1.

SW, skarżący w postępowaniu głównym, jest urodzonym w Libanie bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego, objętym ochroną Agencji Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA). Opuścił on Liban ze względu na swój krytyczny stan zdrowia i ubiega się o azyl we Francji, twierdząc, że ochrona lub pomoc ze strony UNRWA na jego rzecz „ustały”, ponieważ nie może on uzyskać w Libanie opieki medycznej i leczenia, których potrzebuje, aby przeżyć ( 2 ).

2.

W tym kontekście zwrócono się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95/UE ( 3 ), notabene nie po raz pierwszy ( 4 ). W szczególności ma on możliwość określenia, czy – a jeżeli tak, to w jakich okolicznościach – można uznać, że ochrona lub pomoc UNRWA na rzecz bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego „ustała” w rozumieniu tego przepisu, a zainteresowanej osobie jako uchodźcy przysługują ipso facto korzyści wynikające z tej dyrektywy, w sytuacji gdy osoba ta nie może uzyskać w strefie działania UNRWA opieki medycznej, której potrzebuje.

3.

Artykuł 1 lit. D konwencji genewskiej ( 5 ) stanowi:

„Niniejsza konwencja nie ma zastosowania do osób, które aktualnie korzystają z ochrony lub pomocy organów lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców.

Z chwilą gdy taka ochrona lub pomoc zostanie z jakiejkolwiek przyczyny wstrzymana, osoby te ipso facto będą korzystały z dobrodziejstw niniejszej konwencji, mimo że ich położenie nie zostało ostatecznie uregulowane zgodnie ze stosownymi rezolucjami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych”.

4.

UNRWA została powołana do życia rezolucją Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych nr 302 (IV) z dnia 8 grudnia 1949 r. Jej mandat był regularnie odnawiany, a obecny wygasa w dniu 30 czerwca 2023 r. Strefa działania UNRWA obejmuje Liban, Syrię, Jordanię, Zachodni Brzeg (w tym Wschodnią Jerozolimę) oraz Strefę Gazy.

5.

Ze względu na charakter działalności organizację UNRWA należy uznać za „organ lub agencję Narodów Zjednoczonych inne niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców” w rozumieniu art. 1 lit. D konwencji genewskiej.

6.

Zgodnie z rezolucją nr 74/83 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z dnia 13 grudnia 2019 r. operacje UNRWA należy przeprowadzać „z uwzględnieniem dobrostanu, ochrony i rozwoju społecznego uchodźców palestyńskich”. Co więcej, przewiduje się w niej „pomoc w zaspokajaniu podstawowych potrzeb zdrowotnych, edukacyjnych i życiowych”.

7.

Zgodnie z motywem 15 dyrektywy 2011/95:

„(15) Obywatele państw trzecich lub bezpaństwowcy, którzy są uprawnieni do przebywania na terytorium państw członkowskich nie z powodów związanych z potrzebą ochrony międzynarodowej, ale z powodów uznaniowych motywowanych współczuciem lub względami humanitarnymi, nie są objęci zakresem stosowania niniejszej dyrektywy”.

8.

Artykuł 12 tej dyrektywy, zatytułowany „Wykluczenie”, stanowi:

„1.   Obywatel państwa trzeciego lub bezpaństwowiec zostaje wykluczony z możliwości uzyskania statusu uchodźcy, jeśli:

[…]”.

9.

Dyrektywa 2011/95 została transponowana do prawa francuskiego przez Loi no 2015‑925 du 29 juillet 2015 relative à la réforme du droit d’asile (ustawę nr 2015‑925 z dnia 29 lipca 2015 r. o reformie prawa do azylu) (JORF nr 0174 z dnia 30 lipca 2015 r.) i Décret no 2015‑1166 du 21 septembre 2015 pris pour l’application de la loi no 2015‑925 du 29 juillet 2015 relative à la réforme du droit d’asile (dekret nr 2015‑1166 z dnia 21 września 2015 r. wdrażający ustawę nr 2015‑925 z dnia 29 lipca 2015 r. o reformie prawa do azylu) (JORF nr 0219 z dnia 22 września 2015 r.).

10.

Ustawą nr 2015‑925 z dnia 29 lipca 2015 r. o reformie prawa do azylu wprowadzono do Code de l’entrée et du séjour des étrangers et du droit d’asile (kodeksu dotyczącego wjazdu i pobytu cudzoziemców oraz prawa azylu) art. L.711‑3. Ustęp 1 tego artykułu w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu stanowi:

„Status uchodźcy nie przysługuje osobie objętej jedną z klauzul wykluczenia przewidzianych w sekcjach D, E lub F art. 1 konwencji genewskiej z dnia 28 lipca 1951 r. […]”.

11.

SW jest bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego. Urodził się w 1976 r. w Libanie i do lutego 2019 r. mieszkał w tym państwie, będącym częścią strefy działania UNRWA. Został zarejestrowany przez UNRWA i w związku z tym kwalifikuje się do uzyskania ochrony lub pomocy od tej agencji. Opuścił Liban w lutym 2019 r. i przybył do Francji w sierpniu 2019 r., gdzie złożył wniosek o udzielenie azylu.

12.

Wniosek SW o udzielenie azylu został oddalony decyzją Office Français de Protection des Réfugiés et des Apatrides (francuskiego urzędu ochrony uchodźców i bezpaństwowców, Francja, zwanego dalej „OFPRA”) z dnia 11 października 2019 r., który to urząd odmówił przyznania mu zarówno statusu uchodźcy, jak i ochrony uzupełniającej.

13.

SW wniósł skargę na tę decyzję do Cour nationale du droit d’asile (sądu ds. azylowych, Francja, zwanego dalej „CNDA”). CNDA ustalił następujące istotne fakty:

14.

Decyzją z dnia 9 grudnia 2020 r. CNDA przyznał SW status uchodźcy ze względu na fakt, że UNRWA nie była w stanie zapewnić mu wystarczającego dostępu do specjalistycznej opieki medycznej, której potrzebował ze względu na swój stan zdrowia. Co więcej, UNRWA nie zagwarantowała mu warunków życia zgodnych z zadaniami tej agencji i naraziła jego bezpieczeństwo osobiste na poważne zagrożenie. Należało zatem uznać, że SW został zmuszony do opuszczenia Libanu.

15.

OFPRA odwołała się od tego orzeczenia do Conseil d’État (rady stanu, Francja), twierdząc: po pierwsze, że CNDA nie zbadała, czy SW opuścił Liban ze względu na to, że został zmuszony do opuszczenia strefy działania UNRWA w świetle zagrożeń dla jego bezpieczeństwa; po drugie, że sąd naruszył prawo, uznawszy, że brak możliwości opłacenia lub zapewnienia przez UNRWA opieki zdrowotnej SW jest podstawą do uznania, że skuteczna ochrona lub pomoc tej agencji ustała, a po trzecie, że sąd naruszył również prawo, uznawszy, że opłacenie specjalistycznej opieki medycznej ( 6 ) należało do zadań UNRWA. Co więcej, OFPRA zarzucała, że nie ustalono, iż SW nie mógł otrzymać odpowiedniej opieki medycznej w Libanie.

16.

Conseil d’État (rada stanu) przypomniała, że zgodnie z art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 zainteresowana osoba jest wyłączona z możliwości ubiegania się o status uchodźcy, gdy jest objęta zakresem stosowania art. 1 lit. D konwencji genewskiej, co ma miejsce, w przypadku gdy zainteresowana osoba jest bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego korzystającym z ochrony lub pomocy UNRWA, chyba że uznaje się, że taka ochrona lub pomoc „ustała”. Powołując się na wyrok Abed El Karem El Kott i in., sąd odsyłający zauważył, że jest tak, w przypadku gdy zainteresowana osoba zostaje zmuszona do opuszczenia strefy działania tej agencji, ponieważ jej bezpieczeństwo osobiste jest poważnie zagrożone, a UNRWA nie miała możliwości zapewnienia jej na tym obszarze warunków do życia zgodnych z zadaniami, których wykonanie zostało jej powierzone.

17.

W tych okolicznościach Conseil d’État (rada stanu) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

18.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym z dnia 22 marca 2022 r. został zarejestrowany w dniu 3 maja 2022 r. SW, rząd belgijski i francuski oraz Komisja Europejska przedstawili uwagi na piśmie. SW, rząd francuski i Komisja byli reprezentowani na rozprawie, która odbyła się w dniu 26 stycznia 2023 r.

19.

Artykuł 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, który nadaje moc prawną i włącza do prawa Unii treść art. 1 lit. D konwencji genewskiej ( 7 ), zawiera zarówno klauzulę wykluczenia, jak i klauzulę włączenia ( 8 ).

20.

Z jednej strony dyrektywa stanowi, że jeżeli zainteresowana osoba jest objęta zakresem stosowania art. 1 lit. D konwencji genewskiej – w tym wypadku, ponieważ jest bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego objętym ochroną lub pomocą UNRWA – to jest ona wyłączona z możliwości uzyskania statusu „uchodźcy” na podstawie dyrektywy 2011/95 w taki sam sposób, jak wyłączona jest z możliwości uzyskania statusu „uchodźcy” na podstawie konwencji genewskiej ( 9 ).

21.

Z drugiej strony, jeżeli można uznać, że taka ochrona lub pomoc „ustała”, taka osoba „kwalifikuje się tym samym do korzystania ze świadczeń” określonych w tej dyrektywie (tak samo jak ipso facto będzie korzystała z dobrodziejstw konwencji genewskiej). Z tego lex specialis wynika, że klauzula wyłączenia zawarta w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 przestaje obowiązywać w stosunku do bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego tylko wtedy, gdy można uznać, że ochrona lub pomoc UNRWA „ustała”. Jeżeli jednak tak jest, zainteresowana osoba musi zostać uznana za „uchodźcę” w rozumieniu tej dyrektywy – i jest ona uprawniona do korzystania „z mocy prawa” z systemu mającego zastosowanie do uchodźców na podstawie tej dyrektywy ( 10 ) – bez konieczności spełniania warunków mających zastosowanie do innych osób ubiegających się o azyl ( 11 ). Jak zauważył rzecznik generalny P. Mengozzi w opinii w sprawie Alheto ( 12 ), osoby objęte zakresem stosowania art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, podlegają już kwalifikacji jako uchodźcy przez społeczność międzynarodową. Powodem, dla którego podlegają one klauzuli wyłączenia zawartej w tym przepisie, jest fakt, że korzystają już ze specjalnego programu ochrony, którego realizację powierzono agencji lub organowi ONZ (w tym wypadku – UNRWA).

22.

W pytaniu pierwszym sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy klauzula włączenia zawarta w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 może mieć zastosowanie do bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego, który został objęty ochroną lub pomocą UNRWA i nie ma możliwości uzyskania w strefie działania tej agencji dostępu do leczenia, którego wymaga jego stan zdrowia. W pytaniu drugim, uzależnionym od odpowiedzi udzielonej przez Trybunał na pytanie pierwsze, sąd odsyłający zwraca się o wskazanie kryteriów, które sądy krajowe muszą stosować w celu ustalenia, w jakich sytuacjach klauzula ta faktycznie ma zastosowanie.

23.

W dalszych rozważaniach przeanalizuję kolejno te dwa pytania.

24.

Zanim przeanalizuję kwestię poruszoną w pytaniu pierwszym, pozwolę sobie na kilka uwag wstępnych o charakterze kontekstowym dotyczących wyjątkowej sytuacji prawnej bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego, którzy skorzystali z ochrony lub pomocy UNRWA.

25.

Do chwili obecnej, pomimo iż art. 1 lit. D) konwencji genewskiej sformułowano przy użyciu terminów o szerokim zakresie ( 13 ), jasne jest, że klauzula wyłączenia zawarta w tym przepisie, która niczym lustrzane odbicie odpowiada przepisowi zawartemu w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, ma zastosowanie wyłącznie do osób objętych ochroną lub pomocą UNRWA, a więc bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego znajdujących się w strefie działania tej agencji, którzy rzeczywiście skorzystali z tej ochrony lub pomocy.

26.

Osoby te podlegają wyjątkowemu systemowi, ponieważ są one jedyną kategorią osób, które na mocy przytoczonych odpowiednich przepisów są wyłączone z możliwości uzyskania statusu uchodźcy na podstawie tej konwencji i wspomnianej dyrektywy.

27.

Jak zauważyła rzecznik generalna E. Sharpston ( 14 ), art. 1 lit. D konwencji genewskiej powstawał w szczególnym kontekście. Zredagowano go wkrótce po konflikcie izraelsko-arabskim z 1948 r., między innymi, aby powstrzymać masowy napływ osób z rejonu geograficznego, który wcześniej stanowił terytorium Palestyny, i uniknąć zachodzenia na siebie kompetencji UNHCR i UNRWA ( 15 ). Wykluczenie bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego z tej konwencji było uzasadnione faktem, że osoby te miały korzystać z odpowiedniego i równoważnego poziomu ochrony zapewnianego przez UNRWA w jej strefie działania, w związku z czym, co do zasady, nie miały powodu, by dążyć do uzyskania ochrony na podstawie konwencji ( 16 ).

28.

Ponadto wyjątkowe traktowanie bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego miało pierwotnie trwać jedynie przez określony czas. Celem art. 1 lit. D konwencji genewskiej było zapewnienie, aby tacy bezpaństwowcy nadal korzystali z ochrony do czasu ostatecznego ustabilizowania ich sytuacji odpowiednimi rezolucjami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych ( 17 ). Rozwiązania w tym zakresie jeszcze jednak nie uzyskano. Z tego względu art. 1 lit. D konwencji genewskiej pozostaje w mocy, a jego treść znajduje odzwierciedlenie w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95.

29.

Po przedstawieniu tych wyjaśnień pragnę zauważyć, że – w kontekście stosowania dyrektywy 2011/95 – wyjątkowy system, któremu podlegają bezpaństwowcy pochodzenia palestyńskiego, dotyczy wyłącznie możliwości uzyskania przez nich statusu uchodźcy, a nie ochrony uzupełniającej ( 18 ).

30.

W tym kontekście pragnę przypomnieć, że z konwencji genewskiej i dyrektywy 2011/95 wynika wymóg przyznania przez państwo przyjmujące lub państwo członkowskie szeregu praw osobom, które faktycznie uzyskały status uchodźcy. Przyznane prawa muszą odpowiadać poziomem poziomowi praw, jaki gwarantuje się obywatelom tego państwa lub państwa członkowskiego, lub co najmniej poziomowi praw gwarantowanych obcokrajowcom w danym państwie lub państwie członkowskim ( 19 ). W kwestii opieki zdrowotnej pragnę zauważyć, że art. 30 dyrektywy 2011/95 stanowi, iż „beneficjentom ochrony międzynarodowej”, a więc zarówno „uchodźcom”, jak i „beneficjentom statusu ochrony uzupełniającej” w rozumieniu tej dyrektywy przysługuje dostęp do opieki zdrowotnej według takich samych kryteriów kwalifikujących jak w przypadku obywateli danego państwa członkowskiego.

31.

Bezpaństwowcy pochodzenia palestyńskiego, którzy skorzystali z ochrony lub pomocy UNRWA, z uwagi na swoją szczególną sytuację prawną nie są uprawnieni, by powołać się na ten przepis, dopóki i o ile nie stwierdzono, że udzielana im ochrona lub pomoc UNRWA na ich rzecz „ustała” w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, lub uzyskują ochronę międzynarodową.

32.

Trybunał wyjaśnił już kilka kwestii dotyczących wykładni art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95. W szczególności wskazał on, że należy uznać, iż „ochrona lub pomoc” UNRWA w rozumieniu tego przepisu „ustaje” we wszystkich sytuacjach, w których niemożliwe jest wykonywanie przez nią powierzonych jej zadań ( 20 ). W tym względzie wystarczy, aby ustanie owej ochrony lub pomocy miało miejsce „z jakichkolwiek powodów”, jak wskazano w samym art. 12 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy.

33.

W dalszych rozważaniach na temat znaczenia tego sformułowania („z jakichkolwiek powodów”) Trybunał orzekł, że odnosi się ono nie tylko do zdarzeń wpływających bezpośrednio na UNRWA (na przykład do rozwiązania tej agencji). Przyczyna powodująca ustanie pomocy może bowiem też wynikać szerzej z okoliczności, które, niezależnie od woli zainteresowanej osoby, zmuszają ją do opuszczenia strefy działań UNRWA ( 21 ).

34.

W związku z tym Trybunał wskazał ponadto, że należy uznać, iż zainteresowana osoba była zmuszona do opuszczenia strefy działania UNRWA, jeżeli na podstawie indywidualnej oceny wszystkich istotnych czynników ( 22 ) można jasno stwierdzić, że jej bezpieczeństwo osobiste jest poważnie zagrożone (kryterium pierwsze) i jeżeli UNRWA nie ma możliwości zapewnienia jej na tym obszarze warunków do życia zgodnych z zadaniami, których wykonanie zostało powierzone tej agencji (kryterium drugie) ( 23 ).

35.

Wszystkie strony i zainteresowane strony w postępowaniu głównym są zgodne co do tego, że to według tych dwóch kryteriów należy oceniać sytuację zaistniałą w postępowaniu głównym, aby ustalić, czy ochrona lub pomoc UNRWA na rzecz SW „ustała” w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, a więc czy należy przyznać mu status uchodźcy. Pragnę zauważyć, że te same kryteria zostały wskazane przez sąd odsyłający w pytaniu pierwszym jako właściwe punkty odniesienia, względem których należy przeprowadzić tę ocenę.

36.

Oczywiste jest moim zdaniem, że kryterium pierwsze, a mianowicie to, czy bezpieczeństwo zainteresowanej osoby jest poważnie zagrożone, może być spełnione w pewnych sytuacjach, gdy zainteresowana osoba nie ma możliwości uzyskania dostępu do leczenia w strefie działania UNRWA.

37.

W tym względzie mogę z łatwością przyjąć, że pojęcie „bezpieczeństwa osobistego” wydaje się na pierwszy rzut oka odnosić do sytuacji związanych z zagrożeniami o charakterze zewnętrznym, a nie wewnętrznym, z jakimi ma do czynienia zainteresowana osoba. Łatwiej jest bowiem wyobrazić sobie, że bezpieczeństwo osobiste jest poważnie zagrożone w sytuacji związanej z klęską żywiołową (taką jak powódź lub trzęsienie ziemi) lub gdy, jak twierdzą rządy belgijski i francuski, krzywda zostaje wyrządzona umyślnie przez inną osobę, inny podmiot lub siłę ( 24 ), w przeciwieństwie do sytuacji, w których główną przyczyną krzywdy zainteresowanej osoby jest naturalnie występujące schorzenie. Moim zdaniem jednak, jak twierdzi też Komisja, pojęcie to jest wystarczająco szerokie, by obejmowało również takie sytuacje o charakterze wewnętrznym, w których zainteresowana osoba doznaje krzywdy, której nie wyrządzono umyślnie ani która nie wynika z przyczyn zewnętrznych, ale występuje naturalnie, a zostaje jedynie nasilona z uwagi na czynniki zewnętrzne (przykładowo złe warunki materialne lub brak opieki medycznej) ( 25 ).

38.

Trybunał zasugerował już bowiem, że bezpieczeństwo osobiste może być poważnie zagrożone w sytuacji, gdy zainteresowana osoba twierdzi, iż nie może uzyskać dostępu do edukacji lub pomocy medycznej dostosowanej do jej potrzeb ze względu na poważną niepełnosprawność, z którą się urodziła ( 26 ). Pojęcie „bezpieczeństwa osobistego” zostało już zatem zastosowane do przypadków, w których podstawowa lub pierwotna przyczyna krzywdy zainteresowanej osoby nie ma charakteru zewnętrznego, ale wiąże się z niepełnosprawnością lub schorzeniem wrodzonym, bądź ujmując sprawę szerzej, występuje naturalnie i ma charakter czysto wewnętrzny wobec tej osoby ( 27 ), a gdy jedynie przyczyna pogorszenia tej krzywdy, a więc brak możliwości uzyskania dostępu do opieki medycznej lub leczenia, wiąże się z UNRWA lub państwem, na którego terytorium agencja ta prowadzi działalność lub z innymi elementami kontekstowymi zewnętrznymi wobec zainteresowanej osoby ( 28 ).

39.

W tym względzie jest oczywiste, że nie tylko podstawowa przyczyna krzywdy zainteresowanej osoby może być czysto wewnętrzna, ale również – szerzej – nie ma znaczenia, jaka jest zewnętrzna przyczyna pogorszenia krzywdy (a więc zewnętrzna przyczyna, dla której zainteresowana osoba nie może uzyskać dostępu do wymaganej opieki zdrowotnej i leczenia w strefie działania UNRWA). Ów dostęp może zostać celowo odebrany lub może on stać się po prostu niemożliwy z powodu braku środków materialnych lub funduszy po stronie UNRWA lub z jakiegokolwiek innego powodu (z wyjątkiem – powtórzmy – powodów, nad którymi zainteresowana osoba ma kontrolę i które nie są wobec niej zewnętrzne). Wbrew twierdzeniom rządów belgijskiego i francuskiego, nie zachodzi konieczność ustalenia, że UNRWA lub państwo, na którego terytorium działa agencja, zamierzały wyrządzić krzywdę tej osobie, pozbawiając ją wymaganej opieki medycznej w drodze działania lub zaniechania ( 29 ). Dokonanie takiego ustalenia nie jest warunkiem koniecznym ( 30 ).

40.

Oczywiście jest dla mnie jasne, że poza istnieniem zagrożenia dla bezpieczeństwa osobistego, muszą być spełnione jeszcze dwa wymogi: po pierwsze, charakter zagrożenia musi pozwalać na stwierdzenie „poważnego zagrożenia” dla bezpieczeństwa osobistego, a po drugie, poziom krzywdy, jakiej doznałaby zainteresowana osoba, pozostając w strefie działania UNRWA, musi być dotkliwy (w przeciwnym razie nie jest możliwe uznanie takich zagrożeń za poważne w takim stopniu, by wpływały one na „bezpieczeństwo osobiste”). Co się tyczy pierwszego z tych wymogów, a mianowicie istnienia „poważnego zagrożenia”, jest dla mnie jasne, że sformułowanie „poważne zagrożenie” odnosi się do rzeczywistego charakteru ryzyka, iż dojdzie do faktycznego urzeczywistnienia się odpowiednich zagrożeń dla bezpieczeństwa osobistego, a pozostanie przez daną osobę w strefie działania UNRWA będzie miało wpływ na jej bezpieczeństwo. Dla jasności dodam, że zgadzam się ze skarżącym w postępowaniu głównym, iż zagrożenia nie mogą być jedynie hipotetyczne. Muszą być rzeczywiste na tyle, aby zachodziło poważne ryzyko wpływu na bezpieczeństwo osobiste zainteresowanej osoby.

41.

Co się tyczy drugiego z wymogów, a mianowicie tego, czy poziom doznanej krzywdy jest dotkliwy w takim stopniu, aby można było uznać, że zagrożenia mają wpływ na „bezpieczeństwo osobiste”, próg wymagany w tym względzie omówię bardziej szczegółowo w ramach mojej odpowiedzi na pytanie drugie. Na tym etapie wystarczy jednak stwierdzić, że przynajmniej niektóre przypadki braku możliwości uzyskania dostępu do wymaganego leczenia, w szczególności gdy brak leczenia sprawia, że zainteresowana osoba znajduje się w sytuacji zagrożenia życia, będą w mojej ocenie przypadkami, w których próg dotkliwej krzywdy zostaje osiągnięty.

42.

W tym względzie pragnę zauważyć, że zdaniem Komisji sytuacja SW stanowi przykład takich przypadków. Przypomnę, że SW cierpi na poważne zaburzenia genetyczne. Z zastrzeżeniem weryfikacji przez sądy krajowe wydaje się, czego zresztą strony w postępowaniu głównym nie kwestionują, że jeżeli SW nie uzyska dostępu do wymaganego leczenia, jego przewidywana długość życia ulegnie skróceniu, a szanse na przeżycie ulegną zdecydowanemu zmniejszeniu. W tych okolicznościach poziom doznanej krzywdy należy z pewnością uznać za dotkliwy.

43.

Skoro dokonałem powyższych uściśleń i wyjaśniłem, dlaczego uważam, że bezpieczeństwo osobiste może być poważnie zagrożone, w sytuacji gdy zainteresowana osoba twierdzi, że nie może uzyskać dostępu do pomocy medycznej odpowiedniej względem jej potrzeb w strefie działania UNRWA, przedstawię teraz dwie dodatkowe uwagi.

44.

Po pierwsze, jestem zdania, że wbrew twierdzeniom rządów belgijskiego i francuskiego, stwierdzenie poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa osobistego nie wymaga oceny, czy zainteresowana osoba, taka jak SW, ma „uzasadnioną obawę przed prześladowaniem” lub czy grozi jej „rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy” w rozumieniu art. 5 ust. 1 i art. 6 dyrektywy 2011/95. Wymóg istnienia poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa osobistego zainteresowanej osoby nie wiąże się, jak wyjaśniła Komisja, z istnieniem takiej „uzasadnionej obawy przed prześladowaniem lub rzeczywistego ryzyka doznania poważnej krzywdy” w rozumieniu tych przepisów, które, między innymi, dotyczą jedynie prześladowania lub poważnej krzywdy ze strony określonych podmiotów.

45.

W przeciwnym razie bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego, taki jak SW, musiałby wykazać, aby zostać objęty zakresem klauzuli włączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, że spełnia te same warunki co osoby nieobjęte zakresem tego przepisu. Byłoby to sprzeczne z sensem lex specialis zawartego w tym przepisie, w myśl którego osoba objęta tym przepisem kwalifikuje się tym samym do uzyskania statusu „uchodźcy”, jeżeli może wykazać, że ochrona lub pomoc UNRWA w stosunku do niej „ustała”, bez konieczności spełnienia ogólnych przesłanek wskazanych w dyrektywie, które mają zastosowanie wyłącznie do pozostałych osób ubiegających się o azyl ( 31 ). Ponadto zasadniczo prowadziłoby to do złączenia dwóch bardzo odrębnych kwestii prawnych.

46.

Po drugie, pragnę również uściślić, że aby stwierdzić, że bezpieczeństwo osobiste zainteresowanej osoby jest poważnie zagrożone, nie zachodzi konieczność dokonywania systematycznej oceny, czy takie poważne ryzyko istnieje w odniesieniu do zainteresowanej osoby na każdym z terytoriów, na których działa UNRWA. Byłoby to całkowicie nieuzasadnione. Należy raczej wziąć pod uwagę wszystkie sektory strefy działania UNRWA, na których terytoria taka osoba ma konkretną możliwość wjazdu i bezpiecznego tam przebywania ( 32 ).

47.

Co się tyczy drugiego kryterium, a mianowicie tego, czy niemożliwe stało się zapewnienie zainteresowanej osobie przez UNRWA w strefie działania tej agencji warunków życia zgodnych z powierzonymi jej zadaniami, pragnę zauważyć, że wymiana argumentów między stronami postępowania i zainteresowanymi stronami była skoncentrowana na tym, w jaki sposób należy rozumieć „zadania” w ujęciu ogólnym (1), a także w odniesieniu do potrzeb medycznych lub zdrowotnych (2).

48.

Rząd francuski uważa w tym względzie, że zadania UNRWA obejmują jedynie zapewnienie podstawowej opieki medycznej, a nie specjalistycznego, bardziej złożonego leczenia, takiego jak leczenie, którego wymaga SW. W jego ocenie nie można uznać, że zadania UNRWA „ustają” w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, w sytuacji gdy bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego nie ma możliwości uzyskania dostępu do stosunkowo rzadkiego lub złożonego leczenia, wykraczającego poza taką podstawową opiekę medyczną.

49.

Wyjaśnię, dlaczego nie podzielam tego stanowiska.

50.

Na wstępie pragnę przypomnieć, że UNRWA jest finansowana głównie z dobrowolnych składek państw członkowskich ONZ. Tym samym jej zdolność operacyjna jest zmienna i zależy od okresowych decyzji podejmowanych przez te państwa członkowskie, które to decyzje mogą, rzecz jasna, zmieniać się w czasie w zależności od ograniczeń budżetowych i wielu innych czynników. W mojej ocenie nie oznacza to jednak, że zadania UNRWA ulegają zmianie stosownie do zmiany zdolności operacyjnej. Są to bowiem dwie bardzo różne sprawy: „zdolność operacyjna” dotyczy dostępnych „środków”, natomiast „zadania” odnoszą się do „podstawowego celu” (czyli raison d’être) UNRWA. Mówiąc najogólniej, środki mogą często ulegać zmianie, ale główny cel ma być w pewien sposób stały i trwały.

51.

Moim zdaniem to właśnie ten cel, czy też raison d’être, UNRWA, który jest stały i trwały, Trybunał zamierzał ująć, gdy odnosił się do „zadań” UNRWA jako istotnego elementu branego pod uwagę przy ustaleniu, czy „niemożliwe stało się zapewnienie zainteresowanej osobie przez UNRWA w strefie działania tej agencji warunków życia zgodnych z powierzonymi jej zadaniami”, a w rezultacie przy ustalaniu, czy klauzula włączenia zawarta w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 znajduje zastosowanie. To, czy UNRWA dysponuje wystarczającymi środkami i zdolnością operacyjną, ma związek nie z zakresem samych zadań, ale z możliwością (lub brakiem możliwości) realizowania owych zadań.

52.

W tym kontekście przypominam, że – jak zauważyła Komisja – zadań UNRWA (a więc podstawowego celu jej działalności) nie określono w żadnym statucie, lecz wynikają one z odpowiednich rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Nie można zatem ich wywodzić z jednego tylko źródła. Ponadto sformułowania użyte w różnych rezolucjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ w tym względzie są dość szerokie. W szczególności zgodnie z rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 74/83 z dnia 13 grudnia 2019 r. UNRWA ma realizować swoje operacje „dla dobrobytu, ochrony i rozwoju społecznego uchodźców palestyńskich” ogółem.

53.

Sformułowanie to przytaczał Trybunał w swoim orzecznictwie, w którym zauważył, że UNRWA została powołana, by chronić osoby zarejestrowane przez tę agencję i udzielać im pomocy „na rzecz [ich] dobrostanu jako [uchodźców]” ( 33 ).

54.

Trybunał stwierdził również, że – jak wynika z lektury różnych rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ – celem leżącym u podstaw specjalnego systemu mającego zastosowanie do bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego jest zapewnienie, aby taka grupa osób nadal uzyskiwała ochronę i aby osoby te korzystały ze skutecznej ochrony lub pomocy, a nie jedynie zagwarantowanie im istnienia organu lub agencji, której zadaniem jest zapewnienie takiej pomocy lub ochrony ( 34 ). W rezultacie wynika z tego, że zgodnie z rozumieniem Trybunału do zadań wykonywanych przez UNRWA należy zapewnienie skutecznej (a nie tylko abstrakcyjnej) ochrony lub pomocy osobom zarejestrowanym w UNRWA, tak aby promować ich „dobrostan”.

55.

W świetle tych rozważań przejdę teraz konkretnie do analizy, co obejmują „zadania” UNRWA w odniesieniu do potrzeb medycznych lub zdrowotnych takich osób.

56.

Z uwagi na fakt, że zadania UNRWA polegają na zapewnianiu skutecznej ochrony lub pomocy osobom zarejestrowanym przez tę organizację nie został jasno określony i nie można go wywodzić z jednego źródła, Trybunał zwrócił się podczas rozprawy do stron postępowania i zainteresowanych stron o doprecyzowanie, na czym polegają zadania UNRWA w odniesieniu do medycznych lub zdrowotnych potrzeb takich osób.

57.

W swoich odpowiedziach wszystkie strony postępowania i zainteresowane strony powołały się na treść rezolucji nr 74/83 Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 13 grudnia 2019 r., z której wywodzą one, że zadania UNRWA obejmują skuteczną„pomoc w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych”. Strony postępowania i zainteresowane strony w różny sposób rozumieją jednak te pojęcia.

58.

Z jednej strony skarżący w postępowaniu głównym, z którym zgadza się Komisja, podkreślił, że nie ma znaczenia rozważanie, czy dany rodzaj leczenia należy czy też nie należy do zakresu zadań UNRWA ogółem. Należy przyjąć podejście celowościowe, koncentrując się zamiast tego na stopniu ochrony lub pomocy, który musi zostać zapewniony bezpaństwowcom pochodzenia palestyńskiego w strefie działania UNRWA, i należy ocenić w każdym indywidualnym przypadku, czy w świetle tego poziomu zostały spełnione konkretne potrzeby medyczne lub zdrowotne zainteresowanej osoby. Nie ma przy tym znaczenia rodzaj leczenia, nawet jeżeli chodzi o leczenie wysoce specjalistyczne.

59.

Z drugiej strony rząd francuski argumentował, jak zauważyłem w pkt 48 powyżej, że „pomoc w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych” obejmuje wyłącznie zapewnianie podstawowej opieki medycznej ( 35 ). Rząd ten uważa, że UNRWA nie odpowiada za zapewnienie bardziej złożonego lub specjalistycznego leczenia.

60.

Nie podzielam tego stanowiska. Odnoszę wrażenie, że rząd francuski myli zadania UNRWA polegające na skutecznej pomocy w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb medycznych lub zdrowotnych (co służy zapewnieniu – przyjmując podejście oparte na celach, a nie na środkach – spełnienia podstawowych potrzeb medycznych lub zdrowotnych osób zarejestrowanych przez UNRWA, niezależnie od tego, jakie środki będą konieczne do osiągnięcia tego celu) z obowiązkiem zapewnienia podstawowej opieki zdrowotnej, a więc obowiązkiem udostępnienia tym osobom pewnych minimalnych środków medycznych (np. poprzez zapewnienie apteczek pierwszej pomocy lub podstawowych leków, które nie mają złożonego lub specjalistycznego charakteru).

61.

W tym względzie jestem zdania, że oczywiście UNRWA nie może zagwarantować dostępu do każdego istniejącego rodzaju leku lub leczenia. Niemniej jednak zgodnie z zadaniami tej agencji, do jakich należy „pomoc w zakresie zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych”, musi ona skutecznie pomóc osobom zarejestrowanym przez nią w uzyskaniu dostępu do opieki medycznej lub leczenia niezbędnych do zaspokojenia ich podstawowych potrzeb zdrowotnych lub medycznych, zwłaszcza gdy taka opieka lub leczenie mają zasadnicze znaczenie w walce ze schorzeniem, a bez których może dojść do niepożądanej konsekwencji w postaci śmierci zainteresowanej osoby. W śródtytule B poniżej, w ramach odpowiedzi na pytanie drugie, rozwinę wątek stopnia powagi lub dotkliwości wymaganej w tym względzie w celu określenia, co należy uznawać za podstawową potrzebę zdrowotną lub medyczną. Mogę jednak już na tym etapie stwierdzić, że jeżeli zainteresowana osoba znajduje się w stanie zagrożenia życia, co zdaje się mieć miejsce w przypadku SW ( 36 ), ponieważ UNRWA nie może skutecznie jej pomóc lub nie pomaga jej skutecznie w uzyskaniu dostępu do opieki medycznej lub leczenia wymaganego w przypadku choroby lub schorzenia, wówczas należy uznać, że UNRWA nie jest w stanie zapewnić zaspokojenia podstawowych potrzeb zdrowotnych lub medycznych tej osoby, a więc nie jest w stanie zapewnić tej osobie warunków życia zgodnych z powierzonymi jej zadaniami.

62.

Dla jasności: jestem skłonny przyznać, że leczenie, którego wymaga SW, jest dość złożone lub specjalistyczne. Z informacji przedstawionych w aktach sprawy wynika, że SW potrzebuje nie tylko transfuzji krwi, ale również leków specjalistycznych, dostępnych jedynie po poniesieniu określonych kosztów (których, jak twierdzi UNRWA, nie może pokryć). W mojej ocenie jednak złożoność leczenia, jego kosztowność lub specjalistyczny charakter nie mają znaczenia dla ustalenia zakresu samych zadań UNRWA, lecz czynniki te są istotne dla określenia, czy agencja jest w stanie realizować swoje zadania ( 37 ).

63.

W tym względzie pragnę przypomnieć, że aby ustalić, czy UNRWA nie miała możliwości zapewnienia zainteresowanej osobie w strefie działania tej agencji warunków do życia zgodnych z zadaniami, których wykonanie zostało jej powierzone, właściwe organy administracyjne lub sądowe muszą ocenić, czy zainteresowana osoba będzie faktycznie w stanie uzyskać wymaganą ochronę lub pomoc ( 38 ). Fakt, że UNRWA nie jest w ogóle w stanie zapewnić wymaganej ochrony lub opieki, aby spełnić podstawowe potrzeby medyczne lub zdrowotne zainteresowanej osoby, albo jest w stanie to uczynić, ale nieskutecznie (przykładowo, ponieważ leki lub leczenie nie są łatwo dostępne lub UNRWA nie dysponuje wystarczającymi środkami finansowymi lub budżetowymi), ma znaczenie dla ustalenia takiego braku możliwości, ale nie sprawia to, że rozpatrywana sytuacja pozostaje poza zakresem zadań UNRWA ( 39 ).

64.

W świetle poczynionych przeze mnie ustaleń jestem zdania, że dwa kryteria przedstawione w pkt 34 powyżej, stosowane w celu ustalenia, czy ochrona lub pomoc UNRWA „ustała” w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 mogą być spełnione, w sytuacji gdy bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego, który skorzystał z ochrony lub pomocy UNRWA, nie ma możliwości uzyskania w strefie działania tej agencji dostępu do leczenia, którego wymaga ze względu na swój stan zdrowia. W rezultacie taka sytuacja może wchodzić w zakres klauzuli włączenia przewidzianej w tym przepisie, a nie być z niego wyłączona.

65.

W mojej ocenie, za taką wykładnią przemawiają względy praktyczne. Jeżeli bowiem Trybunał miałby orzec odmiennie, wówczas nie tylko osoba znajdująca się w sytuacji SW nie byłaby ipso facto uprawniona do korzystania ze świadczeń określonych w tej dyrektywie (na mocy klauzuli włączenia przewidzianej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95), ale również nie miałaby możliwości ubiegania się o status „uchodźcy” na podstawie jakiegokolwiek innego przepisu dyrektywy 2011/95, ponieważ byłaby wyłączona z zakresu tej dyrektywy w całości w ramach zastosowania przewidzianej w niej klauzuli wyłączenia. Taka osoba, innymi słowy, znalazłaby się w sytuacji mniej korzystnej niż pozostałe osoby ubiegające się o azyl (do których art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95 nie ma zastosowania), ponieważ owe inne osoby mogłyby przynajmniej powołać się na ogólne warunki ubiegania się o status uchodźcy, podczas gdy taka osoba nie miałaby takiej możliwości. Takie rozwiązanie stałoby moim zdaniem w sprzeczności z celem art. 1 lit. D konwencji genewskiej, który przywołałem w pkt 27 powyżej, jakim jest zagwarantowanie ochrony i pomocy bezpaństwowcom pochodzenia palestyńskiego.

66.

Niezależnie od powyższego uważam, że odpowiedź twierdząca na pytanie pierwsze nie oznacza, że wszyscy bezpaństwowcy pochodzenia palestyńskiego skarżący się na opiekę medyczną, którą otrzymują (lub której nie otrzymują) w strefie działania UNRWA, kwalifikują się ipso facto do uznania ich za uchodźców na podstawie dyrektywy 2011/95. Odniosę się teraz bardziej szczegółowo do pytania drugiego.

67.

W pytaniu drugim sąd odsyłający zastanawia się, jakie kryteria muszą stosować sądy krajowe, aby określić sytuacje – spośród tych, gdy bezpaństwowiec pochodzenia palestyńskiego, który skorzystał z „ochrony lub pomocy” UNRWA, twierdzi, że nie może uzyskać w strefie działania UNRWA dostępu do opieki medycznej lub leczenia wymaganych ze względu na jego stan zdrowia – wchodzące w zakres klauzuli włączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95.

68.

Na wstępie przedstawię trzy istotne uwagi.

69.

Po pierwsze, pragnę odnieść się w kilku słowach do rozwiązania proponowanego przez rząd francuski. Zdaniem tego rządu przypadek taki jak rozpatrywany w postępowaniu głównym nie powinien być rozstrzygany z uwzględnieniem klauzuli włączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, ale raczej w oparciu wyłącznie o przepisy krajowe ( 40 ), na podstawie których w pewnych ograniczonych okolicznościach umożliwia się obywatelom państw trzecich lub bezpaństwowcom pozostanie na terytoriach państw członkowskich, między innymi ze względu na ich stan zdrowia.

70.

Na poparcie tego wniosku rząd francuski powołuje się na motyw 15 dyrektywy 2011/95, w którym przypomniano, że państwa członkowskie mogą zezwolić takim osobom na pozostanie na ich terytorium z powodów uznaniowych motywowanych współczuciem lub względami humanitarnymi. W tym samym motywie wskazano, że osoby korzystające z tej możliwości nie są objęte zakresem stosowania tej dyrektywy.

71.

W mojej ocenie, wbrew twierdzeniom tego rządu, nie można rozumieć tego motywu w ten sposób, że osobę należy wykluczyć z zakresu dyrektywy 2011/95 za każdym razem, gdy może ona mieć możliwość powołania się na przepisy krajowe umożliwiające jej pobyt z powodów motywowanych współczuciem lub względami humanitarnymi. Stwierdzono w nim raczej jedynie, że jeżeli zainteresowanej osobie rzeczywiście przyznano takie prawo pobytu, jest ona wyłączona z zakresu tej dyrektywy. Wynika z tego, że z zastrzeżeniem szczególnych okoliczności, właściwe organy administracyjne lub sądowe muszą zweryfikować w pierwszej kolejności, czy zainteresowana osoba jest uprawniona do ochrony międzynarodowej (lub, jeżeli jest bezpaństwowcem pochodzenia palestyńskiego, to czy jest ona objęta zakresem klauzuli włączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95) i jeżeli stwierdzą, że tak nie jest, dopiero wówczas muszą rozważyć, czy może ona korzystać z ochrony zgodnie z prawem krajowym z powodów motywowanych współczuciem lub względami humanitarnymi. Nie widzę zatem żadnego powodu, aby ten drugi rodzaj ochrony miał mieć pierwszeństwo przed pierwszym rodzajem ochrony, jak sugeruje to rząd francuski.

72.

Po drugie, aby ustalić, czy ochrona lub pomoc UNRWA „ustała” w rozumieniu art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, należy dokonać oceny zarówno okoliczności faktycznych, jak i prawnych. Na potrzeby oceny stanu faktycznego przypominam, jak już stwierdziłem w pkt 34 powyżej, że konieczne jest przeprowadzenie indywidualnej oceny, uwzględniającej wszystkie istotne okoliczności, które mogą być związane z daną osobą (a mianowicie takie jak jej stan zdrowia, wymagane leczenie prowadzone z pomocą specjalistów oraz faktyczne konsekwencje dla tej osoby nieotrzymania takiego leczenia), albo które mają charakter kontekstowy, w tym w szczególności to, czy wymagana opieka medyczna lub leczenie byłyby dostępne w państwach członkowskich, jak również szczególna sytuacja państwa lub państw, w których działa UNRWA ( 41 ). Jest to, moim zdaniem, dość istotna kwestia. W sytuacji takiej jak w niniejszej sprawie warunki życia bezpaństwowca pochodzenia palestyńskiego w Libanie w ujęciu ogólnym, jak również warunki, które odnoszą się indywidualnie do SW, mają bowiem znaczenie dla stwierdzenia, czy ochrona lub pomoc UNRWA „ustała”.

73.

W tym wypadku oznacza to, że aby ustalić, czy SW jest uprawniony do świadczeń wynikających z dyrektywy 2011/95, należy wziąć pod uwagę leczenie, z którego może korzystać zarówno bezpośrednio w ramach UNRWA, jak i w ramach libańskiego systemu opieki zdrowotnej z pomocą tej agencji, zważywszy, że jest zarejestrowany przez UNRWA w Libanie. W szerszym ujęciu nie da się oddzielić działań UNRWA (lub ich braku) od kontekstu, w jakim funkcjonuje ten organ ( 42 ).

74.

Po trzecie, w odniesieniu do oceny prawnej, zgadzam się z rządami belgijskim i francuskim, że nie każdy problem zdrowotny lub schorzenie, którego leczenie jest niedostępne w strefie działania UNRWA, może stanowić podstawę do uznania, że „ochrona lub pomoc” tej agencji ustała. Wymagane jest osiągnięcie pewnego progu dotkliwości i tylko w wyjątkowych sytuacjach, moim zdaniem, możliwe jest przemieszczanie się z jednego obszaru ochrony (strefy działania UNRWA) do innego (państwa członkowskiego). Gdyby było inaczej, łatwo mogłoby dojść do sytuacji, w której dowolna osoba podlegająca klauzuli wyłączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, uważająca, że opieka medyczna lub leczenie otrzymywane (lub potencjalnie otrzymywane) w strefie działania UNRWA nie są tak skuteczne lub nie spełniają standardów w takim stopniu jak opieka lub leczenie, które mogłaby ona otrzymać w państwie członkowskim, mogłaby twierdzić, iż „ochrona lub pomoc” tej agencji na jej rzecz „ustała”, i ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy na mocy dyrektywy 2011/95.

75.

Próg dotkliwości musi zatem być dostatecznie wysoki, aby pełnił rolę czynnika ograniczającego, co pozwoli uniknąć przypadków „wyboru a la carte”, jak również sytuacji „powodzi” niekończących się wniosków o azyl składanych przez bezpaństwowców pochodzenia palestyńskiego. Jednocześnie, gdyby próg dotkliwości był „zbyt wysoki”, to mógłby on praktycznie uniemożliwić zainteresowanej osobie skorzystanie z klauzuli włączenia zawartej w art. 12 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2011/95, w tym w okolicznościach, w których narusza się prawa tej osoby zapisane w karcie, takie jak w szczególności jej prawo do godności człowieka i jej prawa do wolności od tortur lub poniżającego traktowania lub karania ( 43 ), od których nie można odstąpić ( 44 ). Konieczne jest zatem znalezienie odpowiedniej równowagi.

76.

Po przedstawieniu tych uściśleń pragnę przypomnieć, że – jak wyjaśniłem w śródtytule A powyżej – przyjęcie, iż „ochrona lub pomoc” UNRWA „ustała”, wymaga spełnienia dwóch kryteriów, a mianowicie, poważnego zagrożenia dla bezpieczeństwa osobistego wnioskodawcy (kryterium pierwsze) oraz braku możliwości zapewnienia mu przez UNRWA na tym obszarze warunków do życia zgodnych z powierzonymi jej zadaniami (kryterium drugie).

77.

Podczas gdy w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym kryterium drugie wymaga w istocie ustalenia, czy zapewnienie przez UNRWA zaspokojenia podstawowych potrzeb medycznych i zdrowotnych zainteresowanej osoby stało się niemożliwe, jeżeli osoba ta ma pozostać w strefie działania tej agencji, kryterium pierwsze można, moim zdaniem, podzielić na trzy wymogi. Po pierwsze, musi istnieć jedno zagrożenie lub więcej zagrożeń dla bezpieczeństwa zainteresowanej osoby, które w takiej sytuacji będą naturalnie występującym schorzeniem, na które zainteresowana osoba cierpi (zagrożeniem wewnętrznym), nasilonym przez czynniki zewnętrzne. Po drugie, takie zagrożenia muszą stanowić „poważne zagrożenie” dla bezpieczeństwa osobistego (innymi słowy, nie mogą być jedynie hipotetyczne i muszą być wystarczająco rzeczywiste). Po trzecie, krzywda, jakiej doznałaby zainteresowana osoba, gdyby miała pozostać w strefie działania UNRWA, musi być dotkliwa (w przeciwnym razie te same zagrożenia nie mogą być uznane za poważne w takim stopniu, aby wpływać na „bezpieczeństwo osobiste”).

78.

W tym kontekście wydaje mi się oczywiste, że w odniesieniu do tego trzeciego wymogu należy ustalić pewien próg dotyczący dotkliwości krzywdy. Podobnie w kryterium drugim, które wymaga określenia granicy między sytuacjami, w jakich można uznać podstawowe potrzeby medyczne i zdrowotne zainteresowanej osoby za spełnione, a tymi, w których nie można ich uznać za spełnione, również należy ustalić pewien próg. W mojej ocenie bowiem „podstawowe” potrzeby medyczne i zdrowotne obejmują tylko niektóre główne potrzeby medyczne i zdrowotne, które w braku ich zaspokojenia skutkowałyby śmiercią lub poważną krzywdą. Wynika z tego, że również w odniesieniu do tego kryterium poważna krzywda musi być brana pod uwagę.

79.

Co się tyczy rozumienia pojęcia „dotkliwej krzywdy”, przypomnę, że w motywie 16 dyrektywy 2011/95 odniesiono się do znaczeniu poszanowania praw podstawowych uznanych w karcie ( 45 ), zgodnie z ich wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału oraz, na mocy art. 52 ust. 3 karty, w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC) w zakresie praw równoważnych. Nie ulega również wątpliwości, że art. 4 karty, który dotyczy ochrony życia i wolności od tortur lub poniżającego traktowania lub karania, odpowiada art. 3 EKPC ( 46 ).

80.

Jeżeli chodzi o ostatni przepis, w orzecznictwie ETPC wyraźnie wskazuje się, że ból spowodowany chorobą naturalną, czy to fizyczną, czy umysłową, jest dostatecznie dotkliwy ( 47 ), jeżeli istnieją istotne podstawy, aby uznać, że mimo braku ryzyka bliskiej śmierci zainteresowana osoba musiałaby, z powodu braku odpowiedniego leczenia w państwie pochodzenia lub braku dostępu do tego leczenia, zmierzyć się z rzeczywistym ryzykiem, że jej stan zdrowia ulegnie poważnemu, szybkiemu i nieodwracalnemu pogorszeniu, powodując dotkliwe cierpienia lub znaczące skrócenie oczekiwanej długości życia.

81.

Moim zdaniem w niniejszej sprawie należy powołać się na ten sam próg. Konieczne jest uznanie, że zainteresowana osoba jest narażona na poważne ryzyko doznania dotkliwej krzywdy, a jej podstawowe potrzeby medyczne lub zdrowotne nie są spełnione w sytuacji, gdy (i) grozi jej ryzyko bliskiej śmierci lub (ii) istnieją istotne powody, by uznać, że chociaż ryzyko bliskiej śmierci nie występuje, naraża się ona w sytuacji braku odpowiedniego leczenia lub braku dostępu do takiego leczenia na rzeczywiste ryzyko, że jej stan zdrowia ulegnie poważnemu, szybkiemu i nieodwracalnemu pogorszeniu, lub liczy się ze znaczącym skróceniem oczekiwanej długości życia.

82.

Jest to dość wysoki próg. Co ważne, próg ten opiera się wyłącznie na poziomie krzywdy, na którą zainteresowana osoba jest poważnie lub w rzeczywisty sposób narażona, niezależnie od rodzaju występującego schorzenia, jego rzadkości lub powszechności.

83.

Na zakończenie dodam, że próg, który właśnie zaproponowałem, jest moim zdaniem ściśle związany z poszanowaniem godności ludzkiej. Przypominam, że motyw 16 dyrektywy 2011/95 wyraźnie wskazuje, że dyrektywa służy „w szczególności” zapewnieniu pełnego poszanowania godności ludzkiej. Ponadto Trybunał odniósł się już do godności ludzkiej w swoim wyroku Bundesrepublik Deutschland (Nadanie statusu uchodźcy bezpaństwowcowi pochodzenia palestyńskiego), w którym stwierdził, że zainteresowanej osoby nie można uznać za zmuszoną do opuszczenia strefy działania UNRWA, jeżeli miała w niej zapewniony pobyt w godnych warunkach życia i bez narażenia na ryzyko usunięcia z terytorium, na którym ma ona zwykłe miejsce zamieszkania, dopóty, dopóki nie będzie mogła tam bezpiecznie powrócić ( 48 ).

84.

Zarówno Komisja, jak i skarżący w postępowaniu głównym uważają, że kwestia, czy osoba zarejestrowana przez UNRWA mogłaby przebywać w „godnych warunkach życia” w strefie działania tej agencji, ma znaczenie dla oceny, czy taka osoba jest narażona na poważne lub rzeczywiste ryzyko poważnej krzywdy i czy zostaną zaspokojone jej podstawowe potrzeby medyczne i zdrowotne.

85.

Podzielam to stanowisko. Moim zdaniem próg przedstawiony przeze mnie w pkt 81 powyżej jest po prostu bardziej szczegółowym wyrażeniem tego właśnie wymogu ( 49 ).

86.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na pytania prejudycjalne zadane przez Conseil d’État (radę stanu, Francja) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: