–

w imieniu Associazione per gli Studi Giuridici sull’Immigrazione (ASGI), Avvocati per niente onlus (APN) i Associazione NAGA – Organizzazione di volontariato per l’Assistenza Socio‑Sanitaria e per i Diritti di Cittadini Stranieri, Rom e Sinti – A. Guariso, L. Neri i I. Traina, avvocati,

–

w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierał P. Gentili, avvocato dello Stato,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – C. Cattabriga i D. Martin, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 11 ust. 1 lit. d) i f) dyrektywy Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi (Dz.U. 2004, L 16, s. 44), art. 12 ust. 1 lit. e) i g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim (Dz.U. 2011, L 343, s. 1), art. 14 ust. 1 lit. e) dyrektywy Rady 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji (Dz.U. 2009, L 155, s. 17) i art. 29 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony (Dz.U. 2011, L 337, s. 9).

2

Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu pomiędzy Associazione per gli Studi Giuridici sull’Immigrazione (ASGI), Avvocati per niente onlus (APN) i Associazione NAGA – Organizzazione di volontariato per l’Assistenza Socio‑Sanitaria e per i Diritti di Cittadini Stranieri, Rom e Sinti a Presidenza del Consiglio dei Ministri – Dipartimento per le politiche della famiglia (prezydencją rady ministrów – departamentem polityki rodzinnej, Włochy) i Ministero dell’Economia e delle Finanze (ministerstwem gospodarki i finansów, Włochy) w przedmiocie wykluczenia możliwości korzystania przez obywateli państw trzecich z przyznawanej rodzinom karty umożliwiającej uzyskanie rabatów lub zniżek taryfowych przy zakupie towarów i usług (zwanej dalej „kartą rodziny”).

3

Artykuł 11 dyrektywy 2003/109, zatytułowany „Równe traktowanie”, przewiduje:

„1.   Rezydent długoterminowy korzysta z równego traktowania z obywatelami danego państwa pod względem:

[…]

[…]

[…]

2.   W odniesieniu do przepisów ust. 1 lit. b), d), e), f) i g) dane państwo członkowskie może ograniczyć równe traktowanie do przypadków, w których zarejestrowane lub faktyczne miejsce zamieszkania rezydenta długoterminowego lub członków [jego] rodziny, dla których występuje on o świadczenia, położone jest na terytorium danego państwa członkowskiego.

[…]”.

4

Artykuł 14 dyrektywy 2009/50, zatytułowany „Równe traktowanie”, stanowi w ust. 1:

„Posiadacze niebieskiej karty UE traktowani są na równi z obywatelami państwa członkowskiego, które wydało niebieską kartę, w zakresie:

[…]

[…]

[…]”.

5

Artykuł 29 dyrektywy 2011/95, zatytułowany „Opieka społeczna”, stanowi w ust. 1:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby beneficjenci ochrony międzynarodowej otrzymali w państwie członkowskim, które im udzieliło takiej ochrony, niezbędną pomoc społeczną, równoważną pomocy zapewnianej obywatelom tego państwa członkowskiego”.

6

Artykuł 12 dyrektywy 2011/98, zatytułowany „Prawo do równego traktowania”, przewiduje:

„1.   Pracownicy z państwa trzeciego, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. b) i c), są traktowani na równi z obywatelami państwa członkowskiego, na którego terytorium przebywają, w zakresie:

[…]

[…]

[…]

2.   Państwa członkowskie mogą ograniczyć zasadę równego traktowania:

[…]

[…]”.

7

Artykuł 1 rozporządzenia 883/2004, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów stosowania niniejszego rozporządzenia:

[…]

8

Artykuł 3 wspomnianego rozporządzenia, zatytułowany „Zagadnienia objęte rozporządzeniem”, przewiduje w ust. 1:

„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do całego ustawodawstwa odnoszącego się do następujących działów zabezpieczenia społecznego:

[…]

j) świadczeń rodzinnych”.

9

Artykuł 1 ust. 391 legge n. 208/2015 – Disposizioni per la formazione del bilancio annuale e pluriennale dello Stato (legge di stabilità 2016) [ustawy nr 208/2015 wprowadzającej przepisy w sprawie uchwalania rocznego i wieloletniego budżetu państwa (ustawy o stabilności budżetowej na rok 2016)] z dnia 28 grudnia 2015 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 302 z dnia 30 grudnia 2015 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności sprawy w postępowaniu głównym, stanowi:

„Począwszy od 2016 r. ustanawia się kartę rodziny przeznaczoną dla rodzin składających się z obywateli włoskich lub obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej legalnie zamieszkujących na terytorium Włoch z co najmniej trojgiem dzieci w wieku nieprzekraczającym 26 lat, które należą do tego samego gospodarstwa domowego. Kartę wydaje się rodzinom, które złożą o nią wniosek, zgodnie z kryteriami i zasadami określonymi w dekrecie prezesa rady ministrów lub ministra ds. rodziny i osób niepełnosprawnych w porozumieniu z ministrem gospodarki i finansów, które to rozporządzenie zostanie przyjęte w terminie trzech miesięcy od daty wejścia w życie niniejszego przepisu. Karta umożliwia dostęp do rabatów przy zakupie towarów lub usług oraz do zniżek taryfowych udzielanych przez publiczne lub prywatne podmioty uczestniczące w inicjatywie. Podmioty uczestniczące w inicjatywie, które udzielają rabatów lub zniżek większych niż zwykle stosowane na rynku, mogą powoływać się na swój udział w inicjatywie w celach promocyjnych i reklamowych”.

10

Artykuł 1 ust. 391 tej ustawy został wdrożony przez decreto della Presidenza del Consiglio dei Ministri – Dipartimento per le politiche della famiglia – Rilascio della Carta della famiglia (dekret prezydencji rady ministrów – departamentu polityki rodzinnej w sprawie wydawania karty rodziny) z dnia 27 czerwca 2019 r. (GURI nr 203 z dnia 30 sierpnia 2019 r.). Dekret ten przewiduje, że karta rodziny jest wydawana przez departament polityki rodzinnej prezydencji rady ministrów na wniosek zainteresowanych osób. Wniosek należy złożyć za pośrednictwem witryny internetowej, a wnioskodawca musi w nim oświadczyć, że spełnia wymogi prawne, w szczególności że jest obywatelem Włoch lub obywatelem państwa członkowskiego Unii legalnie zamieszkującym we Włoszech. Publiczni lub prywatni dostawcy towarów i usług (np. handlowcy) mogą przyłączyć się do tej inicjatywy dobrowolnie. W tym celu mogą oni zawrzeć umowę z departamentem polityki rodzinnej prezydencji rady ministrów. Muszą oni zobowiązać się do zagwarantowania zniżki na rzecz posiadaczy karty w wysokości co najmniej 5% w stosunku do ceny detalicznej niektórych towarów lub usług wybranych przez samych dostawców. Nazwy dostawców uczestniczących w inicjatywie są opublikowane w witrynie internetowej.

11

Artykuł 90 bis decreto‑legge n. 18/2020 – Misure di potenziamento del Servizio sanitario nazionale e di sostegno economico per famiglie, lavoratori e imprese connesse all’emergenza epidemiologica da COVID‑19 (dekretu z mocą ustawy nr 18/2020 w sprawie środków wspierających krajową służbę zdrowia i wsparcia gospodarczego dla rodzin, pracowników i przedsiębiorstw w związku z kryzysem epidemiologicznym COVID‑19) z dnia 17 marca 2020 r. (GURI nr 70 z dnia 17 marca 2020 r.), wprowadzonego legge di conversione n. 27/2020 (ustawą przekształcającą nr 27/2020) z dnia 24 kwietnia 2020 r. (dodatek zwyczajny do GURI nr 110 z dnia 29 kwietnia 2020 r.), obniżył na 2020 r. do jednego dziecka liczbę dzieci będących na utrzymaniu wymaganą do tego, by korzystać z karty rodziny.

12

Pismem z dnia 31 marca 2020 r. ASGI i dwa inne stowarzyszenia niebędące skarżącymi w sprawie w postępowaniu głównym zwróciły się do departamentu polityki rodzinnej prezydencji rady ministrów o odstąpienie od stosowania uregulowania dotyczącego karty rodziny w zakresie, w jakim wyklucza ono możliwość korzystania z tej karty przez obywateli państw trzecich, których status jest chroniony prawem Unii.

13

Ponieważ wniosek ten pozostał bez odpowiedzi, skarżące wszczęły przed Tribunale di Milano (sądem w Mediolanie, Włochy), sądem odsyłającym, postępowanie szczególne mające zastosowanie w sporach dotyczących dyskryminacji w tym celu, by odstąpiono od stosowania owego uregulowania w odnośnym zakresie i by nakazano jego zmianę.

14

Przed tym sądem skarżące twierdzą w szczególności, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym jest sprzeczne z art. 11 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2003/109, ponieważ ich zdaniem karta rodziny jest objęta zakresem pojęć „zabezpieczenia społecznego”, „pomocy społecznej” i „ochrony socjalnej”, o których mowa w tym przepisie. Uregulowanie to jest zdaniem skarżących również sprzeczne z art. 12 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2011/98 w związku z art. 1 lit. z) i art. 3 ust. 1 lit. j) rozporządzenia nr 883/2004, gdyż karta rodziny jest objęta zakresem pojęcia „świadczeń rodzinnych”, o którym mowa w tym rozporządzeniu. Wreszcie, wspomniane uregulowanie jest według skarżących sprzeczne z art. 14 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2009/50 w związku z tymi samymi przepisami rozporządzenia nr 883/2004 oraz z art. 29 dyrektywy 2011/95, ponieważ karta rodziny jest objęta zakresem pojęcia „opieki społecznej”, o którym mowa w tym przepisie.

15

Ponadto skarżące podnoszą, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym byłoby również niezgodne z prawem Unii, gdyby należało uznać, że wydanie karty rodziny stanowi usługę w rozumieniu art. 11 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2003/109, art. 12 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2011/98 i art. 14 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2009/50.

16

Zaskarżone organy w postępowaniu głównym wnoszą o oddalenie skargi, podnosząc w odniesieniu do dyrektywy 2003/109, że karta rodziny nie jest objęta zakresem pojęć „pomocy społecznej” lub „ochrony socjalnej”, lecz stanowi środek wsparcia dla rodziny i obniżenia kosztów usług dla rodziny. Podnoszą one w tym względzie, że przyznanie tej karty nie zależy od dochodów osób z niej korzystających i że nie jest ona finansowana przez władze publiczne, ponieważ zniżki są udzielane przez dostawców towarów i usług, którzy zawali odnośną umowę. Z analogicznych względów uważają one, że uregulowanie rozpatrywane w postępowaniu głównym nie jest sprzeczne ani z dyrektywą 2011/98, ponieważ karty rodziny nie można uznać za świadczenie rodzinne, ani z dyrektywą 2009/50, ani nawet z dyrektywą 2011/95.

17

Sąd odsyłający wyjaśnia, że rozstrzygnięcie sporu w postępowaniu głównym zależy zasadniczo od kwestii, czy karta rodziny jest objęta zakresem jednego z pojęć: „zabezpieczenia społecznego”, „pomocy społecznej”, „ochrony socjalnej”, „dostępu do dóbr i usług” lub „świadczenia rodzinnego”, o których mowa w powołanych dyrektywach oraz w rozporządzeniu nr 883/2004.

18

Zauważa on, że o ile koszt utraty zysku związanej ze udzielaniem zniżek, z których korzystają rodziny posiadające kartę rodziny, spoczywa na publicznych lub prywatnych dostawcach towarów i usług decydujących się na zawarcie umowy z departamentem polityki rodzinnej prezydencji rady ministrów, o tyle departament ten, którego funkcjonowanie obciąża budżet państwa, rozpatruje wnioski o przyznanie kart rodziny, wydaje je i publikuje nazwy podmiotów publicznych i prywatnych, które zawarły taką umowę.

19

Sąd odsyłający zauważa też, że kwestie podniesione przez strony muszą zostać rozstrzygnięte poprzez dokonanie autonomicznej wykładni prawa Unii Europejskiej.

20

W tych okolicznościach Tribunale di Milano (sąd w Mediolanie) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

21

Poprzez swoje cztery pytania, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 11 ust. 1 lit. d) lub f) dyrektywy 2003/109, art. 12 ust. 1 lit. e) lub g) dyrektywy 2011/98, art. 14 ust. 1 lit. e) lub g) dyrektywy 2009/50 i art. 29 dyrektywy 2011/95 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego wykluczającemu możliwość korzystania przez obywateli państw trzecich, o których mowa w tych dyrektywach, z karty rodziny umożliwiającej uzyskanie rabatów lub zniżek taryfowych przy zakupie towarów i usług dostarczanych przez publiczne lub prywatne podmioty, które zawarły umowę z rządem tego państwa członkowskiego.

22

W celu ustalenia w pierwszej kolejności, czy wykluczenie to jest sprzeczne z równym traktowaniem w odniesieniu do świadczeń, o których mowa w tych dyrektywach, należy zbadać, czy karta rodziny jest objęta zakresem jednego z tych świadczeń.

23

W tym celu należy przede wszystkim zauważyć, że świadczeniami, o których mowa w art. 12 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2011/98 i w art. 14 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2009/50, są świadczenia należące do różnych działów zabezpieczenia społecznego określonych w prawie Unii, mianowicie w rozporządzeniu nr 883/2004.

24

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału rozróżnienie między świadczeniami objętymi zakresem stosowania rozporządzenia nr 883/2004 a świadczeniami wyłączonymi z tego zakresu opiera się zasadniczo na elementach konstytutywnych każdego świadczenia, w szczególności jego celach i warunkach przyznania, a nie na okoliczności, czy ustawodawstwo krajowe kwalifikuje świadczenie jako świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego [wyroki: z dnia 21 czerwca 2017 r., Martinez Silva, C‑449/16, EU:C:2017:485, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 kwietnia 2020 r., Caisse pour l’avenir des enfants (Dziecko współmałżonka pracownika przygranicznego), C‑802/18, EU:C:2020:269, pkt 35 i przytoczone tam orzecznictwo].

25

Trybunał wielokrotnie orzekał, że świadczenie można zakwalifikować jako świadczenie z tytułu zabezpieczenia społecznego, jeżeli, po pierwsze, jest przyznawane uprawnionym bez jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny potrzeb osobistych, w oparciu o sytuację określoną prawnie, oraz jeżeli, po drugie, dotyczy ono jednego z rodzajów ryzyka wyraźnie wymienionych w art. 3 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 [wyroki: z dnia 21 czerwca 2017 r.,Martinez Silva, C‑449/16, EU:C:2017:485, pkt 20 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 kwietnia 2020 r., Caisse pour l’avenir des enfants (Dziecko współmałżonka pracownika przygranicznego), C‑802/18, EU:C:2020:269, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo].

26

I tak świadczenia przyznawane automatycznie rodzinom, które spełniają niektóre obiektywne kryteria dotyczące między innymi ich rozmiaru, dochodów oraz środków kapitałowych, z wyłączeniem jakiejkolwiek indywidualnej i uznaniowej oceny potrzeb osobistych, a które mają na celu wyrównanie kosztów utrzymania rodziny, należy uznać za świadczenia z zakresu zabezpieczenia społecznego [wyroki: z dnia 21 czerwca 2017 r., Martinez Silva, C‑449/16, EU:C:2017:485, pkt 22 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 kwietnia 2020 r., Caisse pour l’avenir des enfants (Dziecko współmałżonka pracownika przygranicznego), C‑802/18, EU:C:2020:269, pkt 37].

27

Co do kwestii, czy dane świadczenie jest objęte świadczeniami rodzinnymi, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. j) rozporządzenia nr 883/2004, należy zauważyć, że zgodnie z art. 1 lit. z) tego rozporządzenia określenie „świadczenie rodzinne” oznacza wszelkie świadczenia rzeczowe lub pieniężne, które mają odpowiadać wydatkom rodziny, z wyłączeniem zaliczek z tytułu świadczeń alimentacyjnych oraz specjalnych świadczeń porodowych i świadczeń adopcyjnych wspomnianych w załączniku I do rzeczonego rozporządzenia. Świadczenia rodzinne mają zatem na celu pomoc społeczną dla pracowników mających na utrzymaniu rodzinę poprzez udział całej społeczności w pokryciu związanych z tym kosztów. W tym względzie Trybunał orzekł już, że wyrażenie „opowiadać wydatkom rodziny” należy rozumieć jako odniesienie do publicznego wkładu w budżet rodzinny mającego na celu zmniejszenie obciążeń wynikających z utrzymania dzieci [zob. podobnie wyroki: z dnia 24 października 2013 r., Lachheb, C‑177/12, EU:C:2013:689, pkt 34, 35 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 21 czerwca 2017 r., Martinez Silva, C‑449/16, EU:C:2017:485, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 2 kwietnia 2020 r., Caisse pour l’avenir des enfants (Dziecko współmałżonka pracownika przygranicznego), C‑802/18, EU:C:2020:269, pkt 38].

28

O ile zaś, jak twierdzą skarżące, karta rodziny jest przeznaczona dla rodzin i została uznana przez ustawodawcę włoskiego za „środek wsparcia dla rodzin wielodzietnych”, a wydawanie tej karty, zawieranie umów z zainteresowanymi dostawcami towarów lub usług oraz publikacja ich nazw są zapewnione i finansowane przez państwo, o tyle okazuje się jednak, że celem wspomnianej karty jest uzyskanie rabatów lub zniżek taryfowych przyznawanych przez tych dostawców, którzy ponoszą ich koszty i których udział w tej inicjatywie na korzyść rodzin jest dobrowolny. W związku z tym, jak podnoszą rząd włoski i Komisja Europejska, karta rodziny nie stanowi świadczenia mającego charakter wkładu publicznego dochodzącego do skutku poprzez udział całej społeczności w pokryciu kosztów utrzymania rodziny i w konsekwencji nie jest objęta zakresem stosowania rozporządzenia nr 883/2004.

29

Z powyższego wynika, że art. 12 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2011/98 i art. 14 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2009/50 należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym.

30

Następnie, w odróżnieniu od dyrektyw 2011/98 i 2009/50, dyrektywa 2003/109 odsyła do prawa krajowego w celu ustalenia, czy dane świadczenie społeczne jest objęte zakresem świadczeń, do których się odnosi, gdyż art. 11 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy przewiduje równe traktowanie rezydentów długoterminowych i obywateli danego państwa w odniesieniu do zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej „określonych przez prawo krajowe”.

31

W tym względzie należy przypomnieć, że kiedy prawodawca Unii odsyła wprost do prawa krajowego, a tak jest w wypadku art. 11 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2003/109, definiowanie określonych pojęć tego prawa w sposób autonomiczny i jednolity zgodnie z prawem Unii nie jest zadaniem Trybunału. Jednak brak w ramach prawa Unii autonomicznej i jednolitej definicji pojęć „zabezpieczenia społecznego”, „pomocy społecznej” i „ochrony socjalnej” do celów tej dyrektywy i odesłanie do prawa krajowego nie oznaczają, że państwa członkowskie przy stosowaniu zasady równości traktowania przewidzianej w tym przepisie mogą osłabiać skuteczność (effet utile) owej dyrektywy (zob. podobnie wyrok z dnia 24 kwietnia 2012 r., Kamberaj, C‑571/10, EU:C:2012:233, pkt 77, 78).

32

W niniejszej sprawie nie wydaje się jednak, by wykluczenie możliwości korzystania przez obywateli państw trzecich posiadających status rezydenta długoterminowego na podstawie dyrektywy 2003/109 z karty rodziny mogło naruszyć skuteczność (effet utile) tej dyrektywy w odniesieniu do równego traktowania w dziedzinie zabezpieczenia społecznego, pomocy społecznej i ochrony socjalnej. W związku z tym, jeśli zgodnie z ustawodawstwem włoskim karta ta nie jest objęta zakresem pojęć „zabezpieczenia społecznego”, „pomocy społecznej” lub „ochrony socjalnej”, czego sprawdzenie należy do sądu odsyłającego, to art. 11 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2003/109 nie stoi na przeszkodzie uregulowaniu takiemu jak rozpatrywane w postępowaniu głównym.

33

Co się tyczy dyrektywy 2011/95, jej art. 29 przewiduje, że państwa członkowskie zapewniają, aby beneficjenci ochrony międzynarodowej otrzymali w państwie członkowskim, które im udzieliło takiej ochrony, niezbędną pomoc społeczną, równoważną pomocy zapewnianej obywatelom tego państwa członkowskiego. Dyrektywa ta wymaga zatem, by poziom świadczeń socjalnych przyznawanych beneficjentom ochrony międzynarodowej przez państwo członkowskie, które udzieliło tej ochrony, był taki sam, jaki jest oferowany obywatelom tego państwa członkowskiego (zob. podobnie wyrok z dnia 21 listopada 2018 r., Ayubi, C‑713/17, EU:C:2018:929, pkt 25).

34

O ile dyrektywa 2011/95 nie zawiera żadnego wyjaśnienia co do świadczeń, które powinni otrzymywać beneficjenci pomocy społecznej na podstawie art. 29 tego dyrektywy, o tyle z utrwalonego orzecznictwa wynika, że pojęcie „świadczeń z zakresu pomocy społecznej” odnosi się do wszelkich systemów pomocy ustanowionych przez władze publiczne, czy to na szczeblu krajowym, regionalnym, czy lokalnym, do których może zwrócić się osoba nieposiadająca zasobów wystarczających do zaspokojenia podstawowych potrzeb swoich i swojej rodziny (zob. analogicznie wyroki: z dnia 11 listopada 2014 r., Dano, C‑333/13, EU:C:2014:2358, pkt 63; z dnia 15 września 2015 r., Alimanovic, C‑67/14, EU:C:2015:597, pkt 44).

35

W niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, czy w świetle tej definicji karta rodziny stanowi świadczenie z zakresu pomocy społecznej w rozumieniu art. 29 dyrektywy 2011/95.

36

Co się tyczy w drugiej kolejności ustalenia, czy wykluczenie możliwości korzystania przez obywateli państw trzecich, o których mowa w dyrektywach 2003/109, 2011/98 i 2009/50, z karty rodziny jest sprzeczne z równym traktowaniem przewidzianym w art. 11 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2003/109, w art. 12 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2011/98 i w art. 14 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2009/50, należy stwierdzić, że przepisy te przewidują równe traktowanie obywateli państw trzecich, o których mowa w tych dyrektywach, z obywatelami przyjmującego państwa członkowskiego w odniesieniu do dostępu do towarów i usług oraz dostawy towarów i świadczenia usług dostępnych ogółowi społeczeństwa.

37

Ze wskazówek przekazanych przez sąd odsyłający wynika zaś, że karta rodziny ma na celu umożliwienie dostępu do towarów i usług oraz dostawę towarów i świadczenie usług dostępnych ogółowi społeczeństwa z wykorzystaniem rabatu lub obniżki taryfowej.

38

Zatem wykluczenie możliwości korzystania przez obywateli państw trzecich, o których mowa w tych dyrektywach, z karty rodziny w zakresie, w jakim pozbawia ich ono dostępu do tych towarów i usług oraz ich dostaw na takich samych warunkach, z jakich korzystają obywatele włoscy, stanowi nierówne traktowanie sprzeczne z art. 11 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2003/109, art. 12 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2011/98 i art. 14 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2009/50.

39

W tym względzie należy zauważyć, że z akt sprawy, a w szczególności z uwag na piśmie przedstawionych przez rząd włoski nie wynika, by rząd włoski jasno wyraził zamiar powołania się na odstępstwa określone w art. 11 ust. 2 dyrektywy 2003/109 i w art. 12 ust. 2 lit. d) ppkt (i) dyrektywy 2011/98 (zob. podobnie wyrok z dnia 21 czerwca 2017 r., Martinez Silva, C‑449/16, EU:C:2017:485, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

40

W świetle całości powyższych rozważań na zadane pytania należy odpowiedzieć, że:

41

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (dziesiąta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 12 ust. 1 lit. e) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/98/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie procedury jednego wniosku o jedno zezwolenie dla obywateli państw trzecich na pobyt i pracę na terytorium państwa członkowskiego oraz w sprawie wspólnego zbioru praw dla pracowników z państw trzecich przebywających legalnie w państwie członkowskim i art. 14 ust. 1 lit. e) dyrektywy Rady 2009/50/WE z dnia 25 maja 2009 r. w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu podjęcia pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji należy interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego wykluczającemu możliwość korzystania przez obywateli państw trzecich, o których mowa w tych dyrektywach, z przyznawanej rodzinom karty umożliwiającej uzyskanie rabatów lub zniżek taryfowych przy zakupie towarów i usług dostarczanych przez publiczne lub prywatne podmioty, które zawarły umowę z rządem tego państwa członkowskiego.

Artykuł 11 ust. 1 lit. d) dyrektywy Rady 2003/109/WE z dnia 25 listopada 2003 r. dotyczącej statusu obywateli państw trzecich będących rezydentami długoterminowymi należy interpretować w ten sposób, że również nie stoi on na przeszkodzie takiemu uregulowaniu, o ile zgodnie z ustawodawstwem krajowym tego państwa członkowskiego taka karta nie jest objęta zakresem pojęć „zabezpieczenia społecznego”, „pomocy społecznej” lub „ochrony socjalnej.

Artykuł 29 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE z dnia 13 grudnia 2011 r. w sprawie norm dotyczących kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do otrzymania ochrony uzupełniającej oraz zakresu udzielanej ochrony należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie takiemu uregulowaniu, jeżeli wspomniana karta jest objęta systemem pomocy ustanowionym przez władze publiczne, do którego może zwrócić się osoba nieposiadająca zasobów wystarczających do zaspokojenia podstawowych potrzeb swoich i swojej rodziny.

Artykuł 11 ust. 1 lit. f) dyrektywy 2003/109, art. 12 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2011/98 i art. 14 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2009/50 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie takiemu uregulowaniu.