1.

Spółka z siedzibą w Niemczech, właściciel praw własności intelektualnej do gry komputerowej, zleciła adwokatowi wystosowanie pozasądowego wezwania do zaniechania bezprawnych działań przez osobę, która naruszyła te prawa, a osoba ta zastosowała się do wezwania.

2.

Prawo niemieckie przewiduje co do zasady, że naruszający musi zwrócić właścicielowi praw własności intelektualnej koszty poniesione przez niego w związku z udziałem adwokata w obronie jego praw. Jednakże w przypadku bezprawnych działań dokonanych przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności zawodowej lub gospodarczej umożliwia ono ograniczenie kwoty tych kosztów.

3.

W niniejszej sprawie osoba ta uważa, że dochodzona od niej kwota kosztów (984,60 EUR) jest nadmierna, i sprzeciwia się ona jej zapłacie. Odmowa zapłaty tej kwoty przez osobę fizyczną jest źródłem sporu, w ramach którego sąd odsyłający zwraca się w istocie o wyjaśnienie:

4.

Artykuł 1 („Przedmiot”) stanowi:

„Niniejsza dyrektywa dotyczy środków, procedur i środków naprawczych, niezbędnych do realizacji praw własności intelektualnej. Do celów niniejszej dyrektywy, określenie »prawa własności intelektualnej« obejmuje prawa własności przemysłowej”.

5.

Artykuł 2 („Zakres”) przewiduje:

„1.   Bez uszczerbku dla środków przewidzianych lub środków, które mogą być przewidziane w prawie wspólnotowym lub krajowym w zakresie, w jakim te środki mogą dawać właścicielom praw większe korzyści, przewidziane niniejszą dyrektywą procedury i środki naprawcze stosuje się, zgodnie z art. 3, do wszelkich naruszeń praw własności intelektualnej określonych w prawie wspólnotowym i/lub prawie wewnętrznym zainteresowanego państwa członkowskiego.

[…]”.

6.

Artykuł 3 („Obowiązki ogólne”) wskazuje:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają objęte niniejszą dyrektywą środki, procedury i środki naprawcze niezbędne do stosowania praw własności intelektualnej. Powyższe środki, procedury i środki naprawcze są sprawiedliwe i słuszne oraz nie są nadmiernie skomplikowane czy kosztowne, ani też nie pociągają za sobą nierozsądnych ograniczeń czasowych czy nieuzasadnionych opóźnień.

2.   Powyższe środki, procedury i środki naprawcze są również skuteczne, proporcjonalne i odstraszające i stosowane w taki sposób, aby zapobiec tworzeniu ograniczeń handlu prowadzonego zgodnie z prawem i zapewnić zabezpieczenia przed ich nadużywaniem”.

7.

Zgodnie z art. 13 („Odszkodowania”):

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, że na wniosek poszkodowanej strony właściwe organy sądowe nakazują naruszającemu, który świadomie lub mając rozsądne podstawy do posiadania takiej wiedzy zaangażował się w naruszającą działalność, wypłacenie podmiotowi uprawnionemu odszkodowań odpowiednich do rzeczywistego uszczerbku, jaki ten poniósł w wyniku naruszenia.

Ustanawiając wysokość odszkodowań, organy sądowe:

2.   Jeśli naruszający zaangażował się w działanie naruszające bez swojej wiedzy lub nie mając rozsądnych podstaw do posiadania takiej wiedzy, państwa członkowskie mogą stanowić, że organy sądowe mogą zarządzać albo zwrot zysków, albo wypłacenie odszkodowań, zależnie od ustalenia”.

8.

Artykuł 14 („Koszty sądowe”) stanowi:

„Państwa członkowskie zapewniają, że rozsądne i proporcjonalne koszty sądowe oraz inne wydatki poniesione przez stronę wygrywającą są pokrywane z reguły przez stronę przegrywającą, chyba że sprawiedliwość na to nie pozwala”.

9.

Zgodnie z art. 8 („Sankcje i środki naprawcze”):

„1.   Państwa członkowskie przewidują stosowne sankcje i środki naprawcze w przypadku naruszenia praw i obowiązków wymienionych w niniejszej dyrektywie i podejmują wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia ich realizacji. Sankcje te muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

2.   Każde państwo członkowskie podejmuje niezbędne środki w celu zapewnienia, aby podmiot praw autorskich, którego interesy zostaną naruszone przez czynności dokonane na jego terytorium, mógł wytoczyć powództwo o odszkodowanie i/lub wnioskować o wydanie nakazu i w miarę potrzeby, domagać się przepadku naruszonych dóbr, jak również urządzeń, produktów lub części składowych określonych w art. 6 ust. 2.

3.   Państwa członkowskie zapewnią, aby podmioty praw autorskich mogły wnioskować o wydanie nakazu przeciwko pośrednikom, których usługi są wykorzystywane przez stronę trzecią w celu naruszenia praw autorskich lub pokrewnych”.

10.

Artykuł 7 („Specjalne środki ochrony”) przewiduje:

„1.   Bez uszczerbku dla przepisów art. 4, 5 i 6 państwa członkowskie zapewniają zgodnie z ich ustawodawstwem krajowym właściwe środki w stosunku do osoby dopuszczającej się któregokolwiek z następujących czynów:

2.   Każda nielegalna kopia programu komputerowego podlega konfiskacie, zgodnie z ustawodawstwem danego państwa członkowskiego.

3.   Państwa członkowskie mogą przewidzieć konfiskatę jakichkolwiek środków określonych w ust. 1 lit. c)”.

11.

Paragraf 97 stanowi, że każda osoba, która narusza prawa własności intelektualnej lub inne prawa chronione na mocy UrhG, może zostać wezwana przez ofiarę naruszenia do zaniechania działań stanowiących naruszenie.

12.

Paragraf 97a, w wersji mającej zastosowanie w postępowaniu głównym, stanowi:

„1)   Przed wszczęciem postępowania sądowego poszkodowany obowiązany jest ( 6 ) wezwać naruszającego do zaniechania bezprawnych działań i zaoferować mu możliwość zakończenia sporu poprzez zobowiązanie się naruszającego do powstrzymywania się od tych działań pod rygorem zapłaty odpowiedniej kary umownej.

2)   Wezwanie powinno w sposób jasny i zrozumiały:

3)   Jeżeli wezwanie jest uzasadnione i odpowiada wymogom wskazanym w ust. 2 zdanie pierwsze pkt 1–4, można żądać zwrotu niezbędnych kosztów. Jeżeli poszkodowany skorzystał z usług adwokata, wysokość zwracanych, niezbędnych kosztów zostaje ograniczona w odniesieniu do wynagrodzenia adwokackiego do kwoty obliczonej od wartości przedmiotu sporu, która w przypadku powództwa o zakazanie i zaniechanie wynosi 1000 EUR, jeżeli osoba, która ma zwrócić koszty:

Kwota wskazana w zdaniu drugim ma zastosowanie również w przypadku równoległego dochodzenia roszczeń o zakazanie i o zaniechanie. Zdanie drugie nie ma zastosowania, jeżeli w szczególnych okolicznościach danej sprawy kwoty tej nie można uznać za słuszną”.

13.

Koch Media GmbH, spółka zajmująca się sprzedażą gier komputerowych, jest właścicielem praw pokrewnych wyłącznym prawom autorskim do publicznego udostępniania na terytorium Niemiec profesjonalnie opracowanej gry komputerowej „This War of Mine” ( 7 ).

14.

FU jest osobą fizyczną, która nie działając w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub zawodową, co najmniej trzynaście razy w okresie od 26 do 28 listopada 2014 r., z naruszeniem praw Koch Media, udostępniła grę na platformie wymiany plików i publicznie oferowała ją, przy wykorzystaniu połączenia internetowego, do pobrania innym osobom.

15.

W celu dochodzenia swoich praw Koch Media zleciła kancelarii adwokackiej, aby ta w jej imieniu wystosowała do FU wezwanie do zaniechania publicznego udostępniania gry oraz do naprawienia wyrządzonej szkody.

16.

Wezwanie odniosło skutek: naruszający zastosował się do wezwania, zatem wytoczenie powództwa przed sądem nie było konieczne.

17.

Koch Media zapłaciła za usługi adwokackie kwotę 984,60 EUR, a następnie domagała się jej zwrotu od naruszającego. Kwota ta została obliczona poprzez zastosowanie współczynnika procentowego do wartości przedmiotu sporu ustalonej na 20000 EUR ( 8 ).

18.

FU odmówił zapłaty dochodzonej od niego kwoty, a w rezultacie wszczęto przeciwko niemu postępowanie przed sądem.

19.

Amtsgericht Saarbrücken (sąd rejonowy w Saarbrücken, Niemcy), działając jako sąd pierwszej instancji, wyrokiem z dnia 12 marca 2019 r. nakazał naruszającemu zapłacić kwotę 124 EUR i w pozostałym zakresie oddalił żądanie Koch Media ( 9 ). Wyrok został wydany w oparciu o § 97a ust. 3 UrhG.

20.

Koch Media wniosła apelację do Landgericht Saarbrücken (sądu krajowego w Saarbrücken, Niemcy), wnosząc o uznanie w całości jej roszczenia o zwrot kosztów poniesionych w związku z udziałem w sprawie adwokata.

21.

Sąd drugiej instancji, po przedstawieniu własnej wykładni przepisów prawa krajowego ( 10 ), powziął wątpliwość, czy dyrektywy mające zastosowanie w tym przedmiocie pozwalają na ograniczenie kwoty kosztów zwracanych przez naruszającego, jeżeli jest on osobą fizyczną, która nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawodowej.

22.

Zdaniem sądu drugiej instancji Trybunał uznał w wyroku United Video Properties ( 11 ), że w określonych okolicznościach przepis prawa mający na celu wyłączenie możliwości dokonywania zwrotu nadmiernych kosztów może być uzasadniony. Rozstrzygnięcie sporu w niniejszej sprawie wymaga jednak uprzedniego ustalenia, czy zasady wynikające z tego wyroku mają zastosowanie do będącej stroną przeciwną osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej lub zawodowej.

23.

W ocenie sądu drugiej instancji § 97a ust. 3 zdanie czwarte UrhG odwrócił zasady zastosowania wyjątku, o którym mowa w art. 14 dyrektywy 2004/48: jeżeli stroną przeciwną jest osoba fizyczna, pełny zwrot kosztów jest w Niemczech możliwy tylko w sytuacji, gdy wymagają tego względy słuszności.

24.

Ponadto sąd ten wskazuje, że w sądy w Niemczech różnią się w poglądach, czy możliwe jest dokonanie wykładni wyjątku, o którym mowa w § 97a ust. 3 zdanie czwarte UrhG, w sposób zgodny z dyrektywą 2004/48.

25.

W związku z powyższym Landgericht Saarbrücken (sąd krajowy w Saarbrücken) zwrócił się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

26.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wpłynął do sekretariatu Trybunału w dniu 26 października 2020 r.

27.

Uwagi na piśmie przedstawiły Koch Media, rząd niemiecki oraz Komisja Europejska.

28.

Nie uznano za konieczne przeprowadzenia rozprawy.

29.

Sąd odsyłający dokonuje wykładni właściwych przepisów prawa krajowego oraz opisuje praktykę krajową w sposób przedstawiony poniżej. Trybunał obowiązany jest co do zasady kierować się tymi wskazówkami, ponieważ zadanie określenia zakresu zastosowania prawa krajowego należy do sądu odsyłającego.

30.

Zgodnie z § 97a w związku z § 97 ust. 1 UrhG poszkodowany właściciel praw własności intelektualnej może dochodzić od naruszającego zaniechania bezprawnych działań oraz zapłaty odszkodowania.

31.

Co do zasady właściciel praw własności intelektualnej, korzystając z usług adwokata, wykonuje przede wszystkim swoje uprawnienia do żądania zaniechania bezprawnych działań. Adwokat wystosowuje wezwanie zgodnie z § 97a ust. 1 UrhG, a jego celem jest nakłonienie naruszającego do złożenia tzw. oświadczenia „o zaniechaniu pod rygorem zapłaty kary umownej”.

32.

Złożenie takiego oświadczenia eliminuje ryzyko powtórzenia bezprawnych działań i zaspokaja roszczenie o zaniechanie. W rezultacie dochodzenie tego roszczenia na drodze sądowej nie jest już konieczne ani możliwe. W tym znaczeniu wezwanie służy uniknięciu postępowania sądowego.

33.

Zgodnie z § 97a ust. 3 UrhG, w przypadku naruszenia praw autorskich naruszający zwraca co do zasady „niezbędne koszty” poniesione przez właściciela tych praw.

34.

W celu ustalenia zasad zwrotu „niezbędnych kosztów” wystosowania wezwania pozasądowego, rozumianych jako wynagrodzenie adwokackie, należy odwołać się do Gesetz über die Vergütung der Rechtsanwältinnen und Rechtsanwälte (Rechtsanwaltsvergütungsgesetz) ( 12 ).

35.

Stosownie do RVG:

36.

Zdaniem Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy) w przypadku roszczenia o zaniechanie dochodzonego przez właściciela praw w odniesieniu do filmów, muzyki lub DVD wartość przedmiotu sporu wynosi co najmniej 10000 EUR.

37.

Jednakże § 97a ust. 3 zdanie drugie UrhG ogranicza wartość przedmiotu sporu, do której ma zastosowanie współczynnik procentowy, na 1000 EUR, jeżeli naruszający: jest osobą fizyczną, która (1) nie wykorzystuje utworów lub przedmiotów podlegających ochronie we własnej działalności gospodarczej lub zawodowej oraz (2) nie została uprzednio zobowiązana do zaniechania określonych działań na podstawie umowy zawartej z osobą, która wystosowała wezwanie, lub na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu bądź postanowienia zabezpieczającego.

38.

Ograniczenie wartości przedmiotu sporu wywiera skutek w stosunkach pomiędzy właścicielem prawa a naruszającym, natomiast nie wywiera żadnych skutków w stosunkach pomiędzy właścicielem prawa a jego adwokatem. Adwokat wystawi fakturę tytułem swego wynagrodzenia, uwzględniając rzeczywistą wartość przedmiotu sporu (to jest bez ograniczenia jej wysokości), co może prowadzić do powstania znacznych różnic ( 13 ).

39.

Paragraf 97a ust. 3 zdanie czwarte UrhG zawiera jednak wyjątek, który w szczególnych przypadkach pozwala na pominięcie ograniczenia wartości przedmiotu sporu, jeżeli w okolicznościach danej sprawy nie można „uznać za słuszne” ustalenia jej w kwocie 1000 EUR.

40.

Sąd odsyłający zwraca się o wyjaśnienie, czy należny właścicielowi praw własności intelektualnej zwrot kosztów wynagrodzenia adwokackiego związanych z wystosowaniem do naruszającego wezwania pozasądowego o zaniechanie naruszania tych praw mieści się w zakresie dyrektywy 2004/48 (a dokładnie w zakresie jej art. 14 lub, subsydiarnie, w zakresie jej art. 13).

41.

Procedura pozasądowego rozstrzygania sporów może mieścić się w zakresie zastosowania dyrektywy 2004/48, o ile jest jednym ze „środków, procedur i środków naprawczych, niezbędnych do realizacji praw własności intelektualnej” ( 14 ).

42.

W wyroku w sprawie M.I.C.M Trybunał uznał, że „podjęcie próby polubownego załatwienia sprawy często stanowi warunek wstępny wytoczenia właściwego powództwa o odszkodowanie” ( 15 ).

43.

W wyroku tym Trybunał podkreślił, że dyrektywa 2004/48 ma zastosowanie do odrębnego postępowania, prowadzonego na podstawie art. 8 ust. 1 dyrektywy 2004/48, w przedmiocie „żądani[a] udzielenia informacji […] w postępowaniu poprzedzającym wniesienie powództwa” ( 16 ).

44.

W związku z tym w kontekście ochrony praw własności intelektualnej dyrektywa 2004/48 określa ramy prawne stanowiące co do zasady punkt odniesienia dla działań mających na celu – na drodze sądowej lub pozasądowej – nie tylko zidentyfikowanie naruszającego, ale również doprowadzenie do zaniechania przez niego bezprawnych działań.

45.

Sąd odsyłający, biorąc pod uwagę tę przesłankę, zwraca się o wyjaśnienie, czy wynagrodzenie adwokata za wystosowanie wezwania pozasądowego o zaniechanie bezprawnych działań należy zaliczyć: a) do kosztów sądowych lub innych wydatków, o których mowa w art. 14 dyrektywy 2004/48, czy też b), subsydiarnie, do odszkodowania, o którym mowa w art. 13 tej dyrektywy.

46.

Jak już wskazałem w opinii przedstawionej w sprawie United Video Properties, „z punktu widzenia systematyki dyrektywa 2004/48 obejmuje w ramach tej samej sekcji 6 »odszkodowania« i »koszty sądowe«. Pomimo że jej motyw 26 dotyczący naprawy poniesionej szkody nie wspomina o kosztach postępowania, to jednak można przyjąć, że wspólne położenie pozwala na zaklasyfikowanie ich jako dodatkowy element, jakie wymienia dyrektywa 2004/48 na rzecz udzielenia odszkodowania uprawnionym z tytułu prawa własności intelektualnej” ( 17 ).

47.

Poszkodowany w wyniku naruszenia jego praw własności intelektualnej może przed wszczęciem postępowania przed sądem podejmować różnego rodzaju działania w celu obrony swoich praw, przy czym nie wszystkie koszty tych działań należy zaliczyć do kosztów sądowych w rozumieniu dyrektywy 2004/48.

48.

Objęcie zakresem zastosowania dyrektywy 2004/48 pozasądowych działań mających na celu ochronę prawa własności intelektualnej wymaga uwzględnienia szczególnego systemu tej dyrektywy; w dalszej kolejności należy rozróżnić pojęcia kosztów sądowych i odszkodowania, ponieważ ze względu na ich podobieństwo istnieje ryzyko ich pomylenia.

49.

Uznanie kosztów związanych z wystosowaniem wezwania pozasądowego za jeden ze składników odszkodowania, o którym mowa w art. 13 dyrektywy, mogłoby skutkować utratą przez art. 14 części jego zakresu zastosowania.

50.

Z drugiej strony „rozszerzająca wykładnia art. 14 dyrektywy 2004/48 w tym znaczeniu, że przewiduje on, iż strona przegrywająca pokrywa co do zasady »inne wydatki« poniesione przez stronę wygrywającą, przy czym nie precyzuje w żaden sposób charakteru tych kosztów, może zbyt szeroko określić zakres stosowania tego artykułu, pozbawiając w ten sposób art. 13 tej dyrektywy jej skuteczności (effet utile)” ( 18 ).

51.

Poszukując w tej kwestii równowagi, Trybunał doszedł do wniosku, że należy zastosować „ścisłą wykładnię i stwierdzić, że objęte »innymi wydatkami« w rozumieniu wspomnianego art. 14 są jedynie koszty, które są bezpośrednio i ściśle związane z danym postępowaniem sądowym” ( 19 ).

52.

Podobnie, Trybunał uznał, w odniesieniu do „wydatków pozasądowych, ściśle związanych w szczególności z nakładem czasu poświęconego przez poszkodowanego na dochodzenie jego praw”, że mogą one być objęte zakresem zastosowania art. 14 dyrektywy 2004/48, biorąc pod uwagę, że przepis ten „ma na celu wzmocnienie poziomu ochrony własności intelektualnej poprzez zapobieżenie temu, by strona poszkodowana była odwodzona od wszczęcia postępowania sądowego służącego ochronie jej praw (zob. wyrok z dnia 16 lipca 2015 r., Diageo Brands, C‑681/13, EU:C:2015:471, pkt 77)” ( 20 ).

53.

Pozasądowe wezwanie do zaniechania bezprawnych działań wykracza poza inne, możliwe działania przedprocesowe, które mają na celu umożliwienie pokrzywdzonemu ustalenie granic i zakresu naruszenia oraz zidentyfikowanie osoby odpowiedzialnej za dokonanie naruszenia ( 21 ).

54.

Gdyby w prawie krajowym takie wezwanie było traktowane jako zwykły (choć nie bezwzględnie obowiązkowy) środek, którego celem jest zaniechanie naruszeń, i w praktyce było ono w tym celu powszechnie stosowane, można by je określić jako bezpośredni i natychmiastowy środek poprzedzający postępowanie przed sądem. Jeżeli tego rodzaju mechanizm staje się de facto niezbędny w krajowej rzeczywistości prawnej, można go określić jako „bezpośrednio i ściśle” związany z postępowaniem sądowym, którego zainicjowaniu ma on zapobiegać.

55.

Tym bardziej miałoby to miejsce, gdyby to nie praktyka, lecz prawo krajowe nakazywało, aby taki środek był stosowany obligatoryjnie przed wszczęciem postępowania przed sądem.

56.

Z zastrzeżeniem, że to sąd odsyłający dokonuje wykładni prawa krajowego, § 97a ust. 1 UrhG może być w przedmiocie charakteru takiego wezwania interpretowany na dwa sposoby: a) jest ono obowiązkowe, w przypadku gdy poszkodowany zamierza wytoczyć powództwo przed sądem ( 22 ), lub b) stanowi ono zwykłą, nieobowiązkową poradę lub upomnienie dokonywane przed wytoczeniem powództwa ( 23 ).

57.

Postanowienie odsyłające wydaje się opowiadać, aczkolwiek nie wprost, za drugą z przytoczonych wykładni. W rzeczywistości jednak każda z tych wykładni prowadzi do tego samego rezultatu:

58.

Z przyjęcia tego założenia wynika, że w rozumieniu art. 14 dyrektywy 2004/48:

59.

Do kosztów związanych z wezwaniem – które to koszty, powtarzam, powinien ponieść naruszający – można co do zasady zaliczyć koszty wynagrodzenia adwokackiego poniesione w związku z wystosowaniem wezwania, nawet jeśli prawo krajowe nie wymaga jednoznacznie, aby wezwanie to, poprzedzające wszczęcie postępowania przed sądem, zostało wystosowane przez adwokata. Odniosę się do tej kwestii w trakcie omawiania drugiego pytania prejudycjalnego.

60.

Podsumowując, nie widzę przeszkód, aby koszty – w tym koszty wynagrodzenia adwokackiego – związane z wystosowaniem wezwania pozasądowego, którego celem jest nakłonienie naruszającego do zaniechania bezprawnych działań, ze względu na ich związek z możliwym i natychmiastowym postępowaniem sądowym (które również miałoby na celu zaniechanie stwierdzonego i przypisanego danej osobie naruszenia), wchodziły w zakres art. 14 dyrektywy 2004/48.

61.

Drugie pytanie prejudycjalne zawiera w sobie dwa pytania, które należy rozpatrzyć łącznie.

62.

Sąd odsyłający zwraca się o wyjaśnienie, czy właściciel praw własności intelektualnej „ma zasadniczo roszczenie o zwrot pełnych kosztów adwokackich […], a w każdym razie o zwrot ich odpowiedniej i istotnej części”, jeżeli:

63.

W tym celu sąd odsyłający wnosi o dokonanie „wykładni prawa Unii, w szczególności w świetle art. 3, 13 i 14 dyrektywy 2004/48, art. 8 dyrektywy 2001/29 oraz art. 7 dyrektywy 2009/24 […]”.

64.

Oczywiste jest, że przywołane przepisy dyrektywy 2001/29 i dyrektywy 2009/24 przewidują środki związane z ochroną właściciela prawa własności intelektualnej będącego przedmiotem bezprawnych działań.

65.

Jednakże z uwagi na ogólny charakter sformułowań zawartych w tych przepisach w porównaniu z art. 14 dyrektywy 2004/48, który wprost reguluje kwestię kosztów sądowych i innych wydatków poniesionych w tego rodzaju postępowaniach, należy skoncentrować się na analizie art. 14 dyrektywy 2004/48, a pominąć pozostałe.

66.

Artykuł 14 dyrektywy 2004/48, jak wskazałem w opinii przedstawionej (w tym samym dniu) w sprawie Nova Text ( 26 ), nie ma charakteru bezwarunkowego, bowiem oprócz tego, że stanowi on „zasadę ogólną”, nakłada też na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia zwrotu jedynie rozsądnych ( 27 ) i proporcjonalnych ( 28 ) kosztów sądowych.

67.

Zgodnie z § 97a ust. 3 UrhG koszty poniesione z tytułu usług świadczonych przez adwokata, któremu zlecono wystosowanie wezwania (oczywiście pod warunkiem, że wystosowanie takiego wezwania jest uzasadnione), należy bez wątpienia uznać za „koszty niezbędne” ( 29 ). Sąd odsyłający również wydaje się uważać, że w niniejszej sprawie poniesienie tego kosztu było niezbędne.

68.

Ten sam przepis UrhG ogranicza jednak, „jeżeli poszkodowany skorzystał z usług adwokata, wysokość zwracanych, niezbędnych kosztów” do wynagrodzenia adwokackiego obliczonego od wartości przedmiotu sporu wynoszącej 1000 EUR za każde powództwo o zakazanie lub zaniechanie wytoczone przeciwko osobie fizycznej działającej w takim charakterze (to jest nie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub zawodowej).

69.

Zaistniała sytuacja jest podobna do tej, która miała miejsce w sprawie United Video Properties. Podczas gdy w tamtym przypadku uregulowanie belgijskie wprowadzało ograniczenie maksymalnej kwoty kosztów zastępstwa adwokackiego, w niniejszej sprawie podobny rezultat osiągnięto inną drogą, mianowicie poprzez ustalenie wartości przedmiotu sporu, jeżeli naruszającym prawo własności intelektualnej jest osoba fizyczna, na 1000 EUR.

70.

W tamtej sprawie uznałem, że art. 14 dyrektywy 2004/48 ustanawia zasadę podlegającą wyjątkom, „powołując się na kryteria rozsądności i proporcjonalności, które przyznają państwom członkowskim wysoką dozę swobody konfiguracji prawnej. Prawodawca krajowy może moim zdaniem ocenić sam z uwzględnieniem czynników, takich jak m.in. kultura prawna i sytuacja palestry w Belgii, próg, po którego przekroczeniu wynagrodzenia prawnika przerzucane na stronę przegrywającą przestają być rozsądne” ( 30 ).

71.

W wyroku United Video Properties Trybunał orzekł, że system maksymalnych stawek przy ustalaniu kosztów wynagrodzenia adwokackiego, którymi obciąża się stronę przegrywającą, nie jest co do zasady sprzeczny z dyrektywą 2004/48, lecz doprecyzował to stwierdzenie, wskazując, że:

72.

Na podstawie tych przesłanek prawnych można wywnioskować odpowiedź na pierwszą część drugiego pytania prejudycjalnego: poszkodowany jest co do zasady uprawniony do żądania zwrotu całości lub co najmniej znacznej części kosztów związanych z udziałem adwokata w wystosowaniu wezwania do zaniechania, jeżeli jego udział zostanie uznany za niezbędny, a dochodzona kwota za rozsądną i proporcjonalną (przy czym dokonanie tej oceny należy do sądu odsyłającego).

73.

Odpowiedzi tej nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że naruszającym prawa własności intelektualnej jest osoba fizyczna nieprowadząca w tym zakresie działalności gospodarczej lub zawodowej. Okoliczność ta wydaje mi się nieistotna z punktu widzenia art. 14 dyrektywy 2004/48, który dotyczy ochrony praw poszkodowanego, których zakres komercyjnego wykorzystania również ulega w takich przypadkach ograniczeniu.

74.

Ofiara naruszenia prawa własności intelektualnej może ponieść wynikającą z tego naruszenia szkodę zarówno wtedy, gdy naruszenia dokonuje osoba fizyczna nieprowadząca w tym zakresie działalności gospodarczej lub zawodowej, jak i wtedy, gdy osoba ta dokonuje naruszenia w ramach prowadzenia takiej działalności.

75.

Wysokość szkody może być, w zależności od przypadku, różna (logiczne jest założenie, że w drugiej sytuacji szkoda będzie większa), lecz aby zrekompensować ją w całości ( 33 ), należy odwołać się do odszkodowania, o którym mowa w art. 13 dyrektywy 2004/48, a nie do „kosztów sądowych”, o których mowa w art. 14 tej dyrektywy.

76.

Gdyby zasada mająca zastosowanie na podstawie § 97a ust. 3 UrhG do osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej lub zawodowej nie dopuszczała wyjątków, byłaby ona niezgodna z art. 14 dyrektywy 2004/48 interpretowanym w sposób, który właśnie opisałem. Prowadziłoby to nierzadko do zwrotu kwot „znacznie niższych” niż zwykle stosowane wynagrodzenia, co nie byłoby zgodne z kryteriami, o których mowa w wyroku United Video Properties ( 34 ).

77.

Zasada ta nie jest jednak sztywna i sądy niemieckie są uprawnione do odmowy jej zastosowania i ustalenia wyższej kwoty jako wartości referencyjnej (w celu obliczenia na jej podstawie odpowiedniego wynagrodzenia procentowego), jeżeli „w szczególnych okolicznościach danej sprawy” przemawiają za tym względy słuszności.

78.

Można podnieść zarzut, że nawet w takim przypadku uregulowanie krajowe nie jest zgodne z art. 14 dyrektywy 2004/48: zgodnie z tym przepisem stronie wygrywającej należy się zwrot rozsądnych kosztów sądowych, „chyba że sprawiedliwość na to nie pozwala”, podczas gdy – jak wskazuje sąd odsyłający – § 97a ust. 3 UrhG odwraca, ściśle rzecz biorąc, tę zasadę.

79.

Nie sądzę, aby zarzut ten był wystarczający, by móc odrzucić zastosowanie przepisu prawa krajowego, jeżeli jego wykładnia może być dokonana w sposób zgodny z prawem Unii, to jest tak, by rezultat dokonanej wykładni był ostatecznie zgodny z prawem Unii.

80.

Odwołanie do słuszności, które występuje w obu tych przepisach (§ 97a ust. 3 UrhG i art. 14 dyrektywy 2004/48), pozwala sądowi odsyłającemu na zasądzenie zwrotu kosztów sądowych w wyższej kwocie, jeżeli przy ścisłym zastosowaniu uregulowania krajowego możliwy byłby zwrot kosztów sądowych w wysokości znacznie niższej niż rozsądna i proporcjonalna.

81.

Podzielam zatem stanowisko Komisji, która stwierdziła, że „[…] § 97a UrhG daje sądowi odsyłającemu wystarczające pole manewru w celu dokonania w każdym przypadku oceny, czy okoliczności faktyczne sporu powodują, że zastosowanie ograniczenia kwoty kosztów byłoby niesłuszne” ( 35 ).

82.

Sąd odsyłający musi zatem dokonać podwójnej weryfikacji, w której Trybunał nie może go zastąpić:

83.

Przy dokonywaniu tych ocen nic nie stoi na przeszkodzie, aby sąd odsyłający uwzględnił między innymi wpływ czynników, które sam wskazuje w drugiej części drugiego pytania prejudycjalnego: „aktualność utworu, czas trwania publicznego udostępnienia” lub okoliczność, że naruszenie polegało na publicznym udostępnieniu chronionego utworu poprzez „oferowanie możliwości jego bezpłatnego pobrania wszystkim osobom aktywnym na swobodnie dostępnej platformie wymiany, na której nie ma zarządzania prawami cyfrowymi”.

84.

Mając na względzie powyższe rozważania, proponuję, aby Trybunał udzielił Landgericht Saarbrücken (sądowi krajowemu w Saarbrücken, Niemcy) następującej odpowiedzi: