Choose the experimental features you want to try

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 62022CJ0294

    Wyrok Trybunału (czwarta izba) z dnia 5 października 2023 r.
    Office français de protection des réfugiés et apatrides przeciwko SW.
    Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Conseil d'État.
    Odesłanie prejudycjalne – Wspólna polityka w dziedzinie azylu i ochrony uzupełniającej – Dyrektywa 2011/95/UE – Artykuł 12 – Wykluczenie możliwości uzyskania statusu uchodźcy – Osoba zarejestrowana przez Agencję Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) – Warunki korzystania przez tę osobę ipso facto z dyrektywy 2011/95 – Ustanie ochrony lub pomocy UNRWA – Brak pokrycia kosztów leczenia – Warunki.
    Sprawa C-294/22.

    Court reports – general

    ECLI identifier: ECLI:EU:C:2023:733

     WYROK TRYBUNAŁU (czwarta izba)

    z dnia 5 października 2023 r. ( *1 )

    Odesłanie prejudycjalne – Wspólna polityka w dziedzinie azylu i ochrony uzupełniającej – Dyrektywa 2011/95/UE – Artykuł 12 – Wykluczenie możliwości uzyskania statusu uchodźcy – Osoba zarejestrowana przez Agencję Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) – Warunki korzystania przez tę osobę ipso facto z dyrektywy 2011/95 – Ustanie ochrony lub pomocy UNRWA – Brak pokrycia kosztów leczenia – Warunki

    W sprawie C‑294/22

    mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Conseil d’État (radę stanu, Francja) postanowieniem z dnia 22 marca 2022 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 3 maja 2022 r., w postępowaniu:

    Office français de protection des réfugiés et apatrides

    przeciwko

    SW,

    TRYBUNAŁ (czwarta izba),

    w składzie: C. Lycourgos, prezes izby, L.S. Rossi (sprawozdawczyni), J.‑C. Bonichot, S. Rodin i O. Spineanu-Matei, sędziowie,

    rzecznik generalny: N. Emiliou,

    sekretarz: M. Siekierzyńska, administratorka,

    uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 stycznia 2023 r.,

    rozważywszy uwagi, które przedstawili:

    w imieniu SW – P. Spinosi, adwokat,

    w imieniu rządu francuskiego – J.-L. Carré i J. Illouz, w charakterze pełnomocników,

    w imieniu rządu belgijskiego – M. Jacobs i M. Van Regemorter, w charakterze pełnomocników,

    w imieniu Komisji Europejskiej – A. Azéma i J. Hottiaux, w charakterze pełnomocników,

    po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 4 maja 2023 r.,

    wydaje następujący

    Wyrok

    1

    Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony (Dz.U. 2011, L 337, s. 9).

    2

    Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy SW a Office français de protection des réfugiés et apatrides (francuskim urzędem ds. uchodźców i bezpaństwowców, zwanym dalej „OFPRA”) w przedmiocie oddalenia przez ten urząd wniosku SW o nadanie statusu uchodźcy lub, tytułem ewentualnym, o udzielenie ochrony uzupełniającej.

    Ramy prawne

    Prawo międzynarodowe

    Konwencja genewska

    3

    Konwencja dotycząca statusu uchodźców, podpisana w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. [Recueil des traités des Nations unies, vol. 189, s. 150, nr 2545 (1954)] (zwana dalej „konwencją genewską”), weszła w życie w dniu 22 kwietnia 1954 r. Została ona uzupełniona i zmieniona Protokołem dotyczącym statusu uchodźców, sporządzonym w Nowym Jorku w dniu 31 stycznia 1967 r., który wszedł w życie w dniu 4 października 1967 r.

    4

    Artykuł 1 lit. D konwencji genewskiej stanowi:

    „Niniejsza konwencja nie ma zastosowania do osób, które aktualnie korzystają z ochrony lub pomocy organów lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców [UNHCR].

    Z chwilą gdy taka ochrona lub pomoc zostanie z jakiejkolwiek przyczyny wstrzymana, osoby te ipso facto będą korzystały z dobrodziejstw niniejszej konwencji, mimo że ich położenie nie zostało ostatecznie uregulowane zgodnie ze stosownymi rezolucjami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych”.

    Agencja Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA)

    5

    Rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 302 (IV) z dnia 8 grudnia 1949 r. dotyczącą pomocy uchodźcom palestyńskim powołano do życia Agencję Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie [United Nations Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East (UNRWA)].

    6

    Strefa działania UNRWA obejmuje pięć sektorów, mianowicie Strefę Gazy, Zachodni Brzeg, Jordanię, Liban i Syrię.

    7

    Zgodnie z rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 74/83 z dnia 13 grudnia 2019 r. dotyczącą pomocy uchodźcom palestyńskim (zwaną dalej „rezolucją nr 74/83”), mającą zastosowanie w chwili przyjęcia decyzji dyrektora generalnego OFPRA rozpatrywanej w postępowaniu głównym:

    „Zgromadzenie Ogólne,

    […]

    [u]znając niezbędną rolę [UNRWA], która od czasu jej utworzenia od ponad 65 lat łagodzi ciężki los uchodźców palestyńskich, świadcząc usługi edukacyjne, zdrowotne, pomocowe i społeczne, a także prowadząc stałe działania w zakresie poprawy infrastruktury i warunków życia w obozach, zapewniając mikrofinansowanie, ochronę oraz pomoc w sytuacjach kryzysowych,

    […]

    [o]dnotowując również sprawozdanie Komisarza Generalnego z dnia 31 maja 2019 r., przedstawione zgodnie z pkt 57 sprawozdania Sekretarza Generalnego, i wyrażając zaniepokojenie poważnym kryzysem finansowym, którego doświadcza Agencja, który poważnie osłabia jej zdolność do dalszego zapewniania podstawowych programów uchodźcom palestyńskim we wszystkich strefach działania,

    […]

    [w]yrażając głębokie zaniepokojenie szczególnie trudną sytuacją uchodźców palestyńskich żyjących pod okupacją, w szczególności w odniesieniu do ich bezpieczeństwa, dobrostanu i społeczno-ekonomicznych warunków życia,

    […]

    1. Z przykrością zauważa, że ani powrót, ani wypłata odszkodowań na rzecz uchodźców, o których mowa w pkt 11 rezolucji [nr] 194 (III), dotychczas nie nastąpiły i że w związku z tym sytuacja uchodźców z Palestyny pozostaje przedmiotem głębokiej troski, oraz że uchodźcy ci nadal potrzebują pomocy w celu zaspokojenia ich podstawowych potrzeb w zakresie zdrowia, edukacji i utrzymania;

    […]

    3. Podkreśla konieczność kontynuowania dzieła [UNRWA], a także znaczenie jej działań, które powinny być prowadzone w sposób niezakłócony, jak również świadczenia przez nią usług, w tym pilnej pomocy, na rzecz dobrobytu, ochrony i rozwoju społecznego uchodźców z Palestyny oraz stabilności regionu w oczekiwaniu na sprawiedliwe rozstrzygnięcie kwestii uchodźców palestyńskich;

    […]

    7. Postanawia przedłużyć mandat Agencji do dnia 30 czerwca 2023 r., bez uszczerbku dla pkt 11 rezolucji nr 194 (III)”.

    8

    Rezolucją nr 77/123 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 12 grudnia 2022 r. mandat UNRWA został przedłużony do dnia 30 czerwca 2026 r.

    Prawo Unii

    9

    Motywy 15 i 35 dyrektywy 2011/95 stanowią:

    „(15)

    Obywatele państw trzecich lub bezpaństwowcy, którzy są uprawnieni do przebywania na terytorium państw członkowskich nie z powodów związanych z potrzebą ochrony międzynarodowej, ale z powodów uznaniowych motywowanych współczuciem lub względami humanitarnymi, nie są objęci zakresem stosowania niniejszej dyrektywy.

    […]

    (35)

    Ryzyko, na które jest narażona ogólnie ludność danego państwa lub jej część, zasadniczo nie stanowi samo w sobie indywidualnego zagrożenia, które można by uznać za poważną krzywdę”.

    10

    Artykuł 2 tej dyrektywy, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

    „Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

    […]

    d)

    »uchodźca« oznacza obywatela państwa trzeciego, który na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do szczególnej grupy społecznej przebywa poza państwem swojego obywatelstwa i nie może lub nie chce z powodu tej obawy korzystać z ochrony tego państwa, lub bezpaństwowca, który przebywając z takich samych powodów jak wyżej poza państwem swojego dawnego miejsca zwykłego pobytu, nie może lub nie chce z powodu tej obawy powrócić do tego państwa i do którego nie ma zastosowania art. 12;

    […]

    11

    Zgodnie z art. 3 wspomnianej dyrektywy, zatytułowanym „Korzystniejsze normy”:

    „Państwa członkowskie mogą wprowadzać lub utrzymywać korzystniejsze normy pozwalające określić, kto może zostać zakwalifikowany jako uchodźca lub osoba potrzebująca ochrony uzupełniającej, oraz pozwalające określić zakres ochrony międzynarodowej, pod warunkiem że normy te będą zgodne z niniejszą dyrektywą”.

    12

    Artykuł 4 rzeczonej dyrektywy, zatytułowany „Ocena faktów i okoliczności”, stanowi w ust. 3:

    „Ocena wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest przeprowadzana indywidualnie dla każdego przypadku i obejmuje m.in.:

    a)

    wszystkie istotne fakty odnoszące się do kraju pochodzenia w momencie podejmowania decyzji w sprawie wniosku, w tym również przepisy ustawowe i wykonawcze kraju pochodzenia oraz sposoby ich wykonywania;

    b)

    odpowiednie oświadczenia i dokumenty przedstawione przez wnioskodawcę, informujące, czy wnioskodawca doznał lub może doznać prześladowań lub poważnej krzywdy;

    c)

    indywidualną sytuację i osobiste uwarunkowania wnioskodawcy, w tym takie czynniki, jak jego przeszłość, płeć i wiek – by ocenić, czy w świetle osobistych uwarunkowań wnioskodawcy akty, których doświadczył lub na które mógłby zostać narażony, stanowią prześladowanie lub powodują poważną krzywdę;

    d)

    ustalenie, czy działalność wnioskodawcy od chwili opuszczenia kraju pochodzenia służyła wyłącznie lub głównie stworzeniu warunków koniecznych do ubiegania się o ochronę międzynarodową – by ocenić, czy taka działalność naraziłaby wnioskodawcę na prześladowanie lub poważną krzywdę, jeśli powróci on do tego kraju;

    e)

    ustalenie, czy od wnioskodawcy można by racjonalnie oczekiwać, że powinien skorzystać z ochrony innego państwa, na którego obywatelstwo mógłby się powołać”.

    13

    Artykuł 6 dyrektywy 2011/95, zatytułowany „Podmioty dopuszczające się prześladowania lub wyrządzające poważną krzywdę”, przewiduje:

    „Podmiotami dopuszczającymi się prześladowania lub wyrządzającymi poważną krzywdę są m.in.:

    a)

    państwo;

    b)

    partie lub organizacje kontrolujące państwo lub znaczną część jego terytorium;

    c)

    podmioty niepubliczne, jeśli można wykazać, że podmioty wymienione w lit. a) i b), w tym organizacje międzynarodowe, nie mogą lub nie chcą udzielić ochrony przed prześladowaniem lub poważną krzywdą, zdefiniowanej w art. 7”.

    14

    Artykuł 12 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Wykluczenie”, stanowi w ust. 1:

    „Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, jeśli:

    a)

    jest objęty zakresem stosowania art. 1 lit. D konwencji genewskiej odnoszącego się do ochrony lub pomocy otrzymywanej od organów lub agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców; jeśli taka ochrona lub pomoc ustały z jakichkolwiek powodów, a położenie takich osób nie zostało ostatecznie uregulowane zgodnie z odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, osoby takie kwalifikuje się tym samym do korzystania ze świadczeń określonych w niniejszej dyrektywie;

    b)

    jest uważany przez właściwe organy państwa, w którym się osiedlił, za osobę mającą prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa tego państwa lub posiadającą prawa i obowiązki im równorzędne”.

    Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

    15

    SW, będący bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego, urodził się w 1976 r. w Libanie, gdzie mieszkał do chwili opuszczenia tego państwa w lutym 2019 r. i przybył do Francji w dniu 11 sierpnia 2019 r. Z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że SW cierpi na poważną chorobę genetyczną wymagającą opieki, której UNRWA nie mogła mu zapewnić ze względu na brak środków finansowych.

    16

    Decyzją z dnia 11 października 2019 r. dyrektor generalny OFPRA oddalił wniosek SW o nadanie mu statusu uchodźcy lub, tytułem ewentualnym, o udzielenie ochrony uzupełniającej.

    17

    Orzeczeniem z dnia 9 grudnia 2020 r. Cour nationale du droit d’asile (sąd krajowy ds. azylu, Francja) uchylił tę decyzję i nadał SW status uchodźcy.

    18

    OFPRA zaskarżyła ten wyrok do Conseil d’État (rady stanu, Francja).

    19

    OFPRA utrzymuje, że Cour nationale du droit d’asile (sąd krajowy ds. azylu) dopuścił się szeregu naruszeń prawa. Przede wszystkim nie zbadał on, czy SW był zmuszony do opuszczenia strefy działania UNRWA ze względu na zagrożenia dla jego bezpieczeństwa. Następnie błędnie uznał on, że niemożność finansowania przez UNRWA wysoce specjalistycznych usług zdrowotnych odpowiednich dla stanu zdrowia bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego, stanowi przesłankę w postaci rzeczywistego ustania ochrony zapewnianej przez ten organ, umożliwiającą dochodzenie praw na podstawie konwencji genewskiej. Wreszcie, zdaniem OFPRA, sąd ten błędnie orzekł, że należy uznać, iż UNRWA nie jest w stanie wypełniać swoich zadań w zakresie pomocy, podczas gdy nie obejmuje ona wysoce specjalistycznych usług zdrowotnych i nie zostało wykazane, że SW nie mógł skorzystać z odpowiedniego leczenia w Libanie.

    20

    Sąd odsyłający przypomina, że zgodnie z brzmieniem rezolucji nr 74/83 działania UNRWA są podejmowane „w odniesieniu do dobrobytu, ochrony i rozwoju społecznego uchodźców palestyńskich” i mają na celu „zaspokojenie ich podstawowych potrzeb w zakresie zdrowia, edukacji i utrzymania”. I tak, na podstawie art. 1 lit. D konwencji genewskiej, konwencja ta nie ma zastosowania do bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego, dopóki rzeczywiście korzysta on ze zdefiniowanej w ten sposób pomocy lub ochrony UNRWA.

    21

    W wyroku z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in. (C‑364/11, EU:C:2012:826), Trybunał orzekł, iż art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie minimalnych standardów dla kwalifikacji i statusu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub osób, które z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony, oraz zawartości przyznawanej ochrony (Dz.U. 2004, L 304, s. 12), którego treść została przejęta identycznie w art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 należy interpretować w ten sposób, że ustanie ochrony lub pomocy organu lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż UNHCR „z jakichkolwiek powodów” odnosi się również do sytuacji, w jakiej osoba, która rzeczywiście korzystała z tej ochrony lub pomocy, przestaje z niej korzystać z przyczyn pozostających poza jej kontrolą i niezależnych od jej woli. Zdaniem sądu odsyłającego właściwe organy krajowe państwa odpowiedzialnego za rozpatrywanie wniosku o udzielenie azylu złożonego przez taką osobę winne są ustalić, na podstawie indywidualnej oceny każdego wniosku, czy osoba ta została zmuszona do opuszczenia strefy działania tego organu lub tej agencji, co ma miejsce, w przypadku gdy bezpieczeństwo osobiste tej osoby było poważnie zagrożone, zaś właściwy organ lub właściwa agencja nie miały możliwości zapewnienia jej na tym obszarze warunków do życia zgodnych z zadaniami, których wykonanie zostało powierzone temu organowi lub tej agencji.

    22

    Tymczasem w niniejszej sprawie z orzeczenia Cour nationale du droit d’asile (sądu krajowego ds. azylu) z dnia 9 grudnia 2020 r. wynika, że orzekając, iż ochrona lub pomoc UNRWA na rzecz SW ustały i że w związku z tym mógł on z mocy prawa ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy zgodnie z art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95, sąd ten uznał, że wykazano, iż UNRWA nie była w stanie zaoferować SW wystarczającego dostępu do opieki zdrowotnej, od której zależy jego życie, i zapewnić mu tym samym warunków życia zgodnych z zadaniami tej agencji w zakresie pomocy, w związku z czym jego bezpieczeństwo osobiste było poważnie zagrożone i był on w związku z tym zmuszony do opuszczenia Libanu.

    23

    W tych okolicznościach Conseil d’État (rada stanu) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

    „1)

    Czy niezależnie od przepisów prawa krajowego, które pozwalają pod pewnymi warunkami na pobyt cudzoziemca ze względu na jego stan zdrowia i chronią go w danym wypadku przed wydaleniem, przepisy art. 12 ust. 1 lit. a) [dyrektywy 2011/95] należy interpretować w ten sposób, że chory uchodźca palestyński, który po tym, gdy rzeczywiście korzystał z ochrony lub pomocy UNRWA, opuścił znajdujące się w strefie działania tego organu państwo lub terytorium, gdzie miał swoje miejsce zwykłego pobytu, ze względu na to, że nie ma tam możliwości wystarczającego dostępu do usług zdrowotnych i leczenia, których wymaga jego stan zdrowia, a brak takiej opieki powoduje realne zagrożenie dla jego życia lub integralności fizycznej, może być traktowany jako osoba, której bezpieczeństwo osobiste jest poważnie zagrożone, znajdująca się w sytuacji, w której UNRWA nie jest w stanie zapewnić tej osobie warunków życia zgodnych z powierzonymi jej zadaniami?

    2)

    W przypadku odpowiedzi twierdzącej, jakie kryteria, zależne na przykład od powagi choroby lub od rodzaju koniecznych usług zdrowotnych, pozwolą na rozpoznanie takiej sytuacji?”.

    W przedmiocie pytań prejudycjalnych

    24

    Poprzez pytania prejudycjalne, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy – a jeśli tak, to pod jakimi warunkami – art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 należy interpretować w ten sposób, że ochrona lub pomoc UNRWA ustała, gdy organ ten nie jest w stanie zapewnić bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego objętego tą ochroną lub pomocą dostępu do opieki i leczenia, jakich wymaga jego stan zdrowia.

    25

    W celu udzielenia odpowiedzi na te pytania należy zauważyć, że zgodnie z art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2011/95 obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, jeśli „jest objęty zakresem stosowania art. 1 lit. D konwencji genewskiej odnoszącego się do ochrony lub pomocy otrzymywanej od organów lub agencji Organizacji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców”.

    26

    Artykuł 1 lit. D akapit pierwszy konwencji genewskiej stanowi, że nie ma ona zastosowania do osób, które „aktualnie korzystają” z ochrony lub pomocy „organów lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców”.

    27

    UNRWA jest organem Organizacji Narodów Zjednoczonych utworzonym w celu udzielania Palestyńczykom ochrony i pomocy jako „uchodźcom palestyńskim”. Udzielony jej mandat obejmuje strefę działania, która składa się z pięciu sektorów, a mianowicie ze Strefy Gazy, Zachodniego Brzegu (w tym Wschodniej Jerozolimy), Jordanii, Libanu i Syrii.

    28

    W świetle powierzonych UNRWA zadań organ ten powinien być postrzegany jako inny niż UNHCR organ zapewniający ochronę lub pomoc w rozumieniu art. 1 lit. D konwencji genewskiej.

    29

    Wynika stąd, że osoba taka jak SW, która została zarejestrowana przez UNRWA, może korzystać z ochrony i pomocy tego organu, działającego na rzecz jego dobrostanu jako uchodźcy [wyrok z dnia 3 marca 2022 r., Secretary of State for the Home Department (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑349/20, EU:C:2022:151, pkt 47 i przytoczone tam orzecznictwo].

    30

    Z uwagi na ten specyficzny status uchodźcy utworzony dla Palestyńczyków na rzeczonych terytoriach Bliskiego Wschodu osoby zarejestrowane przez UNRWA są zasadniczo wyłączone, na podstawie art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2011/95, który jest odpowiednikiem art. 1 lit. D akapit pierwszy konwencji genewskiej, ze statusu uchodźcy w Unii [wyrok z dnia 13 stycznia 2021 r., Bundesrepublik Deutschland (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑507/19, EU:C:2021:3, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo].

    31

    Jednakże z art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95, który odpowiada art. 1 lit. D akapit drugi konwencji genewskiej, wynika, że jeśli taka ochrona lub pomoc UNRWA ustały z jakichkolwiek powodów, a położenie takich osób nie zostało ostatecznie uregulowane zgodnie z odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych, osoby takie kwalifikuje się tym samym do korzystania ze świadczeń określonych w dyrektywie 2011/95 [zob. podobnie wyrok z dnia 3 marca 2022 r., Secretary of State for the Home Department (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑349/20, EU:C:2022:151, pkt 49 i przytoczone tam orzecznictwo].

    32

    Tymczasem nie ulega wątpliwości, że – jak wynika z kolejnych rezolucji Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych – położenie osób korzystających z pomocy UNRWA do dziś nie zostało ostatecznie uregulowane.

    33

    W odniesieniu do pojęcia ustania ochrony lub pomocy UNRWA w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 należy wyjaśnić, że przepis ten odpowiada w istocie art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2004/83, wobec czego orzecznictwo dotyczące tego drugiego przepisu ma znaczenie dla wykładni pierwszego z nich [wyrok z dnia 13 stycznia 2021 r., Bundesrepublik Deutschland (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑507/19, EU:C:2021:3, pkt 37].

    34

    W tym względzie pod rządami dyrektywy 2004/83 Trybunał uściślił wprawdzie, że samo opuszczenie strefy działania UNRWA przez zainteresowaną osobę, niezależnie od motywów, jakie nią kierowały, nie może oznaczać końca wykluczenia z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, przewidzianego w art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie pierwsze dyrektywy 2004/83 i że w związku z tym samo nieprzebywanie w strefie objętej ochroną UNRWA lub dobrowolne jej opuszczenie nie oznacza jeszcze, iż pomoc tego organu ustała (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in., C‑364/11, EU:C:2012:826, pkt 55, 59).

    35

    Trybunał orzekł jednak, że wbrew stanowisku przedstawionemu przez rząd belgijski w ramach niniejszego odesłania prejudycjalnego ustanie ochrony lub pomocy zapewnianej przez organ lub agencję, taki jak UNRWA, może wynikać nie tylko z samego zakończenia działalności tego organu lub tej agencji, lecz również z niemożności wykonywania przez ten organ lub tę agencję swoich zadań (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in., C‑364/11, EU:C:2012:826, pkt 56).

    36

    Tym samym, gdy decyzja o opuszczeniu strefy działania UNRWA została podjęta z przyczyn całkowicie niezależnych od woli zainteresowanej osoby, można skłaniać się ku stanowisku, że pomoc, z której osoba ta korzystała, ustała w myśl art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in., C‑364/11, EU:C:2012:826, pkt 59).

    37

    Taka interpretacja jest zgodna z celem wspomnianego art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie, który zmierza w szczególności do zapewnienia, by uchodźcy palestyńscy cały czas podlegali ochronie mającej wymiar rzeczywistej ochrony lub pomocy, nie zaś jedynie gwarancji dalszego funkcjonowania organu lub agencji zapewniającej tę pomoc lub ochronę, do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia ich sytuacji zgodnie z odpowiednimi rezolucjami Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych (zob. podobnie wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in., C‑364/11, EU:C:2012:826, pkt 60, 62).

    38

    W tym kontekście należy zauważyć, że wbrew temu, co zauważyły rządy belgijski i francuski, w celu ustalenia, czy ochrona lub pomoc UNRWA ustały w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 ze względu na okoliczność, że osoba, która wystąpiła o udzielenie ochrony międzynarodowej, była zmuszona do opuszczenia strefy działania tego organu, nie jest konieczne wykazanie, że UNRWA lub państwo, na którego terytorium działa ten organ, miały zamiar, poprzez działanie lub zaniechanie, wyrządzenia tej osobie krzywdy lub pozbawienia jej pomocy. Wystarczy ustalić, że pomoc lub ochrona UNRWA z jakiegoś powodu rzeczywiście ustała, w związku z czym organ ten nie jest już w stanie, z przyczyn obiektywnych lub związanych z indywidualną sytuacją danej osoby, zapewnić jej warunków życia zgodnych z powierzonymi temu organowi zadaniami [zob. podobnie wyrok z dnia 3 marca 2022 r., Secretary of State for the Home Department (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑349/20, EU:C:2022:151, pkt 72].

    39

    W tym względzie w szczególności z rezolucji nr 74/83 wynika, że UNRWA zapewnia opiekę zdrowotną uchodźcom z Palestyny, jeżeli, jak wskazano w pkt 32 niniejszego wyroku, uchodźcy ci, których położenie nie zostało ostatecznie uregulowane, nadal potrzebują pomocy w celu zaspokojenia ich podstawowych potrzeb w zakresie zdrowia.

    40

    Opieka zdrowotna dla uchodźców palestyńskich w zakresie ich podstawowych potrzeb stanowi zatem część zadań UNRWA, w związku z czym niemożność zapewnienia przez ów organ, z jakiegokolwiek powodu, opieki zdrowotnej oznacza ustanie pomocy UNRWA w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95.

    41

    W tym względzie, jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 50, 61 i 62 opinii, zadania UNRWA w zakresie zdrowia polegają na zapewnianiu opieki i leków odpowiadających podstawowym potrzebom osób wnioskujących o pomoc UNRWA, niezależnie od jakości tej opieki lub produktów leczniczych niezbędnych w tym celu. Zadania te nie mogą zatem zależeć od jej zdolności operacyjnej do zapewnienia takiej opieki i leków.

    42

    Jak bowiem zauważyła Komisja, wykładnia broniona przez rządy belgijski i francuski, zgodnie z którą w przypadku gdy UNRWA nie świadczy konkretnej pomocy, takie świadczenie pomocy należy uznać za niewchodzące w zakres zadań UNRWA, w związku z czym ów brak świadczenia pomocy nie może pociągać za sobą stwierdzenia ustania świadczenia owej pomocy przez ten organ, sprowadzałaby się do ograniczenia pojęcia „zadania” powierzonego UNRWA wyłącznie do świadczeń faktycznie przez nią zapewnianych, z wyłączeniem tych, które, mimo że wchodzą w zakres mandatu tej agencji, nie są wykonywane w szczególności ze względu na ograniczenia budżetowe. Taka wykładnia narażałaby zainteresowanych na ryzyko, że w praktyce nie będą mogli korzystać z żadnej skutecznej ochrony międzynarodowej, zważywszy, po pierwsze, na niewywiązywanie się z zobowiązań przez UNRWA, a po drugie, na wyłączenie ich z definicji z możliwości uzyskania statusu uchodźcy.

    43

    Niemniej jednak niemożność zapewnienia szczególnej opieki lub szczególnego leczenia nie może sama w sobie uzasadniać wniosku, że ochrona lub pomoc UNRWA ustała w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95.

    44

    Zgodnie bowiem z orzecznictwem, aby móc stwierdzić, że ochrona lub pomoc UNRWA ustały, a tym samym że zainteresowana osoba jest zmuszona do opuszczenia strefy działania tego organu, konieczne jest, by bezpieczeństwo osobiste tej osoby było poważnie zagrożone i by wspomniany organ nie miał możliwości zapewnienia jej w tej strefie warunków życia zgodnych z zadaniami, których wykonywanie zostało temu organowi powierzone (wyrok z dnia 19 grudnia 2012 r., Abed El Karem El Kott i in., C‑364/11, EU:C:2012:826, pkt 63).

    45

    Z powyższego wynika, po pierwsze, że okoliczność, iż świadczenia zdrowotne zapewniane przez UNRWA są na niższym poziomie niż te, z których skarżący mógłby skorzystać, gdyby status uchodźcy został mu przyznany w państwie członkowskim, nie może wystarczyć do uznania, że był on zmuszony do opuszczenia strefy działania UNRWA.

    46

    Po drugie, jak zauważył w istocie rzecznik generalny w pkt 80 i 81 opinii, należy uznać, że bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego został zmuszony do opuszczenia tej strefy, w wypadku gdy niemożność uzyskania ze strony UNRWA opieki odpowiedniej dla jego stanu zdrowia stwarza rzeczywiste ryzyko bliskiej śmierci lub rzeczywiste ryzyko, że jego stan zdrowia ulegnie poważnemu, szybkiemu i nieodwracalnemu pogorszeniu lub że nastąpi znaczące skrócenie oczekiwanej długości życia.

    47

    Do sądu krajowego należy zbadanie, na podstawie indywidualnej oceny wszystkich istotnych czynników, czy takie ryzyko istnieje [zob. podobnie wyrok z dnia 3 marca 2022 r., Secretary of State for the Home Department (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego),C‑349/20, EU:C:2022:151, pkt 50 i przytoczone tam orzecznictwo].

    48

    W świetle powyższych rozważań na pytania prejudycjalne należy odpowiedzieć, że art. 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy 2011/95 należy interpretować w ten sposób, iż trzeba uznać, że ochrona lub pomoc UNRWA ustały, gdy organ ten nie jest w stanie zapewnić bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego objętego tą ochroną lub pomocą dostępu do opieki medycznej i leczenia, bez których istnieje rzeczywiste ryzyko bliskiej śmierci, że jego stan zdrowia ulegnie poważnemu, szybkiemu i nieodwracalnemu pogorszeniu lub że nastąpi znaczące skrócenie oczekiwanej długości życia. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy takie ryzyko istnieje.

    W przedmiocie kosztów

    49

    Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

     

    Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje:

     

    Artykuł 12 ust. 1 lit. a) zdanie drugie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony

     

    należy interpretować w ten sposób, że:

     

    trzeba uznać, iż ochrona lub pomoc Agencji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA) ustały, gdy organ ten nie jest w stanie zapewnić bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego objętemu tą ochroną lub pomocą dostępu do opieki medycznej i leczenia, bez których istnieje rzeczywiste ryzyko bliskiej śmierci lub ryzyko, że jego stan zdrowia ulegnie poważnemu, szybkiemu i nieodwracalnemu pogorszeniu lub że nastąpi znaczące skrócenie oczekiwanej długości życia. Do sądu krajowego należy zbadanie, czy takie ryzyko istnieje.

     

    Podpisy


    ( *1 ) Język postępowania: francuski.

    Top