–

w imieniu HN – N. Nikolova, аdvokat,

–

w imieniu rządu niemieckiego – F. Halabi, M. Hellmann, R. Kanitz i J. Möller, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu węgierskiego – M.Z. Fehér i R. Kissné Berta, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego – M.K. Bulterman i H.S. Gijzen, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – M. Wasmeier oraz I. Zaloguin, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. 2016, L 65, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach postępowania karnego wszczętego przeciwko HN, który jest ścigany za posługiwanie się fałszywymi dokumentami.

3

Artykuł 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115/WE z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich (Dz.U. 2008, L 348, s. 98; sprostowanie Dz.U. 2020, L 67, s. 141) stanowi:

„Niniejsza dyrektywa określa wspólne normy i procedury, które mają być stosowane przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, zgodnie z prawami podstawowymi jako zasadami ogólnymi prawa wspólnotowego oraz prawa międzynarodowego, w tym z obowiązkami w zakresie ochrony uchodźców oraz praw człowieka”.

4

Artykuł 11 ust. 1 i 3 tej dyrektywy stanowi:

„1.   Decyzji nakazującej powrót towarzyszy zakaz wjazdu:

W innych przypadkach decyzjom nakazującym powrót może towarzyszyć zakaz wjazdu.

[…]

3.   Państwa członkowskie rozważają cofnięcie lub zawieszenie zakazu wjazdu, jeżeli obywatel państwa trzeciego, który podlega zakazowi wjazdu wydanemu zgodnie z ust. 1 akapit drugi, jest w stanie wykazać, że opuścił terytorium państwa członkowskiego, w pełni przestrzegając decyzji nakazującej powrót.

[…]

W indywidualnych przypadkach państwa członkowskie mogą z przyczyn humanitarnych wstrzymać się od wydania zakazu wjazdu, cofnąć lub zawiesić go.

W indywidualnych przypadkach lub w niektórych kategoriach przypadków państwa członkowskie mogą cofnąć lub zawiesić zakaz wjazdu z innych przyczyn”.

5

Motywy 9, 10, 35, 36 i 48 dyrektywy 2016/343 mają następujące brzmienie:

[…]

[…]

6

Artykuł 1 tej dyrektywy stanowi:

„W niniejszej dyrektywie ustanawia się wspólne normy minimalne dotyczące:

7

Artykuł 8 ust. 1–4 wspomnianej dyrektywy ma następujące brzmienie:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają podejrzanym lub oskarżonym prawo do obecności na rozprawie.

2.   Państwa członkowskie mogą postanowić, że rozprawa, której wynikiem może być orzeczenie w przedmiocie winy lub niewinności podejrzanego lub oskarżonego, może odbyć się pod jego nieobecność, pod warunkiem że:

3.   Orzeczenie wydane zgodnie z ust. 2 można wykonać wobec danego podejrzanego lub oskarżonego.

4.   Jeżeli w państwach członkowskich dopuszcza się możliwość odbywania rozpraw pod nieobecność podejrzanych lub oskarżonych, lecz nie ma możliwości spełnienia warunków określonych w ust. 2 niniejszego artykułu, ponieważ nie da się ustalić miejsca pobytu podejrzanego lub oskarżonego mimo podjęcia starań w rozsądnym zakresie, państwa członkowskie mogą postanowić, że orzeczenie może jednak zostać wydane i wykonane. W takim przypadku państwa członkowskie zapewniają, aby z chwilą powiadomienia podejrzanego lub oskarżonego o orzeczeniu, w szczególności z chwilą jego zatrzymania, powiadomiono go także o możliwości zaskarżenia orzeczenia i o prawie do wznowienia postępowania lub do innego środka prawnego, zgodnie z art. 9”.

8

Artykuł 93 Nakazatelen kodeks (kodeksu karnego), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym (zwanego dalej „NK”), ma następujące brzmienie:

„Następujące terminy i wyrażenia są używane w niniejszym kodeksie w następującym znaczeniu:

[…]

[…]”.

9

Zgodnie z art. 308 NK:

„1.   Kto sporządza nieprawdziwy dokument urzędowy lub przerabia treść dokumentu urzędowego w celu jego wykorzystania, podlega karze pozbawienia wolności do trzech lat za fałszowanie dokumentu.

2.   Gdy przedmiotem czynu określonego w ust. 1 są […] bułgarskie lub zagraniczne dokumenty tożsamości […], karą jest pozbawienie wolności do ośmiu lat”.

10

Artykuł 316 NK stanowi:

„Karę określoną w poprzedzających przepisach niniejszego rozdziału wymierza się również osobie, która umyślnie skorzystała z nieprawdziwego lub przerobionego dokumentu, dokumentu nieprawidłowego lub dokumentu, o którym mowa w artykule powyżej, jeżeli nie może ona zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej za sporządzenie dokumentu”.

11

Artykuł 269 Nakazatelno protsesualen kodeks (kodeksu postępowania karnego), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym (zwanego dalej „NPK”), ma następujące brzmienie:

„1.   W sprawach dotyczących zbrodni obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa.

2.   Gdy wymaga tego ustalenie prawdy materialnej, sąd może zarządzić stawiennictwo oskarżonego również w sprawach, których jego obecność nie jest obowiązkowa.

3.   W przypadku gdy nie stoi to na przeszkodzie ustaleniu prawdy obiektywnej, sprawa może zostać rozpoznana pod nieobecność oskarżonego, jeżeli:

12

Artykuł 10 ust. 1 Zakon za chuzhdentsite v Republika Bulgaria (ustawy o cudzoziemcach w Republice Bułgarii) (DV nr 153 z dnia 23 grudnia 1998 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie do okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym, stanowi:

„Cudzoziemcowi odmawia się wydania wizy lub wjazdu na terytorium państwa, jeżeli:

[…]

[…]”.

13

Artykuł 41 tej ustawy stanowi:

„Decyzja o zobowiązaniu do powrotu jest wydawana, gdy:

[…]

14

Artykuł 42h ust. 1 wspomnianej ustawy ma następujące brzmienie:

„Zakaz wjazdu i pobytu na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej orzeka się, gdy:

[…]”.

15

HN, obywatel Albanii, jest podejrzany o to, że w dniu 11 marca 2020 r. w punkcie kontroli granicznej w porcie lotniczym w Sofii (Bułgaria) okazał podrobione paszport i dowód tożsamości, wyglądające na dokumenty wydane przez właściwe organy greckie, w celu przelotu do Bristolu (Zjednoczone Królestwo).

16

Po zatrzymaniu go tego samego dnia przez policję wszczęto przed Sofiyska rayonna prokuratura (prokuraturą rejonową w Sofii, Bułgaria) dochodzenie w sprawie posłużenia się podrobionymi dokumentami.

17

Następnego dnia naczelnik Granichno politseysko upravlenie – Sofia (organu administracyjnego straży granicznej w Sofii, Bułgaria) wydał wobec HN decyzję nakazującą powrót opatrzoną zakazem wjazdu na okres pięciu lat, rozpoczynającym się w dniu 12 marca 2020 r. i kończącym się w dniu 11 marca 2025 r.

18

W dniu 23 kwietnia 2020 r. organ prowadzący postępowanie wydał w stosunku do HN postanowienie o przedstawieniu zarzutów posłużenia się podrobionymi dokumentami. Postanowienie to zostało przedstawione HN i jego adwokatowi w dniu 27 kwietnia 2020 r. Przy tej okazji HN został poinformowany o przysługujących mu prawach, w szczególności o prawach wynikających z art. 269 NPK, odnoszących się do przebiegu i konsekwencji postępowania w trybie zaocznym.

19

W trakcie przeprowadzonego w tym samym dniu przesłuchania HN oświadczył, że zrozumiał pouczenie dotyczące przysługujących mu praw oraz że nie ma zamiaru uczestniczenia w postępowaniu, ponieważ uczestnictwo to nakłada na niego nieproporcjonalne wydatki, a on w pełni ufa swemu adwokatowi w kwestii reprezentowania go w ramach postępowania w trybie zaocznym.

20

W dniu 27 maja 2020 r. akt oskarżenia sporządzony przeciwko HN za przestępstwo, o którym mowa w art. 316 NK w związku z art. 308 NK, został przedłożony do zbadania sądowi odsyłającemu, Sofiyski rayonen sad (sądowi rejonowemu w Sofii, Bułgaria).

21

Zarządzeniem z dnia 24 czerwca 2020 r. sąd ten wyznaczył datę wstępnej rozprawy na dzień 23 lipca 2020 r., a sędzia sprawozdawca nakazał, za pośrednictwem bułgarskiego ministerstwa spraw wewnętrznych, doręczenie HN tłumaczenia tego zarządzenia na język albański wraz z aktem oskarżenia. Zarządzenie to wskazywało również, że zgodnie z art. 269 ust. 1 NPK obecność oskarżonego na rozprawie jest obowiązkowa i że sprawa może zostać przeprowadzona zaocznie jedynie zgodnie z warunkami przewidzianymi w ust. 3 tego artykułu.

22

W dniu 16 lipca 2020 r. ministerstwo to poinformowało wspomniany sąd, że w dniu 16 czerwca 2020 r. HN został doprowadzony do granicy bułgarskiej w wykonaniu wydanej wobec niego przez administrację straży granicznej decyzji nakazującej powrót, co stanowiło okoliczność uniemożliwiającą należyte poinformowanie go o toczącym się przeciwko niemu postępowaniu sądowym.

23

W tych okolicznościach Sofiyski rayonen sad (sądy rejonowy w Sofii) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

24

Poprzez pytanie trzecie, które należy zbadać w pierwszej kolejności, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu obowiązek obecności podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym na rozprawie.

25

Komisja ma wątpliwości co do dopuszczalności pytania trzeciego, które ma w niniejszej sprawie znaczenie raczej teoretyczne, biorąc pod uwagę brak możliwości udania się przez oskarżonego do państwa członkowskiego, w którym toczy się postępowanie.

26

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach współpracy pomiędzy Trybunałem a sądami krajowymi ustanowionej na mocy art. 267 TFUE jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy dla wydania wyroku jest niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak również ocena znaczenia pytań, z którymi zwraca się do Trybunału. W związku z tym jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia (wyrok z dnia 15 lipca 2021 r., The Department for Communities in Northern Ireland, C‑709/20, EU:C:2021:602, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

27

Z powyższego wynika, że pytania dotyczące prawa Unii korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie pytania zadanego przez sąd krajowy jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu rozpatrywanego w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania (wyrok z dnia 28 kwietnia 2022 r., Caruter, C‑642/20, EU:C:2022:308, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

Otóż z postanowienia odsyłającego wynika, że prawo bułgarskie przewiduje obowiązek obecności na rozprawie oskarżonych o popełnienie ciężkiego przestępstwa, takiego jak to zarzucane HN w niniejszej sprawie, i że zgodnie z prawem bułgarskim oskarżony podlega zatem temu obowiązkowi.

29

W tym kontekście okoliczność, że HN znajduje się poza terytorium Bułgarii i że zakazano mu wjazdu na to terytorium, nie wystarcza do wykazania, że pytanie trzecie, które odnosi się do zgodności takiego obowiązku z prawem Unii, w sposób oczywisty nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem postępowania głównego, a tym samym do obalenia domniemania znaczenia dla sprawy, z którego korzysta to pytanie.

30

Z powyższego wynika, że pytanie trzecie jest dopuszczalne.

31

Artykuł 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają podejrzanym lub oskarżonym prawo do obecności na rozprawie.

32

Z brzmienia tego przepisu jasno wynika, że państwa członkowskie powinny umożliwić podejrzanym i oskarżonym obecność na rozprawie.

33

Przepis ten nie określa jednak, czy państwa członkowskie mogą przewidzieć, że taka obecność jest obowiązkowa.

34

Ponadto inne przepisy tej dyrektywy wskazują, że państwa członkowskie mają możliwość przeprowadzenia rozprawy pod nieobecność danej osoby.

35

I tak art. 8 ust. 2 wspomnianej dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie mogą postanowić, że rozprawa, której wynikiem może być orzeczenie w przedmiocie winy lub niewinności podejrzanego lub oskarżonego, może odbyć się pod jego nieobecność, jeżeli zostaną spełnione określone warunki.

36

Kontekst, w jaki wpisują się te warunki, został określony w motywie 35 dyrektywy 2016/343, który pozwala na zrozumienie logiki, jaką rządzi się art. 8 ust. 2 tej dyrektywy, a zgodnie z którą pewne jednoznaczne zachowania, wyrażające wolę zrzeczenia się prawa do obecności na rozprawie przez podejrzanego lub oskarżonego, powinny umożliwić prowadzenie rozprawy pod jego nieobecność [zob. podobnie wyrok z dnia 19 maja 2022 r., Spetsializirana prokuratura (Proces zbiegłego oskarżonego), C‑569/20, EU:C:2022:401, pkt 35].

37

O ile przepis ten pozwala zatem państwom członkowskim pod pewnymi warunkami przewidzieć, że proces karny może odbywać się pod nieobecność podejrzanego lub oskarżonego, o tyle nie nakłada on w żaden sposób na państwa członkowskie obowiązku przewidzenia takiej możliwości w ich prawie krajowym.

38

Podobnie art. 8 ust. 4 wspomnianej dyrektywy stanowi, że jeżeli w państwach członkowskich dopuszcza się możliwość odbywania rozpraw pod nieobecność podejrzanych lub oskarżonych, lecz nie ma możliwości spełnienia warunków określonych w ust. 2 tego artykułu, ponieważ nie da się ustalić miejsca pobytu podejrzanego lub oskarżonego mimo podjęcia starań w rozsądnym zakresie, państwa członkowskie mogą postanowić, że orzeczenie może jednak zostać wydane i wykonane.

39

Z brzmienia art. 8 ust. 4 tej dyrektywy, a w szczególności z użycia słowa „jeżeli”, wynika zatem, że prawodawca Unii zamierzał przyznać państwom członkowskim jedynie możliwość przeprowadzenia rozprawy pod nieobecności zainteresowanej osoby.

40

Z powyższych rozważań wynika, że art. 8 dyrektywy 2016/343 ogranicza się do ustanowienia i zakreślenia ram prawa podejrzanych i oskarżonych do obecności na rozprawie, a także wyjątków od tego prawa, nie zmuszając jednak państw członkowskich ani nie zakazując im wprowadzenia obowiązku obecności każdego podejrzanego lub oskarżonego na rozprawie.

41

W tym kontekście należy przypomnieć, że z art. 1 tej dyrektywy wynika, iż jej celem jest ustanowienie wspólnych norm minimalnych dotyczących niektórych aspektów domniemania niewinności w postępowaniu karnym oraz prawa do obecności na rozprawie w ramach tych postępowań, a nie dokonanie wyczerpującej harmonizacji postępowania karnego [zob. podobnie wyrok z dnia 19 maja 2022 r., Spetsializirana prokuratura (Proces zbiegłego oskarżonego), C‑569/20, EU:C:2022:401, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo].

42

W związku z tym z uwagi na ograniczony zakres harmonizacji dokonanej przez wspomnianą dyrektywę oraz okoliczność, że nie reguluje ona kwestii, czy państwa członkowskie mogą wymagać stawiennictwa podejrzanego lub oskarżonego na rozprawie, kwestia taka podlega wyłącznie prawu krajowemu.

43

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie trzecie należy odpowiedzieć, iż art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 należy interpretować w ten sposób, że nie stoi on na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu przewidującemu obowiązek obecności podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym na rozprawie.

44

Z postanowienia odsyłającego wynika, że pytanie czwarte zostało zadane na wypadek udzielenia na pytanie trzecie odpowiedzi, zgodnie z którą art. 8 ust. 1 dyrektywy 2016/343 stoi na przeszkodzie przepisom krajowym przewidującym obowiązek stawienia się na rozprawie karnej.

45

Z tego względu w świetle odpowiedzi udzielonej na pytanie trzecie nie ma potrzeby odpowiadania na pytanie czwarte.

46

Poprzez pytania pierwsze i drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 1 i 2 dyrektywy 2016/343 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego zezwalającemu na przeprowadzenie rozprawy pod nieobecność podejrzanego lub oskarżonego, w sytuacji gdy znajduje się on poza tym państwem członkowskim i nie ma możliwości wjazdu na jego terytorium ze względu na zakaz wjazdu wydany wobec niego przez właściwe organy tego państwa członkowskiego.

47

Jak wskazano w pkt 32 i 40 niniejszego wyroku, art. 8 dyrektywy 2016/343 określa i reguluje obowiązki ciążące na państwach członkowskich w celu umożliwienia podejrzanym i oskarżonym obecności na rozprawie.

48

Zgodnie z art. 8 ust. 2 tej dyrektywy państwa członkowskie mogą postanowić, że rozprawa, której wynikiem może być orzeczenie w przedmiocie winy lub niewinności podejrzanego lub oskarżonego, może odbyć się pod jego nieobecność, pod warunkiem że podejrzanego lub oskarżonego powiadomiono we właściwym czasie o rozprawie i o konsekwencjach niestawiennictwa lub jeśli podejrzany lub oskarżony, którego powiadomiono o rozprawie, jest reprezentowany przez umocowanego obrońcę, wybranego przez tego podejrzanego lub oskarżonego lub wyznaczonego z urzędu.

49

Prawdą jest, że żaden z warunków, o których mowa w tym przepisie, nie dotyczy wyraźnie fizycznej możliwości udania się przez tę osobę na terytorium państwa członkowskiego, w którym odbywa się rozprawa karna w jej sprawie, w celu uczestniczenia w niej.

50

Niemniej jednak, jak wskazano w pkt 35 i 36 niniejszego wyroku, warunki określone w tym przepisie mają na celu ograniczenie korzystania z takiego uprawnienia przyznanego państwom członkowskim do sytuacji, w których należy uznać, że dana osoba w sposób dobrowolny i jednoznaczny zrzekła się prawa do obecności na rozprawie.

51

W tym kontekście należy zauważyć, że art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/343 przywiązuje szczególną wagę do powiadomienia zainteresowanego, w zakresie, w jakim wyraźnie uzależnia on jakąkolwiek możliwość prowadzenia rozprawy zaocznej od warunku, że zainteresowany został powiadomiony o rozprawie.

52

Tym samym motyw 36 dyrektywy 2016/343 uściśla, że poinformowanie podejrzanego lub oskarżonego o rozprawie należy rozumieć jako doręczenie mu wezwania do rąk własnych lub przekazanie mu inną drogą urzędowej informacji o terminie i miejscu rozprawy w sposób, który umożliwia dowiedzenie się o tej rozprawie.

53

Należy również zauważyć, że celem wspomnianej dyrektywy jest, jak wskazano w jej motywach 9 i 10, wzmocnienie prawa do rzetelnego procesu sądowego w postępowaniu karnym, tak aby zwiększyć zaufanie państw członkowskich do systemu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych innych państw członkowskich, a w konsekwencji ułatwienie wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach karnych [zob. podobnie wyrok z dnia 19 maja 2022 r., Spetsializirana prokuratura (Proces zbiegłego oskarżonego), C‑569/20, EU:C:2022:401, pkt 36].

54

W tym względzie należy przypomnieć, że prawo do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym stanowi istotny element prawa do zapewnienia rzetelnego procesu ustanowionego w art. 47 akapity drugi i trzeci oraz w art. 48 karty praw podstawowych, które to artykuły, jak wynika z wyjaśnień dotyczących karty praw podstawowych (Dz.U. 2007, C 303, s. 17), są odpowiednikami art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (zwanej dalej „EKPC”) [zob. podobnie wyroki: z dnia 24 maja 2016 r., Dworzecki, C‑108/16 PPU, EU:C:2016:346, pkt 42; z dnia 19 maja 2022 r., Spetsializirana prokuratura (Proces zbiegłego oskarżonego), C‑569/20, EU:C:2022:401, pkt 51].

55

Trybunał powinien zatem dbać o to, aby dokonywana przez niego wykładnia art. 47 akapity drugi i trzeci oraz art. 48 karty praw podstawowych zapewniała poziom ochrony, który nie narusza poziomu ochrony gwarantowanego przez art. 6 EKPC zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Europejski Trybunał Praw Człowieka [zob. podobnie wyrok z dnia 23 listopada 2021 r., IS (Niezgodność z prawem postanowienia odsyłającego), C‑564/19, EU:C:2021:949, pkt 101].

56

Tymczasem z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wynika, że obecność oskarżonego ma fundamentalne znaczenie dla zapewnienia rzetelnego i sprawiedliwego procesu karnego oraz że obowiązek zagwarantowania oskarżonemu prawa do obecności na sali sądowej jest jednym z istotnych elementów art. 6 EKPC (wyrok ETPC z dnia 18 października 2006 r. w sprawie Hermi przeciwko Włochom, CE:ECHR:2006:1018JUD001811402, § 58).

57

Zgodnie z tym orzecznictwem ani litera, ani duch art. 6 EKPC nie uniemożliwiają dobrowolnego zrzeczenia się przez daną osobę, wyraźnie lub w sposób dorozumiany, gwarancji zapewnienia rzetelnego procesu. Jednakże zrzeczenie się prawa do uczestniczenia w rozprawie musi zostać wykazane w sposób jednoznaczny i powinno mu towarzyszyć minimum gwarancji odpowiadających jego znaczeniu (wyroki ETPC: z dnia 1 marca 2006 r. w sprawie Sejdovic przeciwko Włochom, CE:ECHR:2006:0301JUD005658100, § 86; a także z dnia 13 marca 2018 r. w sprawie Vilches Coronado i in. przeciwko Hiszpanii, CE:ECHR:2018:0313JUD005551714, § 36).

58

Z powyższych rozważań wynika, że warunki, od których art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/343 uzależnia skorzystanie przez państwa członkowskie z przyznanego w tym przepisie uprawnienia do przeprowadzenia rozprawy pod nieobecność zainteresowanej osoby, a w szczególności warunek poinformowania jej, mają na celu ograniczenie wykonywania takiego uprawnienia do sytuacji, w których osoba ta miała rzeczywistą możliwość obecności i zrzekła się jej w sposób dobrowolny i jednoznaczny.

59

Tymczasem państwo członkowskie, które poprzestałoby na poinformowaniu zainteresowanej osoby, mającej zakaz wjazdu na jego terytorium, o rozprawie, w sytuacji gdy nie są przewidziane środki umożliwiające zezwolenie na wjazd na to terytorium pomimo tego zakazu, pozbawiłoby tę osobę jakiejkolwiek rzeczywistej możliwości skutecznego skorzystania z prawa do obecności na rozprawie i pozbawiłoby w ten sposób warunki przewidziane w tym przepisie wszelkiej skuteczności (effet utile).

60

Taka sytuacja różni się bowiem od sytuacji, w której zainteresowana osoba zrzeka się w sposób dobrowolny i jednoznaczny swojego prawa do obecności na rozprawie.

61

W świetle wszystkich tych okoliczności należy stwierdzić, że art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/343 stoi w sposób dorozumiany na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie przeprowadziło rozprawę pod nieobecność zainteresowanej osoby, która nie ma prawa wjazdu na jego terytorium, w sytuacji gdy nie są przewidziane środki umożliwiające zezwolenie na wjazd na to terytorium pomimo tego zakazu.

62

W zakresie, w jakim z postanowienia odsyłającego wynika, że w niniejszej sprawie zainteresowanej osobie nie wolno wjechać na terytorium państwa członkowskiego, w którym odbywa się rozprawa w jej sprawie, ze względu na wydany wobec niej przez właściwe organy tego państwa członkowskiego zakaz wjazdu, należy jeszcze ustalić, czy dyrektywa 2008/115 stoi na przeszkodzie temu, by w takiej sytuacji dane państwo członkowskie cofnęło lub zawiesiło zakaz wjazdu nałożony na tę osobę.

63

W tym względzie należy przypomnieć, że dyrektywa ta, ustanawiająca wspólne normy i procedury, które mają być stosowane przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, pozwala państwom członkowskim, zgodnie z jej art. 11 ust. 3, w przypadku gdy decyzji nakazującej powrót towarzyszy zakaz wjazdu, na cofnięcie lub zawieszenie takiego zakazu.

64

I tak akapit czwarty tego ustępu precyzuje, że w indywidualnych przypadkach lub w niektórych kategoriach przypadków z innych przyczyn państwa członkowskie mogą skorzystać z takiej opcji.

65

Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 87 opinii, art. 11 ust. 3 akapit czwarty dyrektywy 2008/115 przyznaje państwom członkowskim szeroki zakres uznania przy określaniu przypadków, w których uznają one, że należy cofnąć lub uchylić zakaz wjazdu, który towarzyszy decyzji nakazującej powrót, a zatem pozwala im cofnąć lub zawiesić taki zakaz wjazdu w celu umożliwienia podejrzanemu lub oskarżonemu udania się na ich terytorium w celu stawiennictwa na rozprawie.

66

W świetle całości powyższych rozważań na pytania pierwsze i drugie należy odpowiedzieć, że art. 8 ust. 2 dyrektywy 2016/343 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie uregulowaniu państwa członkowskiego zezwalającemu na prowadzenie rozprawy pod nieobecność podejrzanego lub oskarżonego, w sytuacji gdy znajduje się on poza tym państwem członkowskim i nie ma możliwości wjazdu na jego terytorium ze względu na zakaz wjazdu wydany wobec niego przez właściwe organy tego państwa członkowskiego.

67

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje: