Wydanie tymczasowe

WYROK TRYBUNAŁU (pierwsza izba)

z dnia 29 lipca 2024 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne – Zbliżanie ustawodawstw – Dyrektywa 2011/61/UE – Zarządzający alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (AFI) – Warunki działalności – Artykuł 13 – Polityka i praktyki w zakresie wynagrodzeń tych ZAFI – Zakres stosowania ratione temporis – Artykuł 61 – Przepisy przejściowe

W sprawie C‑174/23

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) postanowieniem z dnia 15 marca 2023 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 21 marca 2023 r., w postępowaniu:

HJ,

IK,

LM

przeciwko

Twenty First Capital SAS,

TRYBUNAŁ (pierwsza izba),

w składzie: A. Arabadjiev, prezes izby, T. von Danwitz, P. G. Xuereb (sprawozdawca), A. Kumin i I. Ziemele, sędziowie,

rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

–        w imieniu HJ, IK i LM – R. Froger, avocat,

–        w imieniu Twenty First Capital SAS – G. Perrot, avocat,

–        w imieniu rządu francuskiego – B. Fodda, E. Leclerc, J. B. Merlin i S. Royon, w charakterze pełnomocników,

–        w imieniu Komisji Europejskiej – C. Auvret, G. Goddin i H. Tserepa-Lacombe, w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 8 lutego 2024 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1        Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 13 i art. 61 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/61/UE z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zmiany dyrektyw 2003/41/WE i 2009/65/WE oraz rozporządzeń (WE) nr 1060/2009 i (UE) nr 1095/2010 (Dz.U. 2011, L 174, s. 1).

2        Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy HJ, IK i LM a Twenty First Capital SAS (zwaną dalej „spółką TFC”) w przedmiocie wykonania umowy przewidującej wypłatę przez tę ostatnią wynagrodzeń.

 Ramy prawne

 Prawo Unii

3        Motyw 24 dyrektywy 2011/61 brzmi następująco:

„W celu zapobieżenia ewentualnemu niekorzystnemu wpływowi źle zaprojektowanych struktur wynagrodzeń na rozsądne zarządzanie ryzykiem i kontrolę podejmowania ryzyka przez osoby fizyczne, należy wyraźnie zobowiązać ZAFI [zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi], aby w odniesieniu do kategorii pracowników, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka AFI [alternatywnych funduszy inwestycyjnych], którymi zarządzają, ustanowili i stosowali politykę i praktyki w zakresie wynagrodzeń, które są zgodne z rozsądnym i skutecznym zarządzaniem ryzykiem. Te kategorie pracowników powinny obejmować przynajmniej kadrę kierowniczą wyższego szczebla, osoby podejmujące decyzje obciążone ryzykiem, osoby pełniące funkcje kontrolne oraz wszelkich pracowników otrzymujących całkowite wynagrodzenie plasujące ich na tym samym szczeblu siatki płac, co kadra kierownicza wyższego szczebla i osoby podejmujące decyzje obciążone ryzykiem”.

4        Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„Niniejsza dyrektywa ustanawia zasady dotyczące zezwoleń, bieżącej działalności i przejrzystości zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (ZAFI), którzy zarządzają alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (AFI) lub wprowadzają je do obrotu na terenie Unii [Europejskiej]”.

5        Artykuł 4 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, stanowi w ust. 1 lit. b), że do celów tej dyrektywy termin „ZAFI” oznacza „osoby prawne, których stała działalność polega na zarządzaniu jednym lub większą liczbą AFI”.

6        Artykuł 6 dyrektywy 2011/61, zatytułowany „Warunki podjęcia działalności w charakterze ZAFI”, znajdujący się w rozdziale II tej dyrektywy, zatytułowanym „Zezwolenie na prowadzenie działalności przez ZAFI”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby ZAFI nie zarządzali AFI, o ile nie uzyskali zezwolenia zgodnie z niniejszą dyrektywą.

ZAFI posiadający zezwolenie zgodnie z niniejszą dyrektywą musi stale spełniać warunki zezwolenia ustanowione w niniejszej dyrektywie”.

7        Artykuł 7 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Wniosek o wydanie zezwolenia”, stanowi:

„1.       Państwa członkowskie wymagają, aby ZAFI byli zobowiązani do wystąpienia o wydanie zezwolenia do właściwych organów ich rodzimego państwa członkowskiego.

2.       Państwa członkowskie wymagają, aby ZAFI występujący o zezwolenie przedłożył właściwym organom swojego rodzimego państwa członkowskiego następujące informacje dotyczące ZAFI:

[…]

d)       informacje o polityce i praktykach w zakresie wynagrodzeń zgodnie z art. 13;

[…]”.

8        Artykuł 8 tej dyrektywy, zatytułowany „Warunki wydawania zezwoleń”, stanowi w ust. 1:

„Właściwe organy rodzimego państwa członkowskiego ZAFI nie wydają zezwolenia, chyba że:

a)       są przekonane, że ZAFI będzie w stanie spełnić warunki określone w niniejszej dyrektywie;

[…]

Zezwolenie jest ważne we wszystkich państwach członkowskich”.

9        Artykuł 12 dyrektywy 2011/61, zatytułowany „Zasady ogólne”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby ZAFI stale:

a)       prowadzili działalność w sposób uczciwy, z należytą fachowością, dbałością, starannością i rzetelnością;

[…]

e)       przestrzegali wszystkich wymogów regulacyjnych mających zastosowanie do prowadzonej działalności gospodarczej, tak aby działać w najlepszym interesie AFI i inwestorów AFI, którymi zarządzają, oraz integralności rynku;

[…]”.

10      Artykuł 13 tej dyrektywy, zatytułowany „Wynagrodzenia”, znajdujący się w rozdziale III, zatytułowanym „Warunki prowadzenia działalności przez ZAFI”, stanowi:

„1.       Państwa członkowskie wymagają, aby ZAFI posiadali politykę i praktyki w zakresie wynagrodzeń dla tych kategorii personelu, w tym kadry kierowniczej wyższego szczebla, osób podejmujących decyzje obciążone ryzykiem, osób pełniących funkcje kontrolne, oraz wszelkich pracowników otrzymujących całkowite wynagrodzenie plasujące ich na tym samym szczeblu siatki płac, co kadra kierownicza wyższego szczebla i osoby podejmujące decyzje obciążone ryzykiem, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profile ryzyka ZAFI lub profile ryzyka zarządzanych przez nich AFI; polityka i praktyki w zakresie wynagrodzeń muszą być zgodne z rozsądnym i skutecznym zarządzaniem ryzykiem i je propagować oraz nie mogą sprzyjać podejmowaniu ryzyka niezgodnego z profilami ryzyka, regulaminami lub dokumentami założycielskimi AFI, którymi zarządzają.

ZAFI określają politykę i praktyki w zakresie wynagrodzeń zgodnie z załącznikiem II.

2.       [Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA)] zapewnia stworzenie wytycznych dotyczących prawidłowej polityki wynagrodzeń zgodnej z załącznikiem II. […]”.

11      Artykuł 61 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Przepisy przejściowe”, stanowi w ust. 1:

„ZAFI prowadzący działalność objętą niniejszą dyrektywą przed dniem 22 lipca 2013 r. przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy i składają wniosek o zezwolenie w okresie jednego roku od tego terminu”.

12      Artykuł 66 dyrektywy, zatytułowany „Transpozycja”, stanowi:

„1.       Do dnia 22 lipca 2013 r. państwa członkowskie przyjmują i publikują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Niezwłocznie przekazują Komisji [Europejskiej] tekst tych przepisów oraz tabelę korelacji pomiędzy tymi przepisami a niniejszą dyrektywą.

2.       Państwa członkowskie stosują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne, o których mowa w ust. 1, od dnia 22 lipca 2013 r.

[…]”.

13      Zgodnie z art. 70 dyrektywa 2011/61 weszła w życie dwudziestego dnia po jej opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, co nastąpiło w dniu 1 lipca 2011 r.

 Prawo francuskie

14      Dyrektywa 2011/61 została transponowana do prawa francuskiego w drodze ordonnance nº 2013‑676, du 25 juillet 2013, modifiant le cadre juridique de la gestion d’actifs (rozporządzenia nr 2013‑676 z dnia 25 lipca 2013 r. zmieniającego ramy prawne zarządzania aktywami) (JORF z dnia 27 lipca 2013 r., tekst nr 9), które weszło w życie w dniu 28 lipca 2013 r. i które wprowadziło do code monétaire et financier (kodeksu monetarnego i finansowego) w szczególności art. L. 533‑22‑2, zawierający przepisy art. 13 tej dyrektywy.

15      Rozporządzenie nr 2013‑676 zawiera w art. 33.I przepis przejściowy o następującym brzmieniu:

„Przedsiębiorstwa zarządzające, które w dniu ogłoszenia niniejszego rozporządzenia prowadzą działalność odpowiadającą zawartym w nim przepisom, występują przed dniem 22 lipca 2014 r. o zezwolenie na prowadzenie działalności w charakterze przedsiębiorstwa zarządzającego portfelem określone w art. L. 532‑9 kodeksu monetarnego i finansowego w brzmieniu wynikającym z niniejszego rozporządzenia”.

16      Nota wyjaśniająca do décret n° 2013‑687, du 25 juillet 2013, pris pour l’application de l’ordonnance n° 2013‑676 (dekretu nr 2013‑687 z dnia 25 lipca 2013 r. wydanego w celu wykonania rozporządzenia nr 2013‑676) (JORF z dnia 30 lipca 2013 r., tekst nr 3), zawiera następującą informację: „Wejście w życie: przedsiębiorstwa zarządzające, które w dniu ogłoszenia niniejszego dekretu prowadzą działalność odpowiadającą zawartym w nim przepisom, przyjmują wszystkie środki niezbędne do zastosowania się do tych przepisów i składają odpowiedni wniosek o wydanie zezwolenia najpóźniej do dnia 22 lipca 2014 r. […]”.

 Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

17      W marcu 2014 r. utworzona przez HJ spółka R Participations, w której wspólnikami byli LM i IK, przeniosła na spółkę T, w drodze zbycia przedsiębiorstwa, trzy przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania zajmujące się inwestycjami na rynkach wschodzących. HJ został pracownikiem spółki T.

18      W ramach przygotowań do przejęcia tej działalności przez spółkę TFC HJ zawarł z nią w dniu 5 czerwca 2014 r. umowę, na mocy której spółka ta zobowiązała się go zatrudnić, a w dniu 27 czerwca 2014 r. umowę o partnerstwie przewidującą różne wynagrodzenia dla HJ, IK i LM (zwaną dalej „umową o partnerstwie”).

19      W dniu 24 października 2014 r. spółka T zbyła na rzecz spółki TFC część swojego przedsiębiorstwa obejmującą trzy przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania zajmujące się inwestycjami na rynkach wschodzących, wspomniane w pkt 16 niniejszego wyroku.

20      W dniu 11 grudnia 2014 r. HJ przystąpił do spółki TFC jako członek zarządu, dyrektor generalny i wiceprezes tej spółki.

21      W dniach 24 grudnia 2015 r. i 6 stycznia 2016 r. HJ i IK pozwali spółkę TFC o wykonanie umowy o partnerstwie i o zapłatę odszkodowania. LM dobrowolnie przystąpił do postępowania w charakterze interwenienta. Spółka TFC wniosła powództwo wzajemne o stwierdzenie nieważności umowy o partnerstwie.

22      Wyrokiem z dnia 10 stycznia 2019 r. tribunal de grande instance de Paris (sąd wielkiej instancji w Paryżu, Francja) stwierdził nieważność umowy o partnerstwie ze względu na to, że wynagrodzenia określone w tej umowie naruszają przepisy art. L. 533‑22‑2 kodeksu monetarnego i finansowego, uznawszy, że spółka TFC zarządza co najmniej jednym AFI, a także oddalił żądania HJ, IK i LM zmierzające do wykonania wspomnianej umowy i zapłaty odszkodowania za jej niewykonanie.

23      Wyrokiem z dnia 8 lutego 2021 r. cour d’appel de Paris (sąd apelacyjny w Paryżu, Francja) utrzymał ten wyrok w mocy.

24      HJ, IK i LM wnieśli skargę kasacyjną od tego wyroku do Cour de cassation (sądu kasacyjnego, Francja), który jest sądem odsyłającym.

25      Sąd ten zauważa, że skarżący w postępowaniu głównym utrzymują, iż z art. 33.I rozporządzenia nr 2013‑676 interpretowanego w świetle art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 wynika, iż ZAFI dysponowali rocznym terminem, licząc od dnia 22 lipca 2013 r., czyli od dnia upływu terminu transpozycji tej dyrektywy, na spełnienie przewidzianych w prawie krajowym norm dotyczących praktyk w zakresie wynagrodzeń AFI i złożenia wniosku o wydanie zezwolenia. Stwierdziwszy, że spółka TFC uzyskała zezwolenie dopiero w dniu 18 sierpnia 2014 r., wywiedli oni z tego, że zasady te nie miały zastosowania do tej spółki w dniu zawarcia umowy o partnerstwie, dnia 27 czerwca 2014 r., i mają zastosowanie wyłącznie do zmiennych wynagrodzeń wypłaconych przez nią w 2016 r. za rok 2015. Pomocniczo podnoszą oni, że wspomniane przepisy nie były w każdym razie wiążące w dniu zawarcia umowy o partnerstwie.

26      Sąd odsyłający zauważa, że na poparcie swojej analizy skarżący w postępowaniu głównym powołują się na trzy dokumenty.

27      Po pierwsze, skarżący w postępowaniu głównym powołują się na dokument sporządzony przez Komisję w języku angielskim, zatytułowany „AIFMD Q&As from the European Commission” (pytania i odpowiedzi Komisji Europejskiej dotyczące dyrektywy 2011/61), z którego wynika, że „[w] okresie przejściowym wynoszącym jeden rok oczekuje się, że [ZAFI] dołożą wszelkich starań, aby spełnić wymogi krajowej ustawy transponującej dyrektywę [2011/61]. Obowiązek wystąpienia o wydanie zezwolenia […] jest prawnie wiążący, ale może zostać wypełniony w terminie jednego roku od wejścia w życie dyrektywy. W odniesieniu do innych obowiązków wynikających z dyrektywy [2011/61] (takich jak wynagrodzenie) ZAFI, który istniał w dniu wejścia w życie dyrektywy [2011/61], powinien w okresie przejściowym podjąć wszelkie środki (tj. dołożyć wszelkich starań) w celu przestrzegania dyrektywy [2011/61] w odniesieniu do wszystkich działań podejmowanych po wejściu w życie dyrektywy (w dniu 22 lipca 2013 r.). Po tym okresie przejściowym wszystkie obowiązki wynikające z dyrektywy [2011/61] są prawnie wiążące”.

28      Po drugie, skarżący w postępowaniu głównym opierają się na opublikowanym przez ESMA „wykazie pytań i odpowiedzi dotyczących dyrektywy [2011/61]”, w którym wskazano:

„[…] Po uzyskaniu przez przedsiębiorstwo zezwolenia dotyczącego AFI przedsiębiorstwo to podlega zasadom wynagradzania określonym w dyrektywie [2011/61] oraz wytycznym w sprawie wynagrodzeń. W związku z tym odpowiednie zasady powinny zacząć obowiązywać od dnia uzyskania zezwolenia.

Jednakże, co się tyczy przepisów dotyczących wynagrodzenia zmiennego […] ZAFI muszą je stosować przy obliczaniu płatności związanych z nowo przyznanymi wynagrodzeniami zmiennymi dla wskazanego personelu (zgodnie z definicją zawartą w wytycznych w sprawie wynagrodzeń) w odniesieniu do okresów osiągnięcia wyników następujących po okresie, w którym uzyskali zezwolenie. W związku z tym system zmiennego wynagrodzenia [ZAFI] powinien mieć zastosowanie wyłącznie do pełnych okresów osiągnięcia wyników i powinien mieć zastosowanie do pierwszego pełnego okresu osiągnięcia wyników po uzyskaniu zezwolenia przez ZAFI.

Na przykład: […] w przypadku ZAFI już zarządzającego AFI, stosującego rok obrachunkowy kończący się w dniu 31 grudnia, który złożył wniosek o wydanie zezwolenia przed dniem 22 lipca 2014 r. i uzyskał zezwolenie po tej dacie (również wtedy, kiedy zezwolenia udzielono po dniu 31 grudnia 2014 r.), przepisy dyrektywy [2011/61] w sprawie wynagrodzeń zmiennych należy stosować do obliczenia płatności za rok obrachunkowy 2015”.

29      Po trzecie, skarżący w postępowaniu głównym powołują się na „Guide AIFM – Rémunération” (przewodnik ZAFI – wynagrodzenie), opublikowany przez Autorité des marchés financiers (AMF, francuski urząd nadzoru rynków finansowych), organ odpowiedzialny za ochronę oszczędności zainwestowanych w produkty finansowe, informowanie inwestorów i prawidłowe funkcjonowanie rynków. Przewodnik ten stanowi:

„Zgodnie z art. 61 [ust. 1] dyrektywy [2011/61] przedsiębiorstwa zarządzające istniejące w dniu 22 lipca 2013 r. będą miały jeden rok do dnia 22 lipca 2014 r. na wypełnienie obowiązków wynikających z dyrektywy [2011/61] i na złożenie wniosku o wydanie zezwolenia do właściwego organu.

W związku z tym mogą wystąpić trzy przypadki:

–        przedsiębiorstwa zarządzające otrzymujące zezwolenie ZAFI w okresie od dnia 22 lipca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2013 r.: środki przewidziane w pozycji dotyczącej wynagrodzeń ZAFI w dziedzinie wynagrodzenia będą miały zastosowanie do roku obrachunkowego 2014 (w odniesieniu do wynagrodzeń zmiennych wypłacanych w 2015 r.).

–        przedsiębiorstwa zarządzające otrzymujące zezwolenie ZAFI dopiero w okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 22 lipca 2014 r.: środki przewidziane w pozycji dotyczącej wynagrodzeń ZAFI w dziedzinie wynagrodzenia będą miały zastosowanie do roku obrachunkowego 2015 (w odniesieniu do wynagrodzeń zmiennych wypłacanych w 2016 r.).

–        Następnie do nowych przedsiębiorstw zarządzających otrzymujących zezwolenie ZAFI w roku N, po dniu 22 lipca 2014 r., stosuje się tę samą zasadę: pierwszym rokiem obrachunkowym, który należy uwzględnić przy stosowaniu środków przewidzianych w pozycji dotyczącej wynagrodzeń ZAFI, będzie rok N+1 w odniesieniu do wynagrodzeń zmiennych wypłacanych w N+2”.

30      Sąd odsyłający wskazuje, że spółka TFC uważa, iż przepisy art. L. 533‑22‑2 kodeksu monetarnego i finansowego miały zastosowanie w dniu zawarcia umowy o partnerstwie, czyli w dniu 27 czerwca 2014 r., ponieważ mimo że rozporządzenie nr 2013‑676 wprowadzające ten przepis przewiduje późniejsze wejście w życie niektórych przepisów transponujących, nie dotyczy to przepisów nakładających na podmioty gospodarcze obowiązek wprowadzenia praktyk i polityki wynagrodzeń członków kierownictwa przedsiębiorstw zarządzających AFI, „które są zgodne z rozsądnym i skutecznym zarządzaniem ryzykiem”. Spółka TFC podnosi ponadto, że nawet przy założeniu, iż ZAFI mają pewien czas na zastosowanie się do nowych przepisów transponujących dyrektywę 2011/61, nie mogą oni zawrzeć w tym okresie umowy przewidującej wynagrodzenie sprzeczne z art. 13 tej dyrektywy, ponieważ jej art. 61 ust. 1 wymaga od nich, aby „przyj[ęli] wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy”.

31      Sąd odsyłający stwierdza, że dokument autorstwa Komisji, o którym mowa w pkt 26 niniejszego wyroku, wydaje się wskazywać, iż istnieje roczny okres przejściowy, kończący się w dniu 21 lipca 2014 r., a przed tą datą od ZAFI oczekuje się jedynie dołożenia wszelkich starań, aby spełnić wymogi krajowej ustawy transponującej dyrektywę 2011/61, i dopiero po tej dacie wszystkie obowiązki wynikające z tej dyrektywy stają się prawnie wiążące. Zgodnie z tą analizą nie jest istotna ani data złożenia wniosku o wydanie zezwolenia, ani data jego uzyskania.

32      Sąd ów zauważa jednak, że z analiz pochodzących od ESMA i AMF wynika, iż ZAFI podlega zasadom wynagradzania określonym w dyrektywie 2011/61 dopiero od dnia uzyskania zezwolenia, zaś przed uzyskaniem tego zezwolenia zasadom tym nie podlega. Zgodnie z tymi analizami rzeczone zasady mają zastosowanie dopiero od początku roku obrachunkowego następującego po uzyskaniu zezwolenia.

33      Sąd odsyłający uważa, że w świetle art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 żadna z proponowanych wykładni nie jest oczywista, tym bardziej że możliwa jest inna wykładnia, w ramach której dokonuje się rozróżnienia w zależności od tego, czy wynagrodzenie zostało uzgodnione przed transpozycją dyrektywy 2011/61 do prawa krajowego, czy po niej. W pierwszym przypadku można by przyjąć, że trudno jest żądać od ZAFI natychmiastowego zakwestionowania wynagrodzenia, które nie naruszało żadnej zasady, kiedy zostało ono ustalone, i że można od niego wymagać co najwyżej w okresie przejściowym, aby dołożył wszelkich starań w celu spełnienia nowych wymogów w zakresie wynagrodzenia. W drugim scenariuszu można by sobie wyobrazić, że wejście w życie krajowego aktu transponującego dyrektywę 2011/61 natychmiast zakazuje ZAFI uzgadniania na przyszłość wynagrodzeń, które byłyby sprzeczne z zasadami ustanowionymi w tej dyrektywie, która już weszła w życie.

34      W tych okolicznościach Cour de cassation (sąd kasacyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      a)      Czy art. 13 i art. 61 ust. 1 dyrektywy [2011/61] należy interpretować w ten sposób, że ZAFI prowadzący działalność na podstawie dyrektywy przed dniem 22 lipca 2013 r. są zobowiązani do przestrzegania obowiązków związanych z polityką i praktykami w zakresie wynagrodzeń:

(i)       począwszy od upływu terminu transpozycji tej dyrektywy,

(ii)      począwszy od dnia wejścia w życie przepisów transponujących dyrektywę do prawa krajowego,

(iii)       począwszy od upływu rocznego okresu, następującego w dniu 21 lipca 2014 r., określonego w art. 61 ust. 1, czy też

(iv)       począwszy od momentu uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze ZAFI, o którym mowa w rzeczonej dyrektywie?

b)       Czy odpowiedź na powyższe pytanie zależy od tego, czy wynagrodzenie wypłacone przez [ZAFI] pracownikowi lub członkowi kierownictwa spółki zostało uzgodnione przed czy po:

(i)       upływie terminu transpozycji dyrektywy [2011/61],

(ii)       dniu wejścia w życie przepisów transponujących dyrektywę [2011/61] do prawa krajowego,

(iii)       upływie w dniu 21 lipca 2014 r. terminu określonego w art. 61 ust. 1 dyrektywy [2011/61],

(iv)      dniu uzyskania zezwolenia przez [ZAFI]?

2)       Zakładając, że z odpowiedzi na pytanie pierwsze wynika, iż w następstwie transpozycji dyrektywy [2011/61] do prawa krajowego [ZAFI] jest przez pewien okres zobowiązany jedynie do dołożenia wszelkich starań w celu przestrzegania przepisów prawa krajowego wynikających z rozpatrywanej dyrektywy, czy spełnia on ten obowiązek, jeżeli w tym okresie zatrudnia pracownika lub powołuje członka kierownictwa spółki na warunkach dotyczących wynagrodzenia niespełniających wymogów przepisu krajowego transponującego art. 13 dyrektywy [2011/61]?”.

 W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

35      W uwagach na piśmie skarżący w postępowaniu głównym kwestionują, aczkolwiek w sposób dorozumiany, dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, podnosząc, że spór w postępowaniu głównym nie jest objęty ratione materiae zakresem stosowania dyrektywy 2011/61.

36      W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach ustanowionej w art. 267 TFUE współpracy między Trybunałem i sądami krajowymi wyłącznie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i który powinien przyjąć na siebie odpowiedzialność za mające zapaść orzeczenie sądowe, należy dokonanie oceny, w świetle szczególnych okoliczności sprawy, zarówno konieczności wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym po to, aby tenże sąd krajowy był w stanie wydać swoje orzeczenie, jak i znaczenia dla sprawy pytań zadanych Trybunałowi. W związku z tym, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest w zasadzie zobowiązany do wydania orzeczenia (wyroki: z dnia 14 lipca 2022 r., Volkswagen, C‑134/20, EU:C:2022:571, pkt 56 i przytoczone tam orzecznictwo z dnia 11 stycznia 2024 r., Nárokuj, C‑755/22, EU:C:2024:10, pkt 17).

37      Oznacza to, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie pytania prejudycjalnego przedłożonego przez sąd krajowy jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania [wyrok z dnia 21 marca 2023 r., Mercedes-Benz Group (Odpowiedzialność producentów pojazdów wyposażonych w urządzenia ograniczające skuteczność działania), C‑100/21, EU:C:2023:229, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo].

38      W tym przypadku zadane pytania dotyczą wykładni dyrektywy 2011/61. Ponadto z postanowienia odsyłającego wynika, że okoliczności faktyczne sporu w postępowaniu głównym, kwestionowane przez skarżących w postępowaniu głównym, zostały ustalone przez sąd pierwszej instancji i sąd apelacyjny, a sąd odsyłający wskazał, że odpowiedź na te pytania jest niezbędna do wydania przez niego orzeczenia. Wreszcie postanowienie odsyłające zawiera opis wszystkich okoliczności faktycznych i prawnych umożliwiający udzielenie użytecznej odpowiedzi na te pytania.

39      Wynika stąd, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.

 W przedmiocie pytań prejudycjalnych

 W przedmiocie pytania pierwszego

40      Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, od którego momentu państwa członkowskie były zobowiązane wymagać od ZAFI prowadzących przed dniem 22 lipca 2013 r. działalność na podstawie dyrektywy 2011/61 przestrzegania obowiązków dotyczących polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń wynikających z art. 13 tej dyrektywy.

41      W tym względzie należy przypomnieć, że art. 13 ust. 1 dyrektywy 2011/61 zobowiązuje państwa członkowskie do wymagania od ZAFI stosowania w odniesieniu do niektórych kategorii pracowników polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń, które są zgodne z rozsądnym i skutecznym zarządzaniem ryzykiem i je propagować oraz nie mogą sprzyjać podejmowaniu ryzyka niezgodnego z profilami ryzyka, regulaminami lub dokumentami założycielskimi AFI, którymi zarządzają.

42      Artykuł 66 tej dyrektywy stanowi, że do dnia 22 lipca 2013 r. państwa członkowskie przyjmują i publikują przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania dyrektywy i że stosują te przepisy od tego dnia.

43      Jednak art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61, zatytułowany „Przepisy przejściowe”, stanowi, że ZAFI prowadzący działalność przed dniem 22 lipca 2013 r. „przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy i składają wniosek o zezwolenie w okresie jednego roku od tego terminu”.

44      Z brzmienia tego przepisu wynika, że dyrektywa 2011/61 nie nakłada na państwa członkowskie obowiązku wymagania, aby ta kategoria ZAFI przestrzegała przepisów art. 13 ust. 1 tej dyrektywy od dnia 22 lipca 2013 r.

45      Jednakże samo brzmienie art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 nie pozwala na ustalenie daty, od której obowiązki przewidziane w art. 13 ust. 1 tej dyrektywy, transponowane do prawa krajowego, stały się wiążące dla tych ZAFI, ponieważ z brzmienia tego przepisu wynika, że datą tą może być bądź dzień upływu rocznego terminu liczonego od dnia 22 lipca 2013 r., który przepis ten przewiduje, bądź dzień uzyskania zezwolenia na prowadzenie działalności w charakterze ZAFI, do którego się on odnosi.

46      Należy przy tym pamiętać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wykładnia przepisu prawa Unii wymaga uwzględnienia nie tylko jego brzmienia, ale także kontekstu, w jaki się on wpisuje, oraz celów realizowanych przez akt, którego jest on częścią (wyrok z dnia 7 marca 2024 r., IAB Europe, C‑604/22, EU:C:2024:214, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo).

47      Co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61, należy – zważywszy, że przepis ten ustanawia roczny termin liczony od dnia 22 lipca 2013 r. na złożenie przez zainteresowanych ZAFI wniosku o wydanie zezwolenia – uwzględnić w szczególności przepisy tej dyrektywy, które dotyczą zezwolenia, zawarte w szczególności w art. 6–8 tej dyrektywy.

48      Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 2011/61 stanowi, po pierwsze, że państwa członkowskie zapewniają, aby żaden ZAFI nie zarządzał AFI bez uzyskania zezwolenia zgodnie z tą dyrektywą, a po drugie, aby ZAFI posiadający zezwolenie na mocy tej dyrektywy musieli stale spełniać warunki uzyskania zezwolenia określone w tej dyrektywie.

49      Artykuł 7 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2011/61 stanowi, że wśród informacji, które ZAFI są zobowiązani przekazywać właściwym organom w celu uzyskania zezwolenia, znajdują się informacje o polityce i praktykach w zakresie wynagrodzeń zgodnie z art. 13 tej dyrektywy.

50      Wreszcie z art. 8 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/61 wynika, że wnioskowane zezwolenie jest udzielane tylko wtedy, gdy właściwe organy uznają, że dany ZAFI będzie w stanie spełnić warunki tej dyrektywy.

51      Z przepisów tych wynika, po pierwsze, że zezwolenie jest konieczne do wykonywania działalności ZAFI, po drugie, że zezwolenie to jest udzielane tylko wtedy, gdy właściwe organy są przekonane, w świetle informacji dostarczonych im przez zainteresowanego ZAFI we wniosku o wydanie zezwolenia, że jest on w stanie wywiązać się z obowiązków przewidzianych w dyrektywie 2011/61, a po trzecie, że po udzieleniu zezwolenia ZAFI jest zobowiązany do stałego wypełniania tych obowiązków, w tym obowiązków wynikających z art. 13 tej dyrektywy. Wynika z tego, że w ramach dyrektywy 2011/61 data wydania zezwolenia ma zasadnicze znaczenie.

52      Zważywszy, że art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 stanowi wyraźnie, iż ZAFI, którzy prowadzili działalność na podstawie tej dyrektywy przed dniem 22 lipca 2013 r., składają wniosek o wydanie zezwolenia w terminie jednego roku od tego dnia, należy uznać, że przepis ten w świetle art. 6–8 wspomnianej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że ci ZAFI byli zobowiązani do pełnego przestrzegania obowiązków przewidzianych w tej dyrektywie, w szczególności w odniesieniu do swojej polityki i swoich praktyk w zakresie wynagrodzeń, transponowanych do prawa krajowego, dopiero od dnia uzyskania zezwolenia, pod warunkiem że złożyli wniosek o wydanie zezwolenia w terminie jednego roku od dnia 22 lipca 2013 r.

53      Wykładnia ta jest spójna z celami realizowanymi przez dyrektywę 2011/61.

54      Z orzecznictwa wynika, że cele te polegają, jak potwierdzono w motywie 24 dyrektywy 2011/61, na ochronie inwestorów, w szczególności gdy ich interesy mogą kolidować z interesami ZAFI, zarówno z punktu widzenia ryzyka, jak i zrównoważonego charakteru decyzji inwestycyjnych, a także na zapewnieniu stabilności systemu finansowego. Dokładniej rzecz ujmując, polityka i praktyki w zakresie wynagrodzeń określone w dyrektywie 2011/61 mają w tym kontekście na celu promowanie rozsądnego i skutecznego zarządzania ryzykiem oraz niezachęcanie do podejmowania ryzyka niezgodnego z profilami ryzyka, regulaminami lub dokumentami założycielskimi AFI (zob. podobnie wyrok z dnia 1 sierpnia 2022 r., HOLD Alapkezelő, C‑352/20, EU:C:2022:606, pkt 52, 54).

55      O ile prawdą jest, że cele te odnoszą się do działalności wszystkich ZAFI, o tyle należy również przypomnieć, że w odniesieniu do ZAFI, którzy byli już aktywni przed dniem 22 lipca 2013 r., dyrektywa 2011/61 ustanawia wyraźnie okres przejściowy, którego celem jest przyznanie tym ZAFI dodatkowego czasu na spełnienie wprowadzonych dyrektywą wymogów poprzez podjęcie „wszystkich środków niezbędnych do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z [tej] dyrektywy”.

56      Jeśli chodzi o ewentualne znaczenie daty przyjęcia uzgodnień dotyczących wynagrodzenia, z orzecznictwa Trybunału wynika, że nowy przepis stosuje się od wejścia w życie aktu, który go wprowadza, i że choć nie stosuje się go do sytuacji prawnych powstałych i ostatecznie zakończonych pod rządami dawnej ustawy, stosuje się go do przyszłych skutków tych sytuacji oraz do nowych sytuacji prawnych. Inaczej jest tylko – i to z zastrzeżeniem zasady niedziałania wstecz aktów prawnych – jeżeli wraz z nowym przepisem zostają wydane przepisy szczególne, które określają konkretnie przesłanki jego stosowania ratione temporis [wyrok z dnia 13 lipca 2023 r., Banco Santander (Odniesienie do oficjalnego wskaźnika), C‑265/22, EU:C:2023:578, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo].

57      W niniejszej sprawie, po pierwsze, nowemu przepisowi towarzyszą przepisy szczególne, które określają konkretnie warunki jego stosowania w czasie, a mianowicie art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61. Po drugie, ponieważ umowa o partnerstwie została zawarta w dniu 27 czerwca 2014 r., a w dniu, w którym spółka TFC uzyskała zezwolenie, czyli w dniu 18 sierpnia 2014 r., umowa ta nadal obowiązywała i przewidywała różne wynagrodzenia na rzecz HJ, IK i LM, widoczne jest, z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający, że sytuacja prawna nie uległa zmianie i nadal wywoływała skutki.

58      Wynika z tego, że data uzgodnienia wynagrodzenia wynikającego z tej umowy nie ma znaczenia dla udzielenia odpowiedzi na pytanie pierwsze, tym bardziej że poprzez ustanowienie okresu przejściowego w art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 prawodawca Unii wyraźnie przewidział możliwość stopniowego dostosowywania się do wymogów tej dyrektywy przez ZAFI, którzy prowadzili działalność na podstawie tej dyrektywy przed dniem 22 lipca 2013 r.

59      Wbrew temu, co podnoszą skarżący w postępowaniu głównym w swoich uwagach na piśmie, ta sama wykładnia jest również zgodna z zasadą pewności prawa, która zgodnie z orzecznictwem stoi na przeszkodzie temu, by nowy przepis prawa miał zastosowanie z mocą wsteczną, czyli do sytuacji zaistniałej przed jego wejściem w życie, i która wymaga, by jakiekolwiek okoliczności faktyczne były zwykle, w braku wyraźnego wskazania przeciwnego, badane w świetle przepisów prawa obowiązujących w czasie, gdy miały one miejsce (zob. podobnie wyrok z dnia 25 stycznia 2022 r., VYSOČINA WIND, C‑181/20, EU:C:2022:51, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo). Ponadto wykładnia ta zgadza się, jak zauważył rzecznik generalny w pkt 77 opinii, z wykładnią ESMA, która zgodnie z art. 13 ust. 2 dyrektywy 2011/61 zapewnia stworzenie wytycznych dotyczących prawidłowej polityki wynagrodzeń zgodnych z załącznikiem II do tej dyrektywy i który wyraźnie wskazał w publicznie dostępnych informacjach, o których mowa w pkt 28 niniejszego wyroku, że przepisy tej dyrektywy w dziedzinie wynagrodzeń i związane z nimi wytyczne mają zastosowanie do ZAFI od dnia uzyskania zezwolenia.

60      W świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na pierwsze pytanie prejudycjalne powinna brzmieć następująco: art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 należy interpretować w ten sposób, że państwa członkowskie były zobowiązane wymagać od ZAFI prowadzących przed dniem 22 lipca 2013 r. działalność na podstawie tej dyrektywy przestrzegania w pełni obowiązków dotyczących polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń wynikających z art. 13 ust. 1 tej dyrektywy od dnia uzyskania zezwolenia, pod warunkiem że złożyli oni wniosek o wydanie zezwolenia w terminie jednego roku od dnia 22 lipca 2013 r.

 W przedmiocie pytania drugiego

61      Mając na względzie odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze, należy uznać, że poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy można uznać, że ZAFI, który w okresie od dnia 22 lipca 2013 r. do dnia uzyskania zezwolenia zatrudni pracownika lub powoła członka zarządu spółki na warunkach wynagrodzenia niespełniających wymogów przepisu krajowego transponującego art. 13 dyrektywy 2011/61 do prawa krajowego, podejmuje wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z tej dyrektywy w rozumieniu jej art. 61.

62      Sąd odsyłający dąży zatem w istocie do ustalenia, jaki jest zakres wyrażenia użytego w art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61, zgodnie z którym w okresie przejściowym, o którym mowa w tym przepisie, ci ZAFI „przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy” w odniesieniu do polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń, o których mowa w art. 13 tej dyrektywy.

63      Jak wskazano, po pierwsze, w pkt 51 niniejszego wyroku, zezwolenie jest udzielane tylko wtedy, gdy właściwe organy są przekonane, w świetle informacji, które zostały im dostarczone przez zainteresowanego ZAFI we wniosku o udzielenie zezwolenia, że jest on w stanie wywiązać się ze zobowiązań przewidzianych w dyrektywie 2011/61. W chwili udzielenia zezwolenia ZAFI powinni bowiem wykazywać się polityką i praktykami w zakresie wynagrodzeń, które są zgodne z obowiązkami przewidzianymi w art. 13 ust. 1 tej dyrektywy, transponowanymi do prawa krajowego. Ponadto po udzieleniu zezwolenia ZAFI jest zobowiązany do stałego wypełniania tych obowiązków, w tym obowiązków wynikających z art. 13 tej dyrektywy.

64      Po drugie, z pkt 58 niniejszego wyroku wynika, że okres przejściowy, o którym mowa w art. 61 dyrektywy 2011/61, ma na celu umożliwienie danym ZAFI stopniowe dostosowanie się do wymogów wynikających z dyrektywy 2011/61.

65      Tymczasem w celu zachowania skuteczności (effet utile) dyrektywy 2011/61 należy uznać, że o ile w trakcie rocznego okresu przejściowego, o którym mowa w art. 61 ust. 1 tej dyrektywy, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby ZAFI, którzy prowadzili działalność na podstawie tej dyrektywy przed dniem 22 lipca 2013 r., podjęli wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z tej dyrektywy, o tyle jednak te państwa członkowskie powinny również zapewnić, by ZAFI powstrzymali się od podejmowania działań, które mogłyby poważnie zagrozić osiągnięciu rezultatu przewidzianego w tejże dyrektywie.

66      Należy zatem uznać, że wyrażenie „przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy” w rozumieniu tego przepisu należy interpretować w ten sposób, że oznacza ono, w odniesieniu do ZAFI prowadzących działalność przed dniem 22 lipca 2013 r., powstrzymanie się od podejmowania działań, które mogłyby poważnie zagrozić realizacji celu dyrektywy 2011/61.

67      W świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na drugie pytanie prejudycjalne powinna brzmieć następująco: art. 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61 należy interpretować w ten sposób, że wyrażenie „przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy” oznacza, w odniesieniu do ZAFI prowadzących działalność przed dniem 22 lipca 2013 r., powstrzymanie się od podejmowania działań, które mogłyby poważnie zagrozić realizacji celu tej dyrektywy.

 W przedmiocie kosztów

68      Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

1)      Artykuł 61 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/61/UE z dnia 8 czerwca 2011 r. w sprawie zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zmiany dyrektyw 2003/41/WE i 2009/65/WE oraz rozporządzeń (WE) nr 1060/2009 i (UE) nr 1095/2010

należy interpretować w ten sposób, że:

państwa członkowskie były zobowiązane wymagać od prowadzących działalność na podstawie tej dyrektywy przed dniem 22 lipca 2013 r. zarządzających alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (AFI) przestrzegania w pełni obowiązków dotyczących polityki i praktyk w zakresie wynagrodzeń wynikających z art. 13 ust. 1 tej dyrektywy od dnia uzyskania zezwolenia, pod warunkiem że złożyli oni wniosek o wydanie zezwolenia w terminie jednego roku od dnia 22 lipca 2013 r.

2)      Artykuł 61 ust. 1 dyrektywy 2011/61

należy interpretować w ten sposób, że:

wyrażenie „przyjmują wszystkie środki niezbędne do spełnienia wymogów prawa krajowego wynikającego z niniejszej dyrektywy” oznacza, w odniesieniu do zarządzających AFI prowadzących działalność przed dniem 22 lipca 2013 r., powstrzymanie się od podejmowania działań, które mogłyby poważnie zagrozić realizacji celu tej dyrektywy.

Podpisy

*      Język postępowania: francuski.