1.

Niniejsza opinia dotyczy wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych przez K i L, dwie nastoletnie dziewczęta z Iraku ( 2 ), które mieszkały w Niderlandach przez pięć lat, podczas gdy pierwotne wnioski ich rodziny o udzielenie ochrony międzynarodowej były rozpatrywane. W tym czasie były one częścią społeczeństwa, które ceni równość płci, i przyjęły wartości, normy i zachowania swoich rówieśników. W swoich kolejnych wnioskach o udzielenie ochrony międzynarodowej ( 3 ), które Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid (sekretarz stanu ds. sprawiedliwości i bezpieczeństwa, Niderlandy) odrzucił jako oczywiście bezzasadne ( 4 ), wnioskodawczynie twierdzą, że jeżeli wrócą do Iraku, nie będą w stanie dostosować się do wartości, norm i zachowań, które nie zapewniają kobietom i dziewczętom swobód, z których korzystały w Niderlandach, a których wyrażanie naraziłoby je na ryzyko prześladowania. Pytania prejudycjalne dotyczą tego, czy osoby znajdujące się w sytuacji wnioskodawczyń mogą być uprawnione do ochrony międzynarodowej, ponieważ są członkami szczególnej grupy społecznej w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95/UE ( 5 ), oraz w jaki sposób najlepszy interes dziecka może być uwzględniony przy ocenie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej.

2.

Artykuł 10 dyrektywy 2011/95, zatytułowany „Powody prześladowania”, stanowi:

„1.   Dokonując oceny powodów prześladowania, państwa członkowskie uwzględniają następujące elementy:

2.   Podczas oceniania, czy obawa wnioskodawcy przed prześladowaniem jest uzasadniona, bez znaczenia jest, czy wnioskodawca rzeczywiście odznacza się rasową, religijną, narodowościową, społeczną lub polityczną cechą powodującą prześladowanie, jeżeli tylko taka cecha jest przypisywana wnioskodawcy przez podmiot dopuszczający się prześladowania”.

3.

Zgodnie z załącznikiem do postanowienia odsyłającego pkt C7.2.8 ( 6 ) Vreemdelingencirculaire 2000 (C) [okólnika w sprawie cudzoziemców z 2000 r. (C), zwanego dalej: „okólnikiem w sprawie cudzoziemców z 2000 r. (C)”]:

„Główną zasadą jest to, że sam zachodni styl życia przyjęty w Niderlandach nie może prowadzić do uzyskania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej. Przystosowanie się do zwyczajów w Afganistanie jest wymagane. Możliwe są dwa wyjątki:

4.

Punkt B8.10 Vreemdelingencirculaire 2000 (B) [okólnika w sprawie cudzoziemców z 2000 r. (B)], zatytułowany „Zwesternizowane dziewczęta uczęszczające do szkół”, stanowi:

„IND [Immigratie- en Naturalisatiedienst (niderlandzki urząd ds. imigracji i naturalizacji, Niderlandy; zwany dalej »IND«)] przyznaje zezwolenie na pobyt czasowy […] zwesternizowanym dziewczętom, jeżeli dziewczynka uprawdopodobni, że po powrocie do Afganistanu będzie poddana nieproporcjonalnej presji psychospołecznej. IND ocenia, czy istnieje nieproporcjonalna presja psychospołeczna na podstawie okoliczności, które muszą obejmować następujące elementy:

W odniesieniu do lit. a) IND ocenia stopień westernizacji na podstawie następujących okoliczności:

Jeżeli dziewczynka nie spełnia jednej lub większej liczby powyższych przesłanek, wówczas spoczywa na niej podwyższony ciężar dowodu w celu uprawdopodobnienia, że powinna otrzymać zwykłe zezwolenie na pobyt na czas określony w ramach tej polityki […]”.

5.

W dniu 29 września 2015 r. wnioskodawczynie wraz ze swoim ojcem, matką i ciotką opuściły Irak. W dniu 7 listopada 2015 r. złożyły wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej do władz niderlandzkich. W tym czasie wnioskodawczynie miały, odpowiednio, 10 i 12 lat. W dniu 31 lipca 2018 r. Raad van State (rada stanu, Niderlandy) ostatecznie oddaliła ich wnioski. W dniu 4 kwietnia 2019 r. wnioskodawczynie złożyły kolejne wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej. Wnioski te zostały oddalone jako oczywiście bezzasadne w dniu 21 grudnia 2020 r. W dniu 28 grudnia 2020 r. wnioskodawczynie odwołały się od tych decyzji do sądu odsyłającego, który rozpatrzył ich odwołania na rozprawie w dniu 17 czerwca 2021 r. W dniu tej rozprawy wnioskodawczynie miały 15 i 17 lat i nieprzerwanie mieszkały w Niderlandach od pięciu lat i siedmiu i pół miesiąca.

6.

Wnioskodawczynie twierdzą, że ze względu na długotrwały pobyt w Niderlandach w okresie życia, w którym człowiek kształtuje swoją tożsamość, przyjęły wartości, normy i zachowania swoich niderlandzkich rówieśników. W Niderlandach uświadomiły sobie, że jako dziewczęta mają swobodę dokonywania własnych wyborów życiowych. Wskazują one, że chcą nadal same decydować, tak jak to czyniły w Niderlandach, o tym, czy chcą się wiązać z chłopcami, uprawiać sport, studiować, czy i kogo poślubić oraz czy chcą pracować poza domem. Chcą również samodzielnie decydować o swoich poglądach politycznych i religijnych oraz wyrażać te poglądy publicznie. Ponieważ nie są zdolne do wyrzeczenia się tych wartości, norm i zachowań po powrocie do Iraku, wymagają ochrony międzynarodowej.

7.

Sąd odsyłający uważa, że wartości, normy i zachowania, do których odwołują się wnioskodawczynie, polegają zasadniczo na przekonaniu o równości płci ( 7 ). Sąd ten musi rozstrzygnąć, czy wnioskodawczynie można uznać za należące do szczególnej grupy społecznej w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95; czy, kiedy i w jaki sposób organ wydający decyzję powinien uwzględnić najlepszy interes dziecka w ramach wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej; i czy uwzględnić należy krzywdę, jaką wnioskodawczynie miały ponieść z powodu stresu związanego z przedłużającą się niepewnością co do ich pobytu w Niderlandach i groźbą przymusowego powrotu do kraju pochodzenia.

8.

Sąd odsyłający zawiesił zatem postępowanie i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

9.

Wnioskodawczynie, rządy czeski, grecki, francuski, węgierski i niderlandzki oraz Komisja Europejska przedstawili swoje uwagi na piśmie. Uczestnicy ci oraz rząd hiszpański odpowiedzieli na pisemne i ustne pytania Trybunału podczas rozprawy w dniu 18 kwietnia 2023 r.

10.

Pytania pierwsze i drugie rozpatrzę łącznie, ponieważ przedmiotem obu jest wykładnia art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95.

11.

Sąd odsyłający pyta zasadniczo, czy obywatele państw trzecich, którzy mieszkali w państwie członkowskim przez znaczną część etapu życia, w którym kształtowała się ich tożsamość, mogą być uznani za członków szczególnej grupy społecznej w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) tiret pierwsze, ponieważ mają „wspólną nieusuwalną przeszłość” lub też charakteryzują się „wspólnym rysem na tyle istotnym z punktu widzenia tożsamości, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go”. Czy przepis ten wymaga, aby przestrzeganie pewnych wartości mogło uzasadniać przyznanie ochrony międzynarodowej tylko wtedy, gdy ma ono podłoże religijne lub polityczne? W jaki sposób sąd odsyłający powinien ocenić, czy została spełniona przesłanka z art. 10 ust. 1 lit. d) tiret drugie – czy grupa posiada odrębną tożsamość w danym państwie, ponieważ jest postrzegana przez otaczające ją społeczeństwo jako inna?

12.

Rząd niderlandzki wskazuje, że zgodnie z wytycznymi IND, które opierają się na orzeczeniu Raad van State (rady stanu) ( 8 ), kobiety prowadzące zachodni styl życia nie są członkami szczególnej grupy społecznej. Mogą one jednak uzyskać ochronę międzynarodową jeżeli: (i) ten styl życia opiera się na przekonaniach religijnych lub politycznych, które mają fundamentalne znaczenie dla ich tożsamości lub integralności moralnej; lub (ii) jest prawdopodobne, że będą prześladowane w kraju pochodzenia ze względu na cechy, których zmiana jest praktycznie niemożliwa; lub (iii) będą narażone na nieludzkie traktowanie w rozumieniu art. 15 lit. b) dyrektywy 2011/95 w kraju pochodzenia. Pojęcie przekonań politycznych o fundamentalnym znaczeniu dla tożsamości lub integralności moralnej, o którym mowa w punkcie (i), jest interpretowane szeroko i obejmuje prześladowanie kobiet, które nie przestrzegają zwyczajów społecznych, zasad religijnych lub norm kulturowych dyskryminujących ze względu na płeć ( 9 ).

13.

Rządy czeski, grecki, węgierski i niderlandzki podzielają pogląd, że argumenty wnioskodawczyń opierają się na preferowaniu określonego stylu życia. Nie może to prowadzić do przyznania ochrony międzynarodowej na mocy przepisów krajowych implementujących dyrektywę 2011/95. Można oczekiwać, że wnioskodawczynie, które przystosowały się do życia w państwie członkowskim podczas długotrwałego pobytu na jego terytorium, ponownie przystosują się do życia w kraju pochodzenia po powrocie do niego, dostosowując się do panujących w nim norm i zwyczajów, tak jak czynią to inni mieszkańcy. Upodobanie określonego stylu życia nie jest przekonaniem na tyle istotnym z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go. Wnioskodawczynie nie mają żadnej wspólnej nieusuwalnej cechy wrodzonej ani przeszłości, ponieważ zakładana kategoria „kobiet i dziewcząt, które przyjęły zachodni styl życia” jest zbyt szeroka, heterogeniczna i abstrakcyjna, aby stanowić jasno określoną grupę społeczną dla celów art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95. Wnioskodawczynie nie podjęły również żadnej próby uzasadnienia, dlaczego lub w jaki sposób byłyby narażone na prześladowanie po powrocie do kraju pochodzenia.

14.

Rządy hiszpański i francuski oraz Komisja są innego zdania. Uważają, że dziewczęta mogą być członkami szczególnej grupy społecznej, między innymi ze względu na płeć i wiek, które stanowią cechy wrodzone.

15.

W swoich uwagach ustnych rząd hiszpański podnosi, że w świetle postanowienia odsyłającego wnioskodawczynie nie aspirują wyłącznie do poprawy swojej sytuacji finansowej lub kulturowej. Należy je dokładniej określić jako kobiety lub dziewczęta, które przyjęły sposób życia uznający ich prawa podstawowe i pozwalający im na korzystanie z nich. Spełniają one zatem pierwszy warunek określony w art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95. To, czy druga przesłanka określona w tym przepisie, dotycząca posiadania przez określoną grupę odrębnej tożsamości w danym państwie, jest również spełniona, zależy od okoliczności dotyczących ich państwa pochodzenia.

16.

Rząd francuski twierdzi, że fakt, iż dane osoby spędziły długi czas w państwie członkowskim, oznacza, że mają one wspólną nieusuwalną przeszłość lub przekonanie na tyle istotne z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy ich zmuszać do wyrzeczenia się go. Jeżeli w swoim kraju pochodzenia będą nadal przestrzegały wartości, norm i zachowań dominujących w tym państwie członkowskim, osoby posiadające te cechy będą postrzegane przez otaczające je społeczeństwo jako inne. Przykładowo opór przed przymusowym małżeństwem może narazić wnioskodawczynie na prześladowanie, przed którym nie będą chronione przez władze.

17.

Komisja twierdzi, że przeświadczenie, że kobiety i mężczyźni mają równe prawa, można uznać za wspólne i fundamentalne przekonanie. Istnienie w państwie pochodzenia przepisów, które dyskryminują dziewczęta i kobiety i zmierzają do ich nieproporcjonalnego karania w razie naruszenia przez nie pewnych norm i zwyczajów, wskazuje, że osoby te mogą zostać uznane za odrębną grupę w tym kraju.

18.

Sąd odsyłający wskazuje, że niniejsza sprawa nie dotyczy „zwesternizowanych kobiet” jako takich ( 10 ). Postanowienie odsyłające zawiera jednak odwołania do „zachodniego stylu życia” i „zwesternizowanych zachowań”, co może odzwierciedlać użycie tych terminów w okólniku w sprawie cudzoziemców z 2000 r. (C). Zgłaszający uwagi byli w przeważającej mierze zdania, że pojęcia „zwesternizowany” i „zachodni” są zbyt niejasne, aby można było je stosować w kontekście wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. Podzielam te uwagi. „Wschód” i „Zachód” to rozległe, zróżnicowane regiony o wielu tradycjach religijnych, kodeksach moralnych i wartościach. Wobec braku precyzyjnych definicji, które zostałyby przedstawione przed Trybunałem, terminy takie jak „zachodni styl życia” i „zwesternizowane kobiety” są w dużej mierze pozbawione znaczenia. Co gorsza, stosowanie terminów „wschodni” i „zachodni” w kontekście kodeksów moralnych i wartości utrwala fałszywą dychotomię, która stanowi część polaryzującego dialogu. W związku z tym w niniejszej opinii unikam stosowania tych pojęć.

19.

Konwencja dotycząca statusu uchodźców, podpisana w Genewie w dniu 28 lipca 1951 r. ( 11 ) (zwana dalej „konwencją genewską”), weszła w życie w dniu 22 kwietnia 1954 r. Została ona uzupełniona Protokołem dotyczącym statusu uchodźców zawartym w Nowym Jorku w dniu 31 stycznia 1967 r., który wszedł w życie w dniu 4 października 1967 r. ( 12 ). Konwencja genewska stanowi podstawę międzynarodowego systemu prawnego ochrony uchodźców ( 13 ). O ile wszystkie państwa członkowskie są stronami konwencji genewskiej, o tyle Unia Europejska nią nie jest.

20.

Dyrektywa 2011/95 stanowi wyznacznik dla właściwych organów państw członkowskich poprzez odniesienie do wspólnych pojęć, które należy interpretować w sposób zgodny z konwencją genewską. W preambule tej konwencji stwierdzono, że Wysokiemu Komisarzowi Narodów Zjednoczonych do spraw Uchodźców (zwanemu dalej „UNHCR”) powierzono zadanie nadzoru nad stosowaniem konwencji międzynarodowych zapewniających ochronę uchodźców. W świetle roli powierzonej UNHCR na mocy konwencji genewskiej Trybunał orzekł, że dokumenty UNHCR są szczególnie istotne dla interpretacji dyrektywy 2011/95 ( 14 ). Dyrektywę 2011/95 należy też interpretować w sposób zgodny z kartą ( 15 ).

21.

Ochrona międzynarodowa, o której mowa w dyrektywie 2011/95, powinna co do zasady zostać przyznana obywatelowi państwa trzeciego lub bezpaństwowcowi, który żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu swojej rasy, religii, narodowości, przekonań politycznych lub przynależności do szczególnej grupy społecznej (uchodźca) lub któremu może rzeczywiście grozić poważna krzywda (osoba kwalifikująca się do ochrony uzupełniającej) w przypadku powrotu do kraju pochodzenia ( 16 ).

22.

Artykuł 10 dyrektywy 2011/95 określa powody prześladowania ( 17 ). Wszystkie elementy wymienione w art. 10 ust. 1 dyrektywy 2011/95 są istotne dla oceny, czy istnieją powody prześladowania, a kategorie te nie wykluczają się wzajemnie ( 18 ). Zawarte w poszczególnych literach tego przepisu sformułowanie „w szczególności” wskazuje, że określone w nim okoliczności nie są wyczerpujące. Wreszcie, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, każda decyzja o nadaniu lub odmowie nadania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej musi opierać się na indywidualnej ocenie ( 19 ).

23.

UNHCR zauważył, że termin „przynależność do określonej grupy społecznej” zawarty w art. 1A ust. 2 konwencji genewskiej należy interpretować w sposób ewolucyjny, otwarty na zróżnicowany i zmieniający się charakter grup w różnych społeczeństwach oraz rozwój międzynarodowych norm w zakresie praw człowieka. Kobiety, rodziny, plemiona, grupy zawodowe i osoby homoseksualne zostały uznane przez państwa za określone grupy społeczne dla celów konwencji. W zależności od konkretnych uwarunkowań społecznych kobieta może dochodzić roszczeń poprzez odwołanie się do swoich poglądów politycznych (jeżeli państwo postrzega jej zachowanie jako oświadczenie polityczne i chce je ograniczyć), religii (jeżeli jej zachowanie opiera się na przekonaniach religijnych, którym państwo się sprzeciwia) lub przynależności do określonej grupy społecznej ( 20 ).

24.

Aby istniała „szczególna grupa społeczna” w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95, muszą zostać spełnione łącznie dwa warunki. Po pierwsze, członkowie grupy muszą mieć wspólną „cechę wrodzoną” lub „wspólną nieusuwalną przeszłość” lub charakteryzować się wspólnym rysem lub przekonaniem „na tyle istotnym z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go”. Przesłanki te można określić jako dotyczące wewnętrznych aspektów grupy. Po drugie, określona grupa musi mieć odrębną tożsamość w danym państwie, ponieważ jest postrzegana przez otaczające ją społeczeństwo jako inna ( 21 ). Wiąże się to z elementem „percepcji społecznej” lub tym, co można określić jako zewnętrzne aspekty grupy. Dla celów niniejszych rozważań „danym państwem” jest kraj pochodzenia, w tym przypadku Irak, a „otaczające ją społeczeństwo” oznacza społeczeństwo w tym kraju pochodzenia.

25.

Z treści art. 10 ust. 1 lit. d) akapit drugi dyrektywy 2011/95 jasno wynika, że płeć ( 22 ) i aspekty związane z płcią mogą mieć znaczenie dla ustalenia istnienia szczególnej grupy społecznej. W niektórych sytuacjach płeć może być wystarczającym kryterium do zdefiniowania takiej grupy ( 23 ). Według UNHCR kobiety stanowią wyraźny przykład podgrupy społecznej, zdefiniowanej przez wrodzone cechy, która często jest traktowana inaczej niż mężczyźni. W niektórych społeczeństwach kobiety mogą stanowić szczególną grupę społeczną, ponieważ doświadczają systemowej dyskryminacji w korzystaniu z praw podstawowych w porównaniu z mężczyznami ( 24 ).

26.

W niniejszej sprawie wnioskodawczynie nie twierdzą, że są uprawnione do ochrony międzynarodowej wyłącznie ze względu na płeć. Twierdzą one, że nie mogą wyrzec się wartości, norm i zachowań opartych na przekonaniu o równości płci, które przyjęły w Niderlandach. Powstaje zatem pytanie, czy takie przekonanie może stanowić wspólny rys lub wspólne przekonanie na tyle istotne z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go. Najpierw rozważę znaczenie pojęć „rysu” i „przekonania”, a następnie zbadam wymóg, że musi istnieć wspólne przekonanie, które jest na tyle istotne z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go.

27.

Sąd odsyłający wskazuje, że wartości, normy i zachowania, które wnioskodawczynie, jak twierdzą, przyjęły podczas pobytu w Niderlandach, mogą stanowić „rys”, który jest na tyle istotny z punktu widzenia tożsamości, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go.

28.

Dyrektywa 2011/95 nie definiuje zawartych w jej art. 10 ust. 1 lit. d) pojęć „cechy wrodzonej” i „rysu na tyle istotnego z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się go”. Słownikowe definicje „rysu” osoby odwołują się do „cechy lub właściwości należącej typowo do tej osoby i służącej do jej identyfikacji”. „Wrodzony” oznacza „przyrodzony” lub „zdeterminowany przez czynniki występujące u danej osoby od urodzenia”. Przykładami cech wrodzonych są wzrost, kolor oczu i dziedzictwo genetyczne. Dyrektywa 2011/95 zawiera jeden przykład „wspólnej cechy”, a mianowicie orientacji seksualnej ( 25 ).

29.

Definicje te prowadzą mnie do wniosku, że przyjęcie pewnych wartości, norm i zachowań nie może zostać określone jako „rys” ( 26 ). Pojęcie „przekonania”, oznaczające „akceptację lub poczucie, że coś jest prawdą”, wydaje się być bardziej adekwatne do sytuacji, w jakiej znajdują się wnioskodawczynie.

30.

W świetle stanowiska rządu niderlandzkiego należy następnie zbadać, czy wspólne przekonanie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 lit. d) tiret pierwsze dyrektywy 2011/95, należy interpretować jako dorozumiane odniesienie do przekonań religijnych lub politycznych. Komisja wskazuje, że użycie słowa „Glaubensüberzeugung” w niemieckiej wersji językowej może budzić pewne wątpliwości co do tego, czy dane przekonanie musi mieć charakter religijny.

31.

Artykuł 10 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2011/95, który dotyczy prześladowania ze względu na religię, odnosi się do „przekonań teistycznych, nieteistycznych i ateistycznych”. Na przykład w niemieckiej, angielskiej, francuskiej i niderlandzkiej wersji dyrektywy 2011/95 używa się terminów „religiöse Überzeugung”, „religious belief”, „croyance religieuse” i „godsdienstige overtuigingen”. Natomiast słowa użyte w art. 10 ust. 1 lit. d) w tych, odpowiednio, językach to „Glaubensüberzeugung”, „belief”, „croyance” i „geloof”.

32.

Artykuł 10 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2011/95, który dotyczy prześladowania ze względów politycznych, odnosi się do posiadania opinii, idei lub przekonania w kwestii dotyczącej podmiotów potencjalnie dopuszczających się prześladowania, określonych w jej art. 6, oraz ich polityki lub metod.

33.

Artykuł 10 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2011/95 odnosi się zatem do religijnych przekonań teistycznych, nieteistycznych i ateistycznych; art. 10 ust. 1 lit. e) do politycznych opinii, idei lub przekonań; a art. 10 ust. 1 lit. d) do przekonań na tyle istotnych z punktu widzenia tożsamości lub sumienia, że nie należy nikogo zmuszać do wyrzeczenia się ich ( 27 ). Na tej podstawie wydaje się, że nie ma żadnych argumentów z zakresu wykładni literalnej lub systemowej na poparcie tezy, że przekonanie w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) musi mieć charakter religijny lub polityczny ( 28 ). Przeciwna interpretacja nie uwzględniałaby ponadto tego, że w ramach danej religii może istnieć szereg poglądów na podstawowe kwestie i że dana osoba może zmienić swoje poglądy na te kwestie bez przechodzenia na inną religię ( 29 ).

34.

Przekonanie o równości płci kształtuje szereg wyborów związanych z nauką i wyborem kariery zawodowej, zakresem i charakterem działań w sferze publicznej, możliwością osiągnięcia niezależności ekonomicznej przez pracę poza domem, życiem z rodziną lub samotnie oraz swobodnym wyborem partnera. Kwestie te mają fundamentalne znaczenie dla tożsamości jednostki ( 30 ).

35.

Artykuł 2 i art. 3 ust. 3 TUE uznają równość płci za jedną z podstawowych wartości i celów Unii, a orzecznictwo Trybunału uznaje ją za podstawową zasadę prawa Unii. Artykuł 8 TFUE stanowi, że Unia Europejska zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet we wszystkich swoich działaniach. Artykuł 19 TFUE umożliwia Unii wprowadzenie przepisów mających na celu zwalczanie dyskryminacji ze względu na płeć. Artykuł 157 TFUE ustanawia zasadę równości wynagrodzeń za pracę takiej samej wartości i stanowi podstawę prawną do przyjęcia przepisów dotyczących równości płci w dziedzinie zatrudnienia. Artykuł 157 ust. 4 TFUE uznaje akcję afirmatywną za środek do osiągnięcia równości płci.

36.

Od czasu przyjęcia w latach 70. pierwszych dyrektyw w tej dziedzinie Unia opracowała obszerne prawodawstwo dotyczące równości płci, głównie w dziedzinie zatrudnienia, w tym w kwestiach takich jak równość wynagrodzeń, zabezpieczenie społeczne, zatrudnienie, warunki pracy i molestowanie ( 31 ). Przepisy te zakazują bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji ze względu na płeć i ustanawiają egzekwowalne prawa jednostek w porządkach prawnych państw członkowskich ( 32 ).

37.

Wartości, normy i zachowania, które, jak twierdzą wnioskodawczynie, przyjęły one podczas pobytu w Niderlandach, odzwierciedlają również szereg praw podstawowych zawartych obecnie w karcie praw podstawowych. Artykuł 21 ust. 1 karty obejmuje prawo do niedyskryminacji ze względu na płeć; art. 23 uznaje prawo do równości mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w zakresie zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia ( 33 ); art. 9 odnosi się do prawa do swobodnego zawarcia małżeństwa; art. 11 dotyczy wolności wypowiedzi; art. 14 gwarantuje prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego, a art. 15 przewiduje prawo do podejmowania pracy i wyboru zawodu ( 34 ). Państwa członkowskie są również stronami konwencji w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, która ma na celu zapewnienie równości w zakresie przyznawania, realizacji i korzystania ze wszystkich praw człowieka przysługujących kobietom w dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego, kulturalnego, obywatelskiego i domowego ( 35 ).

38.

Nie wątpię, że wartość równości płci wywarła tak istotny wpływ na wiele osób, które spędziły swoje życie w Niderlandach, że stanowi ona nieusuwalną część ich tożsamości.

39.

W świetle powyższego uważam, że nie można oczekiwać, że dziewczęta i kobiety, które przyjęły wartości, normy i zachowania odzwierciedlające przekonanie o równości płci, wyrzekną się tego przekonania, podobnie jak nie można oczekiwać, że dana osoba wyrzeknie się swoich przekonań religijnych lub politycznych lub zaprzeczy swojej orientacji seksualnej. Wynika z tego, że państwa członkowskie nie mogą oczekiwać, że dziewczęta i kobiety dostosują swoje zachowanie i aby chronić swoje bezpieczeństwo będą postępować dyskretnie, tym bardziej że z natury rzeczy aspekty tożsamości ukształtowane przez przekonanie o równości płci często manifestują się publicznie ( 36 ). Trybunał orzekł już w kontekście osób homoseksualnych, że art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95 nie przewiduje ograniczeń odnośnie do postawy lub zachowań członków szczególnej grupy społecznej w związku z ich tożsamością ( 37 ).

40.

Powstaje zatem pytanie, czy wnioskodawczynie zaakceptowały i przyjęły przekonanie o równości płci tak silnie, że stało się ono częścią ich tożsamości ( 38 ). Biorąc pod uwagę wiek wnioskodawczyń i czas ich pobytu w Niderlandach, sąd odsyłający zasadnie zauważył, że spędziły one w tym państwie członkowskim znaczną część etapu ich życia, w którym kształtowała się ich tożsamość ( 39 ). Nie wątpię, że zanurzenie się przez wnioskodawczynie w kulturze tego państwa członkowskiego było głębokim doświadczeniem, które dało im możliwości i pokazało perspektywy ich przyszłości, których w przeciwnym razie mogłyby pozostać nieświadome. Jest zatem prawdopodobne, że w przeciwieństwie do swoich rówieśników w Iraku, którzy nie mieli takiego doświadczenia, przyjęły one sposób życia, który odzwierciedla uznanie i realizację ich praw podstawowych, w szczególności przekonanie o równości płci, w zakresie, w jakim zaakceptowały i przyjęły one owo przekonanie w takim stopniu, że stało się ono częścią ich charakteru. Właściwe organy, a ostatecznie sądy krajowe, powinny ocenić, w jakim zakresie ma to miejsce w indywidualnej sytuacji wnioskodawczyń, biorąc pod uwagę, w razie potrzeby, względy określone w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2011/95 ( 40 ).

41.

Niezależnie od pewnych niejasności wydaje się, że sąd odsyłający zasadniczo dąży do ustalenia, w jaki sposób właściwe organy i sądy krajowe powinny ustalić, czy spełniony jest wymóg określony w art. 10 ust. 1 lit. d) tiret drugie dyrektywy 2011/95, a mianowicie czy określona grupa społeczna posiada odrębną tożsamość w danym państwie, ponieważ jest postrzegana przez otaczające ją społeczeństwo jako inna. Pytania te dotyczą kwestii związanych z ciężarem dowodu i oceną co do istoty roszczeń wnioskodawczyń.

42.

Artykuł 4 ust. 3 dyrektywy 2011/95 stanowi, że ocena wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej jest przeprowadzana indywidualnie dla każdego przypadku i obejmuje: a) wszystkie istotne fakty odnoszące się do kraju pochodzenia, w tym również przepisy ustawowe i wykonawcze kraju pochodzenia oraz sposoby ich wykonywania; b) odpowiednie oświadczenia i dokumenty przedstawione przez wnioskodawcę; i c) indywidualną sytuację i osobiste uwarunkowania wnioskodawcy. Zgodnie z artykułem 4 ust. 1 dyrektywy 2011/95 państwa członkowskie mogą nałożyć na wnioskodawcę obowiązek jak najszybszego przedstawienia wszystkich elementów niezbędnych do uzasadnienia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym powodów uzasadniających złożenie wniosku ( 41 ). Wnioskodawcy muszą zatem przedstawić i uzasadnić powody, dla których obawiają się prześladowania w kraju pochodzenia.

43.

Czy wymóg ten obejmuje także obowiązek wykazania, że szczególna grupa społeczna, do której należy wnioskodawca, posiada odrębną tożsamość w danym państwie, ponieważ jest postrzegana przez otaczające ją społeczeństwo jako inna, co zdaje się twierdzić rząd niderlandzki? Uważam, że nie. Oświadczenia, które wnioskodawca musi przedłożyć zgodnie z art. 4 ust. 1 dyrektywy 2011/95 w celu uzasadnienia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, stanowią jedynie punkt wyjścia dla dokonania przez właściwe oceny organy faktów i okoliczności, które doprowadziły do złożenia tego wniosku. Przepis ten wymaga również, aby państwo członkowskie oceniło odpowiednie elementy wniosku we współpracy z wnioskodawcą ( 42 ).

44.

Trybunał orzekł, że w praktyce wymóg współpracy państwa członkowskiego przy ocenie skutkuje tym, że jeżeli z jakiegokolwiek powodu elementy przedstawione przez osobę ubiegającą się o ochronę międzynarodową są niekompletne, nieaktualne lub nieistotne, państwo członkowskie musi pomóc wnioskodawcy w zgromadzeniu wszystkich elementów niezbędnych do uzasadnienia wniosku. Państwa członkowskie mogą być w stanie uzyskać dostęp do niektórych kategorii dokumentów łatwiej niż wnioskodawcy ( 43 ). Wydaje się zatem, że ciężar ustalenia, że dana grupa społeczna ma odrębną tożsamość w danym państwie, spoczywa w równym stopniu na wnioskodawcy i państwie członkowskim, a nie wyłącznie na tym pierwszym podmiocie. W tym kontekście należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 4 ust. 5 dyrektywy 2011/95 potwierdzanie treści oświadczeń wnioskodawcy, które nie są poparte dokumentami ani innymi dowodami, nie jest konieczne, jeżeli, między innymi, oświadczenia wnioskodawcy zostały uznane za spójne i wiarygodne i nie są sprzeczne z dostępnymi szczegółowymi i ogólnymi informacjami mającymi znaczenie dla sprawy wnioskodawcy.

45.

Artykuł 10 ust. 2 dyrektywy 2011/95 stanowi, że w kontekście oceny, czy obawa wnioskodawcy przed prześladowaniem jest uzasadniona, bez znaczenia jest, czy rzeczywiście odznacza się on cechą powodującą prześladowanie, jeżeli tylko taka cecha jest przypisywana wnioskodawcy przez podmiot dopuszczający się prześladowania ( 44 ). Z treści tego przepisu jasno wynika, że znajduje on zastosowanie po ustaleniu istnienia szczególnej grupy społecznej. Wbrew temu, co sugeruje sąd odsyłający, ocena postrzegania podmiotów dopuszczających się prześladowania nie zastępuje ani nie czyni mniej ważnym ustalenia, czy grupa ma odrębną tożsamość w kraju pochodzenia. Wpływa ona jedynie na zakres, w jakim należy wykazać, że wnioskodawca jest członkiem tej grupy społecznej, ponieważ do celów wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej może wystarczyć wykazanie, że jest on postrzegany jako taki ( 45 ).

46.

Trybunał przyznał, że istnienie przepisów karnych wymierzonych konkretnie w osoby homoseksualne może przemawiać za uznaniem, że osoby te tworzą odrębną grupę, którą otaczające ją społeczeństwo postrzega jako inną. Podobnie fakt, że społeczeństwo akceptuje pewne zachowania mężczyzn, podczas gdy te same zachowania kobiet są karalne, wskazuje, że otaczające je społeczeństwo postrzega kobiety lub pewne kategorie kobiet jako inne. Właściwe organy powinny zatem wziąć pod uwagę przepisy prawne oraz obyczaje społeczne i kulturowe w kraju pochodzenia wnioskodawcy ( 46 ).

47.

Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu (zwana dalej „AUEA”) ( 47 ) w niedawnych wytycznych krajowych dotyczących Iraku określiła grupy osób, które otaczające je społeczeństwo postrzega jako inne. Zgodnie z tymi wytycznymi krajowymi osoby, w szczególności kobiety, które naruszają obyczaje społeczne, mogą być postrzegane jako amoralne oraz są napiętnowane i narażone na poważną krzywdę ( 48 ). Zgodnie z doniesieniami takie naruszenia obejmują pozamałżeńskie stosunki seksualne, bycie ofiarą gwałtu lub innych form przemocy seksualnej, odmowę poślubienia mężczyzny wybranego przez rodzinę ( 49 ), małżeństwo wbrew życzeniom rodziny, nieodpowiedni wygląd lub ubiór oraz niedopuszczalne kontakty lub randki. Według doniesień akceptowalne miejsca pracy dla kobiet są ograniczone do sektorów związanych z domem i departamentów rządowych. Społeczeństwo odrzuca kobiety i dziewczęta pracujące w sklepach, kawiarniach, branży rozrywkowej, pielęgniarskiej lub transportowej. Działalność publiczna kobiet, w tym ich obecność i aktywność w Internecie, może prowadzić do molestowania. Udział kobiet w protestach może być ograniczany ze względu na obawy ich rodzin o negatywny odbiór. Zniesławienie na tle seksualnym może narazić je na stygmatyzację ze strony społeczeństwa lub bycie uznanymi za osoby, które naruszyły honor rodziny ( 50 ).

48.

Z powyższego wynika, że dziewczęta i kobiety, które są przekonane o równości płci, mogą być postrzegane jako naruszające obyczaje społeczne w Iraku, jeżeli wyrażają swoje przekonanie, na przykład poprzez oświadczenia lub zachowania związane z wyborami dotyczącymi takich kwestii jak nauka, kariera i praca poza domem, zakres i charakter działań w sferze publicznej, decyzje dotyczące tego, czy żyć samotnie, czy z rodziną, oraz swobodny wybór partnera. Do właściwych organów i sądów krajowych należy ustalenie, czy tak jest w przypadku wnioskodawczyń w ich indywidualnej sytuacji.

49.

Niektóre podmioty zgłaszające uwagi stwierdziły, że wnioskodawczynie nie przedstawiły żadnych dowodów wskazujących na to, że po powrocie do państwa pochodzenia byłyby narażone na akty prześladowania. Jest to kwestia odmienna od pytania o to, czy są one członkami szczególnej grupy społecznej w rozumieniu art. 10 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2011/95, choć jest z nim powiązana ( 51 ). Sąd odsyłający nie dąży do uzyskania wytycznych dotyczących wykładni przepisów dyrektywy 2011/95, które odnoszą się konkretnie do oceny uzasadnionej obawy przed prześladowaniem. Wystarczy wskazać, że zgodnie z art. 8 ust. 2 tej dyrektywy, oceniając, czy wnioskodawca ma uzasadnione powody, aby obawiać się, że będzie prześladowany, państwa członkowskie uwzględniają, między innymi, ogólną sytuację panującą w określonej części kraju pochodzenia. W tym celu powinny uzyskać dokładne i aktualne informacje z odpowiednich źródeł, takich jak UNHCR i AUEA.

50.

Najnowsze wytyczne krajowe w sprawie Iraku wskazują, że dziewczęta i kobiety naruszające obyczaje społeczne mogą być narażone na akty na tyle poważne, że można je uznać za akty prześladowania ( 52 ). Jest zatem możliwe, że ze względu na ich postrzeganie jako innych pod tym względem ( 53 ), wnioskodawczynie lub ich bliska rodzina będą narażone na represje stanowiące prześladowanie w rozumieniu art. 9 dyrektywy 2011/95. Ocena prawdopodobieństwa i wagi tego ryzyka w sytuacji wnioskodawczyń należy ponownie do właściwych organów i sądów krajowych.

51.

Trzecie pytanie składa się z dwóch części. Po pierwsze, sąd odsyłający pyta co do zasady, czy w przypadku wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej prawo Unii wymaga, aby organ wydający decyzję ustalił i uwzględnił najlepszy interes dziecka, ponieważ pojęcie to jest przywołane w art. 24 ust. 2 karty. Po drugie, sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy odpowiedź na pierwszą część pytania byłaby inna, jeżeli najlepszy interes dziecka powinien zostać uwzględniony w ramach tego, co określa on jako „udzielenie zezwolenia na pobyt na zasadach ogólnych”.

52.

W tym kontekście istotne jest, że postępowanie toczące się przed sądem odsyłającym dotyczy kolejnych, a nie pierwszych wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej ( 54 ).

53.

Artykuł 2 lit. k) dyrektywy 2011/95 definiuje małoletniego, innymi słowy dziecko, jako „obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, który nie ukończył 18 lat”.

54.

Artykuł 24 ust. 2 i art. 51 ust. 1 karty potwierdzają fundamentalny charakter praw dziecka i wymóg, aby państwa członkowskie przestrzegały tych praw przy wdrażaniu prawa Unii. Dyrektywę 2011/95 należy zatem interpretować i stosować w świetle art. 24 ust. 2 karty ( 55 ). Odzwierciedla to motyw 16 dyrektywy 2011/95, który stanowi, że celem dyrektywy jest wspieranie stosowania, między innymi, art. 24 karty, oraz jej motyw 18, który stanowi, że wdrażając dyrektywę, państwa członkowskie powinny w pierwszym rzędzie dążyć do najlepszego zabezpieczenia interesów dziecka zgodnie z Konwencją ONZ o prawach dziecka z 1989 r. ( 56 ). Oceniając najlepszy interes dziecka, państwa członkowskie powinny w szczególności należycie uwzględnić zasadę jedności rodziny, jego dobrostan i rozwój społeczny, względy bezpieczeństwa i ochrony oraz jego poglądy odpowiednio do wieku i poziomu dojrzałości.

55.

Artykuł 4 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2011/95 wymaga, aby ocena wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej była przeprowadzana indywidualnie dla każdego przypadku i uwzględniała indywidualną sytuację i osobiste uwarunkowania wnioskodawcy, w tym takie czynniki jak jego przeszłość, płeć i wiek – by ocenić, czy w świetle osobistych uwarunkowań wnioskodawcy akty, których doświadczył lub na które mógłby zostać narażony, stanowią prześladowanie lub poważną krzywdę. Artykuł 9 ust. 2 lit. f) tej dyrektywy precyzuje, że akty prześladowania mogą przybierać między innymi formę działań wymierzonych w dzieci ( 57 ).

56.

W świetle powyższych rozważań – i jak wskazuje orzecznictwo Trybunału ( 58 ) – uważam, że najlepszy interes dziecka musi być ustalany indywidualnie i brany pod uwagę przy ocenie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, w tym kolejnych wniosków.

57.

Rząd niderlandzki podnosi, że właściwe organy niderlandzkie w wystarczającym stopniu uwzględniają najlepszy interes dziecka, ponieważ jest on odpowiednio odzwierciedlony we wszystkich proceduralnych aspektach rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej dotyczącego dzieci lub z ich udziałem, na przykład poprzez zastosowanie procedur wysłuchania dostosowanych do potrzeb dzieci ( 59 ).

58.

Stosowanie zabezpieczeń proceduralnych dostosowanych do potrzeb dzieci ma ogromne znaczenie praktyczne. Jednak nic w art. 24 karty, w art. 3, 9, 12 i 13 konwencji o prawach dziecka, na której opiera się ten artykuł karty, w dyrektywie 2011/95 lub w orzecznictwie Trybunału nie wskazuje na to, że najlepszy interes dziecka nie powinien zostać uwzględniony przy ocenie co do istoty wniosków dotyczących dzieci. Artykuł 24 ust. 2 karty stanowi, że najlepszy interes dziecka „należy” uwzględnić we „wszystkich” działaniach dotyczących dzieci ( 60 ). Zgodnie z orzecznictwem Trybunału ustalenie najlepszego interesu dziecka jest możliwe jedynie poprzez przeprowadzenie ogólnej i pogłębionej oceny sytuacji tego dziecka ( 61 ). W tym kontekście ekspertyza specjalistów może być pomocna lub nawet niezbędna. Komisja słusznie wskazuje, że zgodnie z art. 10 ust. 3 dyrektywy 2013/32 państwa członkowskie zapewniają, aby decyzje organu rozstrzygającego w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej były podejmowane po odpowiednim rozpatrzeniu oraz aby personel rozpatrujący wnioski i podejmujący decyzje miał, w razie potrzeby, możliwość skonsultowania się z ekspertami na temat, między innymi, kwestii związanych z dziećmi ( 62 ).

59.

Mogę dodać, że w przypadku mającej znaczenie dla sprawy i istotnej zmiany okoliczności lub stanu zdrowia dziecka między datą oceny jego pierwotnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej a kolejnym wnioskiem w celu ustalenia najlepszego interesu dziecka zasadna może być jego ponowna ocena ( 63 ).

60.

Decyzje dotyczące tego, kiedy i jak dokładnie tego typu kwestie powinny zostać ustalone i uwzględnione, należą do zakresu autonomii proceduralnej państw członkowskich, z zastrzeżeniem przestrzegania zasad równoważności i skuteczności ( 64 ).

61.

Ocena najlepszego interesu jest zatem wymagana, aby decyzja w sprawie wniosku małoletniego o udzielenie ochrony międzynarodowej lub taka, która dotyczy małoletniego lub ma dla niego poważne konsekwencje ( 65 ), była zgodna z wymogami dyrektywy 2011/95 w świetle art. 24 ust. 2 i art. 51 ust. 1 karty. Właściwa ocena może uwzględniać takie czynniki jak wiek chronologiczny, wiek biologiczny, płeć, wymóg szczególnego traktowania, sytuacja rodzinna, edukacja oraz stan zdrowia fizycznego i psychicznego ( 66 ).

62.

W tym kontekście zgadzam się z uwagami rządów czeskiego, węgierskiego i niderlandzkiego, że najlepszy interes dziecka jest tylko jednym z elementów oceny wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, przy czym ma on pierwszorzędne znaczenie. Należy przypomnieć, że celem dyrektywy 2011/95 jest identyfikacja osób, które, zmuszone okolicznościami, rzeczywiście i zgodnie z prawem potrzebują ochrony międzynarodowej w Unii Europejskiej. Ochrona międzynarodowa jest dostępna wyłącznie dla uchodźców i osób kwalifikujących się do ochrony uzupełniającej w rozumieniu, odpowiednio, art. 2 lit. d) i f) tej dyrektywy. W tym kontekście prawnym właściwe organy muszą traktować najlepszy interes dziecka jako kwestię nadrzędną ( 67 ), a przyznanie statusu uchodźcy i ochrony uzupełniającej obywatelom państw trzecich w sytuacjach pozbawionych związku z racją bytu międzynarodowej ochrony byłoby sprzeczne z ogólną systematyką i celami dyrektywy 2011/95 ( 68 ).

63.

Jako przykład wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, w przypadku którego najlepszy interes dziecka ma szczególne znaczenie, można przywołać sytuację, w której szczególna umysłowa lub fizyczna podatność dziecka na zagrożenia wskazuje, że czyny, których nie można by uznać za akty prześladowania, gdyby miały wpływ na dziecko niedotknięte taką podatnością lub na osobę dorosłą, mogłyby mieć na to dziecko poważniejszy wpływ, biorąc pod uwagę inne istotne okoliczności, takie jak dostępność wsparcia rodzinnego w państwie pochodzenia, tak że stanowiłyby one akty prześladowania w rozumieniu art. 9 dyrektywy 2011/95. Najlepszy interes dziecka jest również szczególnie ważny w kontekście form prześladowania dzieci ( 69 ).

64.

Taka sytuacja wyraźnie różni się od okoliczności, które doprowadziły do wydania wyroku w sprawie M’Bodj ( 70 ), w którym Trybunał orzekł, że brak odpowiedniej opieki zdrowotnej w kraju pochodzenia wnioskodawcy nie stanowi nieludzkiego lub poniżającego traktowania, chyba że wnioskodawca cierpiący na poważną chorobę jest celowo pozbawiony opieki zdrowotnej, oraz że państwo członkowskie nie może wprowadzić lub utrzymać przepisów przyznających przewidziany w tej dyrektywie status osoby kwalifikującej się do ochrony uzupełniającej obywatelowi państwa trzeciego cierpiącemu na poważną chorobę ze względu na ryzyko pogorszenia się jego stanu zdrowia wynikające z braku odpowiedniego leczenia w państwie pochodzenia.

65.

Po raz kolejny wszystkie te kwestie należą do oceny właściwych organów, a ostatecznie sądów krajowych, w kontekście indywidualnych wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej.

66.

Ze sposobu sformułowania przez sąd odsyłający części drugiej pytania trzeciego wnioskuję, że nie wymaga ono odpowiedzi, jeżeli odpowiedź na pierwszą część pytania brzmi, że prawo Unii wymaga, aby organ wydający decyzję ustalił i uwzględnił najlepszy interes dziecka decydując w przedmiocie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej.

67.

W każdym razie trudno jest zrozumieć z postanowienia odsyłającego, czy istnieje jakikolwiek związek, faktyczny lub logiczny, między tym, co dzieje się w postępowaniu dotyczącym „wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt na zasadach ogólnych”, który według rządu niderlandzkiego nie jest regulowany prawem Unii ( 71 ), a wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej na podstawie prawa krajowego transponującego dyrektywę 2011/95 w sprawie zawisłej przed sądem odsyłającym. Komisja oraz rządy francuski i węgierski są zdania, że postanowienie odsyłające nie zawiera wystarczających informacji, w szczególności w odniesieniu do tego, co należy rozumieć przez „wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt na zasadach ogólnych”, aby Trybunał mógł udzielić konstruktywnej odpowiedzi na część drugą pytania trzeciego. Ponadto w odpowiedzi na pytanie Trybunału podczas rozprawy przedstawiciel wnioskodawczyń potwierdził, że niniejsze postępowanie dotyczy wyłącznie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, a nie „wniosków o udzielenie zezwolenia na pobyt na zasadach ogólnych”. Potwierdza to stanowisko rządu niderlandzkiego, zgodnie z którym część druga pytania trzeciego nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia spraw zawisłych przed sądem odsyłającym. W związku z powyższym proponuję, aby Trybunał orzekł, że część druga pytania trzeciego jest niedopuszczalna i nie wymaga dalszego rozpatrzenia ( 72 ).

68.

Pytanie czwarte dotyczy konkretnie krzywdy, jakiej małoletni mógł doznać w wyniku długotrwałego pobytu w państwie członkowskim, oraz tego, na którym etapie, jeżeli w ogóle, należy ją uwzględnić w ocenie co do istoty kolejnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Według sądu odsyłającego istotne może być rozważenie tego, czy pierwotny wniosek został rozpatrzony w terminie przewidzianym w prawie Unii, czy pobyt wnioskodawcy w państwie członkowskim był zgodny z prawem oraz czy zastosowano się do wcześniej wydanego zobowiązania do powrotu lub zostało ono wykonane przymusowo.

69.

Zgodnie z postanowieniem odsyłającym wnioskodawczynie twierdzą, że doznały opóźnienia lub zaburzenia rozwojowego z powodu stresu związanego z niepewnością co do wyniku rozpatrzenia pierwotnych wniosków ich rodziny o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz groźby przymusowego powrotu do kraju pochodzenia i poparły te twierdzenia dowodami z dokumentów. Z wyjątkiem przedstawicieli wnioskodawczyń wszystkie podmioty, które odpowiedziały na pytanie czwarte, utrzymują, że wynik rozpatrywania kolejnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej nie powinien być zależny od odniesienia do tego rodzaju krzywdy.

70.

Nie ma wątpliwości, że życie w długotrwałej niepewności i zagrożeniu prowadzi do stresu, który może powodować opóźnienia rozwojowe lub zaburzenia u dzieci ( 73 ). Nie jest to samo w sobie okolicznością, która może uzasadniać prawo do ochrony międzynarodowej na podstawie dyrektywy 2011/95 lub łagodniejsze podejście do oceny wniosku w tym celu, jak zdaje się sugerować sąd odsyłający. Rodzice wnioskodawczyń zdecydowali, że w najlepszym interesie ich dzieci leży wyczerpanie dostępnych środków prawnych w kontekście pierwotnego wniosku rodziny o udzielenie ochrony międzynarodowej i złożenie kolejnych wniosków w imieniu ich dzieci. Nic nie wskazuje na to, że rozpatrzenie tych wniosków i rozstrzygnięcie tych odwołań trwało dłużej, niż można było rozsądnie przewidzieć. Nieuniknionym skutkiem decyzji rodziców wnioskodawczyń było przedłużenie pobytu rodziny w Niderlandach. Należy uznać, że rodzice rozważyli konsekwencje swoich decyzji dla dobrostanu dzieci w świetle tych okoliczności. Można przypuszczać, że podjęli oni swoje decyzje w przekonaniu, że dla ich dzieci lepiej jest pozostać w Niderlandach niż wrócić do Iraku. Być może nie był to idealny wybór, ale na podstawie przypadku wnioskodawczyń trudno przyjąć, że poniosły one większą krzywdę, niż gdyby ich rodzice zdecydowali się wrócić z nimi do Iraku.

71.

Wreszcie podejmując decyzję w sprawie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej dotyczących małoletniego, należy uwzględnić jego wiek rozwojowy oraz stan jego zdrowia fizycznego i psychicznego w momencie dokonywania oceny. Okoliczności, które mogły mieć szkodliwy wpływ na rozwój lub zdrowie dziecka, są w tym kontekście nieistotne.

72.

Poprzez pytanie piąte sąd krajowy zmierza do ustalenia, czy krajowa praktyka prawna, która dokonuje rozróżnienia między pierwotnymi i kolejnymi wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej, tak że w przypadku kolejnych wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej pomija się zwykłe podstawy, jest zgodna z prawem Unii w świetle art. 7 karty w związku z jej art. 24 ust. 2.

73.

Trudno jest ustalić związek z prawem Unii i znaczenie niniejszego pytania dla postępowania toczącego się przed sądem odsyłającym, które dotyczy kolejnych wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, a nie wniosków o przyznanie prawa pobytu na zwykłych podstawach, które zdaniem rządu niderlandzkiego nie podlegają prawu Unii. Proponuję zatem, aby Trybunał orzekł, że pytanie to jest niedopuszczalne z tych samych powodów, które przywołano w pkt 67 niniejszej opinii.

74.

W świetle powyższego proponuję, aby na pytania zadane przez rechtbank Den Haag, zittingsplaats ’s‑Hertogenbosch (sąd rejonowy w Hadze z siedzibą w ’s‑Hertogenbosch, Niderlandy) Trybunał odpowiedział w następujący sposób: