory (przy fizycznej obecności A). Dzięki temu w postępowaniu karnym w postępowaniu głównym nie dojdzie do naruszenia prawa oskarżonych do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, zgodnie z art. 47 akapit drugi Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. W konsekwencji postępowanie w niniejszej sprawie nie zostało zawieszone.

32

Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2023 r. sprawy C‑255/23 i C‑285/23 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.

33

Ze względu na charakter zadanych pytań prezes Trybunału postanowieniem z dnia 14 czerwca 2023 r. zdecydował o rozpoznaniu spraw C‑255/23 i C‑285/23 w pierwszej kolejności na podstawie art. 53 § 3 regulaminu postępowania.

34

Natomiast złożony na podstawie art. 105 § 1 regulaminu postępowania wniosek sądu odsyłającego w sprawie C‑285/23 o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym prezes Trybunału, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, oddalił postanowieniem z dnia 21 lipca 2023 r.

35

W myśl utrwalonego orzecznictwa art. 267 TFUE ustanawia dialog sądów między Trybunałem a sądami państw członkowskich, mający na celu zapewnienie jednolitej wykładni prawa Unii, umożliwiając tym samym zapewnienie jego spójności, pełnej skuteczności i autonomii, a ostatecznie – szczególnego charakteru prawa ustanowionego w traktatach [wyrok z dnia 17 maja 2023 r., BK i ZhP (Częściowe zawieszenie postępowania głównego), C‑176/22, EU:C:2023:416, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo].

36

W związku z tym wyrok wydany w tym postępowaniu wiąże sąd krajowy w zakresie wykładni prawa Unii przy rozstrzyganiu zawisłego przed nim sporu [wyrok z dnia 17 maja 2023 r., BK i ZhP (Częściowe zawieszenie postępowania głównego), C‑176/22, EU:C:2023:416, pkt 27].

37

Tymczasem zachowanie skuteczności (effet utile) tego postępowania nie staje się praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione przez przepis krajowy, który zezwala – między dniem skierowania do Trybunału wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym a dniem wydania postanowienia lub wyroku, w którym Trybunał udziela na ten wniosek odpowiedzi – na kontynuowanie postępowania głównego w celu prowadzenia czynności procesowych, które sąd odsyłający uważa za niezbędne i które dotyczą aspektów niezwiązanych z przedstawionymi pytaniami prejudycjalnymi, czyli czynności procesowych, które nie mogą uniemożliwić sądowi odsyłającemu zastosowania się w ramach sporu w postępowaniu głównym do tego postanowienia lub wyroku [wyrok z dnia 17 maja 2023 r., BK i ZhP (Częściowe zawieszenie postępowania głównego), C‑176/22, EU:C:2023:416, pkt 28].

38

W niniejszej sprawie sąd odsyłający wskazał w ramach sprawy C‑255/23, że mimo złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawiesił postępowania i że kontynuował rozprawy, w których E uczestniczył zarówno osobiście, jak i zdalnie za pośrednictwem wideokonferencji. Co się tyczy sprawy C‑285/23, sąd odsyłający wyjaśnił, że również w tej sprawie nie zawiesił postępowania i że zamierza kontynuować rozprawy przy fizycznej obecności A. Tymczasem takie czynności procesowe, w tym w szczególności rozpatrywanie dowodów, na których opiera się oskarżenie, mogą sprawić, że pytania prejudycjalne dotyczące możliwości udziału oskarżonego w postępowaniu za pośrednictwem wideokonferencji staną się bezprzedmiotowe i pozbawione znaczenia dla postępowań głównych, a tym samym mogą uniemożliwić sądowi odsyłającemu zastosowanie się w ramach postępowań głównych do rozstrzygnięć, w których Trybunał udzieli odpowiedzi na wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

39

W tym względzie należy przypomnieć, że Trybunał nie jest właściwy do udzielania w trybie prejudycjalnym odpowiedzi, które w rzeczywistości mają charakter czysto doradczy (wyrok z dnia 16 czerwca 2015 r., Gauweiler i in., C‑62/14, EU:C:2015:400, pkt 12).

40

Ponadto z art. 23 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wynika, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym zawiesza postępowanie krajowe. O ile prawdą jest, że Trybunał dopuścił w szczególnych okolicznościach wyjątki w tym zakresie, o tyle należy zauważyć, że – jak wynika z orzecznictwa przytoczonego w pkt 37 niniejszego wyroku – wyjątki takie nie naruszają skuteczności mechanizmu współpracy przewidzianego w art. 267 TFUE. Tymczasem uznanie pytań prejudycjalnych w sprawach C‑255/23 i C‑285/23 za dopuszczalne mogłoby podważyć ową skuteczność (effet utile), ponieważ sąd odsyłający, już po dniu złożenia wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, kontynuował postępowania główne w celu przeprowadzenia czynności procesowych dotyczących aspektów związanych z pytaniami prejudycjalnymi.

41

W świetle powyższych rozważań postępowanie w sprawie udzielenia odpowiedzi na pytania prejudycjalne zadane w sprawach C‑255/23 i C‑285/23 należy umorzyć.

42

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Postępowanie w przedmiocie wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożonych przez Ekonomisko lietu tiesa (sąd gospodarczy, Łotwa) postanowieniami z dnia 28 marca 2023 r. i 21 kwietnia 2023 r. zostaje umorzone.