1.

Czy pracownik może bez ograniczeń kumulować niewykorzystane dni corocznego płatnego urlopu, czy też art. 7 ust. 1 dyrektywy w sprawie czasu pracy ( 2 ) zobowiązuje państwa członkowskie do wprowadzenia ograniczonego okresu dozwolonego przeniesienia? Jeśli zachodzi ta druga okoliczność, to jaka jest rozsądna długość takiego okresu?

2.

Do tego właśnie sprowadzają się podstawowe zagadnienia podniesione przez sąd odsyłający, którym jest Conseil des prud’hommes d’Agen (sąd pracy w Agen, Francja). Sąd ten zwraca się również o udzielenie wyjaśnień w przedmiocie skutku bezpośredniego dyrektywy w sprawie czasu pracy w relacjach horyzontalnych, zważywszy na fakt, że pozwany w postępowaniu głównym jest podmiotem prywatnym obsługującym sieć transportu publicznego.

3.

U podstaw niniejszej sprawy leży szereg odesłań prejudycjalnych wniesionych do Trybunału w ramach pięciu sporów zawisłych przed sądem odsyłającym. Wszystkie one dotyczą pracowników, którzy są albo byli zatrudnieni przez spółkę Keolis Agen SARL, która zarządza siecią transportu autobusowego w aglomeracji miejskiej Agen (Francja). Ci pracownicy zwrócili się do swojego pracodawcy o uznanie ich uprawnień do corocznego płatnego urlopu, z których nie byli w stanie skorzystać w roku rozliczeniowym, w którym owe uprawnienia powstały, i wytoczyli powództwa przed sądem odsyłającym, gdy ich pracodawca odmówił uwzględnienia tych żądań. Do tych postępowań przystąpił, w charakterze interwenienta popierającego żądania pracowników, związek zawodowy Syndicat national des transports urbains SNTU-CFDT.

4.

Keolis Agen jest spółką prawa prywatnego świadczącą usługi publicznego miejskiego autobusowego przewozu pasażerów. Pozwy przeciwko tej spółce wniosło do sądu odsyłającego pięciu powodów, którzy albo są, albo też byli jej pracownikami.

5.

Każdy z nich przebywał, podczas świadczenia pracy na podstawie swojej umowy o pracę, na długoterminowym zwolnieniu chorobowym ( 3 ). Po ponownym podjęciu pracy lub po rozwiązaniu umów o pracę ze względu na niezdolność do jej dalszego wykonywania powodowie zażądali od spółki Keolis Agen, aby albo umożliwiła im wykorzystanie dni urlopu wypoczynkowego, których zostali pozbawieni w okresie choroby, albo wypłaciła im, w przypadku gdy umowy o pracę zostały rozwiązane, ekwiwalent pieniężny.

6.

Spółka Keolis Agen odmówiła uwzględnienia tych żądań. Uważa ona, że zgodnie z francuskim kodeksem pracy ( 4 ) powodowie nie nabyli uprawnienia do corocznego urlopu wypoczynkowego, jeśli nieobecność w pracy trwała dłużej niż rok ze względu na chorobę niezwiązaną z pracą. Jej zdaniem to uregulowanie krajowe nie może zostać wyłączone, nawet jeżeli jest sprzeczne z art. 7 dyrektywy w sprawie czasu pracy, ponieważ owa dyrektywa nie tworzy obowiązków po stronie podmiotów prywatnych.

7.

Spółka Keolis Agen utrzymuje, że z uwagi na liberalizację sektora usług przewozowych we Francji ( 5 ) nie można się wobec niej powoływać na dyrektywę w sprawie czasu pracy. Prowadzi ona wprawdzie działalność polegającą na zapewnianiu transportu publicznego, jednak możliwość powoływania się przez pracowników bezpośrednio na dyrektywę w sprawie czasu pracy pogorszyłaby jej pozycję konkurencyjną względem innych spółek prywatnych, które podlegają prawu francuskiemu, a nie przepisom tej dyrektywy.

8.

Powodowie uważają, że mogą się powołać wobec swojego pracodawcy na art. 7 ust. 1 dyrektywy w sprawie czasu pracy i na art. 31 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”) oraz wywodzą z tych norm prawa Unii przysługujące im uprawnienie do urlopu wypoczynkowego, które powstało także w okresach długotrwałej choroby. W związku z tym należy odstąpić od stosowania uregulowania francuskiego, które stanowi inaczej.

9.

Pierwsze pytanie sądu odsyłającego wpisuje się w kontekst sporu dotyczącego skutku bezpośredniego dyrektywy w sprawie czasu pracy.

10.

Na pytania drugie i trzecie należy odpowiedzieć, jeżeli powodom przysługuje, w latach rozliczeniowych, w których przebywali na zwolnieniu chorobowym, uprawnienie do corocznego płatnego urlopu. Zdaniem sądu odsyłającego te pytania nasuwają się dlatego, że prawo francuskie nie reguluje okresów dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego; nie zawiera ono bowiem przepisu określającego, czy takie prawo powstaje, czy też nie. Z postanowień odsyłających i uwag przedstawionych przez strony wynika, że dwa najwyższe sądy francuskie wypracowały w tej kwestii sprzeczne stanowiska. Z jednej strony Cour de cassation (sąd kasacyjny, Francja) ( 6 ) sugeruje w swoim orzecznictwie, że prawo francuskie w żaden sposób nie ogranicza okresu dozwolonego przeniesienia niewykorzystanych uprawnień do urlopu wypoczynkowego. Z drugiej strony Conseil d’État (rada stanu, Francja) zdaje się uważać, że prawo do niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego wygasa z upływem 15 miesięcy od zakończenia roku rozliczeniowego, w którym powstało uprawnienie do tego corocznego płatnego urlopu ( 7 ). Ten drugi tok rozumowania wydaje się wypływać z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości, w którym uznał on, że piętnastomiesięczny okres nie jest sprzeczny z dyrektywą w sprawie czasu pracy ( 8 ).

11.

W postępowaniu głównym sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy prawo Unii przewiduje obowiązek ustanowienia okresu dozwolonego przeniesienia. Jeżeli tak jest, zastanawia się on również, jak należy rozumieć „rozsądny okres”, po upływie którego uprawnienie do urlopu wypoczynkowego może wygasnąć. W tym względzie wyjaśnia on, że w rozpatrywanej sprawie wszystkie roszczenia mające za przedmiot niewykorzystany urlop wypoczynkowy zostały zgłoszone przed upływem 15 miesięcy od zakończenia okresu rozliczeniowego, w którym powstały owe uprawnienia.

12.

Spółka Keolis Agen wystąpiła do sądu odsyłającego z wnioskiem o skierowanie do Trybunału Sprawiedliwości pytań prejudycjalnych dotyczących tych spornych zagadnień. Powodowie uznali, że wystąpienie z odesłaniem jest zbędne, i sprzeciwili się temu wnioskowi.

13.

W tych okolicznościach Conseil de prud’hommes d’Agen (sąd pracy w Agen) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z następującymi pytaniami prejudycjalnymi (pytania te są identyczne w każdej z pięciu spraw połączonych):

14.

Uwagi na piśmie zostały przedstawione Trybunałowi przez powodów w postępowaniu głównym i Syndicat national des transports urbains SNTU-CFDT (zwanych dalej łącznie „powodami”) oraz przez spółkę Keolis Agen, rząd francuski i Komisję Europejską. Nie przeprowadzono rozprawy.

15.

W ostatnich latach do Trybunału Sprawiedliwości trafia coraz więcej spraw dotyczących corocznego płatnego urlopu ( 9 ).

16.

Rozpatrywane odesłanie prejudycjalne daje Trybunałowi kolejną okazję przyczynienia się do lepszego rozumienia dyrektywy w sprawie czasu pracy oraz rozwinięcia swojego dotychczasowego orzecznictwa w tym przedmiocie.

17.

Pytania prejudycjalne można podzielić na dwie grupy – pytanie pierwsze dotyczy ugruntowanej koncepcji skutku bezpośredniego dyrektyw (sekcja A), natomiast pytania drugie i trzecie, które przeanalizuję łącznie, odnoszą się do okresów dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego corocznego płatnego urlopu (sekcja B).

18.

Z odesłań prejudycjalnych wynika, że francuski kodeks pracy uniemożliwia pracownikowi przebywającemu dłużej niż rok na zwolnieniu chorobowym, które nie jest związane z pracą, nabycie uprawnienia do urlopu wypoczynkowego ( 10 ).

19.

To uregulowanie krajowe zdaje się być sprzeczne z art. 7 dyrektywy w sprawie czasu pracy, tak jak ów przepis jest interpretowany przez Trybunał. Wynikałoby to wyraźnie z wyroku Dominguez ( 11 ).

20.

Został on wydany w sprawie, która dotyczyła stosowania tego samego uregulowania francuskiego, zaś Trybunał, oparłszy się na swoim wcześniejszym orzecznictwie ( 12 ), orzekł w nim, że dyrektywa w sprawie czasu pracy nie pozwala na obwarowanie uprawnienia do corocznego płatnego urlopu wymogiem rzeczywistego świadczenia pracy przez pracownika. Żaden pracownik, niezależnie od tego, czy na zwolnieniu chorobowym w okresie rozliczeniowym znalazł się w wyniku wypadku w miejscu pracy lub gdzie indziej, czy też w wyniku choroby o jakimkolwiek charakterze lub pochodzeniu, nie może być pozbawiony prawa do corocznego płatnego urlopu w wymiarze co najmniej czterech tygodni ( 13 ).

21.

Krótko mówiąc, źródłem uprawnienia do corocznego płatnego urlopu jest stosunek pracy, zaś uprawnienie to nie może podlegać żadnym warunkom. Państwa członkowskie mogą określić warunki wykonywania prawa do corocznego płatnego urlopu, natomiast nie mogą obwarowywać warunkami samego jego powstania, w tym również w drodze wprowadzenia wymogu rzeczywistego świadczenia pracy przez pracownika ( 14 ).

22.

Z dotychczasowego orzecznictwa jasno wynika zatem, że powodowie, w latach, w których przebywali na zwolnieniu chorobowym, nabyli, bezpośrednio na podstawie art. 7 dyrektywy w sprawie czasu pracy, uprawnienia do corocznego płatnego urlopu.

23.

Pozwany nie podważa tej wykładni dyrektywy w sprawie czasu pracy ani nie zmierza do jej zmiany. Niemniej jednak jego zdaniem owa dyrektywa nie znajduje w niniejszej sprawie zastosowania w sposób powodujący nałożenie na niego obowiązku, ponieważ jest on spółką prawa prywatnego.

24.

W swoich uwagach uczestnicy poświęcili wiele miejsca dowiedzeniu lub podważeniu twierdzenia, że pozwany jest „emanacją państwa” ( 15 ) w rozumieniu orzecznictwa dotyczącego wertykalnego skutku bezpośredniego dyrektyw ( 16 ), próbując wykazać, iż relację w postępowaniu głównym należy zakwalifikować jako horyzontalną (stanowisko pozwanej) lub wertykalną (stanowisko powodów).

25.

Niemniej jednak w okolicznościach niniejszej sprawy ta kwalifikacja jest pozbawiona znaczenia. Jest tak ze wskazanych poniżej powodów.

26.

W wyroku Dominguez Trybunał rzeczywiście powtórzył swoje stanowisko, zgodnie z którym dyrektywy nie mogą same z siebie tworzyć obowiązków po stronie jednostek ( 17 ). Niemniej jednak w ramach innej linii orzeczniczej Trybunał wskazuje, że ogólne zasady prawa, które obecnie są skodyfikowane w karcie, same mogą mieć skutek bezpośredni, w tym w relacjach horyzontalnych. Gdy zasada ogólna mająca skutek bezpośredni jest jedynie wyrażona w dyrektywie, natomiast nie jest przez nią ustanowiona, strony wywodzą swoje prawa bezpośrednio z tej zasady ( 18 ).

27.

Trybunał wielokrotnie przypominał, że prawo każdego pracownika do corocznego płatnego urlopu „należy uważać za zasadę socjalnego prawa Unii o szczególnej wadze, od której nie może być odstępstw” ( 19 ). Prawo to jest obecnie zagwarantowane również w art. 31 ust. 2 karty.

28.

W wyroku Max-Planck-Gesellschaft Trybunał uznał, że art. 31 ust. 2 karty samoistnie i bezpośrednio przyznaje pracownikom prawo do corocznego płatnego urlopu, na które mogą oni się powoływać w sporze ze swoim pracodawcą niezależnie od tego, czy jest on podmiotem prywatnym, czy też publicznym ( 20 ). Innymi słowy, Trybunał uznał, że art. 31 ust. 2 karty jest bezpośrednio skuteczny, w tym w relacjach horyzontalnych.

29.

W związku z tym art. 7 dyrektywy w sprawie czasu pracy nie ustanawia, lecz jedynie wyraża, prawo do corocznego płatnego urlopu. Pozbawiona znaczenia jest zatem okoliczność, że dyrektywy nie mają horyzontalnego skutku bezpośredniego, ponieważ powodowie mogą się powołać bezpośrednio na art. 31 ust. 2 karty ( 21 ). Oznacza to, że przy wyrokowaniu w sprawie objętej zakresem stosowania prawa Unii sądy krajowe mają obowiązek odstąpić od stosowania wszelkich sprzecznych z nim przepisów prawa krajowego.

30.

Proponuję zatem Trybunałowi, by na pytanie pierwsze sądu odsyłającego odpowiedział w ten sposób, że art. 31 ust. 2 karty, tak jak znalazł on swój konkretny wyraz w regulacji zawartej w art. 7 dyrektywy w sprawie czasu pracy, zakłada przysługujące każdemu pracownikowi prawo do okresu corocznego płatnego urlopu, na które może się on powoływać w sporze z obecnym lub byłym pracodawcą, niezależnie od tego, czy ów pracodawca jest podmiotem prywatnym, czy też publicznym.

31.

Sąd odsyłający uważa, że, biorąc pod uwagę wyrok Cour de cassation (sądu kasacyjnego) ( 22 ), prawo francuskie nie określa długości okresu dozwolonego przeniesienia corocznego płatnego urlopu. Przyjmuje on więc, że niewykorzystane dni urlopu wypoczynkowego mogą być kumulowane w nieskończoność. Rząd francuski kwestionuje taką interpretację skutków wypływających z orzecznictwa Cour de cassation (sądu kasacyjnego). Według tego rządu przepis ogólny ustanawiający trzyletni termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy ( 23 ) pociąga także za sobą ograniczenie okresu dozwolonego przeniesienia. Jednocześnie Conseil d’État (rada stanu) uważa, że w następstwie wydania przez Trybunał wyroku KHS granicę okresu dozwolonego przeniesienia może stanowić termin 15 miesięcy ( 24 ).

32.

W tym względzie należy zauważyć, że w ramach procedury odesłania prejudycjalnego w kompetencji Trybunału nie leży uzgadnianie różnic w wykładni prawa krajowego ani orzekanie o poprawności wykładni jego przepisów zastosowanej przez sądy krajowe. Trybunał Sprawiedliwości powinien, przestrzegając podziału kompetencji między Trybunałem a sądami krajowymi, brać pod uwagę wskazany w postanowieniu prejudycjalnym kontekst faktyczny i prawny, w jaki wpisują się pytania prejudycjalne ( 25 ).

33.

Sąd odsyłający postanowił o wszczęciu postępowania prejudycjalnego w sytuacji, w której prawo francuskie nie ustanawia żadnego terminu, którego upływ powoduje wygaśnięcie nabytych praw do urlopu wypoczynkowego. Sąd odsyłający nie ma pewności, czy takie uregulowanie krajowe spełnia wymogi dyrektywy w sprawie czasu pracy.

34.

Spółka Keolis Agen jest zdania, że możliwość kumulowania urlopu wypoczynkowego i wykorzystania go w późniejszym terminie nie odpowiada celowi urlopu wypoczynkowego. Przypomina ona, że Trybunał uznał, iż urlop wypoczynkowy ma podwójny cel – umożliwia odpoczynek od pracy, jednocześnie zapewniając okres wytchnienia i wolnego czasu ( 26 ). Przywołuje ona wyrok KHS, w którym Trybunał przyjął, że po przekroczeniu pewnej granicy czasowej urlop wypoczynkowy zostaje pozbawiony swego pozytywnego oddziaływania na pracownika jako czas wypoczynku i utrzymuje swoją funkcję jedynie jako okres wytchnienia i wolnego czasu ( 27 ).

35.

Z tej perspektywy poprzez pytania drugie i trzecie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 7 ust. 1 dyrektywy w sprawie czasu pracy należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie prawu krajowemu przewidującemu nieograniczone okresy dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego corocznego płatnego urlopu. Jeżeli, na podstawie prawa Unii, prawo krajowe ma przewidywać okres dozwolonego przeniesienia, sąd odsyłający zastanawia się, po upływie jakiego czasu można racjonalnie przyjąć, że uprawnienie do urlopu wypoczynkowego wygasło.

36.

Aby odpowiedzieć na pytanie, czy prawo Unii wymaga, aby uprawnienia do urlopu wypoczynkowego podlegały przedawnieniu poprzez wprowadzenie rozsądnych okresów dozwolonego przeniesienia, należy najpierw odpowiednio umiejscowić dyrektywę w sprawie czasu pracy w systematyce traktatów.

37.

Ta dyrektywa została przyjęta na podstawie art. 153 ust. 2 TFUE (w chwili jej uchwalenia był to art. 137 ust. 2 WE), który znajduje się w tytule traktatu poświęconym polityce społecznej. Zgodnie z tym postanowieniem Parlament Europejski i Rada mogą przyjmować środki wspierające i uzupełniające działania państw członkowskich w dziedzinie polityki społecznej. Wśród różnych dziedzin wymienionych w art. 153 ust. 1 TFUE (poprzednio – art. 137 ust. 1 WE) znajduje się ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników. O tego rodzaju względach jest faktycznie mowa w preambule dyrektywy w sprawie czasu pracy ( 28 ).

38.

Na mocy art. 4 ust. 2 lit. b) TFUE polityka społeczna należy do kompetencji dzielonych. Choć art. 153 TFUE zezwala Unii Europejskiej na podejmowanie działań w celu „wspierania i uzupełniania” polityki społecznej państw członkowskich, to nie przekreśla on, moim zdaniem, możliwości dokonywania pewnych wyborów regulacyjnych na szczeblu Unii, a tym samym harmonizowania ustawodawstw krajowych ( 29 ). Niemniej jednak przepisy przyjmowane na szczeblu Unii muszą być uzasadnione w świetle zasady pomocniczości.

39.

Z brzmienia dyrektywy w sprawie czasu pracy nie wynika, aby prawodawca Unii zamierzał uregulować okresy dozwolonego przeniesienia. Trybunał niedawno potwierdził to stanowisko w wyroku z dnia 22 września 2022 r., LB (Termin przedawnienia prawa do corocznego płatnego urlopu) ( 30 ).

40.

Z uwagi na fakt, że polityka społeczna należy do kompetencji dzielonych oraz że brak jest uregulowań Unii dotyczących ograniczonych okresów dozwolonego przeniesienia, w gestii państw członkowskich pozostaje decyzja o wprowadzeniu bądź niewprowadzeniu ograniczonych okresów dozwolonego przeniesienia ( 31 ).

41.

Powyższy wniosek jest również zgodny ze stanowiskiem Trybunału, w myśl którego państwa członkowskie mogą określać warunki wykonywania prawa do urlopu wypoczynkowego. O ile dyrektywa w sprawie czasu pracy stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie poddawały jakimkolwiek warunkom powstanie prawa do corocznego płatnego urlopu ( 32 ), o tyle państwa członkowskie mogą ustalać warunki wykonywania tego prawa ( 33 ).

42.

Jak zauważyła rzecznik generalna V. Trstenjak ( 34 ), Trybunał traktuje kwestię przeniesienia w czasie prawa do corocznego płatnego urlopu za zasadę stosowania. W związku z tym dyrektywa w sprawie czasu pracy pozostawia określenie tych warunków państwom członkowskim.

43.

Oznacza to, że państwa członkowskie mogą same zdecydować, czy należy ustanowić terminy, z upływem których nabyte prawo do urlopu wypoczynkowego wygasa, czy też zezwolić na kumulowanie niewykorzystanych uprawnień do chwili zakończenia przez danego pracownika kariery zawodowej.

44.

W przypadku gdy państwo członkowskie postanawia ograniczyć okresy dozwolonego przeniesienia, dyrektywa w sprawie czasu pracy wymaga jedynie, aby wybrane ograniczenie nie wpływało na samo powstanie prawa do corocznego płatnego urlopu, które wynika z karty i jest wyrażone w tej dyrektywie ( 35 ). Właściwość Trybunału ogranicza się do zbadania zgodności ograniczenia czasowego z prawem Unii. Trybunał nie może zatem wskazać, jakie ograniczenie czasowe jest odpowiednie.

45.

Jeżeli prawo krajowe nie przewiduje ograniczenia okresu dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego corocznego płatnego urlopu, nie dochodzi do kolizji z dyrektywą w sprawie czasu pracy, ponieważ dyrektywa ta nie wprowadza wymogu ograniczenia okresu dozwolonego przeniesienia.

46.

Moim zdaniem stwierdzeniu, że dyrektywa w sprawie czasu pracy nie nakłada obowiązku ograniczenia okresu dozwolonego przeniesienia, nie przeczy inny argument, którego źródeł należy upatrywać w obiter dictum znajdującym się w wyroku KHS i zgodnie z którym gromadzenie uprawnień do corocznego płatnego urlopu w nieograniczonym wymiarze nie odpowiada już celowi prawa do corocznego płatnego urlopu ( 36 ).

47.

Wyjaśniłam już, że był to główny argument przytoczony przez pozwanego ( 37 ), który próbuje przekonać sąd odsyłający, iż w przypadku niezakreślenia w przepisach ograniczenia czasowego okresów dozwolonego przeniesienia konieczne jest wypracowanie przez sąd zasady wprowadzającej takie ograniczenie.

48.

W swoich uwagach rząd francuski opowiada się za rozsądnym okresem dozwolonego przeniesienia ( 38 ).

49.

Moim zdaniem obiter dictum znajdujące się w wyroku KHS ( 39 ) nie wyraża żadnej zasady. Służy ono jedynie wyjaśnieniu, dlaczego zrozumiałe i akceptowalne jest, że państwo członkowskie może się zdecydować na wprowadzenie ograniczenia.

50.

Uważam zatem, że błędne byłoby wywodzenie z tego sformułowanego przez Trybunał obiter dictum, iż po stronie państw członkowskich istnieje jakikolwiek obowiązek regulacyjny ustanowienia maksymalnego okresu, w którym można wykorzystać niewykorzystane dni corocznego płatnego urlopu.

51.

W swoim obecnym stanie prawo Unii ani nie wymaga, aby państwa członkowskie ograniczały czasowo okresy dozwolonego przeniesienia, ani im tego nie zakazuje. Decyzja w tym zakresie należy do sfery podejmowanych przez państwa członkowskie wyborów dotyczących kierunków polityki.

52.

Co się tyczy wezwania do wprowadzenia takiej zasady, które zostało skierowane do sądów krajowych przez spółkę Keolis Agen, do Trybunału nie należy ingerowanie w podział kompetencji ustanowiony na gruncie porządku konstytucyjnego danego państwa członkowskiego ( 40 ).

53.

Trzeba jednak powtórzyć, że prawo Unii, w swoim obecnym kształcie, nie zobowiązuje państw członkowskich, w tym zarówno jego organów władzy ustawodawczej, jak i sądowniczej, do ograniczenia czasowego okresów dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.

54.

Wreszcie należy się odnieść do twierdzeń, które formułował przede wszystkim pozwany, że odpowiednia długość okresu dozwolonego przeniesienia wynosi 15 lub 18 miesięcy od zakończenia okresu rozliczeniowego, w którym powstało uprawnienie do urlopu wypoczynkowego.

55.

Te wartości liczbowe zostały sformułowane w oparciu o łączną lekturę wyroku z dnia 3 maja 2012 r., Neidel, w którym Trybunał orzekł, że dziewięciomiesięczny okres jest zbyt krótki ( 41 ), oraz wyroku KHS, w którym wskazano, iż piętnastomiesięczny okres jest dopuszczalny ( 42 ). O okresie 18 miesięcy jest mowa w art. 9 konwencji (nr 132) Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) dotyczącej corocznych płatnych urlopów (zrewidowanej) z 1970 r., o której wspomniano w motywie 6 dyrektywy w sprawie czasu pracy.

56.

Przy dokonywaniu oceny odpowiedniego charakteru okresów ustanowionych w przepisach krajowych Trybunał korzystał z przysługującej mu kompetencji do kontroli, czy warunki przewidziane prawem krajowym wpływają na powstanie prawa do urlopu wypoczynkowego ( 43 ). Trybunał nie ustanowił odpowiedniego ograniczenia i nie może tego uczynić. I tak, gdy w wyroku KHS Trybunał stwierdził, że okres wynoszący 15 miesięcy wydaje się być akceptowalny, nie ustanowił on na gruncie prawa Unii zasady piętnastomiesięcznego terminu. Potwierdził on jedynie, że takie uregulowanie krajowe, wynikające z wyboru dokonanego na szczeblu krajowym, nie koliduje z samym powstaniem prawa do corocznego płatnego urlopu.

57.

Jeśli chodzi o konwencję (nr 132) MOP dotyczącą corocznych płatnych urlopów (zrewidowaną) z 1970 r., prawdą jest, że Trybunał niekiedy powołuje się na instrumenty MOP ( 44 ). Ważne jest jednak, aby rozróżniać konwencje w rodzaju tych, które wymieniono w deklaracji MOP dotyczącej podstawowych zasad i praw w pracy ( 45 ) i których stronami są wszystkie państwa członkowskie Unii, od innych instrumentów, takich jak konwencja MOP dotycząca corocznych płatnych urlopów, która została ratyfikowana tylko przez 14 państw członkowskich Unii. To rozróżnienie jest szczególnie istotne w kontekście niniejszej sprawy, ponieważ Francja nie ratyfikowała owej konwencji. Nawet jednak gdyby to uczyniła, to ustanowiony w owej konwencji osiemnastomiesięczny termin wiąże jej członków na mocy prawa międzynarodowego lub krajowego prawa konstytucyjnego, a nie na mocy prawa Unii ( 46 ).

58.

Dlatego też, jak słusznie podniosła Komisja, na obecnym etapie swojego rozwoju prawo Unii nie ogranicza czasowo okresów dozwolonego przeniesienia niewykorzystanego corocznego płatnego urlopu. Tylko takie stanowisko jest logiczne w sytuacji, w której dyrektywa w sprawie czasu pracy nie stoi na przeszkodzie temu, by państwa członkowskie ( 47 ) zezwalały na nieograniczone kumulowanie niewykorzystanego corocznego płatnego urlopu.

59.

To właśnie dlatego Trybunał nie może udzielić odpowiedzi na pytanie, jaki termin jest rozsądny, skoro dokonanie wyboru w tym zakresie zostało pozostawione państwom członkowskim. Trybunał może jedynie stwierdzić, czy dokonany wybór nie koliduje z powstaniem prawa do corocznego płatnego urlopu.

60.

Proponuję zatem Trybunałowi, by na pytania drugie i trzecie sądu odsyłającego odpowiedział w ten sposób, że art. 7 ust. 1 dyrektywy w sprawie czasu pracy nie stoi na przeszkodzie prawu krajowemu, które dopuszcza kumulowanie niewykorzystanego płatnego urlopu wypoczynkowego poprzez nieograniczanie okresu dozwolonego przeniesienia w odniesieniu do tego urlopu, ani też nie określa, jaka jest długość rozsądnego okresu dozwolonego przeniesienia.

61.

W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, by na pytania prejudycjalne przedstawione przez Conseil des prud’hommes d’Agen (sąd pracy w Agen, Francja) odpowiedział następująco: