1.

W jaki sposób można osiągnąć równowagę między ochroną właściciela znaku towarowego a ochroną dystrybutora towarów, który powołuje się na wyczerpanie praw wynikających ze znaku towarowego w postępowaniu wszczętym przez właściciela znaku towarowego w celu zablokowania dystrybucji towarów, na którą nie uzyskano zgody? Czy zgoda właściciela znaku towarowego na wprowadzenie towarów do obrotu na terytorium EOG może być dorozumiana? Czy ogólne sformułowanie sentencji wyroku i przesunięcie wskazania towarów wprowadzonych na terytorium EOG do etapu wykonania są zgodne z zasadą skutecznej ochrony sądowej? Jak rozkłada się ciężar dowodu?

2.

Zgodnie z art. 9 rozporządzenia 2017/1001 ( 2 ):

„1.   Rejestracja unijnego znaku towarowego skutkuje przyznaniem właścicielowi praw wyłącznych do tego znaku.

[…]

3.   […] mogą być zakazane w szczególności następujące działania:

[…]

[…]”.

3.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001:

„Właściciel unijnego znaku towarowego nie jest uprawniony do zakazania jego używania w odniesieniu do towarów, które zostały wprowadzone do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego pod tym znakiem towarowym przez właściciela lub za jego zgodą”.

4.

Artykuł 129 ust. 3 rozporządzenia 2017/1001, zatytułowany „Prawo właściwe”, stanowi:

„Jeżeli niniejsze rozporządzenie nie stanowi inaczej, sąd w sprawach unijnych znaków towarowych stosuje przepisy proceduralne odnoszące się do tego samego rodzaju powództwa jak w przypadku krajowego znaku towarowego w państwie członkowskim, w którym ma swoją siedzibę”.

5.

Artykuł 3 ust. 2 dyrektywy 2004/48 ( 3 ) stanowi:

„Powyższe środki, procedury i środki naprawcze są również skuteczne, proporcjonalne i odstraszające i stosowane w taki sposób, aby zapobiec tworzeniu ograniczeń handlu prowadzonego zgodnie z prawem i zapewnić zabezpieczenia przed ich nadużywaniem”.

6.

Artykuł 325 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, tekst jednolity z późniejszymi zmianami (Dz.U. z 2019 r., poz. 1460) (zwanej dalej „kodeksem postępowania cywilnego”) stanowi:

„Sentencja wyroku powinna zawierać wymienienie sądu, sędziów, protokolanta oraz prokuratora, jeżeli brał udział w sprawie, datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku, wymienienie stron i oznaczenie przedmiotu sprawy oraz rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron”.

7.

Zgodnie z art. 758 kodeksu postępowania cywilnego sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników.

8.

Zgodnie z art. 767 § 1 i 2 tego kodeksu:

„§ 1.   Na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Dotyczy to także zaniechania przez komornika dokonania czynności. Skargę rozpoznaje sąd właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika.

[…]

§ 2.   Skargę może złożyć strona lub inna osoba, której prawa zostały przez czynności lub zaniechanie komornika naruszone bądź zagrożone.

[…]”.

9.

Artykuł 843 wspomnianego kodeksu stanowi w § 3:

„W pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu”.

10.

Artykuł 1050 tego kodeksu stanowi w § 1 i 3:

„§ 1.   Jeżeli dłużnik ma wykonać czynność, której inna osoba wykonać za niego nie może, a której wykonanie zależy wyłącznie od jego woli, sąd, w którego okręgu czynność ma być wykonana, na wniosek wierzyciela, po wysłuchaniu stron, wyznaczy dłużnikowi termin do wykonania i zagrozi mu grzywną na wypadek, gdyby w wyznaczonym terminie czynności nie wykonał.

[…]

§ 3.   Po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego dłużnikowi do wykonania czynności, sąd na wniosek wierzyciela nałoży na dłużnika grzywnę i jednocześnie wyznaczy nowy termin do wykonania czynności, z zagrożeniem surowszą grzywną”.

11.

Artykuł 1051 kodeksu postępowania cywilnego stanowi § 1:

„Jeżeli dłużnik ma obowiązek zaniechać pewnej czynności lub nie przeszkadzać czynności wierzyciela, sąd, w którego okręgu dłużnik działał wbrew swemu obowiązkowi, na wniosek wierzyciela po wysłuchaniu stron i stwierdzeniu, że dłużnik działał wbrew obowiązkowi, nałoży na niego grzywnę. Tak samo sąd postąpi w razie dalszego wniosku wierzyciela”.

12.

Harman International Industries, Inc. (zwana dalej „powódką”), z siedzibą w Stamford (Stany Zjednoczone), jest uprawniona z tytułu praw wyłącznych do unijnych znaków towarowych zarejestrowanych pod numerami 001830967, 001830967, 005336755, 015577621, 003191004, 003860665, 0150221652, 001782523, 005133251 i 009097494.

13.

Produkty powódki (sprzęt audiowizualny, w tym głośniki, słuchawki i systemy audio) opatrzone wskazanymi znakami towarowymi są dystrybuowane na terytorium Polski przez jeden podmiot, z którym powódka zawarła umowę dystrybucji i za którego pośrednictwem jej produkty są sprzedawane klientom końcowym w sklepach ze sprzętem elektronicznym.

14.

Powódka stosuje systemy oznaczeń swoich produktów, na podstawie których – zdaniem sądu odsyłającego – nie zawsze można ustalić, czy dany produkt jest przez nią przeznaczony na rynek Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG), czy też poza ten rynek. Oznaczenia zawarte na niektórych egzemplarzach opatrzonych znakami towarowymi powódki nie zawierają skrótów odnoszących się do kwestii terytorialnych, w związku z czym nie określają miejsca, w którym towar ma być po raz pierwszy wprowadzony do obrotu za zgodą powódki. Oznacza to, że niektóre z oznaczeń są obecne zarówno na opakowaniach egzemplarzy produktów przeznaczonych do wprowadzenia do obrotu na terytorium EOG, jak i na opakowaniach egzemplarzy produktów przeznaczonych do wprowadzenia do obrotu poza EOG. W odniesieniu do tych egzemplarzy ustalenie rynku, na który są przeznaczone, wymaga posłużenia się pozostającym w dyspozycji powódki narzędziem informatycznym, które obejmuje bazę danych o produktach ze wskazaniem rynku, na który przeznaczony jest konkretny egzemplarz produktu.

15.

AB SA z siedzibą w Magnicach (Polska), spółka będąca pozwaną w postępowaniu głównym (zwana dalej „pozwaną”), prowadzi działalność gospodarczą w zakresie dystrybucji sprzętu elektronicznego. Pozwana wprowadzała na rynek polski towary wyprodukowane przez powódkę i oznaczone jej unijnymi znakami towarowymi. Pozwana nabywała rozpatrywane towary od sprzedawcy innego niż dystrybutor produktów na rynek polski, z którym powódka zawarła umowę. Pozwana twierdzi, że otrzymywała od tego sprzedawcy zapewnienia, że wprowadzenie rozpatrywanych produktów na rynek polski nie narusza praw wyłącznych powódki do unijnych znaków towarowych wobec wyczerpania tych praw w następstwie uprzedniego wprowadzenia produktów oznaczonych unijnymi znakami towarowymi do obrotu na terytorium EOG przez powódkę lub za jej zgodą.

16.

Powódka wniosła powództwo do Sądu Okręgowego w Warszawie, działającego jako sąd pierwszej instancji, wnosząc o zakazanie pozwanej naruszania przysługujących powódce praw do unijnych znaków towarowych poprzez zakazanie jej przywozu, wprowadzania do obrotu, importowania, oferowania, reklamowania oraz składowania głośników i słuchawek oraz ich opakowań oznaczonych choćby jednym z unijnych znaków towarowych powódki, które to towary nie zostałyby uprzednio wprowadzone do obrotu na terytorium EOG przez powódkę lub za jej zgodą. Powódka wniosła również o nakazanie pozwanej wycofania z obrotu lub zniszczenia takich głośników i słuchawek oraz ich opakowań.

17.

Strona pozwana zakwestionowała żądania powódki w oparciu o zasadę wyczerpania praw wynikających z unijnego znaku towarowego, skupiając swoją obronę na otrzymanym od sprzedawcy zapewnieniu, że rozpatrywane produkty zostały już wprowadzone do obrotu na terytorium EOG.

18.

W tym względzie sąd odsyłający zauważa, że stosowane przez powódkę systemy oznaczeń produktów nie pozwalają na ustalenie, czy produkty były przeznaczone na rynek EOG, czy też nie. Z tego powodu strona pozwana nie jest zdaniem sądu odsyłającego w stanie udowodnić, że egzemplarz produktu opatrzonego unijnym znakiem towarowym powódki został wprowadzony do obrotu na terytorium EOG przez powódkę lub za jej zgodą. Oczywiście strona pozwana może zwrócić się do swojego sprzedawcy, jednakże – kontynuuje sąd odsyłający – jest mało prawdopodobne, by zdołała uzyskać użyteczne informacje dotyczące tożsamości podmiotu, od którego dostawca nabył dane egzemplarze, lub dotyczące podmiotów uczestniczących w łańcuchu dostawy tych egzemplarzy na terytorium Polski, gdyż dostawcy zwykle nie są skłonni ujawniać swoich źródeł zaopatrzenia, aby nie stracić nabywców.

19.

W przedstawionym powyżej kontekście sąd odsyłający zauważa, że praktyka polskich sądów polegająca na stosowaniu w sentencjach orzeczeń uwzględniających powództwo ogólnego pojęcia „towarów oznaczonych znakami towarowymi powoda, które nie zostały uprzednio wprowadzone do obrotu na terytorium [EOG] przez powoda (uprawnionego z unijnego znaku towarowego) lub za jego zgodą”, powoduje poważne trudności w wykonywaniu prawa do obrony i niepewność w stosowaniu prawa. Zdaniem sądu odsyłającego bezpośrednią konsekwencją takiego sposobu formułowania sentencji orzeczeń jest praktyczna niemożność ich wykonania na podstawie zawartych w nich informacji.

20.

Niezależnie bowiem od tego, czy orzeczenie jest wykonywane dobrowolnie, czy też przez właściwy organ egzekucyjny, to aby było ono w praktyce wykonalne, konieczne jest uzyskanie od właściciela znaku towarowego lub strony pozwanej dalszych informacji pozwalających na ustalenie konkretnych egzemplarzy produktów opatrzonych unijnym znakiem towarowym.

21.

W szczególności zdaniem sądu odsyłającego konieczna jest szczególna współpraca ze strony powoda – właściciela znaku towarowego – w celu uzyskania dostępu do bazy danych zawierającej informacje niezbędne do identyfikacji produktów.

22.

Ponadto z uzasadnienia wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że praktyka stosowana przy wykonywaniu wyroków, których sentencja jest sformułowana w sposób ogólny, nie jest jednolita i różni się w zależności od charakteru wyroku, który ma być wykonany, a w wielu przypadkach może również prowadzić do zajęcia produktów, które znajdują się w obrocie, przy braku jakiegokolwiek naruszenia prawa wyłącznego do znaku towarowego. Zasadniczo może się w rzeczywistości zdarzyć, że ochrona prawa wyłącznego do unijnego znaku towarowego zostanie rozszerzona na produkty, w odniesieniu do których prawo to zostało wyczerpane.

23.

Ponadto rozpatrywana praktyka budzi dalsze wątpliwości dotyczące gwarancji proceduralnych dla stron w przypadkach dotyczących ochrony prawa wyłącznego wynikającego z unijnego znaku towarowego. W istocie z treści wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że wykazanie przez stronę pozwaną w ramach sporu sądowego, że dany egzemplarz produktu został wprowadzony do obrotu na terytorium EOG przez powódkę lub za jej zgodą, jest bardzo utrudnione.

24.

Zgodnie z przepisami prawa polskiego, jak wskazuje sąd odsyłający, środki prawne przysługujące dłużnikowi w postępowaniach zabezpieczających lub egzekucyjnych, to znaczy skarga na czynności komornika i powództwo przeciwegzekucyjne, nie pozwalają na skuteczne zakwestionowanie sposobu, w jaki orzeczenie zostało wykonane przez organ egzekucyjny, to znaczy na skuteczne wskazanie egzemplarzy, które należy wyłączyć spod egzekucji.

25.

Z powyższych względów sąd odsyłający ma wątpliwości co do zgodności tej praktyki sądów polskich z zasadą swobodnego przepływu towarów, zasadą wyczerpania praw wynikających z unijnego znaku towarowego oraz ze spoczywającym na państwach członkowskich obowiązkiem ustanowienia środków prawnych niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony sądowej.

26.

Sąd Okręgowy w Warszawie (Polska) zawiesił zatem postępowanie i zwrócił się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy art. 36 zdanie drugie TFUE w związku z artykułem 15 ustęp 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z 14 czerwca 2017 r. roku w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej, a także w związku z artykułem 19 ustęp 1 [akapit drugi] TUE rozumieć należy w ten sposób, że sprzeciwiają się one praktyce sądów krajowych państw członkowskich polegającej na tym, że sądy:

odwołują się w treści orzeczeń do »przedmiotów, które nie zostały wprowadzone do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego ze znaku towarowego lub za jego zgodą« – w następstwie czego ustalenie, których przedmiotów oznaczonych znakiem unijnym dotyczą orzeczone nakazy i zakazy (tj. ustalenie, które przedmioty nie zostały wprowadzone do obrotu na terytorium Europejskiego Obszaru Gospodarczego przez uprawnionego ze znaku towarowego lub za jego zgodą), jest, wobec ogólnego sformułowania treści orzeczenia, pozostawione organowi egzekucyjnemu, organ ten – dokonując wskazanych ustaleń – opiera się na oświadczeniach uprawnionego ze znaku towarowego lub dostarczonych przez uprawnionego narzędziach (w tym narzędziach informatycznych i bazach danych), a dopuszczalność kwestionowania powyższych ustaleń organu egzekucyjnego przed sądem w postępowaniu rozpoznawczym jest wyłączona lub ograniczona przez charakter środków prawnych przysługujących pozwanemu w postępowaniu zabezpieczającym oraz egzekucyjnym?”.

27.

W ramach wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, dotyczącego stopnia precyzji wymaganego w sformułowaniu sentencji wyroku w przedmiocie wyczerpania prawa do znaku towarowego, o którym mowa w art. 15 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001, sąd odsyłający wyraża wątpliwości zarówno co do gwarancji swobodnego przepływu towarów, jak i co do skutecznej ochrony sądowej dystrybutora pozwanego w sporze sądowym przez właściciela unijnego znaku towarowego z powodu zarzucanego nieprawidłowego wprowadzenia do obrotu na terytorium EOG towarów chronionych prawem do znaku towarowego.

28.

Dokładniej rzecz ujmując, zdaniem sądu krajowego ogólne sformułowanie sentencji orzeczenia wydanego przez sąd w postępowaniu rozpoznawczym skutkuje nadmiernym utrudnieniem obrony dystrybutora produktów, który jest stroną pozwaną w postępowaniu. Wiąże się to z problemem rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniu, w szczególności na etapie wykonania, również ze względu na szczególny system proceduralny państwa członkowskiego, który, poddając pozwanego rygorystycznym wymogom dotyczącym wniesienia powództwa przeciwegzekucyjnego, nie jest w stanie – zdaniem sądu odsyłającego – zapewnić stronie pozwanej skutecznej ochrony.

29.

Powódka, pozwana, rząd polski i Komisja Europejska przedstawili uwagi na piśmie.

30.

Powódka uważa, że na pytanie zawarte we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należy udzielić odpowiedzi przeczącej, ponieważ każde inne rozwiązanie byłoby sprzeczne z zasadą wyczerpania praw wynikających ze znaku towarowego. W szczególności poza tym, że powódka kwestionuje przedstawiony przez sąd odsyłający opis okoliczności faktycznych i wykładnię przepisów prawa polskiego, uważa ona, że gdyby zastosować rozwiązania sugerowane przez sąd odsyłający – w szczególności nałożenie na właściciela znaku towarowego obowiązku dokładnego wskazania na produktach „znaków towarowych lub numerów seryjnych” – doszłoby do dyskryminacji podmiotów gospodarczych, których znak towarowy został naruszony, ponieważ taki obowiązek nie jest przewidziany ani w prawie Unii, ani w prawie krajowym.

31.

Powódka kwestionuje również okoliczność, że Harman ma tylko jednego dystrybutora swoich produktów na rynku polskim, i w związku z tym nie uważa, że można przyjąć odwrócenie ciężaru dowodu, jak orzeczono w wyroku Van Doren + Q ( 4 ), ponieważ – poza przypadkami dystrybucji wyłącznej – ciężar dowodu istnienia zgody na wprowadzenie towarów do obrotu poza terytorium EOG spoczywa na stronie pozwanej.

32.

Przeciwnie, pozwana, rząd polski i Komisja uważają, że należy udzielić odpowiedzi twierdzącej na pytanie zawarte we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym.

33.

Pozwana i rząd polski zgadzają się z przedstawionym przez sąd odsyłający opisem okoliczności faktycznych. W szczególności pozwana uważa, że każdy wyrok wydany przez sąd powinien umożliwiać stronie pozwanej jego dobrowolne wykonanie bez korzystania z informacji zawartych w bazach danych powódki, do których strona pozwana nie ma dostępu. Zgodnie ze stanowiskiem pozwanej można by rozwiązać ten praktyczny problem poprzez ustanowienie jednolitego systemu oznaczeń, który wiązałby się z obowiązkiem wskazania informacji o rynku przeznaczenia na egzemplarzach produktów.

34.

Rząd polski jest zdania, że ponieważ tradycyjne zasady dotyczące rozkładu ciężaru dowodu w postępowaniach dotyczących naruszeń praw wyłącznych do znaku towarowego mogłyby w niektórych przypadkach prowadzić do faktycznego ograniczenia swobodnego przepływu towarów, uzasadnione byłoby ich dostosowanie zgodnie z zasadami określonymi w wyroku Van Doren + Q. W szczególności rząd polski uważa, że przestrzeganie wspomnianych zasad mogłoby być możliwe tylko wtedy, gdyby postępowanie dowodowe było prowadzone w całości przez sąd orzekający co do istoty sprawy.

35.

W przeciwieństwie do tego Komisja – choć zgadza się, że możliwe jest przeniesienie na właściciela znaku towarowego ciężaru dowodu zgody na wprowadzenie towarów do obrotu poza EOG – uważa, że prawo Unii co do zasady nie stoi na przeszkodzie możliwości pozostawienia organowi egzekucyjnemu zadania określenia, których przedmiotów opatrzonych unijnym znakiem towarowym dotyczą nakazy i zakazy wydane przez sąd. Komisja dodaje jednak, że zgodnie z zasadą skutecznej ochrony sądowej takie rozwiązanie opiera się na założeniu, że stronie pozwanej w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym przysługują wszystkie środki niezbędne do ochrony jej praw w postępowaniu.

36.

Z treści akt sprawy wynika, że sprawa rozpatrywana przez sąd odsyłający dotyczy w szczególności przywozu równoległego towarów „mieszanych”, to znaczy towarów, w odniesieniu do których prawa wyłączne właściciela zostały wyczerpane i które mogą być przedmiotem swobodnego obrotu na terytorium EOG, oraz towarów przeznaczonych do wprowadzenia do obrotu poza EOG, których wprowadzanie do obrotu na terytorium EOG narusza prawa właściciela znaku towarowego.

37.

W szczególności sąd odsyłający twierdzi, że w chwili zajęcia bardzo trudno jest rozróżnić te dwie grupy towarów i z tego powodu bardzo często jedyne wiarygodne informacje pozwalające ustalić miejsce, w którym towary zostały wprowadzone do obrotu, pochodzą od właściciela znaku towarowego.

38.

Ogólne sformułowanie sentencji, która stanowi jedynie powtórzenie przepisu art. 15 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001, prowadzi de facto do przesunięcia określenia miejsca, w którym towary zostały wprowadzone do obrotu, do chwili wykonania wyroku. Przesunięcie do etapu wykonania jest zdaniem sądu odsyłającego problematyczne, ponieważ w polskim prawie – jak wynika z postanowienia odsyłającego – uprawnienia procesowe strony pozwanej są na etapie egzekucji bardzo ograniczone, w szczególności ze względu na konieczny udział właściciela unijnego znaku towarowego. Niezbędna współpraca powódki, będącej właścicielką znaku towarowego, nie pozwala stronie pozwanej, będącej dystrybutorem towarów, na skuteczną i samodzielną ochronę swego stanowiska w postępowaniu.

39.

W mojej analizie skoncentruję się na dwóch kwestiach, które wydają mi się kluczowe dla udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne zadane przez sąd odsyłający: zasadzie wyczerpania praw do znaku towarowego w odniesieniu do przepisów dotyczących swobodnego przepływu towarów oraz skuteczności ochrony sądowej strony pozwanej będącej dystrybutorem towarów w tym samym sporze w odniesieniu zarówno do ogólnego sformułowania sentencji, jak i do rozkładu ciężaru dowodu.

40.

Jak wiadomo, przepis art. 15 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2017/1001 skodyfikował ( 5 ) zasadę wyczerpania prawa do znaku towarowego, zgodnie z którą uprawniony z tytułu praw wyłącznych do oznaczenia, po wprowadzeniu do obrotu – bezpośrednio lub w każdym razie za jego zgodą – produktu opatrzonego jego znakiem towarowym, nie może już powoływać się na prawa związane ze znakiem towarowym, aby uniemożliwić późniejszą sprzedaż tych produktów.

41.

Przepis ten powtarza w zasadniczo identycznym brzmieniu art. 7 dyrektywy 89/104/EWG ( 6 ), który skodyfikował orzecznictwo dotyczące zasady wyczerpania praw w dziedzinie znaków towarowych, podobnie jak art. 13 rozporządzenia (WE) nr 40/94 ( 7 ) skodyfikował orzecznictwo dotyczące wspólnotowego znaku towarowego. Dyrektywa 89/104/EWG została uchylona dyrektywą 2008/95/WE, która z kolei została uchylona dyrektywą (UE) 2015/2436 ( 8 ). Rozporządzenie (WE) nr 40/94 zostało natomiast uchylone rozporządzeniem Rady (WE) nr 207/2009 z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie wspólnotowego znaku towarowego ( 9 ), które z kolei zostało uchylone rozporządzeniem (UE) 2017/1001. Chociaż art. 15 rozporządzenia 2017/1001 – podobnie jak art. 15 dyrektywy 2015/2436 – ma brzmienie częściowo odmienne od przepisów, które z czasem zostały uchylone, uważa się, że wykładnia przyjęta przez Trybunał w odniesieniu do wcześniejszych aktów prawnych może zachować swoją aktualność ze względu na fakt, że oba przepisy realizują ten sam cel, jakim jest wyważenie praw do znaku towarowego z ochroną swobodnego przepływu towarów na rynku wewnętrznym.

42.

Podstawą tej instytucji jest przyznanie właścicielowi znaku towarowego uprawnienia do kontrolowania jedynie pierwszego wprowadzenia do obrotu produktów opatrzonych znakiem towarowym na rynku właściwym, bez stwarzania przeszkód lub ograniczeń w dalszym obrocie towarami podlegającymi ochronie, które byłyby niezgodne z zasadą swobody handlu ( 10 ).

43.

Przywołany przepis należy bowiem odczytywać i interpretować w świetle art. 36 TFUE ( 11 ), biorąc również pod uwagę, że zapewnia on pełną harmonizację ( 12 ) przepisów dotyczących wyczerpania praw do znaku towarowego poprzez skodyfikowanie znacznej części orzecznictwa Trybunału w dziedzinie swobodnego przepływu towarów ( 13 ).

44.

W związku z tym stosowanie przepisu art. 15 ust. 1 rozporządzenia 2017/1001 nie może w żaden sposób prowadzić do legitymizacji lub uzasadnienia przeszkód w swobodzie przepływu towarów, a w rzeczywistości do ponownego wprowadzenia barier międzypaństwowych i granic celnych zniesionych w drodze wspólnego rynku ( 14 ), ani też nie może ograniczać gwarancji proceduralnych dla stron w przypadkach dotyczących ochrony praw wyłącznych wynikających z unijnego znaku towarowego.

45.

W świetle tych rozważań należy ocenić – jak sugeruje sąd odsyłający – czy praktyka sądów polskich polegająca na formułowaniu sentencji wyroku w sposób ogólny w połączeniu z okolicznością, że wydaje się, iż można dokonać rozróżnienia między kategoriami produktów wyłącznie na podstawie informacji i baz danych będących w posiadaniu powódki, może stanowić środek dyskryminacji lub ukryte ograniczenie w handlu między państwami członkowskimi w rozumieniu art. 36 TFUE.

46.

Z ram przedstawionych przez sąd odsyłający wynika, że praktyka ta mogłaby bowiem, choć pośrednio, utrzymać owe ograniczenia i rozszerzyć ochronę prawa wyłącznego wynikającego z unijnego znaku towarowego na produkty, w odniesieniu do których prawo to zostało wyczerpane.

47.

Trybunał orzekał wielokrotnie, że art. 36 TFUE ( 15 ), a zatem zakaz ograniczeń przywozowych i środków o skutku równoważnym, może dopuszczać odstępstwa ze względu na ochronę praw własności przemysłowej i handlowej; jednak przy uwzględnieniu, że zakaz ten ma wpływ na wykonywanie praw, a nie na ich istnienie, wyjątek jest dopuszczalny w zakresie, w jakim odstępstwa „wydają się niezbędne dla ochrony praw, które stanowią szczególny przedmiot” ( 16 ) prawa własności ( 17 ).

48.

Właściciel znaku towarowego musi sam ( 18 ) wprowadzić do obrotu każdy produkt oznaczony swoim znakiem towarowym lub wyrazić zgodę na wprowadzenie do obrotu każdego takiego produktu ( 19 ). Równoważność tych dwóch przypadków – wprowadzania do obrotu towarów oznaczonych znakiem towarowym przez właściciela tego znaku lub za jego zgodą – była zawsze potwierdzana już od czasu pierwszych wyroków ustanawiających zasadę wyczerpania prawa ( 20 ).

49.

Istnienie zgody stanowi zatem element odróżniający pozwalający zrozumieć, kiedy ochrona prawa własności intelektualnej musi ustąpić pierwszeństwa zasadzie swobodnego przepływu towarów.

50.

Jeśli chodzi o definicję zgody, w wyroku Ideal Standard dostarczono ważnych wskazówek oraz wyjaśniono, że zgoda nigdy nie może być dorozumiana ( 21 ).

51.

W wyroku Sebago Trybunał, odnosząc się do dyrektywy 89/104/EWG w sprawie znaków towarowych, wyjaśnił, że „aby istniała zgoda w rozumieniu art. 7 ust. 1 […], musi ona być udzielona dla każdego egzemplarza produktu, w odniesieniu do którego podnoszone jest wyczerpanie praw” ( 22 ).

52.

W sprawach połączonych Davidoff i Levi Strauss ( 23 ), których przedmiotem była dyrektywa 89/104, Trybunał orzekł, że określenie cech zgody na wprowadzenie do obrotu na terytorium EOG w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 89/104 nie powinno być pozostawione ustawodawstwom krajowym, ponieważ w przeciwnym razie ochrona byłaby zróżnicowana w zależności od prawa właściwego.

53.

Jeśli chodzi o możliwość wyrażenia „dorozumianej” zgody, Trybunał stwierdził, że należy określić możliwe sposoby wyrażenia przez właściciela znaku towarowego zgody na wprowadzenie do obrotu na terytorium EOG, która to zgoda musi być wyrażona w sposób jednoznacznie wskazujący wolę zrzeczenia się tych praw, ale nie wykluczył, że „może ona wynikać w sposób dorozumiany z faktów i okoliczności poprzedzających, równoczesnych lub późniejszych względem wprowadzenia do obrotu poza EOG” ( 24 ).

54.

Dorozumiana zgoda na wprowadzenie do obrotu nie może bowiem wynikać z samego tylko milczenia właściciela znaku towarowego lub z faktu, że nie poinformował on wszystkich kolejnych nabywców produktów o swoim sprzeciwie wobec przywozu na terytorium EOG lub nie ustanowił zakazu przywozu bądź nie określił ograniczeń umownych przy sprzedaży towarów ( 25 ).

55.

Tak więc, pod pewnymi szczególnymi warunkami, zgoda może wyjątkowo wynikać również ze spójnego zachowania właściciela praw do znaku towarowego, choć – co należy powtórzyć – zasadą jest zgoda wyraźna.

56.

Kto musi udowodnić tę wyraźną lub dorozumianą zgodę w ewentualnym postępowaniu sądowym? Jakiego rodzaju ustalenia musi poczynić sąd w celu określenia, które towary wprowadzone do obrotu są nadal objęte ochroną wynikającą ze znaku towarowego, a które nie są nią objęte? Czy takie ustalenia muszą być koniecznie poczynione na etapie badania sprawy co do istoty, czy też mogą zostać dokonane również na etapie wykonania?

57.

Są to dwa aspekty poruszone we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, które – choć mają własną autonomię pojęciową – wynikają ze wspólnego źródła, jakim jest praktyka formułowania sentencji orzeczeń w sposób ogólny przez sądy polskie, i odnoszą się do wspólnej kwestii prawnej, a mianowicie do kwestii skutecznej ochrony sądowej strony pozwanej będącej dystrybutorem towarów, która w postępowaniu wszczętym w celu ochrony znaku towarowego podnosi zarzut wyczerpania prawa.

58.

Sąd odsyłający zwraca się bowiem do Trybunału o dokonanie oceny, czy praktyka sądów polskich polegająca na przyjmowaniu ogólnego sformułowania sentencji orzeczeń dotyczących naruszenia praw do znaku towarowego w wyniku przywozu równoległego może być uznana za zgodną z podstawowymi zasadami swobodnego przepływu towarów i skutecznej ochrony sądowej. W szczególności sąd odsyłający zauważa, że odniesienie się w uzasadnieniu i sentencji wyroku do „towarów, które nie zostały wprowadzone do obrotu na terytorium EOG przez uprawnionego ze znaku towarowego lub za jego zgodą”, może, w zależności od okoliczności, być nieodpowiednie i niewystarczająco precyzyjne.

59.

Zdaniem sądu odsyłającego konsekwencją takiej praktyki redagowania sentencji wyroków jest praktyczna niemożliwość ich wykonania, ponieważ brakuje w nich niezbędnych do tego informacji. Niezależnie bowiem od tego, czy orzeczenie jest wykonywane dobrowolnie, czy przez organ egzekucyjny, nadal niezbędne są dodatkowe informacje pozwalające zidentyfikować towary, których dotyczy wyrok.

60.

Ponadto zdaniem sądu odsyłającego jedynie właściciel znaku towarowego mógłby wskazać miejsce przeznaczenia towarów będących przedmiotem postępowania, a zatem strona pozwana nie byłaby w stanie zakwestionować tych ustaleń ani na etapie postępowania zabezpieczającego, ani na etapie postępowania egzekucyjnego, ponieważ nie miałaby dostępu do właściwych informacji.

61.

W opisanym powyżej kontekście pojawia się kwestia zgodności prawa polskiego z zasadami wyrażonymi w art. 19 ust. 1 TUE oraz art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej: czy strona pozwana będąca dystrybutorem może liczyć na skuteczną ochronę sądową w państwie członkowskim?

62.

Skuteczna ochrona sądowa w rozumieniu art. 19 ust. 1 TUE w dziedzinach objętych prawem Unii musi być zapewniona jednostkom poprzez odpowiednie środki prawne ustanowione przez państwa członkowskie ( 26 ).

63.

Zasada skutecznej ochrony sądowej praw, jakie podmioty prawa wywodzą z prawa Unii, do której odnosi się to postanowienie, „stanowi zasadę ogólną prawa Unii wynikającą z tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskim, wyrażoną w art. 6 i 13 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., a obecnie potwierdzoną w art. 47 karty praw podstawowych” ( 27 ).

64.

Jak wiadomo, art. 47 karty stanowi w akapicie pierwszym, że każdy, czyje prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem, zgodnie z warunkami przewidzianymi w tym artykule. Prawu temu odpowiada nałożony na państwa członkowskie na mocy art. 19 ust. 1 TUE obowiązek ustanowienia środków niezbędnych do zapewnienia skutecznej ochrony prawnej w dziedzinach objętych prawem Unii.

65.

Jak wynika z utrwalonego orzecznictwa Trybunału, na prawo do skutecznego środka prawnego można się powoływać na podstawie samego art. 47 karty, którego treść nie musi być doprecyzowana przez inne przepisy prawa Unii lub przepisy prawa krajowego państw członkowskich ( 28 ).

66.

Z orzecznictwa Trybunału wynika ponadto, że istota prawa do skutecznego środka prawnego ustanowionego w art. 47 karty obejmuje między innymi to, że podmiot tego prawa ma dostęp do właściwego sądu w celu zapewnienia poszanowania praw, jakie gwarantuje mu prawo Unii, i w związku z tym w celu zbadania wszystkich kwestii prawnych i faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sporu, który został do tego sądu wniesiony ( 29 ).

67.

Jednakże na mocy zasady autonomii proceduralnej do uprawnienia państwa członkowskiego należy uregulowanie szczegółowych zasad proceduralnych dotyczących środków prawnych przysługujących jednostkom, pod warunkiem że zasady te „nie są mniej korzystne w sytuacjach objętych prawem Unii niż te odnoszące się do podobnych sytuacji podlegających prawu krajowemu (zasada równoważności) oraz że w praktyce nie uniemożliwiają lub nie czynią nadmiernie uciążliwym wykonywania uprawnień przyznanych w prawie Unii (zasada skuteczności)” ( 30 ).

68.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału zasada równoważności „zakłada, że rozpatrywana norma krajowa znajduje zastosowanie bez różnicy do skarg opartych na prawach, które jednostki wywodzą z prawa Unii, oraz do skarg opartych na naruszeniu prawa wewnętrznego, mających podobny przedmiot i podstawę” ( 31 ). Poszanowanie tej zasady wymaga zatem, by skargi oparte na naruszeniu prawa Unii były traktowane w taki sposób jak podobne skargi oparte na naruszeniu prawa krajowego ( 32 ).

69.

Natomiast zasada skuteczności wymaga, aby nawet na mocy zasady autonomii proceduralnej szczegółowe zasady proceduralne w praktyce nie uniemożliwiały lub nie czyniły nadmiernie uciążliwym wykonywania uprawnień przyznanych w prawie Unii ( 33 ).

70.

Jednakże „prawo Unii nie skutkuje zobowiązaniem państw członkowskich do ustanowienia środków prawnych innych niż środki przewidziane w prawie krajowym, chyba że z systematyki danego krajowego porządku prawnego wynika, iż nie istnieje żaden środek prawny pozwalający, choćby w trybie wpadkowym, zapewnić ochronę uprawnień wynikających dla podmiotów prawa z prawa Unii albo gdy jedynym sposobem dostępu podmiotu prawa do sądu jest uprzednie naruszenie przez niego prawa” ( 34 ).

71.

Z wyważenia między zasadą skutecznej ochrony sądowej a zasadą autonomii proceduralnej państw członkowskich należy wyciągnąć wnioski pozwalające ocenić, czy wykładnia przedstawiona przez sąd odsyłający jest sprzeczna z opisanymi powyżej zasadami prawa Unii.

72.

Kwestia prawidłowego sformułowania sentencji oraz ochrony przyznawanej w postępowaniu dotyczącym ochrony znaku towarowego jest co do zasady regulowana w krajowym prawie proceduralnym. Zgodnie bowiem z art. 129 ust. 3 rozporządzenia 2017/1001 sąd w sprawach znaków towarowych stosuje przepisy proceduralne mające zastosowanie do tego samego rodzaju postępowania w przypadku krajowych znaków towarowych w państwie członkowskim, w którym ma swoją siedzibę, pod warunkiem jednak, że przestrzegane są zasady równoważności i skuteczności oraz zagwarantowane jest podstawowe prawo do skutecznej ochrony sądowej w rozumieniu art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej ( 35 ).

73.

Jak zauważyła Komisja ( 36 ), precyzyjne sformułowanie sentencji i odpowiednie uzasadnienie wyroku są niezbędne dla zapewnienia skutecznej ochrony praw gwarantowanych przez porządek prawny Unii, choć nie wyklucza to możliwości, że to organ egzekucyjny będzie określał, których przedmiotów opatrzonych unijnym znakiem towarowym dotyczą nakazy i zakazy, pod warunkiem że środki prawne przewidziane w prawie krajowym umożliwiają zaskarżenie takich decyzji dla sądu.

74.

Z przedstawionego przez sąd odsyłający opisu wydaje się wynikać, że strona pozwana nie ma możliwości dobrowolnego zastosowania się do nakazów i zakazów zawartych w wyroku zawierającym ogólne sformułowanie, a zatem jest automatycznie narażona na postępowania egzekucyjne, dysponując ponadto ograniczonymi środkami prawnymi.

75.

W tym kontekście jednym z rozwiązań mogłoby być – jak zdaje się sugerować sąd krajowy – nałożenie obowiązku wskazania ex ante na produktach rynku przeznaczenia.

76.

Samo stwierdzenie, że strona pozwana ma trudności z uzyskaniem informacji dotyczących pierwotnego dostawcy, nie może jednak moim zdaniem stanowić podstawy prawnej uzasadniającej takie nałożenie obowiązku na właściciela znaku towarowego. W prawie Unii nie ma bowiem żadnych elementów tekstowych, elementów dotyczących wykładni celowościowej lub elementów kontekstowych, które mogłyby prowadzić do takiego rozwiązania.

77.

W związku z tym nie uważam, aby istniało tu miejsce na nałożenie obowiązku wskazania na produktach ich miejsce ich przeznaczenia, który to obowiązek – poza tym, że wiązałby się z dodatkowymi obciążeniami dla właściciela – mógłby w rzeczywistości mieć ograniczone znaczenie rozstrzygające. Nie można by bowiem wykluczyć, że rzeczywiste miejsce przeznaczenia produktu będzie w praktyce odmienne od wskazanego i że w związku z tym taki obowiązek mógłby skomplikować przeniesienie dystrybucji danego produktu z jednego rynku na drugi, ograniczając w istocie swobodę przepływu towarów ustanowioną w art. 36 TFUE. Ponadto takie nałożenie obowiązku, pociągające za sobą dodatkowe obciążenia finansowe dla właścicieli znaku towarowego, mogłoby skutkować ewentualnym rozpowszechnieniem nielegalnych praktyk przywozowych.

78.

Jednakże aby prawo do skutecznego środka prawnego było przestrzegane, należy zapewnić sądowi możliwość zbadania kwestii, które produkty zostały wprowadzone na rynek krajowy, a które nie zostały nań wprowadzone.

79.

Lepszym rozwiązaniem byłoby dokonanie tego ustalenia w postępowaniu dotyczącym istoty sprawy, co skutkowałoby tym, że wynik ustalenia zostałby przedstawiony w sentencji wyroku.

80.

Wskazanie produktów w wyroku sądu orzekającego co do istoty sprawy byłoby wynikiem wykładni zgodnej z prawem Unii i w związku z tym byłoby właściwe, aby zapewnić pełne poszanowanie wymienionych wyżej zasad w celu zapewnienia skutecznej ochrony sądowej.

81.

Jeżeli nie jest to możliwe, jak zdaje się wynikać z opisu przedstawionego przez sąd odsyłający, ponieważ zakładałoby to uprzednie wskazanie przez właściciela znaku towarowego ostatecznego miejsca przeznaczenia towarów, możliwe byłoby przesunięcie takiego ustalenia nawet do momentu wykonania, pod warunkiem że w tym czasie strona pozwana mogłaby skorzystać ze środków proceduralnych umożliwiających uzyskanie orzeczenia „sądu” w kwestii faktycznej mającej znaczenie dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu, to znaczy w kwestii dokładnej identyfikacji towarów wprowadzonych do obrotu na terytorium EOG i chronionych znakiem towarowym.

82.

Wreszcie ważne jest, aby w ogólnej ocenie adekwatności krajowego systemu proceduralnego nie pominąć ewentualnego istnienia systemu odpowiedzialności cywilnej z tytułu nieuzasadnionego zajęcia, który to system, choć będący środkiem ochrony ex post, mógłby, po pierwsze, zostać uznany za środek naprawienia szkody poniesionej w przypadku bezprawnego zajęcia, a po drugie, mieć skutek zniechęcający względem uprawnionego, który byłby w ten sposób zmuszony do złożenia wniosków o zastosowanie środków zabezpieczających jedynie w sytuacjach, gdy bezprawne pochodzenie towarów byłoby oczywiste. Jak przypomina powódka w swoich uwagach ( 37 ), istnieją już bowiem przykłady europejskich ustawodawstw krajowych przewidujących procedurę krajową uwzględniającą wyżej wymieniony schemat, który ma na celu dokonanie wyważenia między celem, jakim jest swobodny przepływ towarów, a zwalczaniem naruszeń.

83.

Każda ocena w konkretnym przypadku należy oczywiście do sądu krajowego, który będzie zatem musiał ustalić, czy w świetle przedstawionych w powyższych rozważaniach zasad prawa Unii krajowe prawo procesowe przyznaje in concreto prawo do pełnej ochrony sądowej pozwanemu w sprawie dotyczącej ochrony unijnego znaku towarowego.

84.

Ogólną zasadą jest, że ciężar dowodu wyrażenia zgody przez właściciela znaku towarowego spoczywa na stronie, która powołuje się na zgodę. Trybunał stwierdzał wielokrotnie, że ciężar dowodu wyrażenia zgody przez właściciela znaku towarowego spoczywa na stronie powołującej się na taką zgodę ( 38 ).

85.

Mogą jednak wystąpić sytuacje, w których konieczne jest dostosowanie tej zasady. Jak bowiem orzeczono w wyroku Van Doren + Q, dowód spełnienia przesłanek wyczerpania prawa do znaku towarowego spoczywa na właścicielu znaku towarowego, jeżeli zastosowanie zasady ogólnej – to znaczy dowodu spoczywającego na stronie pozwanej – mogłoby skutkować umożliwieniem właścicielowi znaku towarowego wprowadzenia barier na rynkach krajowych ( 39 ), co stanowi ryzyko, które, jak stwierdził Trybunał w przywołanym wyroku, istnieje, „gdy […] właściciel znaku towarowego wprowadza swoje towary do obrotu na terytorium EOG za pomocą systemu dystrybucji wyłącznej” ( 40 ).

86.

Gdyby bowiem strona pozwana nie była w stanie uzyskać informacji niezbędnych do ustalenia, czy dany produkt był przeznaczony przez właściciela unijnego znaku towarowego do wprowadzenia do obrotu na terytorium EOG, mogłyby wystąpić negatywne skutki, takie jak rozdrobnienie rynku wewnętrznego. Dlatego w takich przypadkach ciężar dowodu mógłby zostać odwrócony, co skutkowałoby tym, że „właściciel znaku towarowego musiałby udowodnić, że towary zostały pierwotnie wprowadzone do obrotu przez niego samego lub za jego zgodą poza EOG. Jeżeli taki dowód [zostałby] przedstawiony, wówczas do osoby trzeciej należałoby udowodnienie istnienia zgody właściciela na dalsze wprowadzenie towarów do obrotu na terytorium EOG” ( 41 ).

87.

Udowodnienie, że właściciel znaku towarowego korzysta z systemu dystrybucji wyłącznej, jest zatem przesłanką wystarczającą do odwrócenia ciężaru dowodu w wymienionych warunkach.

88.

Jednakże z elementów przedstawionych przez sąd odsyłający nie wynika jasno, czy kryterium to jest spełnione w niniejszej sprawie: przeciwnie, powódka zaprzecza, by korzystała z systemu dystrybucji wyłącznej, choć potwierdza, że tylko jeden podmiot ma status autoryzowanego dystrybutora na terytorium Polski oraz że oprócz sieci dystrybucji współtworzonej przez Harman istnieje wiele innych podmiotów zajmujących się dystrybucją produktów Harman w Polsce, a sama pozwana pełniła taką rolę ( 42 ).

89.

Do sądu krajowego będzie zatem należało ustalenie, czy w rozpatrywanym przypadku dystrybucja dokonywana przez powódkę może być uznana za wyłączną. Jeśli tak, w myśl wyroku Van Doren + Q ciężar dowodu mógłby zostać odwrócony, w związku z czym powódka będąca właścicielem znaku towarowego musiałaby udowodnić, że prawo nie zostało wyczerpane.

90.

W przypadku gdyby nie stwierdzono istnienia dystrybucji wyłącznej, można byłoby dopuścić dostosowanie tradycyjnych reguł dowodowych w postępowaniach dotyczących naruszenia wyłącznego prawa do znaku towarowego w odniesieniu do konkretnych okoliczności dotyczących wprowadzenia towarów do obrotu. Jeśli w przypadku rozpatrywanych towarów brak będzie jakichkolwiek wskazówek, na podstawie których można by określić rynek pierwszego wprowadzenia do obrotu, sąd, po ustaleniu, że nie istnieją praktyczne środki zaradcze mogące przezwyciężyć wspomnianą trudność dowodową, dokona dostosowania ciężaru dowodu z poszanowaniem wspomnianej wyżej zasady skutecznej ochrony sądowej.

91.

Ustalenie, którego będzie musiał dokonać sąd krajowy, będzie miało na celu sprawdzenie, czy strona pozwana nie ma do czynienia z „probatio diabolica”, ponieważ okoliczności faktyczne mogące wykazać wyczerpanie prawa do znaku towarowego znajdują się całkowicie poza jej sferą wpływu i wiedzy.

92.

Pragnę jednak zauważyć, że samo stwierdzenie sytuacji, w której strona pozwana ma trudności z uzyskaniem informacji od swojego dostawcy, nie może być jedynym elementem uzasadniającym dostosowanie ciężaru dowodu.

93.

W przypadku gdyby dystrybucja wyłączna przez właściciela znaku towarowego nie została stwierdzona, dostosowanie ciężaru dowodu dotyczącego wyczerpania prawa do znaku towarowego należy uznać za możliwe tylko wtedy, gdy zostanie ustalone, że udowodnienie okoliczności stanowiącej podstawę podnoszonego przez stronę pozwaną prawa jest praktycznie niemożliwe dla strony pozwanej.

94.

Na podstawie wszystkich powyższych rozważań proponuję, aby na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Okręgowy w Warszawie (Polska) Trybunał udzielił następującej odpowiedzi:

Artykuł 15 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej w świetle art. 36 zdanie drugie TFUE, art. 19 ust. 1 TUE i art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej należy interpretować w ten sposób, że prawo Unii nie stoi na przeszkodzie praktyce, zgodnie z którą w postępowaniu dotyczącym ochrony unijnego znaku towarowego sąd w sentencji wyroku używa ogólnego sformułowania, pozostawiając w ten sposób organowi egzekucyjnemu ustalenie towarów będących przedmiotem orzeczenia. Warunkiem powyższego jest to, by na etapie egzekucji strona pozwana mogła zakwestionować ustalenie towarów wprowadzonych do obrotu, a sąd mógł zbadać i zdecydować, które towary zostały faktycznie wprowadzone do obrotu na terytorium EOG za zgodą właściciela znaku towarowego. W postępowaniu dotyczącym ochrony unijnego znaku towarowego, w którym strona pozwana powołuje się na wyczerpanie praw, lecz nie ma dostępu do niezbędnych informacji, sąd krajowy musi ocenić możliwość zmiany rozkładu ciężaru dowodu zarówno w przypadku stwierdzenia, że dystrybucja jest wyłączna, jak i w przypadku gdy udowodnienie przez stronę pozwaną okoliczności faktycznych na poparcie jej zarzutów jest praktycznie niemożliwe.