–

w imieniu Instituto do Cinema e do Audiovisual IP – M. Ferreira, A. Moura Portugal, I. Teixeira i A. T. Tiago, advogados,

–

w imieniu NOWO Communications SA – R. Camacho Palma, advogado,

–

w imieniu rządu greckiego – A. Magrippi, O. Patsopoulou, M. Tassopoulou i D. Tsagkaraki, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – M. Afonso, G. Braun i M. Mataija, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 56 TFUE.

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Instituto do Cinema e do Audiovisual IP (instytutem kina i sztuki audiowizualnej, zwanym dalej „ICA”) a NOWO Communications SA (zwaną dalej „NOWO”) w przedmiocie nałożenia opłaty należnej od operatorów świadczących abonamentowe usługi telewizyjne.

3

ICA jest podmiotem odpowiedzialnym za udzielanie, na podstawie Lei n.° 55/2012 – Princípios de ação do Estado no quadro do fomento, desenvolvimento e proteção da arte do cinema e das atividades cinematográficas e audiovisuais (ustawy nr 55/2012 w sprawie zasad regulujących działanie państwa w ramach promocji, rozwoju i ochrony sztuki filmowej i działalności kinematograficznej oraz audiowizualnej) z dnia 6 września 2012 r. (Diário da República, seria 1, nr 173/2012 z dnia 6 września 2012 r.), wsparcia, w tym finansowego, dla działalności kinematograficznej i audiowizualnej.

4

Wsparcie to jest finansowane, w szczególności, z dochodów z rocznej opłaty abonamentowej, należnej na podstawie art. 10 ust. 2 wspomnianej ustawy od operatorów świadczących abonamentowe usługi telewizyjne (zwanej dalej „opłatą abonamentową”), oraz z opłaty za rozpowszechnianie reklam, przewidzianej w art. 10 ust. 1 tej ustawy.

5

W sierpniu 2013 r. ICA, jako podmiot odpowiedzialny za pobór opłaty abonamentowej, wezwała NOWO, operatora świadczącego abonamentowe usługi telewizyjne, do zapłaty kwoty 886042,50 EUR z tytułu tej opłaty.

6

NOWO zaskarżyło tę decyzję do Tribunal Administrativo e Fiscal de Almada (sądu ds. administracyjnych i podatkowych w Almadzie, Portugalia) i powołało się w istocie na niezgodność opłaty abonamentowej z prawem Unii.

7

Sąd ten uwzględnił skargę NOWO i uznał, że ze względu na cel i charakter systemu wspierania działalności kinematograficznej i audiowizualnej, system ten jest sprzeczny z art. 56 TFUE. Uznał on w szczególności, że dochody uzyskiwane z poboru opłaty abonamentowej mają na celu wyłącznie finansowanie promocji i rozpowszechniania portugalskich utworów kinematograficznych, wobec czego przeznaczenie tych dochodów zmniejsza koszty produkcji krajowej w porównaniu z kosztami produkcji zagranicznej i w konsekwencji pośrednio dyskryminuje transgraniczne świadczenie tych usług w stosunku do krajowego ich świadczenia.

8

ICA wniosła do sądu odsyłającego środek odwoławczy od tej decyzji, twierdząc, że opłata abonamentowa jest zgodna z prawem Unii, ponieważ w szczególności nie narusza art. 56 TFUE.

9

W tym względzie podnosi on, że brak jest jakiegokolwiek elementu transgranicznego uzasadniającego zastosowanie art. 56 TFUE, ponieważ działalność polegająca na świadczeniu abonamentowych usług telewizyjnych ogranicza się do terytorium Portugalii. Ponadto sąd pierwszej instancji oparł się na błędnym założeniu, zgodnie z którym opłata abonamentowa ma na celu wyłącznie finansowanie promocji i rozpowszechniania portugalskich utworów kinematograficznych, podczas gdy z finansowania korzystają również utwory europejskie. Wreszcie ICA uważa, że nawet gdyby dochody uzyskiwane z tej opłaty były przeznaczone na finansowanie utworów krajowych, to w braku istnienia dowodu na to, iż operatorzy świadczący usługi telewizyjne faworyzują nabywanie utworów krajowych ze szkodą dla utworów europejskich ze względu na finansowanie i wsparcie udzielane utworom krajowym, nie można uznać, że opłata ta jest sprzeczna z prawem Unii.

10

Sąd odsyłający uważa za konieczne zwrócenie się do Trybunału, ponieważ istnieją poważne wątpliwości co do zgodności opłaty abonamentowej z art. 56 TFUE.

11

W tych okolicznościach Supremo Tribunal Administrativo (najwyższy sąd administracyjny, Portugalia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

12

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym wprowadzającym opłatę służącą finansowaniu promocji i rozpowszechniania utworów kinematograficznych i audiowizualnych.

13

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że pytanie to opiera się na założeniu, zgodnie z którym dochody z opłaty abonamentowej ustanowionej w art. 10 ust. 2 ustawy nr 55/2012 są przeznaczane na finansowanie promocji i rozpowszechniania portugalskich utworów kinematograficznych i audiowizualnych.

14

Jednakże z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika, po pierwsze, że taka wykładnia nie wynika w sposób oczywisty z przepisów tej ustawy, a po drugie, że rzeczona wykładnia prawa krajowego została zakwestionowana przed sądem odsyłającym przez ICA, a w ramach niniejszego postępowania zarówno przez ICA, jak i przez Komisję.

15

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny – przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie przez Trybunał – korzystają z domniemania, iż mają one znaczenie dla sprawy (wyrok z dnia 6 października 2015 r., Târşia, C‑69/14, EU:C:2015:662, pkt 12 i przytoczone tam orzecznictwo).

16

W szczególności zadaniem Trybunału w ramach systemu współpracy sądowej ustanowionego na podstawie art. 267 TFUE, nie jest kwestionowanie ani weryfikowanie prawidłowego charakteru wykładni prawa krajowego dokonanej przez sąd krajowy, do której dokonania to sąd krajowy jest wyłącznie właściwy. Trybunał powinien także – w przypadku gdy sąd krajowy zwrócił się do niego z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym – kierować się wykładnią prawa krajowego, która została mu przedstawiona przez wspomniany sąd (wyrok z dnia 6 października 2015 r., Târşia, C‑69/14, EU:C:2015:662, pkt 13 i przytoczone tam orzecznictwo).

17

W konsekwencji dokonana przez sąd odsyłający wykładnia prawa krajowego, w szczególności w odniesieniu do przeznaczenia dochodów z opłaty abonamentowej, nie może zostać zakwestionowana przez Trybunał.

18

W drugiej kolejności w ramach postępowania przed Trybunałem Komisja i Republika Grecka wskazały, że skoro z ustawodawstwa portugalskiego nie wynika wyraźnie, iż dochody uzyskiwane z opłaty abonamentowej są przeznaczane wyłącznie na wspieranie portugalskiej działalności kinematograficznej i audiowizualnej, opłatę tę należy rozpatrywać w świetle innych przepisów prawa Unii niż art. 56 TFUE. I tak, zdaniem Komisji, po pierwsze, opłata abonamentowa stanowi część programu pomocy na rzecz utworów audiowizualnych w rozumieniu art. 54 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 [TFUE] (Dz.U. 2014, L 187, s. 1). Po drugie, zdaniem tej instytucji i Republiki Greckiej opłata abonamentowa jest zgodna z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/13/UE z dnia 10 marca 2010 r. w sprawie koordynacji niektórych przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących świadczenia audiowizualnych usług medialnych (dyrektywa o audiowizualnych usługach medialnych) (Dz.U. 2010, L 95, s. 1), której przepisy pozwalają państwom członkowskim na zobowiązywanie dostawców usług medialnych mających siedzibę na ich własnym terytorium do wnoszenia wkładu finansowego, jeżeli zebrane środki mają na celu wspieranie produkcji utworów europejskich.

19

W tym względzie jest prawdą, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem okoliczność, iż sąd odsyłający zadał pytanie, powołując się jedynie na określone przepisy prawa Unii, nie stoi na przeszkodzie temu, by Trybunał przekazał temu sądowi wszelkie wskazówki dotyczące wykładni, które mogą być pomocne w rozstrzygnięciu rozpatrywanej przez niego sprawy, niezależnie od tego, czy sąd ten powołał się na nie w treści pytań (wyrok z dnia 7 marca 2017 r., X i X, C‑638/16 PPU, EU:C:2017:173, pkt 39).

20

Należy jednak przypomnieć, że jedynie sąd odsyłający jest właściwy do określenia przedmiotu pytań, które zamierza przedstawić Trybunałowi. W istocie tylko do sądów krajowych rozpatrujących sprawę, które ponoszą odpowiedzialność za następnie wydane orzeczenie, należy dokonanie oceny – przy uwzględnieniu charakterystycznych elementów każdej sprawy – tak niezbędności orzeczenia prejudycjalnego dla wydania przez nie wyroku, jak i istotności pytań, które przedkładają Trybunałowi (wyrok z dnia 11 lipca 2013 r., Belgian Electronic Sorting Technology, C‑657/11, EU:C:2013:516, pkt 28).

21

Tymczasem, nawet jeśli nie jest wykluczone, że przepisy rozporządzenia nr 651/2014 i dyrektywy 2010/13 mają znaczenie w dziedzinie promocji utworów kinematograficznych i audiowizualnych oraz finansowania tych utworów, to jednak do Trybunału nie należy zmiana przedmiotu niniejszego odesłania prejudycjalnego, w którym sąd odsyłający, w celu dokonania oceny zgodności opłaty abonamentowej z art. 56 TFUE, ograniczył się do zwrócenia się do Trybunału o dokonanie wykładni tego przepisu.

22

Co się tyczy wykładni tego przepisu, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 56 TFUE ograniczenia w swobodnym świadczeniu usług wewnątrz Unii są zakazane w odniesieniu do obywateli państw członkowskich mających swe przedsiębiorstwo w państwie członkowskim innym niż państwo odbiorcy świadczenia.

23

Takie ograniczenia swobody świadczenia usług stanowią środki krajowe, które zakazują tej swobody lub też ograniczają czy zmniejszają atrakcyjność korzystania z niej (wyrok z dnia 3 marca 2020 r., Google Ireland, C‑482/18, EU:C:2020:141, pkt 26 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Tego rodzaju ograniczenia swobody świadczenia usług mogą być dopuszczalne jedynie wtedy, gdy zmierzają do osiągnięcia uzasadnionego celu zgodnego z traktatem FUE i są uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, o ile w takim przypadku są one odpowiednie do zagwarantowania realizacji zamierzonego celu i nie wykraczają poza to, co jest niezbędne do jego osiągnięcia (wyrok z dnia 18 czerwca 2019 r., Austria/Niemcy, C‑591/17, EU:C:2019:504, pkt 139 i przytoczone tam orzecznictwo).

25

Należy również przypomnieć, że jak wynika z utrwalonego orzecznictwa, ze swobody świadczenia usług korzystają zarówno usługodawca, jak i usługobiorca (wyrok z dnia 8 września 2009 r., Liga Portuguesa de Futebol Profissional i Bwin International, C‑42/07, EU:C:2009:519, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

26

W niniejszej sprawie sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy opłata abonamentowa ogranicza świadczenie usług w Unii w zakresie, w jakim przeznaczenie dochodów z tej opłaty na produkcję i promocję portugalskich utworów kinematograficznych i audiowizualnych miałoby zmniejszać koszt usług świadczonych przez usługodawców mających siedzibę w Portugalii i ułatwiać korzystanie z tych usług ze szkodą dla usług świadczonych przez usługodawców mających siedzibę w innych państwach członkowskich.

27

W tym względzie należy stwierdzić, po pierwsze, że zarówno dostawcy audiowizualnych usług medialnych, jak i operatorzy abonamentowych usług telewizyjnych, tacy jak NOWO, są w ramach swojej działalności odbiorcami usług produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych oraz mogą powoływać się na art. 56 TFUE.

28

Po drugie, z informacji przedstawionych przez sąd odsyłający wynika, że art. 10 ust. 2 ustawy nr 55/2012 ma na celu nie uregulowanie usług produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych, lecz wprowadzenie opłaty obciążającej operatorów świadczących abonamentowe usługi telewizyjne, która ma na celu finansowanie promocji i rozpowszechniania takich utworów.

29

Z utrwalonego orzecznictwa wynika zaś, że ustawodawstwu krajowemu, które nie ma na celu uregulowania warunków dotyczących świadczenia usług zainteresowanych przedsiębiorstw i którego potencjalne ograniczające skutki, jakie może ono wywierać na swobodne świadczenie usług, są zbyt niepewne i zbyt pośrednie, aby ustanowiony przez nie obowiązek mógł być uważany za naruszający swobodę zagwarantowaną przez ów przepis, nie stoi na przeszkodzie zakaz ustanowiony w art. 56 TFUE (wyrok z dnia 27 kwietnia 2022 r., Airbnb Ireland, C‑674/20, EU:C:2022:303, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

30

W niniejszej sprawie, po pierwsze, wobec braku precyzyjnego określenia całkowitej kwoty dochodów z opłaty abonamentowej i przy uwzględnieniu faktu, że dochody z tej opłaty są przeznaczone na wspieranie produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych całego tego sektora gospodarczego, nie można stwierdzić, że rzeczona opłata ma skutki ograniczające swobodę świadczenia usług.

31

Przede wszystkim, w świetle akt sprawy przedłożonych Trybunałowi, nie jest możliwe obliczenie ogólnej kwoty wsparcia na rzecz tworzenia i produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych, finansowanego z dochodów z opłaty abonamentowej. Z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika co najwyżej, że w niniejszym przypadku kwota nałożona na NOWO z tytułu tej opłaty za rok 2013 wynosi 886042,50 EUR, podczas gdy dochody z rzeczonej opłaty abonamentowej powinny być przeznaczone na wspieranie całego sektora produkcji kinematograficznej i audiowizualnej oraz że kwota ta powinna być oceniana na podstawie całkowitego kosztu produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych.

32

Następnie należy zauważyć, że produkcja utworu kinematograficznego lub audiowizualnego wymaga zaangażowania wielu usługodawców, działających na różnych etapach produkcji i oferujących różne usługi.

33

Wreszcie, ponieważ podział dochodów z opłaty abonamentowej ma charakter nieprzewidywalny, nie można twierdzić, że korzysta z niej każdy z produkowanych utworów.

34

Wynika z tego, że wsparcie finansowe, którego całkowita kwota nie została określona, jest rozdzielane w sposób nieprzewidywalny między znaczną liczbę produkcji kinematograficznych i audiowizualnych oraz usługodawców działających na różnych etapach produkcji, wobec czego wpływ tego wsparcia na cenę usług produkcji utworów kinematograficznych i audiowizualnych należy uznać, w świetle informacji, którymi dysponuje Trybunał, za niepewny, a nawet hipotetyczny.

35

Po drugie, cena nie stanowi jedynej zmiennej decydującej o nabyciu utworów kinematograficznych i audiowizualnych.

36

Decyzja operatora świadczącego usługi telewizyjne o nabyciu utworów kinematograficznych lub audiowizualnych zależy bowiem również od czynników kulturowych, w szczególności od specyfiki każdego z państw członkowskich oraz od oczekiwań klientów.

37

W świetle informacji, którymi dysponuje Trybunał, nie można zatem wykazać, że przeznaczenie dochodów z opłaty abonamentowej skutkowałoby uprzywilejowaniem usług produkcji portugalskich utworów kinematograficznych i audiowizualnych ze szkodą dla usług świadczonych przez usługodawców mających siedzibę w innych państwach członkowskich, wobec czego w tych okolicznościach ewentualne skutki, jakie opłata abonamentowa mogłaby mieć w odniesieniu do świadczenia usług produkcji utworów audiowizualnych i kinematograficznych, należy uznać za zbyt niepewne i zbyt pośrednie, by stanowić ograniczenie w rozumieniu art. 56 TFUE.

38

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym wprowadzającym opłatę służącą finansowaniu promocji i rozpowszechniania utworów kinematograficznych i audiowizualnych, w razie gdy jej ewentualne skutki wywierane na swobodne świadczenie usług produkcji takich utworów są zbyt niepewne i zbyt pośrednie, by stanowić ograniczenie w rozumieniu tego postanowienia.

39

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy okoliczność, że w innych państwach członkowskich Unii istnieją systemy identyczne z systemem przewidzianym w ustawie nr 55/2012 lub do nich podobne, może zmienić odpowiedź na pytanie pierwsze.

40

Pytanie drugie opiera się na założeniu, że opłata abonamentowa jest objęta zakazem ustanowionym w art. 56 TFUE. Tymczasem z odpowiedzi udzielonej na pytanie pierwsze wynika, że w świetle informacji, którymi dysponuje Trybunał, tak nie jest. Nie ma zatem potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

41

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (siódma izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym wprowadzającym opłatę służącą finansowaniu promocji i rozpowszechniania utworów kinematograficznych i audiowizualnych, w razie gdy jej ewentualne skutki wywierane na swobodne świadczenie usług produkcji takich utworów są zbyt niepewne i zbyt pośrednie, by stanowić ograniczenie w rozumieniu tego postanowienia.