1.

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 18 i 21 TFUE. Wniosek ten został złożony w ramach wniosku o ekstradycję skierowanego przez organy Bośni i Hercegowiny do organów Republiki Federalnej Niemiec w odniesieniu do S.M., obywatela serbskiego, bośniackiego i chorwackiego, w celu wykonania kary pozbawienia wolności.

2.

Wniosek ten wpisuje się w ramy orzecznictwa zapoczątkowanego wyrokiem z dnia 6 września 2016 r., Petruhhin ( 2 ), dotyczącego ekstradycji do państw trzecich obywateli Unii Europejskiej, którzy skorzystali z prawa do swobodnego przemieszczania się w innych państwach członkowskich Unii niż te, których obywatelstwo posiadają, jeżeli w owych państwach istnieje przepis zakazujący ekstradycji własnych obywateli poza Unię. Wśród spraw przedłożonych Trybunałowi można dokonać rozróżnienia pomiędzy z jednej strony sprawami dotyczącymi wniosku o ekstradycję w celu przeprowadzenia postępowania karnego, które doprowadziły do wydania wyroku Petruhhin i wyroków z dnia 10 kwietnia 2018 r., Pisciotti ( 3 ), z dnia 2 kwietnia 2020 r., Ruska Federacija ( 4 ), z dnia 17 grudnia 2020 r., Generalstaatsanwaltschaft Berlin (Ekstradycja na Ukrainę) ( 5 ), a także postanowienia z dnia 6 września 2017 r., Peter Schotthöfer & Florian Steiner ( 6 ), a z drugiej strony sprawą dotyczącą wniosku o ekstradycję w celu wykonania kary, w której zapadł wyrok z dnia 13 listopada 2018 r., Raugevicius ( 7 ).

3.

W orzecznictwie tym Trybunał zastosował w dziedzinie ekstradycji swoje orzecznictwo z wyroku z dnia 20 września 2001 r., Grzelczyk ( 8 ), a mianowicie że „status obywatela Unii ma stanowić podstawowy status obywateli państw członkowskich, pozwalający tym spośród nich, którzy znajdują się w takiej samej sytuacji, korzystać z takiego samego traktowania wobec prawa, bez względu na przynależność państwową i z zastrzeżeniem wyraźnie przewidzianych wyjątków” ( 9 ). Trybunał ustanowił więc wymóg, aby państwo członkowskie, które nie zezwala na ekstradycję własnych obywateli, badało, czy istnieją środki alternatywne w stosunku do ekstradycji, w sytuacji gdy państwo trzecie skierowało do niego wniosek o ekstradycję dotyczący obywatela innego państwa członkowskiego, który skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się.

4.

We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o wyjaśnienie tego, w jaki sposób należy rozumieć wyrok Raugevicius, a także w jaki sposób można pogodzić wnioski płynące z tego wyroku z obowiązkami, jakie ciążą na państwach członkowskich na mocy Europejskiej konwencji o ekstradycji, podpisanej w Paryżu w dniu 13 grudnia 1957 r. ( 10 ).

5.

W wyroku tym Trybunał orzekł, iż art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w przypadku wniosku o ekstradycję dotyczącego obywatela Unii Europejskiej, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, złożonego przez państwo trzecie nie w celu ścigania, ale w celu wykonania kary pozbawienia wolności, wezwane państwo członkowskie, którego prawo krajowe zakazuje ekstradycji własnych obywateli poza terytorium Unii do celów wykonania kary pozbawienia wolności oraz przewiduje możliwość odbycia takiej kary orzeczonej za granicą na jego terytorium, jest zobowiązane do zapewnienia temu obywatelowi Unii – jeżeli ma on stałe miejsce zamieszkania na jego terytorium – takiego samego traktowania w zakresie ekstradycji jak w przypadku własnych obywateli ( 11 ).

6.

Należy uściślić, że w sprawie, w której zapadł wyrok Raugevicius, wezwane państwo członkowskie, a mianowicie Finlandia, złożyło oświadczenie w ramach Europejskiej konwencji o ekstradycji, które umożliwiało mu odmowę ekstradycji nie tylko własnych obywateli, lecz również obywateli niektórych państw zamieszkałych na jego terytorium. W odróżnieniu od Republiki Finlandii Republika Federalna Niemiec złożyła oświadczenie, które ogranicza pojęcia „obywatela” w rozumieniu tej konwencji jedynie do obywatela tego państwa członkowskiego. To właśnie ta różnica w kontekście wywołuje wątpliwości sądu odsyłającego co do zastosowania w niniejszej sprawie rozwiązania przyjętego przez Trybunał w wyroku Raugevicius, ponieważ ze względu na ograniczony zakres oświadczenia złożonego przez Republikę Federalną Niemiec w ramach Europejskiej konwencji o ekstradycji odmówienie przez to państwo członkowskie ekstradycji obywatela innego państwa członkowskiego, który stale zamieszkuje na jego terytorium, mogłoby być sprzeczne z tą konwencją.

7.

Aby ustosunkować się do tej wątpliwości, wyjaśnię w niniejszej opinii powody, dla których uważam, że wyrok Raugevicius nie powinien być rozumiany jako nakładający na wezwane państwo członkowskie obowiązek automatycznej i bezwzględnej odmowy ekstradycji w celu wykonania kary obywatela innego państwa członkowskiego, który stale zamieszkuje na jego terytorium, w sprzeczności z obowiązkiem, jaki nakłada na nie Europejska konwencja o ekstradycji. Z tego, co Trybunał orzekł w tym wyroku, wynika bowiem raczej moim zdaniem, że wezwane państwo członkowskie jest zobowiązane na podstawie art. 18 i 21 TFUE do aktywnego zbadania, czy istnieje środek alternatywny w stosunku do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu przysługujące obywatelowi Unii, którego dotyczy wniosek o ekstradycję. Jeżeli pomimo kroków podjętych przez wezwane państwo członkowskie w wzywającym państwie trzecim nie można znaleźć alternatywnego środka w stosunku do ekstradycji, moim zdaniem postanowienia te nie mogą być interpretowane jako uniemożliwiające wezwanemu państwu członkowskiemu dokonanie ekstradycji tego obywatela Unii.

8.

Artykuł 1 Europejskiej konwencji o ekstradycji stanowi:

„Umawiające się strony zobowiązują się do wzajemnego wydawania, zgodnie z postanowieniami i na warunkach określonych w niniejszej konwencji, wszystkich osób ściganych za popełnienie przestępstwa albo poszukiwanych w celu wykonania kary lub środka zabezpieczającego, orzeczonych przez właściwe organy strony wzywającej”.

9.

Artykuł 6 tej konwencji, zatytułowany „Wydanie własnych obywateli”, przewiduje:

„1.   

[…]”.

10.

Przy składaniu dokumentu ratyfikacyjnego w dniu 2 października 1976 r. Republika Federalna Niemiec złożyła oświadczenie w rozumieniu art. 6 wspomnianej konwencji w następujący sposób:

„Ekstradycja obywateli niemieckich z Republiki Federalnej Niemiec do innego państwa jest niedopuszczalna zgodnie z art. 16 ust. 2 zdanie pierwsze [Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland (ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec) ( 12 ) z dnia 23 maja 1949 r.] i w konsekwencji należy odmówić jej dokonania we wszystkich przypadkach.

Pojęcie »obywatela« w rozumieniu art. 6 ust. 1 lit. b) Europejskiej konwencji o ekstradycji obejmuje wszystkich obywateli niemieckich w rozumieniu art. 116 ust. 1 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec”.

11.

Artykuł 16 ust. 2 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec stanowi:

„Żaden obywatel niemiecki nie może być wydany innemu państwu. W drodze ustawy mogą zostać ustalone odmienne zasady wydania do jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej lub międzynarodowego trybunału, o ile zostaną zachowane zasady państwa prawnego”.

12.

Artykuł 116 ust. 1 ustawy zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec stanowi:

„Obywatelem niemieckim w rozumieniu przepisów niniejszej [u]stawy zasadniczej jest, z zastrzeżeniem innej regulacji ustawowej, ten, kto posiada niemiecką przynależność państwową lub jako uchodźca lub wypędzony o niemieckiej przynależności narodowej lub jako małżonek takiej osoby lub jej potomek przebywał legalnie na terytorium Rzeszy Niemieckiej w granicach z dnia 31 grudnia 1937 roku”.

13.

Gesetz über internationale Rechtshilfe in Strafsachen (ustawa o międzynarodowej pomocy prawnej w sprawach karnych) ( 13 ) z dnia 23 grudnia 1982 r., w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych niniejszej sprawy ( 14 ), zawiera przepisy dotyczące pomocy prawnej w drodze wykonywania zagranicznych wyroków w Niemczech.

14.

Paragraf 48 IRG stanowi:

„Pomoc prawna może zostać udzielona w ramach postępowania karnego w formie wykonania kary lub innej sankcji wymierzonej za granicą prawomocnym wyrokiem […]”.

15.

Zgodnie z § 57 ust. 1 IRG wykonanie w Niemczech kary orzeczonej w wyroku zagranicznym może nastąpić tylko wtedy i w takim zakresie, w jakim państwo skazujące wyrazi na to zgodę.

16.

W dniu 5 listopada 2020 r. organy Bośni i Hercegowiny, opierając się na Europejskiej konwencji o ekstradycji, zwróciły się do Republiki Federalnej Niemiec o ekstradycję S.M. w celu wykonania kary pozbawienia wolności w wymiarze sześciu miesięcy, wymierzonej za czyny korupcyjne wyrokiem sądu gminnego w Bosanskiej Krupie (Bośnia i Hercegowina) z dnia 24 marca 2017 r. Sąd odsyłający wskazuje, że organy chorwackie zostały poinformowane o tym wniosku przez organy niemieckie.

17.

S.M. jest obywatelem serbskim, bośniackim i chorwackim, który od 2017 r. mieszka wraz z żoną w Niemczech. W państwie tym pracuje od dnia 22 maja 2020 r. i został zwolniony po umieszczeniu go w areszcie ekstradycyjnym.

18.

Generalstaatsanwaltschaft München (prokuratura generalna w Monachium, Niemcy) wniosła, powołując się na wyrok Raugevicius, o uznanie ekstradycji S.M. za niedopuszczalną.

19.

Zdaniem sądu odsyłającego zasadność owego wniosku prokuratora generalnego w Monachium zależy od tego, czy art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie ekstradycji obywatela Unii, nawet jeśli w świetle umów międzynarodowych wezwane państwo członkowskie jest zobowiązane do przeprowadzenia jego ekstradycji.

20.

Sąd ten uważa, że na pytanie to Trybunał nie udzielił odpowiedzi w wyroku Raugevicius, ponieważ w sprawie, w której zapadł ów wyrok, wezwane państwo członkowskie, a mianowicie Republika Finlandii, miało w stosunku do państwa trzeciego, w tym przypadku Federacji Rosyjskiej, prawo do odstąpienia od ekstradycji osoby, której dotyczył wniosek o ekstradycję. Republika Finlandii miała bowiem, jak przewiduje art. 6 ust. 1 lit. a) Europejskiej konwencji o ekstradycji, możliwość odmowy wydania własnych obywateli. Zgodnie z możliwością przewidzianą w art. 6 ust. 1 lit. b) tej konwencji państwo to postanowiło zdefiniować w swoim oświadczeniu o przystąpieniu z dnia 12 maja 1971 r. pojęcie „obywateli” w rozumieniu wspomnianej konwencji jako oznaczający „obywateli Finlandii, Danii, Islandii, Norwegii i Szwecji oraz cudzoziemców zamieszkałych w tych państwach”. Ponieważ osoba, której dotyczył wniosek o ekstradycję, była objęta zakresem tej definicji, Republika Finlandii mogła odmówić ekstradycji tej osoby bez naruszenia obowiązków wynikających z umów międzynarodowych wobec państwa trzeciego, które złożyło wniosek o ekstradycję.

21.

Sąd odsyłający ma obecnie do czynienia z inną sytuacją z punktu widzenia prawa międzynarodowego. Zgodnie bowiem z możliwością przewidzianą w art. 6 ust. 1 lit. b) Europejskiej konwencji o ekstradycji Republika Federalna Niemiec w momencie składania swojego dokumentu ratyfikacyjnego z dnia 2 października 1976 r. złożyła oświadczenie ograniczające pojęcie „obywateli” wyłącznie do osób posiadających obywatelstwo niemieckie, bez rozszerzenia jego zakresu na osoby mające stałe miejsce zamieszkania na jej terytorium.

22.

Sąd ten dodaje, że przesłanki przewidziane w Europejskiej konwencji o ekstradycji dla celów ekstradycji S.M. zostały spełnione i że nie istnieje przeszkoda dla tej ekstradycji. W szczególności wspomniana ekstradycja i akty, na których się ona opiera, przestrzegają minimalnych norm prawa międzynarodowego mających zastosowanie w Republice Federalnej Niemiec i nie naruszają podstawowych zasad prawa konstytucyjnego ani podstawowego stopnia ochrony praw podstawowych.

23.

Wspomniany sąd ma jednak wątpliwości co do tego, czy art. 18 i 21 TFUE wymagają odstąpienia od ekstradycji S.M. do Bośni i Hercegowiny, ponieważ osoba ta nie jest objęta pojęciem „obywateli” w rozumieniu Europejskiej konwencji o ekstradycji, a zatem Republika Federalna Niemiec nie może zastosować rozwiązania przyjętego przez Trybunał w wyroku Raugevicius bez naruszenia obowiązków wynikających dla niej z tej konwencji wobec Bośni i Hercegowiny.

24.

Sąd odsyłający wyjaśnia również, że możliwe jest wykonanie w Niemczech kary pozbawienia wolności orzeczonej przez sąd rejonowy w Bosanskiej Krupie (Bośnia i Hercegowina). Skoro S.M. znajduje się już na terytorium Niemiec, konwencja o przekazywaniu osób skazanych ( 15 ), która została ratyfikowana zarówno przez Republikę Federalną Niemiec, jak i przez Bośnię i Hercegowinę, nie ma znaczenia dla sprawy. Wykonanie to jest zatem regulowane przez § 48 i nast. IRG i nie wymaga ani tego, aby dana osoba miała obywatelstwo niemieckie, ani wyrażenia przez nią zgody.

25.

Zgodnie z § 57 ust. 1 IRG wykonanie w Niemczech kary pozbawienia wolności orzeczonej przez sąd rejonowy w Bosanskiej Krupie (Bośnia i Hercegowina) jest jednak możliwe tylko wtedy i w takim zakresie, w jakim państwo trzecie, w którym wydano wyrok skazujący, wyrazi na to zgodę. W tym względzie sąd odsyłający wskazuje, że tak nie jest w niniejszym przypadku, przynajmniej obecnie, ponieważ organy bośniackie zwróciły się o ekstradycję S.M., a nie o przejęcie przez organy niemieckie wykonania orzeczonej wobec niego kary.

26.

W tych okolicznościach Oberlandesgericht München (wyższy sąd krajowy w Monachium, Niemcy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy określone w [wyroku Raugevicius] zasady dotyczące stosowania art. 18 i 21 TFUE pozwalają na oddalenie wniosku państwa trzeciego o ekstradycję obywatela Unii złożonego na podstawie [Europejskiej konwencji o ekstradycji], nawet jeśli wezwane państwo członkowskie jest zobowiązane, na podstawie tej konwencji, do ekstradycji obywateli Unii w świetle traktatów międzynarodowych, ponieważ zdefiniowało ono pojęcie »obywatela« zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. b) [wspomnianej] konwencji w taki sposób, że obejmuje ono jedynie własnych obywateli, a nie innych obywateli Unii?”.

27.

Uwagi na piśmie przedstawiły rządy hiszpański, chorwacki, litewski, polski i Komisja Europejska. W dniu 26 kwietnia 2022 r. odbyła się rozprawa, podczas której wysłuchano prokuratury generalnej w Monachium, rządów niemieckiego, czeskiego i hiszpańskiego oraz Komisji.

28.

W swoim pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o sprecyzowanie zakresu jego wyroku Raugevicius w świetle sytuacji, w której brak ekstradycji osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję, byłby zdaniem tego sądu sprzeczny z obowiązkiem wykonania ekstradycji tej osoby ciążącym na wezwanym państwie członkowskim na mocy Europejskiej konwencji o ekstradycji.

29.

Pytanie to jest w dużej mierze związane z odmiennymi kontekstami sprawy, w której zapadł wyrok Raugevicius, i niniejszej sprawy w odniesieniu do zobowiązań wynikających z Europejskiej konwencji o ekstradycji. Jak już wcześniej wskazałem, różnica ta dotyczy definicji pojęcia „obywateli” w rozumieniu tej konwencji, która w ramach niniejszej sprawy jest bardziej restrykcyjna, ponieważ jest ograniczona jedynie do osób posiadających obywatelstwo niemieckie, zgodnie z oświadczeniem złożonym przez Republikę Federalną Niemiec na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b) wspomnianej konwencji. Wynika z tego, że w odróżnieniu od sprawy, w której zapadł wyrok Raugevicius, odmówienie przez Republikę Federalną Niemiec ekstradycji S.M. do Bośni i Hercegowiny mogłaby stać w sprzeczności z obowiązkami, jakie nakłada na to państwo członkowskie Europejska konwencja o ekstradycji.

30.

W związku z tym sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że w odpowiedzi na wniosek o ekstradycję złożony przez państwo trzecie w celu wykonania kary orzeczonej w tym państwie obywatele państwa członkowskiego innego niż wezwane państwo członkowskie powinni korzystać z przepisu zakazującego ekstradycji przez to ostatnie państwo własnych obywateli, i to pomimo obowiązku ekstradycji ciążącego na wezwanym państwie członkowskim na mocy Europejskiej konwencji o ekstradycji.

31.

Choć pytanie tego sądu opiera się na założeniu, zgodnie z którym może istnieć niezgodność między orzecznictwem wypracowanym przez Trybunał w dziedzinie ekstradycji obywateli Unii, którzy skorzystali z prawa do swobodnego przemieszczania się w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, którego są obywatelami, a oświadczeniem złożonym przez Republikę Federalną Niemiec na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b) Europejskiej konwencji o ekstradycji, zgodnie z którym jedynie obywatele niemieccy korzystają z ochrony przed ekstradycją, to jednak, przeciwnie, wykażę, że nie istnieje żadna taka sprzeczność.

32.

W tym celu przypomnę, w jaki sposób Trybunał, zezwalając, by obywatel Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, mógł być chroniony przed ekstradycją do państwa trzeciego, nie ustanowił względem tego obywatela automatycznego i bezwzględnego prawa do niepodlegania ekstradycji poza terytorium Unii, lecz jak się wydaje, ustanowił obowiązek aktywnego poszukiwania przez wezwane państwo członkowskie środka alternatywnego w stosunku do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu, z którego korzysta wspomniany obywatel, gdy wydano wobec niego wniosek o ekstradycję. Na tej podstawie dochodzę do wniosku, że szczególny charakter prawa wynikającego z umowy międzynarodowej, na jaki wskazują okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, nie stawia wezwanego państwa członkowskiego w niepewnej sytuacji ani w odniesieniu do obowiązku ekstradycji osoby skazanej na podstawie Europejskiej konwencji o ekstradycji, ani w odniesieniu do obowiązków wynikających z art. 18 i 21 TFUE, zgodnie z ich wykładnią dokonaną przez Trybunał.

33.

Na wstępie należy przypomnieć, że w wyroku Petruhhin, dotyczącym, tak jak w niniejszej sprawie, wniosku o ekstradycję skierowanego przez państwo trzecie, z którym Unia nie zawarła umowy o ekstradycję, Trybunał orzekł, że o ile – wobec braku takiej umowy – przepisy dotyczące ekstradycji są objęte właściwością państw członkowskich, o tyle sytuacje objęte zakresem stosowania art. 18 TFUE w związku z postanowieniami traktatu FUE dotyczącymi obywatelstwa Unii obejmują między innymi sytuacje związane z wykonywaniem określonej w art. 21 TFUE swobody przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich ( 16 ).

34.

Tymczasem z orzecznictwa Trybunału wynika, że obywatel państwa członkowskiego, mający z tego tytułu status obywatela Unii, który legalnie przebywa na terytorium innego państwa członkowskiego, jest objęty zakresem stosowania prawa Unii ( 17 ). W związku z tym ze względu na swój status obywatela Unii obywatel państwa członkowskiego przebywający w innym państwie członkowskim ma prawo powołać się na art. 21 ust. 1 TFUE i jest objęty zakresem stosowania traktatów w rozumieniu art. 18 TFUE, w którym to postanowieniu uregulowano zasadę niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową ( 18 ).

35.

Na stwierdzenie to w żaden sposób nie wpływa okoliczność, że osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, posiada również obywatelstwo państwa trzeciego ( 19 ).

36.

Ponadto z orzecznictwa Trybunału wynika, że krajowe przepisy dotyczące ekstradycji państwa członkowskiego wprowadzające odmienne traktowanie w zależności od tego, czy osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, jest obywatelem tego państwa członkowskiego, czy też obywatelem innego państwa członkowskiego, w zakresie, w jakim prowadzą do nieprzyznawania obywatelom innych państw członkowskich, którzy przebywają zgodnie z prawem na terytorium wezwanego państwa członkowskiego, ochrony przed ekstradycją, z jakiej korzystają obywatele tego ostatniego państwa członkowskiego, mogą naruszać przysługującą tym pierwszym obywatelom swobodę przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich ( 20 ). Wynika z tego, że nierówne traktowanie polegające na zezwoleniu na ekstradycję obywatela Unii będącego obywatelem państwa członkowskiego innego niż wezwane państwo członkowskie skutkuje ograniczeniem swobody przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich w rozumieniu art. 21 TFUE ( 21 ).

37.

Zdaniem Trybunału takie ograniczenie może być uzasadnione jedynie wtedy, gdy jest oparte na obiektywnych względach i proporcjonalne do słusznego celu realizowanego przez prawo krajowe ( 22 ).

38.

W tym względzie Trybunał wielokrotnie orzekał, że cel w postaci zapobiegania ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, powinien zostać uznany za słuszny i pozwala na uzasadnienie środka ograniczającego podstawową swobodę, taką jak swoboda przewidziana w art. 21 TFUE, pod warunkiem że środek ten jest niezbędny dla ochrony interesów, jakie ma on zapewnić, i gdy cele te nie mogą zostać osiągnięte za pomocą mniej restrykcyjnych środków ( 23 ).

39.

Choć wśród spraw przedłożonych Trybunałowi można dokonać rozróżnienia między sprawami dotyczącymi wniosku o ekstradycję w celu przeprowadzenia postępowania karnego a sprawami dotyczącymi wniosku o ekstradycję w celu wykonania kary, to jednak wszystkie wyroki Trybunału mają wspólną cechę, a mianowicie to, że wprowadzają ciążący na wezwanym państwie członkowskim obowiązek zbadania, czy istnieje środek alternatywny w stosunku do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu obywatela Unii, którego dotyczy wniosek o ekstradycję, zanim będzie mogło ono w braku takiego alternatywnego środka dokonać ekstradycji tego ostatniego.

40.

I tak, jeśli chodzi o wniosek o ekstradycję w celu przeprowadzenia postępowania karnego, Trybunał podkreślił, że wdrożenie przewidzianych w prawie Unii mechanizmów współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach karnych stanowi w każdym wypadku alternatywny środek, który w mniejszym stopniu narusza prawo do swobodnego przemieszczania się niż ekstradycja do państwa trzeciego, z którym Unia nie zawarła umowy o ekstradycji, a jednocześnie pozwala na równie skuteczne osiągnięcie celu polegającego na zwalczaniu bezkarności osoby, która popełniła przestępstwo ( 24 ).

41.

Trybunał orzekł zatem, że należy przyznać pierwszeństwo wymianie informacji z państwem członkowskim, którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, aby ewentualnie umożliwić organom tego państwa członkowskiego wydanie europejskiego nakazu aresztowania dla celów postępowania karnego. Chodzi o to, co zwykło się nazywać „mechanizmem Petruhhin”. I tak w przypadku gdy do innego państwa członkowskiego, w którym osoba ta legalnie przebywa, wniosek o ekstradycję skierowało państwo trzecie, owo inne państwo członkowskie powinno powiadomić państwo członkowskie, którego obywatelem jest wspomniana osoba, i w stosownym wypadku na żądanie tego ostatniego państwa przekazać mu tę osobę zgodnie z przepisami decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi ( 25 ), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. ( 26 ).

42.

Jednakże z orzecznictwa Trybunału wynika, że możliwość, by mechanizm Petruhhin stanął na przeszkodzie wnioskowi o ekstradycję skierowanemu przez państwo trzecie, przyznając pierwszeństwo europejskiemu nakazowi aresztowania, nie ma charakteru automatycznego ( 27 ). Trybunał obwarował bowiem ten mechanizm szeregiem warunków i ograniczeń mających zagwarantować, by jego wdrożenie nie zagrażało celowi polegającemu na zapobieganiu ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo.

43.

Wynika z tego w szczególności, że dla zachowania tego celu wdrożenie mechanizmu Petruhhin wymaga, aby państwo członkowskie, którego obywatelem jest obywatel Unii, którego dotyczy wniosek o ekstradycję, było zgodnie ze swym prawem krajowym właściwe do prowadzenia przeciwko tej osobie postępowania związanego z czynami popełnionymi poza jego terytorium ( 28 ). Ponadto europejski nakaz aresztowania wydany ewentualnie przez państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, powinien dotyczyć co najmniej tych samych czynów co czyny zarzucane wspomnianej osobie we wniosku o ekstradycję ( 29 ). Co więcej, pod warunkiem że państwo członkowskie, którego obywatelem jest osoba, której dotyczy wniosek o ekstradycję, zostało poinformowane przez wezwane państwo członkowskie o wszystkich okolicznościach prawnych i faktycznych przekazanych przez wzywające państwo trzecie w ramach wniosku o ekstradycję, niewydanie europejskiego nakazu aresztowania w rozsądnym terminie przez pierwsze z tych państw członkowskich mogłoby umożliwić ekstradycję tej osoby przez drugie z nich ( 30 ).

44.

W związku z tym art. 18 i 21 TFUE nie stoją na przeszkodzie temu, aby wezwane państwo członkowskie wprowadziło rozróżnienie na podstawie normy prawa konstytucyjnego między własnymi obywatelami a obywatelami innych państw członkowskich i udzieliło zgody na ich ekstradycję w celu przeprowadzenia postępowania karnego, podczas gdy nie udziela ono zgody na ekstradycję własnych obywateli, jeżeli uprzednio umożliwiło właściwym organom państwa członkowskiego, którego ta osoba jest obywatelem, zażądanie przekazania tego obywatela w ramach europejskiego nakazu aresztowania, a to ostatnie państwo członkowskie nie przyjęło żadnego środka w tym względzie ( 31 ). Trybunał nie stworzył zatem mechanizmu pozwalającego wezwanemu państwu członkowskiemu na odmówienie w każdych okolicznościach ekstradycji, w celu przeprowadzenia postępowania karnego, obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, do państwa trzeciego, lecz rozwinął wymóg, by owo państwo członkowskie skutecznie współpracowało z państwem członkowskim pochodzenia tego obywatela, tak aby to ostatnie państwo mogło wydać europejski nakaz aresztowania.

45.

Reasumując, jak zauważył rzecznik generalny E. Tanchev, już w wyroku Petruhhin Trybunał położył nacisk na „istnienie alternatywy, która gwarantuje zapobieganie bezkarności w takim samym lub podobnym stopniu co ekstradycja” ( 32 ). Ochrona przed ekstradycją, jaką obywatel Unii, który skorzystał z prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu w wezwanym państwie członkowskim, może wywodzić z art. 18 i 21 TFUE, ma zatem zastosowanie tylko w zakresie, w jakim to państwo członkowskie może stwierdzić istnienie środka alternatywnego względem ekstradycji pozwalającego na równie skuteczne osiągnięcie celu w postaci zapobiegania ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo. W przypadku braku takiego środka prawo Unii przestaje sprzeciwiać się ekstradycji obywatela Unii, którego dotyczy wniosek o ekstradycję.

46.

Logika polegająca na badaniu przez wezwane państwo członkowskie, czy istnieje środek alternatywny w stosunku do ekstradycji pozwalający na równie skuteczne osiągnięcie celu, jakim jest zapobieganie ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, powinna moim zdaniem być taka sama, gdy chodzi o wniosek o ekstradycję nie w celu przeprowadzenia postępowania karnego, lecz w celu wykonania kary pozbawienia wolności. Moim zdaniem powinno to doprowadzić Trybunał do uściślenia zakresu wyroku Raugevicius, który do dnia dzisiejszego jest jedynym wyrokiem dotyczącym wniosku o ekstradycję należącego do tej ostatniej kategorii.

47.

Z niniejszego odesłania prejudycjalnego wynika bowiem, że istnienie ewentualnej sprzeczności między prawem Unii a prawem międzynarodowym opiera się na rozumieniu wyroku Raugevicius, z którego wynikałoby, że obywatel Unii, który stale zamieszkuje w wezwanym państwie członkowskim, powinien w sposób automatyczny i bezwzględny korzystać z takiej samej ochrony przed ekstradycją, z jakiej korzystają obywatele tego państwa członkowskiego. Tymczasem taka interpretacja wyroku Raugevicius wydaje mi się błędna, ponieważ Trybunał uzależnił ochronę przed ekstradycją w celu przeprowadzenia postepowania karnego, która powinna zostać przyznana obywatelowi Unii stale zamieszkującemu w wezwanym państwie członkowskim, od warunku, by obywatel ten mógł odbyć karę na terytorium tego państwa członkowskiego, tak aby nie został naruszony cel polegający na zapobieganiu ryzyku bezkarności osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję.

48.

W wyroku tym Trybunał wyszedł bowiem od stwierdzenia, że przy założeniu, iż Denis Raugevicius mógłby zostać uznany za cudzoziemca mającego stałe miejsce zamieszkania w Finlandii w rozumieniu fińskiego uregulowania dotyczącego współpracy międzynarodowej w zakresie egzekwowania niektórych sankcji karnych ( 33 ), z uregulowania tego wynika, że D. Raugevicius mógłby odbywać na terytorium fińskim karę, na którą został skazany w Rosji, pod warunkiem że to ostatnie państwo, a także sam D. Raugevicius wyraziliby na to zgodę ( 34 ). Trybunał wskazał również, że w świetle celu zapobiegania ryzyku bezkarności obywatele Finlandii z jednej strony oraz obywatele innych państw członkowskich mający stałe miejsce zamieszkania w Finlandii i wykazujący zatem pewien stopień integracji ze społeczeństwem tego państwa z drugiej strony znajdują się w porównywalnej sytuacji ( 35 ).

49.

Na podstawie tych ustaleń Trybunał orzekł następnie, że art. 18 i 21 TFUE wymagają, aby obywatele innych państw członkowskich mający stałe miejsce zamieszkania w Finlandii, wobec których wpłynął wniosek o ekstradycję sporządzony przez państwo trzecie w celu wykonania kary pozbawienia wolności, mieli możliwość skorzystania z normy, która zakazuje temu państwu członkowskiemu ekstradycji obywateli fińskich, i mogli odbywać karę na terytorium Finlandii na takich samych warunkach jak obywatele fińscy ( 36 ). Innymi słowy – Trybunał uznał, że obywatele innych państw członkowskich, którzy stale zamieszkują w Finlandii, mają taki stopień integracji w tym przyjmującym państwie członkowskim, że mają prawo tam korzystać, na tej samej podstawie co obywatele tego państwa członkowskiego, z normy umożliwiającej im odbycie kary orzeczonej w państwie trzecim na terytorium wspomnianego państwa członkowskiego ( 37 ).

50.

Ponadto z wyroku Raugevicius wynika, że w przypadku wniosku o ekstradycję złożonego przez państwo trzecie w celu wykonania kary pozbawienia wolności środek alternatywny w stosunku do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby prawo do swobodnego przemieszczania się i pobytu obywatela Unii, który stale zamieszkuje w wezwanym państwie członkowskim, polega na możliwości wykonania tej kary na terytorium tego państwa członkowskiego. W ten sposób cel polegający na ułatwieniu resocjalizacji osób skazanych po wykonaniu kary jest zbieżny z celem polegającym na zapobieganiu ryzyku bezkarności obywateli państw członkowskich innych niż wezwane państwo członkowskie. Pragnę zauważyć w tym względzie, że w sentencji wyroku Raugevicius Trybunał uzależnia istnienie ciążącego na wezwanym państwie członkowskim obowiązku zapewnienia, na podstawie art. 18 i 21 TFUE, obywatelowi Unii, który stale zamieszkuje na jego terytorium, traktowania identycznego z traktowaniem własnych obywateli w dziedzinie ekstradycji od warunku, by owo państwo członkowskie przewidywało możliwość odbywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w państwie trzecim na jego terytorium ( 38 ).

51.

Jeżeli, jak było w przypadku prawa fińskiego, prawo wezwanego państwa członkowskiego uzależnia wykonanie na jego terytorium kary pozbawienia wolności orzeczonej we wzywającym państwie trzecim od uzyskania zgody tego państwa trzeciego, istnienie środka alternatywnego w stosunku do ekstradycji, który pozwala na równie skuteczne osiągnięcie celu, jakim jest zapobieganie ryzyku bezkarności osób, które popełniły przestępstwo, można stwierdzić jedynie pod warunkiem, że rzeczone państwo trzecie rzeczywiście wyrazi taką zgodę. Rozwiązanie przyjęte przez Trybunał w wyroku Raugevicius należy zatem moim zdaniem rozumieć jako zawierające w sposób samoistny i nieunikniony taki warunek, aby cel zapobiegania ryzyku bezkarności osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję, mógł zostać osiągnięty w sposób rzeczywisty i skuteczny.

52.

W tym kontekście należy uściślić, że wezwane państwo członkowskie, które chroni własnych obywateli przed ekstradycją, nie może pozostać bierne, gdy zostaje do niego skierowany wniosek o ekstradycję w celu wykonania kary wobec obywatela Unii, który stale zamieszkuje na jego terytorium. Jeżeli prawo krajowe tego państwa członkowskiego przewiduje możliwość odbycia kary pozbawienia wolności orzeczonej przez państwo trzecie na jego terytorium, pod warunkiem że państwo to wyrazi na to zgodę, art. 18 i 21 TFUE nakładają na wezwane państwo członkowskie obowiązek aktywnego dążenie do uzyskania zgody wspomnianego państwa trzeciego przy wykorzystaniu w tym celu wszelkich mechanizmów współpracy i pomocy w sprawach karnych, którymi dysponuje ono w ramach swoich stosunków z owym państwem trzecim.

53.

Jeśli pomimo wdrożenia tych mechanizmów wzywające państwo trzecie nie wyraziło zgody na odbycie rozpatrywanej kary pozbawienia wolności na terytorium wezwanego państwa członkowskiego, art. 18 i 21 TFUE nie stoją na przeszkodzie temu, by owo państwo członkowskie dokonało ekstradycji osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję, zgodnie z obowiązkami, które na nim ciążą na mocy Europejskiej konwencji o ekstradycji ( 39 ).

54.

Obowiązek, jaki art. 18 i 21 TFUE nakładają na wezwane państwo członkowskie, polegający na zapewnieniu obywatelowi Unii, który stale zamieszkuje na jego terytorium, traktowania identycznego z tym, z jakiego korzystają jego obywatele w dziedzinie ochrony przed ekstradycją, jest tym samym ograniczony w sytuacji, gdy w braku zgody ze strony wzywającego państwa trzeciego kara pozbawienia wolności orzeczona w tym państwie trzecim nie może zostać wykonana na terytorium wezwanego państwa członkowskiego. Odmienne traktowanie tych dwóch grup obywateli, które z tego wynika, jest w takim przypadku uzasadnione celem polegającym na zwalczaniu bezkarności osób, które popełniły przestępstwo.

55.

Takie rozwiązanie pozwala zapobiec temu, by obowiązki ciążące na wezwanym państwie członkowskim na mocy prawa Unii kolidowały z obowiązkami spoczywającymi na tym państwie członkowskim na podstawie Europejskiej konwencji o ekstradycji. W przypadku bowiem gdy wzywające państwo trzecie wyrazi zgodę na wykonanie rozpatrywanej kary pozbawienia wolności na terytorium wezwanego państwa członkowskiego, złożony przez nie wniosek o ekstradycję nie będzie rozpatrywany. W przeciwnym wypadku prawo Unii nie stoi na przeszkodzie temu, by wezwane państwo członkowskie dokonało ekstradycji osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję, po tym, jak aktywnie dążyło ono do uzyskania zgody wzywającego państwa trzeciego ( 40 ). Rozwiązanie to przyczynia się w ten sposób do zagwarantowania skutecznej współpracy międzynarodowej opartej na więzi zaufania z państwami trzecimi w dziedzinie zwalczania przestępstw.

56.

To właśnie w świetle tych elementów analizy należy ustalić, czy w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym Republika Federalna Niemiec jest zobowiązana na mocy prawa Unii odmówić ekstradycji S.M. do Bośni i Hercegowiny, podczas gdy nie ma ona możliwości odmówienia owemu państwu trzeciemu tej ekstradycji na podstawie art. 6 ust. 1 Europejskiej konwencji o ekstradycji.

57.

W tym względzie należy uściślić, że wykonanie na terytorium Niemiec kary orzeczonej wobec S.M. w Bośni i Hercegowinie wydaje się możliwe na mocy prawa niemieckiego ( 41 ). Z § 48 i § 57 ust. 1 IRG wynika bowiem, że kara orzeczona za granicą może zostać wykonana na terytorium Niemiec, jeżeli wyraża na to zgodę państwo trzecie, w którym kara ta została orzeczona. S.M. mógłby zatem odbyć na terytorium Niemiec karę, na którą został skazany w Bośni i Hercegowinie, o ile państwo to wyrazi na to zgodę.

58.

Zastosowanie środka alternatywnego do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu S.M., jest zatem w tych okolicznościach uzależnione od uzyskania zgody Bośni i Hercegowiny.

59.

Artykuły 18 i 21 TFUE nakładają na właściwe organy niemieckie obowiązek korzystania ze wszystkich mechanizmów współpracy i pomocy w sprawach karnych, którymi dysponują one w ramach swoich stosunków z tym państwem trzecim w celu uzyskania zgody tego państwa na wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej we wspomnianym państwie trzecim na terytorium Niemiec. Organy te będą zatem działały w sposób mniej naruszający wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu przez S.M., przy jednoczesnym zapobieżeniu, w miarę możliwości, ryzyku, że w braku wykonania tej kary przestępstwo, które doprowadziło do rozpatrywanego skazania, pozostanie bezkarne ( 42 ). Wspomniane organy będą jednocześnie sprzyjać celowi resocjalizacji osoby skazanej po odbyciu przez nią kary ( 43 ).

60.

Z powyższego wynika, że jeżeli Bośnia i Hercegowina wyrazi zgodę na wykonanie kary wymierzonej S.M. na terytorium Niemiec, pierwotny wniosek o ekstradycję nie będzie rozpatrywany i zostanie zastąpiony wnioskiem o przejęcie wykonania tej kary na terytorium Niemiec. Republika Federalna Niemiec nie będzie już wówczas zobowiązana na mocy Europejskiej konwencji o ekstradycji do dokonania ekstradycji S.M. do Bośni i Hercegowiny.

61.

Jeżeli natomiast Bośnia i Hercegowina nie wyrazi zgody na wykonanie kary wymierzonej S.M. na terytorium Niemiec, organy niemieckie nie będą dysponowały żadnym alternatywnym środkiem w stosunku do ekstradycji umożliwiającym osiągnięcie w sposób równie skuteczny celu polegającego na zapobieganiu ryzyku bezkarności tego obywatela Unii. Artykuły 18 i 21 TFUE nie będą zatem sprzeciwiały się ekstradycji S.M. do tego państwa trzeciego, zgodnie z tym, co przewiduje Europejska konwencja o ekstradycji ( 44 ).

62.

Pragnę uściślić na koniec, że art. 18 i 21 TFUE nie powinny moim zdaniem być interpretowane w ten sposób, iż poszukiwanie przez wezwane państwo członkowskie środka alternatywnego w stosunku do ekstradycji, który w mniejszym stopniu naruszałby wykonywanie prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu obywatela Unii, prowadzi do zmuszenia tego państwa członkowskiego do zmiany oświadczenia złożonego na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b) Europejskiej konwencji o ekstradycji w taki sposób, aby zapewnić obywatelom innych państw członkowskich stale zamieszkującym we wspomnianym państwie członkowskim korzystanie w każdym przypadku z takiej samej ochrony, jaka przysługuje jego własnym obywatelom. Debata, jaka miała miejsce w tej kwestii przed Trybunałem, wykazała ponadto, że możliwość takiej zmiany wydaje się wątpliwa z prawnego punktu widzenia ( 45 ). Ponadto, jak wskazałem powyżej, Trybunał nie wydaje się interpretować art. 18 i 21 TFUE w ten sposób, że nakładają one na wezwane państwo członkowskie, które chroni własnych obywateli przed ekstradycją, obowiązek zapewnienia w sposób automatyczny i bezwzględny takiej ochrony obywatelom innych państw członkowskich. Wydaje się, że Trybunał interpretuje te artykuły jako zobowiązujące wezwane państwo członkowskie do korzystania z mechanizmów współpracy i pomocy w sprawach karnych – w zależności od tego, czy rozpatruje ono wniosek o ekstradycję w celu przeprowadzenia postepowania karnego, czy też w celu wykonania kary – którymi dysponuje w stosunkach z wzywającym państwem trzecim, w celu aktywnego badania, czy istnieje środek alternatywny w stosunku do ekstradycji, który umożliwia realizację w równie skuteczny sposób celu polegającego na zapobieżeniu bezkarności osoby, której dotyczy wniosek o ekstradycję.

63.

Mając na względzie całość powyższych rozważań, proponuję, aby na pytanie prejudycjalne przedstawione przez Oberlandesgericht München (wyższy sąd krajowy w Monachium, Niemcy) Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

Artykuły 18 i 21 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by w przypadku wniosku o ekstradycję w celu wykonania kary pozbawienia wolności obywatela Unii, który stale zamieszkuje na terytorium wezwanego państwa członkowskiego, owo państwo członkowskie, którego prawo krajowe zakazuje ekstradycji własnych obywateli poza terytorium Unii w celu wykonania kary i przewiduje możliwość odbycia takiej kary orzeczonej za granicą na jego terytorium, pod warunkiem że wzywające państwo trzecie wyrazi na to zgodę, dokonało ekstradycji tego obywatela Unii, zgodnie z obowiązkami, jakie ciążą na nim na mocy konwencji międzynarodowej, jeżeli nie może ono skutecznie przejąć wykonania tej kary.

Tak więc wezwane państwo członkowskie może dokonać ekstradycji tylko wtedy, gdy po spełnieniu ciążącego na nim na mocy art. 18 i 21 TFUE obowiązku aktywnego poszukiwania zgody tego państwa trzeciego poprzez wykorzystanie w tym celu wszelkich mechanizmów współpracy i pomocy w sprawach karnych, którymi państwo to dysponuje w ramach swoich stosunków ze wspomnianym państwem trzecim, owo państwo trzecie nie wyraża zgody na odbycie danej kary na terytorium wzywającego państwa członkowskiego.