–

w imieniu X, działającej w imieniu własnym i jako przedstawiciel ustawowy swoich małoletnich dzieci, Y oraz Z – J. Schellemans, K. Verhaegen oraz K. Verstrepen, advocaten,

–

w imieniu rządu belgijskiego – M. Jacobs, C. Pochet oraz M. Van Regemorter, w charakterze pełnomocników, których wspierali D. Matray, S. Matray, avocats, oraz S. Van Rompaey, advocaat,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – C. Cattabriga oraz S. Noë, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 2 lit. f), art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin (Dz.U. 2003, L 251, s. 12).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między X, działającą w imieniu własnym i jako przedstawiciel ustawowy swoich małoletnich dzieci, Y oraz Z, a Belgische Staat (państwem belgijskim) w przedmiocie oddalenia wniosku X o wydanie wizy w celu dołączenia przez nią do córki, a także oddalenia jej wniosków o wydanie wiz humanitarnych dla Y i Z.

3

Motywy 2 i 8 dyrektywy 2003/86 stanowią:

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy ma następujące brzmienie:

„Niniejsza dyrektywa ma na celu określenie warunków wykonania prawa do łączenia rodziny przez obywateli państwa trzeciego zamieszkujących legalnie na terytorium państw członkowskich”.

5

Artykuł 2 lit. f) rzeczonej dyrektywy definiuje „osoby [mało]letnie pozbawione opieki” jako

„obywateli państwa trzeciego lub bezpaństwowców poniżej osiemnastego roku życia, którzy przybywają na terytorium państw członkowskich bez opieki osoby dorosłej odpowiedzialnej zgodnie z prawem lub zwyczajowo, [tak długo, dopóki nie są oni skutecznie objęci opieką takiej osoby], bądź też osoby [mało]letnie, które są pozostawione bez opieki po wjeździe na terytorium państw członkowskich”.

6

Artykuł 4 ust. 1, 2 i 5 omawianej dyrektywy stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zezwalają na wjazd i pobyt, na mocy niniejszej dyrektywy i z zastrzeżeniem zgodności z warunkami określonymi w rozdziale IV oraz w art. 16, następujących członków rodziny:

[Mało]letnie dzieci określone w niniejszym artykule muszą znajdować się poniżej granicy wieku pełnoletności określonej w prawodawstwie danego państwa członkowskiego oraz muszą być niezamężne lub nieżonate.

W drodze odstępstwa, w przypadku gdy dziecko ma więcej niż 12 lat i przybędzie niezależnie od pozostałej rodziny, państwo członkowskie może, przed zezwoleniem na wjazd i pobyt na mocy niniejszej dyrektywy, sprawdzić, czy dziecko to spełnia warunki integracji określone w istniejącym ustawodawstwie tego państwa członkowskiego na dzień wykonania niniejszej dyrektywy.

2.   Państwa członkowskie mogą, na mocy przepisu ustawowego lub wykonawczego, zezwolić na wjazd i pobyt, na mocy niniejszej dyrektywy i z zastrzeżeniem zgodności z warunkami określonymi w rozdziale IV, następujących członków rodziny:

[…]

5.   W celu zapewnienia lepszej integracji i uniknięcia wymuszonych małżeństw państwa członkowskie mogą wymagać, aby członek rodziny rozdzielonej i jego małżonek byli w pewnym minimalnym wieku, [który może być określony na] co najwyżej 21 lat, przed umożliwieniem połączenia z małżonkiem”.

7

Artykuł 5 ust. 5 dyrektywy 2003/86 stanowi:

„Rozpatrując wniosek, państwa członkowskie należycie uwzględniają interes nieletniego [mało]letniego dziecka”.

8

Artykuł 10 ust. 3 lit. a) tej dyrektywy stanowi:

„Jeżeli uchodźca jest osobą [mało]letnią pozbawioną opieki, państwa członkowskie:

9

Artykuł 2 lit. g) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca (Dz.U. 2013, L 180, s. 31; zwane dalej „rozporządzeniem Dublin III”) zawiera następującą definicję:

„Na użytek niniejszego rozporządzenia:

[…]

10

Artykuł 8 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi:

„W przypadku gdy wnioskodawca jest małoletnim bez opieki, odpowiedzialnym państwem członkowskim jest to państwo, w którym legalnie przebywa członek rodziny lub rodzeństwo małoletniego bez opieki, pod warunkiem że najlepiej zabezpiecza to interesy małoletniego. Jeżeli wnioskodawca jest małoletnim pozostającym w związku małżeńskim, a jego małżonek nie przebywa legalnie na terytorium państw członkowskich, odpowiedzialnym państwem członkowskim jest państwo członkowskie, w którym legalnie przebywa ojciec, matka lub inna osoba dorosła odpowiadająca za małoletniego – z mocy prawa lub zgodnie z praktyką tego państwa członkowskiego – lub rodzeństwo wnioskodawcy”.

11

Artykuł 9 omawianego rozporządzenia stanowi:

„W przypadku gdy wnioskodawca ma członka rodziny – bez względu na to, czy rodzina została założona jeszcze w kraju pochodzenia – któremu zezwolono na pobyt jako beneficjentowi ochrony międzynarodowej w państwie członkowskim, to państwo członkowskie jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, pod warunkiem że zainteresowane osoby wyrażą taką wolę na piśmie”.

12

X, która twierdzi, że jest narodowości palestyńskiej, ma córkę urodzoną 2 lutego 2001 r. W dniu 8 grudnia 2016 r. ta piętnastoletnia wówczas córka poślubiła w Libanie Y.B.

13

W dniu 28 sierpnia 2017 r. córka X przybyła do Belgi aby dołączyć do Y.B., który posiadał ważny dokument pobytowy w tym państwie członkowskim.

14

W dniu 29 sierpnia 2017 r. służby opiekuńcze FOD Justitie (federalnej służby publicznej wymiaru sprawiedliwości, Belgia) uznały córkę X za małoletnią cudzoziemkę bez opieki i przydzieliły jej opiekunkę.

15

W dniu 20 września 2017 r. córka X złożyła do organów belgijskich wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.

16

W tym samym dniu Dienst Vreemdelingenzaken (urząd ds. cudzoziemców, Belgia) odmówił uznania aktu małżeństwa córki X, uzasadniając to tym, że małżeństwo zostało zawarte przez dziecko, co jest sprzeczne z porządkiem publicznym na podstawie właściwych przepisów belgijskiego kodeksu prawa prywatnego międzynarodowego.

17

W dniu 26 września 2018 r. córka X została uznana za uchodźcę.

18

W dniu 18 grudnia 2018 r. X złożyła w ambasadzie Belgii w Libanie, po pierwsze, wniosek o wydanie wizy w celu dołączenia do swojej córki, i po drugie, wnioski o wydanie wiz humanitarnych dla swoich małoletnich synów, Y i Z.

19

Trzema decyzjami z dnia 21 czerwca 2019 r. pełnomocnik Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid, en van Asiel en Migratie (ministra spraw społecznych i zdrowia publicznego oraz do spraw azylu i migracji, Belgia) (zwany dalej „ministrem”) oddalił wnioski o wydanie wiz, z którymi wystąpiła X w dniu 18 grudnia 2018 r. Sąd odsyłający stwierdził nieważność tych decyzji w wyroku z dnia 7 listopada 2019 r.

20

Po tym stwierdzeniu nieważności minister wydał w dniu 17 marca 2020 r. trzy nowe decyzje, w których odmówił wydania wspomnianych wiz. W decyzjach tych uznał on w istocie, że w świetle ustawodawstwa belgijskiego o cudzoziemcach, którego niektóre przepisy transponują dyrektywę 2003/86, podstawowa rodzina składa się z małżonków i małoletnich dzieci stanu wolnego. W konsekwencji córka X, po zawarciu małżeństwa ważnego w kraju, w którym zostało ono zawarte, nie należałaby już do podstawowej rodziny swoich rodziców.

21

W dniu 10 sierpnia 2020 r. X wniosła skargę na wspomniane decyzje do sądu odsyłającego.

22

Na poparcie swojej skargi X podnosi, że ani belgijskie ustawodawstwo o cudzoziemcach, ani dyrektywa 2003/86 nie wymagają, aby uchodźca był niezamężny lub nieżonaty, by mógł skorzystać z prawa do połączenia ze swoimi rodzicami. Ponadto skoro akt małżeństwa jej córki nie został uznany w Belgii, to małżeństwo to nie wywołuje żadnych skutków prawnych w tym państwie członkowskim. Twierdzi ona, że jej córka musi spełnić jedynie dwa warunki, aby skorzystać z prawa do połączenia ze swoimi rodzicami, i że warunki te są spełnione, zważywszy, że córka jej jest z jednej strony osobą małoletnią, a z drugiej strony pozostawioną bez opieki w rozumieniu art. 2 lit. f) dyrektywy 2003/86.

23

Zdaniem sądu odsyłającego sytuacja córki X wydaje się wchodzić w zakres pojęcia „osoby małoletniej pozbawionej opieki” w rozumieniu art. 10 ust. 3 lit. a) w związku z art. 2 lit. f) dyrektywy 2003/86. W tym względzie wskazuje on, że dyrektywa ta nie zawiera żadnych wskazówek odnośnie do stanu cywilnego osoby małoletniej pozbawionej opieki. Sąd ten zauważa jednak, że należy wziąć również pod uwagę art. 9 rozporządzenia Dublin III, który wymaga, by małoletni uchodźca był osobą niezamężną lub nieżonatą, aby państwo członkowskie, w którym przebywa, było odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku jego rodziców o udzielenie ochrony międzynarodowej.

24

W tych okolicznościach Raad voor Vreemdelingenbetwistingen (sąd do spraw cudzoziemców, Belgia) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

25

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia czy art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 w związku z art. 2 lit. f) tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że aby uzyskać status członka rodziny rozdzielonej celem połączenia się ze swoimi wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej osoba małoletnia pozbawiona opieki posiadająca status uchodźcy, która przebywa w państwie członkowskim, musi być niezamężna lub nieżonata.

26

W tym względzie należy na wstępie przypomnieć, że z utrwalonego orzecznictwa Trybunału wynika, iż przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy brać pod uwagę nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyroki: z dnia 17 listopada 1983 r., Merck, 292/82, EU:C:1983:335, pkt 12; z dnia 20 czerwca 2022 r., London Steam‑Ship Owners’ Mutual Insurance Association, C‑700/20, EU:C:2022:488, pkt 55).

27

W pierwszej kolejności z brzmienia art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 wynika, że jeżeli uchodźca jest osobą małoletnią pozbawioną opieki w rozumieniu art. 2 lit. f) tej dyrektywy, państwa członkowskie „zezwalają na wjazd i pobyt do celów łączenia rodziny w przypadku wstępnych pierwszego stopnia w linii prostej, przy pozbawieniu możliwości stosowania warunków określonych w art. 4 ust. 2 lit. a)”.

28

Tak więc art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 nakłada na państwa członkowskie szczególny pozytywny obowiązek zezwolenia, na wypadek gdyby zaistniała wskazana w nim sytuacja, na łączenie rodziny w odniesieniu do wstępnych pierwszego stopnia w linii prostej członka rodziny rozdzielonej. Przyznane w ten sposób małoletnim uchodźcom pozbawionym opieki prawo do łączenia rodzin nie podlega ani zakresowi uznania państw członkowskich, ani przesłankom przewidzianym w art. 4 ust. 2 lit. a) tej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 12 kwietnia 2018 r., A i S (C‑550/16, EU:C:2018:248, pkt 34).

29

Artykuł 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 nie przewiduje specyficznie, że małoletni uchodźca musi być osobą niezamężną lub nieżonatą w celu uzyskania zezwolenia na wjazd i pobyt jego wstępnych pierwszego stopnia w linii prostej, do celów łączenia rodziny.

30

Ponadto art. 2 lit. f) dyrektywy 2003/86 definiuje osoby małoletnie bez opieki jako „obywateli państwa trzeciego lub bezpaństwowców poniżej osiemnastego roku życia, którzy przybywają na terytorium państw członkowskich bez opieki osoby dorosłej odpowiedzialnej zgodnie z prawem lub zwyczajowo, [tak długo, dopóki nie są oni skutecznie objęci opieką takiej osoby], bądź też osoby [mało]letnie, które są pozostawione bez opieki po wjeździe na terytorium państw członkowskich”.

31

Trybunał orzekł już, że definicja ta przewiduje dwie przesłanki, a mianowicie, by zainteresowany był „osobą [mało]letnią” i „pozbawioną opieki” (wyrok z dnia 12 kwietnia 2018 r., A i S (C‑550/16, EU:C:2018:248, pkt 37).

32

Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 28 opinii, definicja ta nie odnosi się w żaden sposób do stanu cywilnego małoletniego i nie wymaga, by małoletni był stanu wolnego, aby można go było uznać za osobę małoletnią pozbawioną opieki.

33

W odniesieniu, w drugiej kolejności, do kontekstu, w który wpisuje się art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86, należy podkreślić, że dyrektywa ta zawiera przepisy, które obejmują wyraźnie sytuacje, w których stan cywilny małoletniego jest brany pod uwagę.

34

W szczególności art. 4 ust. 1 wspomnianej dyrektywy, określający członków rodziny wnioskodawcy, którzy mogą korzystać z prawa do połączenia się z rodziną, stanowi, że „[mało]letnie dzieci określone w niniejszym artykule muszą […] być niezamężne lub nieżonate”. I tak, zgodnie z tym przepisem, małoletnie dzieci rodzica będącego członkiem rodziny rozdzielonej mogą wjechać do Unii Europejskiej i przebywać w Unii na podstawie prawa do łączenia rodzin tylko wtedy, gdy są niezamężne lub nieżonate.

35

Fakt, że prawodawca Unii ustanowił taki warunek jeżeli chodzi o stan cywilny małoletnich dzieci rodzica będącego członkiem rodziny rozdzielonej, a nie w odniesieniu do osoby małoletniej pozbawionej opieki będącej członkiem rodziny rozdzielonej, świadczy o intencji prawodawcy, aby nie ograniczać możliwości korzystania z art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 wyłącznie do osób małoletnich pozbawionych opieki, które są niezamężne lub nieżonate.

36

Ponadto, w przeciwieństwie do tego, co utrzymuje rząd belgijski, ta wykładnia kontekstu, w który wpisuje się art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 w związku z art. 2 lit. f) tej dyrektywy, nie stwarza nierówności traktowania między sytuacją małoletniego pozostającego w związku małżeńskim, który składa wniosek o połączenie ze swoim wstępnym będącym członkiem rodziny rozdzielonej, o której mowa w art. 4 ust. 1 dyrektywy 2003/86, a sytuacją pozostającej w związku małżeńskim będącej uchodźcą i członkiem rodziny rozdzielonej osoby małoletniej pozbawionej opieki, której wstępny pierwszego stopnia w linii prostej wnosi o skorzystanie z prawa do łączenia rodzin, o której to sytuacji mowa w art. 10 ust. 3 lit. a) tej dyrektywy, ponieważ te dwie sytuacje nie są porównywalne.

37

Małoletni uchodźca pozbawiony opieki przebywający sam na terytorium państwa innego niż jego państwo pochodzenia jest bowiem szczególnie podatny na zagrożenia, co uzasadnia sprzyjanie połączeniu go ze znajdującymi się poza Unią jego wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej. Ta różnica sytuacji stanowi uzasadnienie dla tego, by prawo tego uchodźcy do łączenia rodzin nie podlegało warunkom określonym w art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2003/86, lecz warunkom określonym w jej art. 10 ust. 3 lit. a), który ma w szczególności na celu zapewnienie wzmocnionej ochrony uchodźcom posiadającym status osób małoletnich pozbawionych opieki (zob. podobnie wyrok z dnia 12 kwietnia 2018 r., A i S, C‑550/16, EU:C:2018:248, pkt 44).

38

Ochrona ta jest tym bardziej konieczna, że państwa członkowskie mogą, zgodnie z art. 4 ust. 5 niniejszej dyrektywy, nałożyć, w kontekście łączenia rodzin małżonków, wymóg minimalnego wieku członka rodziny rozdzielonej i jego małżonka, zanim ten ostatni będzie mógł dołączyć do pierwszego. W takim przypadku wykładnia art. 10 ust. 3 lit. a) rzeczonej dyrektywy, która sprzeciwia się łączeniu rodziny ze wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej, wówczas gdy będący członkiem rodziny rozdzielonej małoletni uchodźca pozbawiony opieki pozostaje w związku małżeńskim, stawiałaby tego małoletniego w sytuacji szczególnej podatności na zagrożenia, ponieważ przy braku małżonka i wstępnych zostałby on pozbawiony jakiegokolwiek otoczenia rodzinnego w państwie członkowskim, w którym się znajduje.

39

Rząd belgijski podnosi, że art. 9 i art. 2 lit. g) tiret ostatnie rozporządzenia Dublin III wymagają, aby małoletni uchodźca nie pozostawał w związku małżeńskim i aby rodzina istniała już w państwie pochodzenia, żeby państwo członkowskie, w którym przebywa uchodźca, było odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jego matki lub jego ojca. Rozporządzenie to dotyczy jednak nie warunków przyznawania prawa do łączenia rodzin małoletnim uchodźcom pozbawionym opieki, lecz ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie azylu złożonego w jednym z państw członkowskich. Rzeczone rozporządzenie nie jest zatem istotne do celów postępowania głównego.

40

W trzeciej kolejności, w odniesieniu do celu dyrektywy 2003/86, należy przypomnieć, że zgodnie z jej art. 1 dyrektywa ta ma na celu określenie warunków wykonania prawa do łączenia rodziny przez obywateli państwa trzeciego zamieszkujących legalnie na terytorium państw członkowskich.

41

W tym względzie z motywu 8 tej dyrektywy wynika, że przewidziano w niej korzystniejsze warunki wykonywania tego prawa do łączenia rodziny przez uchodźców, ponieważ ich sytuacja wymaga szczególnej uwagi w świetle powodów, które zmusiły ich do opuszczenia ich kraju oraz uniemożliwiają im tam prowadzenie normalnego życia rodzinnego. Zgodnie z tym celem dyrektywa ta ma ułatwić łączenie rodzin małoletnich uchodźców pozbawionych opieki z ich wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej.

42

Na mocy bowiem art. 4 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2003/86 możliwość takiego łączenia jest co do zasady pozostawiona uznaniu każdego państwa członkowskiego i uzależniona w szczególności od warunku, aby wstępni pierwszego stopnia w linii prostej pozostawali na utrzymaniu członka rodziny rozdzielonej i nie posiadali wsparcia własnej rodziny w kraju pochodzenia. Natomiast, jak wskazano w pkt 28 niniejszego wyroku, art. 10 ust. 3 lit. a) tej dyrektywy stanowi odstępstwo od tej zasady.

43

Ponadto, jak przypomniano w pkt 37 niniejszego wyroku, dyrektywa 2003/86 realizuje nie tylko, w sposób ogólny, cel polegający na wspieraniu łączenia rodziny i przyznaniu ochrony obywatelom państwa trzeciego, w szczególności małoletnim, lecz jej art. 10 ust. 3 lit. a) ma także w szczególności na celu zapewnienie wzmocnionej ochrony tych uchodźców, którzy posiadają status osoby małoletniej pozbawionej opieki (wyrok z dnia 12 kwietnia 2018 r., A i S, C‑550/16, EU:C:2018:248, pkt 44 i przytoczone tam orzecznictwo).

44

Ze względu na ten kontekst wykładnia art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86, która ogranicza prawo do łączenia rodzin ze wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej jedynie do małoletnich uchodźców pozbawionych opieki, którzy nie pozostają w związku małżeńskim, byłaby sprzeczna z tym szczególnym celem ochrony.

45

Jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 46 opinii, wykładnia taka skutkowałaby bowiem tym, że małoletni pozostający w związku małżeńskim, którego współmałżonek zamieszkuje na terytorium Unii, nie mógłby korzystać ze zwiększonej ochrony przyznanej przez dyrektywę 2003/86, mimo że małżeństwo nie zmniejsza szczególnej podatności małoletnich na zagrożenia. Przeciwnie, pozostawanie w związku małżeńskim może wskazywać, zwłaszcza w przypadku małoletnich dziewcząt, na narażenie na poważną formę przemocy, jaką są małżeństwa dzieci i małżeństwa wymuszone.

46

Ponadto należy zauważyć, że stan cywilny małoletniego uchodźcy pozbawionego opieki może być często trudny do ustalenia, zwłaszcza w przypadku uchodźców pochodzących z krajów, które nie są w stanie wydać wiarygodnych dokumentów urzędowych. I tak wykładnia zgodnie z którą art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 nie ogranicza prawa do łączenia rodzin ze wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej jedynie do małoletnich uchodźców pozbawionych opieki, którzy nie pozostają w związku małżeńskim jest również zgodna z zasadami równego traktowania i pewności prawa, ponieważ zapewnia ona, iż prawo do łączenia rodzin nie zależy od zdolności administracyjnych kraju pochodzenia danej osoby.

47

Wreszcie przepisy tej dyrektywy należy interpretować i stosować w świetle art. 7 oraz art. 24 ust. 2 i 3 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), co wynika zresztą z brzmienia motywu 2 oraz art. 5 ust. 5 rzeczonej dyrektywy, które nakazują państwom członkowskim rozpatrywanie wniosków w sprawie łączenia rodzin w interesie dzieci, których one dotyczą, oraz w trosce o sprzyjanie życiu rodzinnemu [wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., État belge (Łączenie rodzin – Małoletnie dziecko), C‑133/19, C‑136/19 i C‑137/19, EU:C:2020:577, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].

48

W tym względzie należy przede wszystkim zauważyć, że art. 7 karty uznaje prawo do poszanowania życia prywatnego lub rodzinnego. To postanowienie karty należy następnie odczytywać w świetle obowiązku uwzględnienia najlepszego interesu dziecka, sformułowanego w art. 24 ust. 2 karty, ponieważ postanowienie to znajduje również zastosowanie do decyzji, których adresatem nie jest koniecznie małoletni, lecz które pociągają za sobą poważne konsekwencje dla tego małoletniego [zob. podobnie wyrok z dnia 11 marca 2021 r., État belge État (Powrót rodzica małoletniego), C‑112/20, EU:C:2021:197, pkt 36]. Należy wreszcie zwrócić uwagę na wyrażoną w art. 24 ust. 3 karty potrzebę utrzymywania przez dziecko stałego osobistego związku z obojgiem rodziców [zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2020 r., État belge (Łączenie rodzin – Małoletnie dziecko), C‑133/19, C‑136/19 i C‑137/19, EU:C:2020:577, pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo].

49

W świetle powyższego na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2003/86 w związku z art. 2 lit. f) tej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że przebywająca w państwie członkowskim będąca uchodźcą osoba małoletnia pozbawiona opieki nie musi być osobą niezamężną lub nieżonatą, aby uzyskać status członka rodziny rozdzielonej do celów łączenia rodzin ze wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej.

50

Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

51

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (trzecia izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy Rady 2003/86/WE z dnia 22 września 2003 r. w sprawie prawa do łączenia rodzin w związku z art. 2 lit. f) tej dyrektywy

należy interpretować w ten sposób, że:

przebywająca w państwie członkowskim będąca uchodźcą osoba małoletnia pozbawiona opieki nie musi być osobą niezamężną lub nieżonatą, aby uzyskać status członka rodziny rozdzielonej do celów łączenia rodzin ze wstępnymi pierwszego stopnia w linii prostej.