This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 62021CJ0765
Judgment of the Court (Second Chamber) of 13 July 2023.#D. M. v Azienda Ospedale-Università di Padova.#Request for a preliminary ruling from the Tribunale ordinario di Padova.#Reference for a preliminary ruling – Public health – National legislation imposing a vaccination obligation on health professionals – Suspension from duty without pay for personnel refusing the vaccine – Regulation (EC) No 726/2004 – Medicinal products for human use – Vaccines against COVID-19 – Regulation (EC) No 507/2006 – Validity of conditional marketing authorisations – Regulation (EU) 2021/953 – Prohibition of discrimination between vaccinated and unvaccinated persons – Inadmissibility.#Case C-765/21.
Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 13 lipca 2023 r.
D.M. przeciwko Azienda Ospedale-Università di Padova.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunale ordinario di Padova.
Odesłanie prejudycjalne – Zdrowie publiczne – Przepisy krajowe nakładające na pracowników służby zdrowia obowiązek szczepienia – Zawieszenie bez wynagrodzenia w pełnieniu obowiązków pracowników odmawiających przyjęcia szczepionki – Rozporządzenie (WE) nr 726/2004 – Produkty lecznicze stosowane u ludzi – Szczepionki przeciwko COVID-19 – Rozporządzenie (WE) nr 507/2006 – Ważność warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu – Rozporządzenie (UE) 2021/953 – Zakaz dyskryminacji między osobami zaszczepionymi i osobami niezaszczepionymi – Niedopuszczalność.
Sprawa C-765/21.
Wyrok Trybunału (druga izba) z dnia 13 lipca 2023 r.
D.M. przeciwko Azienda Ospedale-Università di Padova.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunale ordinario di Padova.
Odesłanie prejudycjalne – Zdrowie publiczne – Przepisy krajowe nakładające na pracowników służby zdrowia obowiązek szczepienia – Zawieszenie bez wynagrodzenia w pełnieniu obowiązków pracowników odmawiających przyjęcia szczepionki – Rozporządzenie (WE) nr 726/2004 – Produkty lecznicze stosowane u ludzi – Szczepionki przeciwko COVID-19 – Rozporządzenie (WE) nr 507/2006 – Ważność warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu – Rozporządzenie (UE) 2021/953 – Zakaz dyskryminacji między osobami zaszczepionymi i osobami niezaszczepionymi – Niedopuszczalność.
Sprawa C-765/21.
ECLI identifier: ECLI:EU:C:2023:566
z dnia 13 lipca 2023 r. ( *1 )
Odesłanie prejudycjalne – Zdrowie publiczne – Przepisy krajowe nakładające na pracowników służby zdrowia obowiązek szczepienia – Zawieszenie bez wynagrodzenia w pełnieniu obowiązków pracowników odmawiających przyjęcia szczepionki – Rozporządzenie (WE) nr 726/2004 – Produkty lecznicze stosowane u ludzi – Szczepionki przeciwko COVID-19 – Rozporządzenie (WE) nr 507/2006 – Ważność warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu – Rozporządzenie (UE) 2021/953 – Zakaz dyskryminacji między osobami zaszczepionymi i osobami niezaszczepionymi – Niedopuszczalność
W sprawie C‑765/21
mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Tribunale ordinario di Padova (sąd powszechny w Padwie, Włochy) postanowieniem z dnia 7 grudnia 2021 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 grudnia 2021 r., w postępowaniu:
D.M.
przeciwko
Azienda Ospedale-Università di Padova,
przy udziale:
C.S.,
TRYBUNAŁ (druga izba),
w składzie: A. Prechal (sprawozdawczyni), prezes izby, M.L. Arastey Sahún, F. Biltgen, N. Wahl i J. Passer, sędziowie,
rzecznik generalny: M. Szpunar,
sekretarz: D. Dittert, kierownik wydziału,
uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 18 stycznia 2023 r.,
rozważywszy uwagi, które przedstawili:
– |
w imieniu D.M. – R. Martina, L. Minisci, A. Sinagra i A. Veneziano, avvocati, |
– |
w imieniu Azienda Ospedale-Università di Padova – C. Cester, I. Gianesini, M.L. Miazzi, A. Rampazzo i C. Tomiola, avvocati, |
– |
w imieniu C.S. – P. Piva i F. Rossi Dal Pozzo, avvocati, |
– |
w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierali G. De Bellis i F. Urbani Neri, avvocati dello Stato, |
– |
w imieniu Komisji Europejskiej – G. Gattinara i A. Sipos, w charakterze pełnomocników, |
podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,
wydaje następujący
Wyrok
1 |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 507/2006 z dnia 29 marca 2006 r. w sprawie warunkowego dopuszczenia do obrotu produktów leczniczych stosowanych u ludzi wchodzących w zakres rozporządzenia (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. 2006, L 92, s. 6), rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/953 z dnia 14 czerwca 2021 r. w sprawie ram wydawania, weryfikowania i uznawania interoperacyjnych zaświadczeń o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 (unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID) w celu ułatwienia swobodnego przemieszczania się w czasie pandemii COVID-19 (Dz.U. 2021, L 211, s. 1; sprostowanie: Dz.U. 2022, L 72, s. 7), a także art. 3, 35 i 41 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”). |
2 |
Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy D.M. a Azienda Ospedale-Università di Padova (szpitalem uniwersyteckim w Padwie, Włochy, zwanym dalej „szpitalem uniwersyteckim”) w przedmiocie zawieszenia D.M. w pełnieniu obowiązków jako pielęgniarki w szpitalu uniwersyteckim bez prawa do wynagrodzenia w okresie zawieszenia z powodu nieprzestrzegania przez nią przepisów krajowych nakładających na pracowników służby zdrowia obowiązek szczepienia. |
Ramy prawne
Prawo Unii
Rozporządzenie nr 507/2006
3 |
Artykuł 1 rozporządzenia nr 507/2006 stanowi: „Niniejsze rozporządzenie ustanawia zasady przyznawania pozwoleń na dopuszczenie do obrotu podlegające szczególnym zobowiązaniom zgodnie z art. 14 ust. 7 rozporządzenia (WE) nr 726/2004 [Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r. ustanawiającego unijne procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i nadzoru nad nimi oraz ustanawiającego Europejską Agencję Leków (Dz.U. 2004, L 136, s. 1)], zwanych dalej »warunkowymi pozwoleniami na dopuszczenie do obrotu«”. |
4 |
Artykuł 4 rozporządzenia nr 507/2006 ma następujące brzmienie: „1. Warunkowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu może zostać przyznane, jeżeli Komitet [ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi] uzna, że mimo iż wyczerpujące dane kliniczne dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności produktu leczniczego nie zostały dostarczone, spełnione są łącznie następujące wymagania:
W stanach nadzwyczajnych, o których mowa w art. 2 ust. 2, warunkowe pozwolenie na dopuszczenie do obrotu może zostać przyznane w przypadku spełnienia wymagań określonych w lit. [a)–d)] niniejszego ustępu, również jeżeli nie zostały dostarczone wyczerpujące dane przedkliniczne lub farmaceutyczne. 2. Dla celów ust. 1 lit. c) »niezaspokojone potrzeby lecznicze« oznaczają stan, w którym nie istnieje zadowalająca metoda diagnozowania, zapobiegania lub leczenia dopuszczona we Wspólnocie lub – nawet jeżeli taka metoda istnieje – w stosunku do którego zastosowanie danego produktu leczniczego będzie stanowiło znaczącą korzyść terapeutyczną dla osób dotkniętych chorobą”. |
Rozporządzenie 2021/953
5 |
Motywy 6, 12–14 i 36 rozporządzenia 2021/953 stanowią:
[…]
[…]
|
6 |
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia 2021/953: „Niniejsze rozporządzenie określa ramy wydawania, weryfikowania i uznawania interoperacyjnych zaświadczeń o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 (unijne cyfrowe zaświadczenie COVID) w celu ułatwienia ich posiadaczom korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się w czasie pandemii COVID-19. Niniejsze rozporządzenie przyczynia się również do ułatwienia stopniowego znoszenia ograniczeń swobodnego przemieszczania się wprowadzonych przez państwa członkowskie, zgodnie z prawem Unii, w celu ograniczenia rozprzestrzeniania się SARS-CoV-2, w skoordynowany sposób. […]”. |
7 |
Artykuł 3 ust. 1 tego rozporządzenia przewiduje: „Ramy unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID umożliwiają wydawanie, transgraniczne weryfikowanie i uznawanie któregokolwiek z następujących zaświadczeń:
[…]
[…]”. |
8 |
Artykuł 5 wspomnianego rozporządzenia stanowi: „1. Każde państwo członkowskie wydaje, automatycznie lub na wniosek osoby, której to dotyczy, zaświadczenia o szczepieniu, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. a), osobie, której podano szczepionkę przeciwko COVID-19. Osobę tę informuje się o przysługującym jej prawie do zaświadczenia o szczepieniu. […]”. |
9 |
Artykuł 7 tego rozporządzenia stanowi: „1. Każde państwo członkowskie wydaje, na żądanie, zaświadczenia o powrocie do zdrowia, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. c). […]”. |
Prawo włoskie
10 |
Artykuł 4 decreto-legge n. 44 – Misure urgenti per il contenimento dell’epidemia da COVID-19, in materia di vaccinazioni anti SARS-CoV-2, di giustizia e di concorsi pubblici (dekretu z mocą ustawy nr 44 w sprawie pilnych środków mających na celu powstrzymanie epidemii spowodowanej przez COVID-19, w zakresie szczepień przeciwko SARS-CoV-2, wymiaru sprawiedliwości i konkursów publicznych) z dnia 1 kwietnia 2021 r. (GURI nr 79 z dnia 1 kwietnia 2021 r., s. 1), przekształconego ustawą nr 76 z dnia 28 maja 2021 r. (zwanego dalej „dekretem z mocą ustawy nr 44/2021”) przewiduje w ust. 1: „W związku z nadzwyczajną sytuacją epidemiologiczną związaną z SARS-CoV-2, w celu ochrony zdrowia publicznego i utrzymania odpowiednich warunków bezpieczeństwa w zakresie świadczenia usług opieki i pomocy, do czasu pełnego wdrożenia planu, o którym mowa w art. 1 ust. 457 ustawy nr 178 z dnia 30 grudnia 2020 r., ale w żadnym wypadku nie później niż do dnia 31 grudnia 2021 r., personel medyczny i pracownicy służby zdrowia […], którzy prowadzą działalność w publicznych i prywatnych zakładach opieki zdrowotnej, placówkach usług opiekuńczych, ośrodkach pomocy społecznej, aptekach, parafarmacjach i gabinetach, są zobowiązani do poddania się bezpłatnemu szczepieniu zapobiegającemu zakażeniu SARS-CoV-2. Szczepienie jest niezbędnym warunkiem wykonywania zawodu i aktywności zawodowej przez osoby podlegające temu obowiązkowi […]”. |
11 |
Ustęp 2 owego art. 4 stanowi, że „jedynie w przypadku stwierdzonego zagrożenia dla zdrowia, związanego z konkretnymi schorzeniami potwierdzonymi przez lekarza ogólnego, szczepienie, o którym mowa w ust. 1, nie jest obowiązkowe i można je pominąć lub odroczyć”. |
12 |
Zgodnie z ust. 6 wspomnianego art. 4: „Po upływie terminów na przedstawienie poświadczenia o wywiązaniu się z obowiązku szczepienia […] właściwy miejscowy organ służby zdrowia stwierdza nieprzestrzeganie obowiązku szczepienia i, po uzyskaniu od właściwych organów wszelkich dodatkowych informacji, niezwłocznie przekazuje je na piśmie zainteresowanemu, pracodawcy oraz izbie zawodowej, do której należy zainteresowany. Stwierdzenie dokonane przez miejscowy organ służby zdrowia powoduje zawieszenie w wykonywaniu czynności lub zadań wiążących się z kontaktami z innymi osobami lub wiążących się, w jakiejkolwiek innej formie, z ryzykiem rozprzestrzenienia się wirusa SARS-CoV-2”. |
13 |
Ustęp 7 tego art. 4 stanowi, że „izba zawodowa, do której należy zainteresowany, niezwłocznie informuje go o zawieszeniu, o którym mowa w ust. 6”. |
14 |
Zgodnie z art. 4 ust. 8 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021: „Po otrzymaniu powiadomienia, o którym mowa w ust. 6, pracodawca przydziela pracownikowi w miarę możliwości zadania inne niż te, o których mowa w ust. 6, nawet jeśli są one poniżej jego kwalifikacji zawodowych, wraz z wynagrodzeniem odpowiadającym wykonywanym obowiązkom, które w żadnym wypadku nie wiążą się z ryzykiem rozprzestrzeniania się wirusa. W przypadku gdy przydzielenie do innych zadań nie jest możliwe, w okresie [zawieszenia] nie przysługuje żadne wynagrodzenie ani żadne inne dodatki”. |
15 |
Ustęp 10 tego art. 4 przewiduje, że „w okresie, w którym szczepienie, o którym mowa w ust. 1, jest pominięte lub przełożone, ale w żadnym wypadku nie później niż do dnia 31 grudnia 2021 r., pracodawca przydziela osobom, o których mowa w ust. 2 – bez obniżania wynagrodzenia – zadania, nawet jeżeli są one inne, tak aby uniknąć ryzyka rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2”. |
16 |
Ustęp 11 wspomnianego art. 4 stanowi: „W tym samym okresie co okres, o którym mowa w ust. 10, w celu ograniczenia ryzyka zakażenia w ramach wykonywania wolnego zawodu osoby, o których mowa w ust. 2, podejmują profilaktyczne środki ochrony zdrowia i higieny wskazane w specjalnym protokole bezpieczeństwa przyjętym dekretem ministra zdrowia, w porozumieniu z ministrami sprawiedliwości i pracy oraz polityki społecznej, w terminie dwudziestu dni od dnia wejścia w życie niniejszego dekretu”. |
Postępowanie główne i pytania prejudycjalne
17 |
Od dnia 1 stycznia 2017 r. D.M. jest zatrudniona przez szpital uniwersytecki jako pielęgniarka na oddziale neurochirurgii. |
18 |
W dniu 16 września 2021 r. szpital uniwersytecki poinformował ją, że została zawieszona w pełnieniu obowiązków ze skutkiem natychmiastowym i bez prawa do wynagrodzenia z powodu naruszenia przez nią obowiązku szczepienia przewidzianego w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 oraz że nie było możliwe przydzielenie jej innych zadań, które nie wiązałyby się z ryzykiem rozprzestrzeniania się wirusa. Zawieszenie miało zakończyć się w dniu wywiązania się przez D.M. z obowiązku szczepienia lub, w przeciwnym razie, w dniu zakończenia planu szczepień, lecz w żadnym wypadku nie mogło zostać utrzymane po dniu 31 grudnia 2021 r., przy czym data ta była jednak kilkakrotnie przekładana. |
19 |
W drodze wniosku o zastosowanie środka tymczasowego złożonego w dniu 14 października 2021 r. D.M. zwróciła się do sądu odsyłającego o przywrócenie jej do pracy na oddziale w szpitalu uniwersyteckim, podnosząc w szczególności, po pierwsze, że art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 jest pod wieloma względami sprzeczny z włoską konstytucją i prawem Unii, a po drugie, że uzyskała naturalną odporność na SARS-CoV-2, ponieważ była już zakażona i wyzdrowiała. |
20 |
Sąd odsyłający zauważa, że pozwolenia na dopuszczenie do obrotu szczepionek COVID-19 są warunkowe w rozumieniu rozporządzenia nr 507/2006. Zdaniem tego sądu, biorąc pod uwagę nowe osiągnięcia terapeutyczne i dostępność nowoczesnych produktów leczniczych, rozpatrywanie ważności tych pozwoleń wydanych przez Komisję Europejską po zasięgnięciu opinii Europejskiej Agencji Leków (EMA) w świetle art. 4 tego rozporządzenia nie jest pozbawione podstaw, w szczególności jeśli uwzględnić wchodzące w grę prawa podstawowe, a mianowicie integralność fizyczną i zdrowie, które podlegają ochronie między innymi w art. 3 i 35 karty. |
21 |
Ponadto, mimo że strony sporu w postępowaniu głównym nie powołały się na rozporządzenie 2021/953, sąd odsyłający jest zdania, że jest ono jednak istotne dla tego sporu. Sąd ten podkreśla, że rozporządzenie to precyzuje w szczególności, iż „[k]onieczne jest, aby […] ograniczenia [swobodnego przemieszczania się] stosowano zgodnie z ogólnymi zasadami prawa Unii, w szczególności z zasadami proporcjonalności i niedyskryminacji”. W tym względzie problematyczny jest w szczególności fakt, że art. 4 ust. 11 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 pozwala jedynie pracownikom medycznym zwolnionym z obowiązku szczepienia na kontynuowanie wykonywania zawodu bez poddania się szczepieniom, z zastrzeżeniem przestrzegania przepisów bezpieczeństwa, podczas gdy pracownicy służby zdrowia, którzy nie są objęci tym przepisem, nie mogą już wykonywać swojego zawodu ani w ramach stosunku pracy, ani w ramach wykonywania wolnego zawodu, nawet jeśli są gotowi przestrzegać dokładnie tych samych zasad bezpieczeństwa. |
22 |
Wreszcie, w świetle orzecznictwa Trybunału wywodzącego się z wyroku z dnia 14 listopada 2018 r., Memoria i Dall’Antonia (C‑342/17, EU:C:2018:906), sąd odsyłający pragnie dowiedzieć się, czy środek w postaci obowiązkowego szczepienia, w przypadku gdyby przyjmujące państwo członkowskie zamierzało nałożyć taki środek również na pracownika medycznego z innego państwa członkowskiego Unii przebywającego w tym pierwszym państwie członkowskim ze względów zawodowych, jest zgodny z zasadą proporcjonalności wyraźnie przypomnianą w rozporządzeniu 2021/953. |
23 |
W tych okolicznościach Tribunale ordinario di Padova (sąd powszechny w Padwie, Włochy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:
|
Postępowanie przed Trybunałem
24 |
W dniu 13 grudnia 2021 r. sąd odsyłający wniósł o rozpatrzenie niniejszego odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Na poparcie tego wniosku sąd ten podniósł, że w oczekiwaniu na zakończenie postępowania prejudycjalnego D.M. pozostaje zawieszona i pozbawiona wynagrodzenia, a tym samym jakichkolwiek środków utrzymania. |
25 |
Artykuł 105 § 1 regulaminu postępowania przewiduje, że na wniosek sądu odsyłającego lub w wyjątkowych przypadkach z urzędu, jeżeli charakter sprawy wymaga niezwłocznego rozstrzygnięcia, prezes Trybunału może postanowić, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, o rozpatrzeniu odesłania prejudycjalnego w trybie przyspieszonym. |
26 |
Należy przypomnieć, że taki tryb przyspieszony jest instrumentem procesowym służącym zaradzeniu nadzwyczaj pilnej sytuacji (wyrok z dnia 16 czerwca 2022 r., Port de Bruxelles i Région de Bruxelles-Capitale, C‑229/21, EU:C:2022:471, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo). |
27 |
W niniejszej sprawie w dniu 1 lutego 2022 r. prezes Trybunału postanowił, po zapoznaniu się ze stanowiskiem sędziego sprawozdawcy i rzecznika generalnego, nie uwzględniać wniosku, o którym mowa w pkt 24 niniejszego wyroku. |
28 |
Sąd odsyłający nie dostarczył bowiem wszystkich informacji pozwalających na ocenę zakresu ryzyka, jakie stanowi zawieszenie D.M., względem braku środków utrzymania ani nie przedstawił powodów, dla których zastosowanie trybu przyspieszonego w niniejszej sprawie pozwoliłoby uniknąć takiego ryzyka, w szczególności ze względu na ograniczony co do zasady czas trwania tego zawieszenia. W konsekwencji informacje te nie pozwalają stwierdzić istnienia nadzwyczaj pilnej sytuacji uzasadniającej rozpoznanie tej sprawy w trybie przyspieszonym. |
W przedmiocie dopuszczalności pytań prejudycjalnych
W przedmiocie pytania pierwszego
29 |
W pytaniu pierwszym sąd odsyłający zastanawia się zasadniczo nad ważnością, w świetle art. 4 rozporządzenia nr 507/2006 w związku z art. 3 i 35 karty, warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu wydanych dla szczepionek mających na celu zapobieganie zakażeniu i rozprzestrzenianiu się COVID-19 oraz nasilaniu się objawów tej choroby, dostępnych w dniu złożenia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym – ze względu na to, że w kilku państwach członkowskich były już wówczas zatwierdzone alternatywne metody leczenia, które są skuteczne w walce z COVID-19 i mniej niebezpieczne dla zdrowia. |
30 |
W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału w ramach współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi konieczność udzielenia wykładni lub dokonania oceny ważności prawa Unii, która będzie użyteczna dla sądu krajowego, wymaga, aby sąd krajowy skrupulatnie przestrzegał wymogów dotyczących treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, które są wyraźnie określone w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem i które powinny być sądowi odsyłającemu znane. Wymogi te zostały także przypomniane w zaleceniach Trybunału dla sądów krajowych dotyczących składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (Dz.U. 2019, C 380, s. 1) (zob. podobnie wyrok z dnia 6 października 2021 r., Consorzio Italian Management i Catania Multiservizi, C‑561/19, EU:C:2021:799, pkt 68 i przytoczone tam orzecznictwo). |
31 |
Jest zatem niezbędne, jak stanowi art. 94 lit. c) regulaminu postępowania, by postanowienie odsyłające zawierało omówienie powodów, dla których sąd odsyłający rozpatruje kwestię wykładni lub ważności określonych przepisów prawa Unii, jak również związku, jaki dostrzega on między tymi przepisami a uregulowaniami krajowymi, które znajdują zastosowanie w postępowaniu głównym (wyrok z dnia 6 października 2021 r., Consorzio Italian Management i Catania Multiservizi, C‑561/19, EU:C:2021:799, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo). |
32 |
W niniejszej sprawie zdaniem sądu odsyłającego ma on wypowiedzieć się w sporze w postępowaniu głównym w przedmiocie zasadności decyzji szpitala uniwersyteckiego o zawieszeniu D.M. w pełnieniu obowiązków bez prawa do wynagrodzenia, która to decyzja została podjęta na tej podstawie, że odmówiła ona poddania się obowiązkowi szczepienia przeciwko COVID-19 przewidzianemu w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021. |
33 |
Tymczasem w pierwszej kolejności, nawet gdyby „osiągnięcia terapeutyczne” i „dostępność nowoczesnych produktów leczniczych”, o których wspomina sąd odsyłający, mogły podważyć ważność warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu dotyczących szczepionek mających na celu zapobieganie zakażeniu i rozprzestrzenianiu się COVID-19 oraz nasilaniu się objawów tej choroby, należy jednak zauważyć, że sąd ten ani konkretnie nie wskazał tych pozwoleń, ani nie odniósł się do ich treści w świetle wymogów ważności wynikających z art. 4 rozporządzenia nr 507/2006 w stosownych wypadkach w związku z art. 3 i 35 karty. |
34 |
Sąd odsyłający ograniczył się bowiem do przedstawienia swojej ogólnej oceny – zgodnie z którą w świetle zmian wspomnianych w poprzednim punkcie powzięcie wątpliwości co do ważności wspomnianych pozwoleń nie jest „pozbawione podstaw” – nie przedstawiając jednak w żaden sposób konkretnie tych wątpliwości. Postanowienie odsyłające nie pozwala zatem Trybunałowi na zidentyfikowanie spornych pozwoleń oraz konkretnych elementów tych pozwoleń, które leżą u podstaw wspomnianych wątpliwości, ani też w konsekwencji na zrozumienie, w jaki sposób pozwolenia te mogłyby zdaniem tego sądu utracić ważność w świetle wymogów wynikających z art. 4 rozporządzenia nr 507/2006 lub art. 3 i 35 karty; sąd ten nie wyjaśnił również w postanowieniu odsyłającym ewentualnego znaczenia w tym kontekście tych dwóch ostatnich postanowień. |
35 |
W drugiej kolejności ani postanowienie odsyłające, ani akta sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie pozwalają zrozumieć, w jaki sposób zakwestionowanie ważności warunkowych pozwoleń mogłoby mieć wpływ na rozstrzygnięcie sporu w postępowaniu głównym, które w rzeczy samej wydaje się zależeć nie od ważności tych pozwoleń, lecz od zgodności z prawem – kwestionowanej przez D.M. – obowiązku szczepienia przewidzianego w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 i sankcji, jakie przepis ten wiąże z jego nieprzestrzeganiem. |
36 |
W tym kontekście należy podkreślić, że o ile wydanie takich pozwoleń stanowi wstępny warunek tego, by posiadacze tych pozwoleń mieli prawo do wprowadzenia danych szczepionek do obrotu w każdym państwie członkowskim (zob. podobnie wyrok z dnia 16 marca 2023 r., Komisja i Biogen Netherlands/EMA i EMA/Pharmaceutical Works Polpharma, od C‑438/21 P do C‑440/21 P, EU:C:2023:213, pkt 81), o tyle wydanie tych warunkowych pozwoleń nie pociąga za sobą jako takie żadnego zobowiązania potencjalnych odbiorców tych szczepionek do ich przyjęcia, zwłaszcza że sąd odsyłający nie wyjaśnił, czy osoby podlegające obowiązkowi szczepień przewidzianemu w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 były zobowiązane do korzystania wyłącznie ze szczepionek będących przedmiotem tych warunkowych pozwoleń. |
37 |
Tak więc wobec braku przedstawienia przez sąd odsyłający powodów, dla których zastanawia się on nad ważnością warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu, oraz powodów, dla których może istnieć związek między z jednej strony ważnością tych pozwoleń, a z drugiej strony obowiązkiem szczepienia przeciwko COVID-19 przewidzianym w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021, należy stwierdzić, że w odniesieniu do pytania pierwszego niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie spełnia wymogów przypomnianych w pkt 31 niniejszego wyroku. |
38 |
Wynika z tego, że pytanie to jest niedopuszczalne. |
W przedmiocie pytań od drugiego do piątego
39 |
Poprzez pytania od drugiego do piątego, które należy zbadać łącznie, sąd odsyłający pragnie zasadniczo się dowiedzieć, po pierwsze, czy rozporządzenie nr 507/2006 należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie stosowaniu, w celu spełnienia obowiązku szczepienia pracowników służby zdrowia przeciwko COVID-19 nałożonego przez przepisy krajowe, szczepionek, które były przedmiotem warunkowego pozwolenia przyznanego na podstawie art. 4 tego rozporządzenia, i to nawet w sytuacji, gdy z jednej strony pracownicy ci uzyskali odporność na wirusa wywołującego tę chorobę, a z drugiej strony organ służby zdrowia nie stwierdził wyraźnie, że nie ma przeciwwskazań do tego szczepienia. Po drugie, sąd ten pragnie się dowiedzieć, czy sankcja nałożona na tych pracowników w przypadku nieprzestrzegania tego obowiązku może, w stosownym przypadku w świetle art. 41 karty, polegać na zawieszeniu ich w obowiązkach bez wynagrodzenia, a nie na stopniowanych środkach o charakterze sankcji przyjętych zgodnie z zasadą proporcjonalności i zasadą kontradyktoryjności. |
40 |
W tym względzie na wstępie należy podkreślić, że art. 168 ust. 7 TFUE nie nakłada na państwa członkowskie żadnego wymogu wprowadzenia obowiązkowych szczepień dla niektórych kategorii osób, ponieważ zgodnie ze wspomnianym art. 168 ust. 7 TFUE prawo Unii nie narusza kompetencji państw członkowskich w zakresie stanowienia przepisów określających ich politykę w dziedzinie zdrowia. Jednakże przy wykonywaniu tej kompetencji państwa członkowskie powinny przestrzegać prawa Unii (zob. analogicznie wyrok z dnia 28 kwietnia 2022 r., Gerencia Regional de Salud de Castilla y León, C‑86/21, EU:C:2022:310, pkt 18 i przytoczone tam orzecznictwo; a także postanowienie z dnia 17 lipca 2014 r., Široká, C‑459/13, EU:C:2014:2120, pkt 19). |
41 |
Tymczasem pytania od drugiego do piątego wydają opierać się na założeniu, zgodnie z którym rozporządzenie nr 507/2006 lub warunkowe pozwolenia przyznane na podstawie tego rozporządzenia określają ramy, po pierwsze, zasad regulujących nakładanie w prawie krajowym obowiązku szczepienia, takiego jak obowiązek przewidziany w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021, w sytuacji gdy prawo to przewiduje stosowanie w tym celu szczepionek będących przedmiotem takiego warunkowego pozwolenia, a po drugie, konsekwencje, jakie w myśl tego prawa krajowego mogą wynikać z nieprzestrzegania wspomnianego obowiązku, w tym procedurę, jaką należy w tym celu zastosować. |
42 |
Jednakże, jak wskazano w pkt 36 niniejszego wyroku, wydanie takich pozwoleń nie skutkuje nałożeniem na potencjalnych odbiorców omawianych szczepionek obowiązku ich przyjęcia. Ponadto sąd odsyłający nie wskazał w postanowieniu odsyłającym związku, jaki dostrzega między z jednej strony treścią lub przedmiotem tych pozwoleń wydanych zgodnie z art. 4 rozporządzenia nr 507/2006 a z drugiej strony uregulowaniem we własnym prawie krajowym zasad i procedur dotyczących obowiązku szczepienia, o których mowa w pytaniach od drugiego do piątego, a które mają zastosowanie w sporze w postępowaniu głównym. |
43 |
Ponadto, jeżeli chodzi o przywołany przez sąd odsyłający w pytaniach trzecim i piątym art. 41 karty, który ustanawia prawo do dobrej administracji, należy przypomnieć, że artykuł ten jest skierowany nie do państw członkowskich, lecz wyłącznie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, a zatem nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym. Natomiast wspomniany artykuł odzwierciedla ogólną zasadę prawa Unii, która ma zastosowanie do państw członkowskich przy wdrażaniu przez nie tego prawa [zob. podobnie wyrok z dnia 10 lutego 2022 r., Bezirkshauptmannschaft Hartberg-Fürstenfeld (Termin przedawnienia), C‑219/20, EU:C:2022:89, pkt 36, 37]. |
44 |
W niniejszej sprawie sąd odsyłający nie wyjaśnił, w jaki sposób ogólna zasada prawa Unii dotycząca prawa do dobrej administracji miałaby wiązać się z wprowadzeniem w życie obowiązku szczepienia przewidzianego w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021, ponieważ sąd ten nie wykazał, że ten ostatni przepis stanowi wykonanie prawa Unii. |
45 |
Z powyższego wynika, że w odniesieniu do pytań od drugiego do piątego niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie spełnia wymogów określonych w art. 94 lit. c) regulaminu postępowania i przypomnianych w pkt 31 niniejszego wyroku. |
46 |
W świetle powyższego pytania od drugiego do piątego są niedopuszczalne. |
W przedmiocie pytań szóstego i siódmego
47 |
Poprzez pytania szóste i siódme, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy rozporządzenie 2021/953 w związku z zasadami proporcjonalności i niedyskryminacji należy interpretować w ten sposób, że stoi ono na przeszkodzie przepisom krajowym nakładającym obowiązek szczepienia przeciwko COVID-19 na pracowników służby zdrowia, podczas gdy, po pierwsze, pozwalają one pewnej kategorii pracowników zwolnionych z tego obowiązku ze względów medycznych na kontynuowanie swoich czynności z zastrzeżeniem przestrzegania środków ostrożności przewidzianych w tych przepisach, nie dając jednak takiej samej możliwości pracownikom, którzy nie chcą się zaszczepić, a po drugie, przepisy te mogą mieć również zastosowanie do obywateli innych państw członkowskich wykonujących działalność zawodową we Włoszech. |
48 |
Na wstępie należy zauważyć, że sąd odsyłający nie wskazuje w treści swoich pytań ani, ogólniej rzecz biorąc, w samym postanowieniu odsyłającym przepisów rozporządzenia 2021/953, o których wykładnię wnosi. Odnosi się on bowiem wyłącznie do zasad proporcjonalności i niedyskryminacji, „które [rozporządzenie to] przewiduje”, a także do motywu 6 tego rozporządzenia, który stanowi, że „[k]onieczne jest, aby [ograniczenia swobodnego przemieszczania się] stosowano zgodnie z ogólnymi zasadami prawa Unii, w szczególności z zasadami proporcjonalności i niedyskryminacji”. |
49 |
W tym względzie, po pierwsze, mimo że motywy stanowią integralną część omawianego rozporządzenia, wyjaśniając cele, do których zmierza, nie mają one same w sobie mocy wiążącej (zob. podobnie wyrok z dnia 24 lutego 2022 r., Glavna direktsia Pozharna bezopasnost i zashtita na naselenieto, C‑262/20, EU:C:2022:117, pkt 34). Odesłanie do motywu 6 rozporządzenia 2021/953 nie może zatem samo w sobie wystarczyć do wykazania związku między tym rozporządzeniem a przepisami krajowymi mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym. |
50 |
Po drugie, co się tyczy zasad proporcjonalności i niedyskryminacji, o których wspomina sąd odsyłający, należy zauważyć, że z motywów 12–14 rozporządzenia 2021/953 oraz z jego art. 1 wynika, iż o ile rozporządzenie to ma na celu wdrożenie tych zasad, o tyle czyni to, aby ułatwić korzystanie z prawa do swobodnego przemieszczania się osobom posiadającym to prawo, poprzez określenie ram wydawania, weryfikowania i uznawania interoperacyjnych zaświadczeń o szczepieniu, o wyniku testu i o powrocie do zdrowia w związku z COVID-19. |
51 |
Tak więc zgodnie ze wspomnianymi zasadami rozporządzenie to nie ma w szczególności na celu określenia kryteriów pozwalających ocenić zasadność środków sanitarnych przyjętych przez państwa członkowskie w odpowiedzi na pandemię COVID-19, w sytuacji gdy środki te mogą ograniczać swobodę przemieszczania się, takich jak obowiązek szczepienia przewidziany w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021, o którym mowa w postępowaniu głównym, ani ułatwienia lub zachęcania do ich przyjęcia, ponieważ motyw 36 tego rozporządzenia uściśla, że rozporządzenia tego „nie można interpretować jako ustanawiającego prawo do szczepienia lub obowiązek szczepienia”. |
52 |
W konsekwencji ani wyjaśnienia zawarte w postanowieniu odsyłającym, ani zresztą żadne inne informacje zawarte w aktach sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie pozwalają na dokładne ustalenie, które przepisy rozporządzenia 2021/953 w związku z zasadami proporcjonalności i niedyskryminacji mają zostać poddane wykładni – niezbędnej do rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym. |
53 |
Z powyższego wynika, że w odniesieniu do pytań szóstego i siódmego niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie spełnia wymogów określonych w art. 94 lit. c) regulaminu postępowania i przypomnianych w pkt 31 niniejszego wyroku. |
54 |
Należy dodać, że w każdym wypadku konieczne jest zaistnienie między sporem w postępowaniu głównym a przepisami prawa Unii, o których wykładnię się zwrócono, łącznika przejawiającego się w tym, że owa wykładnia jest obiektywnie niezbędna z punktu widzenia orzeczenia, jakie ma wydać sąd odsyłający (wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny, C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 48). |
55 |
Tymczasem przedmiotem sporu w postępowaniu głównym jest wysunięte przez D.M. żądanie przywrócenia do pracy na oddziale neurochirurgii szpitala uniwersyteckiego, które jest oparte na jakoby niezgodnym z prawem charakterze obowiązku szczepienia przewidzianego w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021. Spór ten nie dotyczy zatem stosowania przepisów rozporządzenia 2021/953, a w szczególności jego art. 5 ust. 1, który przyznaje osobom zaszczepionym prawo do uzyskania zaświadczenia o szczepieniu, ani art. 7 ust. 1 tego rozporządzenia, który przyznaje osobom, które powróciły do zdrowia po zakażeniu SARS-CoV-2, prawo do uzyskania zaświadczenia o powrocie do zdrowia. |
56 |
Co się tyczy wskazanej przez sąd odsyłający możliwości, że obowiązek szczepienia przewidziany w art. 4 dekretu z mocą ustawy nr 44/2021 może mieć również zastosowanie do osób, które skorzystały z prawa do swobodnego przemieszczania się, należy stwierdzić, po pierwsze, że sąd odsyłający nie wyjaśnił, iż zawisły przed nim spór dotyczy sytuacji transgranicznej, a szpital uniwersytecki wskazał zresztą, że D.M. nie jest obywatelką innego państwa członkowskiego, która przybyła do Włoch w celu podjęcia tam pracy. |
57 |
Po drugie, sąd odsyłający nie wyjaśnił, w jaki sposób taka ewentualność miałaby mieć znaczenie dla stosowania rozporządzenia 2021/953 w okolicznościach będących podstawą sporu w postępowaniu głównym. |
58 |
Po trzecie, jeżeli poprzez odesłanie do wyroku z dnia 14 listopada 2018 r., Memoria i Dall’Antonia (C‑342/17, EU:C:2018:906), sąd ten pragnął wyjaśnić, że prawo krajowe wymaga od niego, w odniesieniu do prawa do swobody przedsiębiorczości i swobody świadczenia usług, przewidzianych w art. 49 i 56 TFUE, przyznania D.M. możliwości korzystania z tych samych praw, które przysługują zgodnie z prawem Unii obywatelom innych państw członkowskich znajdujących się w takiej samej sytuacji, należy przypomnieć, że pytania szóste i siódme dotyczą wykładni rozporządzenia 2021/953, a nie – jak podkreślił również rząd włoski na rozprawie – wykładni tych podstawowych wolności. |
59 |
Ponadto Trybunał nie może w żadnym razie uznać – jedynie na podstawie stwierdzenia przez ów sąd, że sporne w postępowaniu głównym uregulowanie krajowe jest stosowane bez rozróżnienia do obywateli danego państwa członkowskiego oraz obywateli innych państw członkowskich – że wykładnia postanowień traktatu FUE dotyczących swobód podstawowych jest z punktu widzenia owego sądu niezbędna dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu (zob. podobnie wyrok z dnia 15 listopada 2016 r., Ullens de Schooten, C‑268/15, EU:C:2016:874, pkt 54). |
60 |
W tych okolicznościach z postanowienia odsyłającego nie wynika, by między rozporządzeniem 2021/953 a sporem w postępowaniu głównym istniał łącznik w rozumieniu pkt 54 niniejszego wyroku. |
61 |
W świetle powyższych rozważań pytania szóste i siódme są niedopuszczalne. |
62 |
Z całości powyższych rozważań wynika, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez sąd odsyłający jest niedopuszczalny. |
W przedmiocie kosztów
63 |
Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi. |
Z powyższych względów Trybunał (druga izba) orzeka, co następuje: |
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Tribunale ordinario di Padova (sąd powszechny w Padwie, Włochy) postanowieniem z dnia 7 grudnia 2021 r. jest niedopuszczalny. |
Podpisy |
( *1 ) Język postępowania: włoski.