–

w imieniu rządu bułgarskiego – T. Mitova i E. Petranova, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – F. Erlbacher, E. Rousseva i M. Wasmeier, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko BK i ZhP w związku z czynami uznanymi za korupcję.

3

Artykuł 23 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej stanowi:

„W sprawach objętych artykułem 267 [TFUE] sąd państwa członkowskiego podejmujący decyzję o zawieszeniu postępowania i przekazaniu sprawy do Trybunału zawiadamia o niej Trybunał. Następnie sekretarz Trybunału zawiadamia o tej decyzji strony, państwa członkowskie i Komisję [Europejską], jak również instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii [Europejskiej], które przyjęły akt, którego ważności lub wykładni dotyczy spór”.

4

Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że zgodnie z przepisami proceduralnymi mającymi zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym postępowanie karne zostaje zawieszone, jeżeli sąd krajowy zwróci się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

5

W dniu 26 lutego 2021 r. Spetsialirizana prokuratura (prokuratura wyspecjalizowana, Bułgaria) wniosła do sądu odsyłającego akt oskarżenia przeciwko BK i ZhP w związku z zarzucanymi im czynami korupcyjnymi, których mieli się dopuścić, działając jako organy śledcze policji.

6

BK sprzeciwił się przyjętej przez prokuraturę kwalifikacji prawnej czynów jako korupcji. Sąd odsyłający, rozważając, czy przysługuje mu uprawnienie do zmiany kwalifikacji rozpatrywanego przestępstwa bez uprzedniego poinformowania o tym oskarżonego, zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 6 ust. 3 i 4 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (Dz.U. 2012, L 142, s. 1) i art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Wniosek ten jest przedmiotem sprawy C‑175/22.

7

Ponadto BK i ZhP zakwestionowali sposób, w jaki dokonano ich zatrzymania, a także znaleziono w gabinecie drugiego z nich znaczone pieniądze. BK i ZhP zostali zatrzymani w swoich pomieszczeniach służbowych. Ich korytarze były wyposażone w kamery wideo, które zarejestrowały część tego zatrzymania, a także znalezienie pieniędzy.

8

Sąd odsyłający wskazuje, że do chwili złożenia rozpatrywanego tu wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym przesłuchano niektóre osoby biorące udział w zatrzymaniu oraz zbadano część rozpatrywanych nagrań wideo. Sąd ten podkreśla jednak, że musi przesłuchać jeszcze co najmniej trzy inne osoby i zbadać drugą część tych nagrań wideo, a także materiał uzyskany z ukrytej kamery i ukrytego mikrofonu.

9

Sąd ten wskazuje, że z technicznego punktu widzenia nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby nadal badał on zawisłą przed nim sprawę, a także zbierał dowody w celu ustalenia, czy zarzucane czyny rzeczywiście miały miejsce i co obejmowały. Są to elementy powiązane z pytaniami prejudycjalnymi przedłożonymi przezeń w sprawie C‑175/22. Po zebraniu tego materiału dowodowego sąd odsyłający mógłby zawiesić postępowanie główne w całości do czasu otrzymania od Trybunału odpowiedzi na te pytania. Po otrzymaniu odpowiedzi mógłby on wznowić to postępowanie, poinformować w stosownym wypadku podejrzanego o ewentualnej zmianie kwalifikacji prawnej danych czynów, a po wysłuchaniu stron – wydać orzeczenie co do istoty sprawy.

10

Jednakże sąd ten zastanawia się, czy w świetle art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej może on nadal rozpoznawać sprawę w postępowaniu głównym, w szczególności w celu dalszego gromadzenia dowodów, po wystąpieniu do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑175/22.

11

Sąd odsyłający uważa, że odesłanie prejudycjalne oznacza koniecznie zawieszenie postępowania głównego w odniesieniu do pytań zadanych w ramach tego odesłania prejudycjalnego. Uważa on jednak, że postępowanie to może być kontynuowane w kwestiach, które nie są przedmiotem tego odesłania, przy czym żadne orzeczenie co do istoty sprawy nie może zostać wydane przed otrzymaniem odpowiedzi Trybunału na te pytania.

12

Takie podejście pozwoliłoby uniknąć straty czasu związanej z zawieszeniem postępowania, co sprzyjałoby poszanowaniu prawa do uzyskania rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, zgodnie z art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych.

13

Głównym zadaniem sądu krajowego jest rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy, a prawo Unii reguluje kwestię zawieszenia postępowania głównego jedynie w zakresie, w jakim zawieszenie to jest konieczne do zapewnienia skuteczności (effet utile) orzeczenia Trybunału.

14

Sąd odsyłający wskazuje, że zawiesił postępowanie główne w całości do czasu udzielenia przez Trybunał odpowiedzi na pytanie zadane w niniejszej sprawie.

15

W tych okolicznościach Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny, Bułgaria) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości należy interpretować w ten sposób, że zobowiązuje on sąd krajowy, który złożył wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 [TFUE], do zawieszenia postępowania głównego w całości, czy też wystarczy zawiesić tylko tę część postępowania głównego, która dotyczy pytania prejudycjalnego?”

16

Pismem z dnia 5 sierpnia 2022 r. Sofiyski gradski sad (sąd dla miasta Sofii, Bułgaria) poinformował Trybunał, że w następstwie zmiany ustawodawczej, która weszła w życie w dniu 27 lipca 2022 r., Spetsializiran nakazatelen sad (wyspecjalizowany sąd karny) został zniesiony i że niektóre z wniesionych do tego sądu spraw karnych, w tym sprawa w postępowaniu głównym, zostały przekazane z tą datą do rozpatrzenia przez Sofiyski gradski sad (sąd dla miasta Sofii).

17

Rząd bułgarski twierdzi, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny ze względu na to, że sąd odsyłający nie przedstawił Trybunałowi okoliczności faktycznych i prawnych niezbędnych do dokonania wykładni prawa Unii, która byłaby użyteczna dla tego sądu.

18

W szczególności rząd ten wskazuje, że art. 488 kodeksu postępowania karnego, który nie został przywołany we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, dotyczy konkretnie zawieszenia postępowania karnego w przypadku skierowania do Trybunału wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym. Na mocy tego artykułu i z zastrzeżeniem weryfikacji, której powinien dokonać w stosownym wypadku sąd krajowy, postępowanie główne zawiesza się w całości, ale może ono zostać podjęte na nowo przed wydaniem przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie tego wniosku, jeżeli jest to konieczne do zgromadzenia i zachowania dowodów.

19

Należy przypomnieć w tym względzie, że pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi do Trybunału zwrócił się sąd krajowy na gruncie stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny, przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania, iż mają one znaczenie dla sprawy. Odrzucenie przez Trybunał wniosku sądu krajowego jest możliwe tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wnioskowano, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego albo prawnego, które są konieczne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytania, które zostały mu przedstawione. (wyrok z dnia 15 grudnia 2022 r., Veejaam i Espo, C‑470/20, EU:C:2022:981, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

20

W tym względzie zgodnie z art. 94 lit. b) regulaminu postępowania przed Trybunałem, oprócz treści pytań skierowanych do Trybunału w trybie prejudycjalnym, wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym powinien zawierać treść przepisów krajowych mogących mieć zastosowanie w sprawie oraz, w stosownym przypadku, wskazanie istotnego dla sprawy orzecznictwa sądów krajowych. Wymóg ten zawierają również pkt 15 i 16 zaleceń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dla sądów krajowych dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2019, C 380, s. 1).

21

W niniejszej sprawie, jak wskazano w pkt 9 niniejszego wyroku, sąd odsyłający wyjaśnia, jakie uprawnienia przysługują mu w ramach mającego zastosowanie prawa procesowego. Ponadto pytanie prejudycjalne jest tak sformułowane, że można na nie udzielić użytecznej odpowiedzi bez odwoływania się do ustawodawstwa krajowego.

22

Z powyższego wynika, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.

23

Poprzez swoje pytanie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, zawiesił postępowanie główne jedynie w odniesieniu do aspektów tego postępowania, na które odpowiedź Trybunału może mieć wpływ.

24

W tym względzie należy przypomnieć, że w braku uregulowań Unii w tej dziedzinie do wewnętrznego porządku prawnego każdego państwa członkowskiego należy, zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej, określenie zasad proceduralnych dotyczących środków prawnych mających na celu zapewnienie ochrony uprawnień podmiotów prawa wynikających z prawa Unii (zob. podobnie wyroki: z dnia 16 grudnia 1976 r., Rewe-Zentralfinanz i Rewe-Zentral, 33/76, EU:C:1976:188, pkt 5; a także z dnia 22 kwietnia 2021 r., Profi Credit Slovakia, C‑485/19, EU:C:2021:313, pkt 52 i przytoczone tam orzecznictwo).

25

Jednakże zasadę tę należy stosować z poszanowaniem zasad równoważności i skuteczności, by zachować skuteczność (effet utile) mających zastosowanie przepisów prawa Unii (zob. podobnie wyrok z dnia 3 czerwca 2021 r., Bankia, C‑910/19, EU:C:2021:433, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo). W szczególności zgodnie z zasadą skuteczności państwa członkowskie nie mogą korzystać ze swojej autonomii proceduralnej w sposób, który czyniłby wykonywanie praw przyznanych przez prawo Unii praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 listopada 1983 r., San Giorgio, 199/82, EU:C:1983:318, pkt 14, z dnia 24 listopada 2022 r., Varhoven administrativen sad (Uchylenie zaskarżonego przepisu), C‑289/21, EU:C:2022:920, pkt 33 i przytoczone tam orzecznictwo].

26

W odniesieniu do procedury odesłania prejudycjalnego należy przypomnieć, że art. 267 TFUE ustanawia dialog sądów między Trybunałem a sądami państw członkowskich, mający na celu zapewnienie jednolitej wykładni prawa Unii, umożliwiając tym samym zapewnienie jego spójności, pełnej skuteczności i autonomii, a ostatecznie – szczególnego charakteru prawa ustanowionego w traktatach (zob. podobnie wyrok z dnia 29 marca 2022 r., Bankia, C‑132/20, EU:C:2022:235, pkt 71 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem wyrok wydany w tym postępowaniu wiąże sąd krajowy w zakresie wykładni prawa Unii przy rozstrzyganiu zawisłego przed nim sporu [zob. podobnie w szczególności wyroki: z dnia 3 lutego 1977 r., Benedetti, 52/76, EU:C:1977:16, pkt 26; z dnia 22 lutego 2022 r., RS (Skutki wyroków sądu konstytucyjnego), C‑430/21, EU:C:2022:99, pkt 74].

28

Tymczasem zachowanie skuteczności (effet utile) tego postępowania nie staje się praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione przez przepis krajowy, który zezwala – między dniem skierowania do Trybunału wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym a dniem wydania postanowienia lub wyroku, w którym Trybunał udziela na ten wniosek odpowiedzi – na kontynuowanie postępowania głównego w celu prowadzenia czynności procesowych, które sąd odsyłający uważa za niezbędne i które dotyczą aspektów niezwiązanych z przedstawionymi pytaniami prejudycjalnymi, czyli czynności procesowych, które nie mogą uniemożliwić sądowi odsyłającemu zastosowania się w ramach sporu w postępowaniu głównym do tego postanowienia lub wyroku.

29

Wniosek ten znajduje potwierdzenie w fakcie, że do sądu odsyłającego należy ocena, na jakim etapie postępowania należy skierować taki wniosek do Trybunału (zob. podobnie wyroki: z dnia 27 czerwca 1991 r., Mecanarte, C‑348/89, EU:C:1991:278, pkt 49; a także z dnia 7 kwietnia 2016 r., Degano Trasporti, C‑546/14, EU:C:2016:206, pkt 16, 17).

30

W związku z tym, ponieważ wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym może zostać skierowany do Trybunału nawet na wczesnym etapie postępowania głównego, sąd odsyłający powinien mieć możliwość, w oczekiwaniu na odpowiedź Trybunału na ten wniosek, kontynuowania tego postępowania w odniesieniu do czynności procesowych, które uważa za niezbędne i które nie są związane z przedstawionymi pytaniami prejudycjalnymi.

31

Należy zauważyć, że rozumowanie to zostało w sposób dorozumiany zastosowane w wyroku z dnia 21 grudnia 2021 r., Euro Box Promotion i in. (C‑357/19, C‑379/19, C‑547/19, C‑811/19 i C‑840/19, EU:C:2021:1034). W pkt 80 tego wyroku Trybunał wskazał bowiem, że już po przedłożeniu mu wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym rozpatrywanego w jednej ze spraw leżących u podstaw tego wyroku, postanowienie sądu odsyłającego w sprawie zawieszenia postępowania zostało uchylone, a postępowanie zostało podjęte na nowo w odniesieniu do kwestii innych niż te, o których była mowa we wniosku. W pkt 141 tego wyroku Trybunał uznał zaś, że wniosek ten jest dopuszczalny, nie uznając za konieczne zbadania ewentualnego naruszenia art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

32

W świetle całości powyższych rozważań odpowiedź na przedstawione pytanie powinna brzmieć następująco: art. 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, zawiesił postępowanie główne jedynie w odniesieniu do aspektów tego postępowania, na które odpowiedź Trybunału w przedmiocie tego wniosku może mieć wpływ.

33

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (dziewiąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 23 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie temu, by sąd krajowy, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, zawiesił postępowanie główne jedynie w odniesieniu do aspektów tego postępowania, na które odpowiedź Trybunału w przedmiocie tego wniosku może mieć wpływ.