1.

W odpowiedzi na upadłość banku Lehman Brothers w 2008 r. i kryzys finansowy, który po tym nastąpił, Unia Europejska postawiła sobie za cel uporządkowane zarządzenie kryzysami bankowymi. Unia stworzyła równocześnie dwa instrumenty: po pierwsze, wspólne ramy restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dla wszystkich państw członkowskich ( 2 ), i po drugie, specyficzny i zintegrowany mechanizm restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji dla strefy euro w ramach unii bankowej ( 3 ).

2.

Cele restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji są wspólne dla tych dwóch instrumentów ( 4 ) i zmierzają do:

3.

Aby zrealizować te cele, ustalono pewne zasady, wśród których wiodąca mówi, że w pierwszej kolejności straty ponoszą akcjonariusze instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją ( 7 ), ale także że żaden z wierzycieli nie ponosi strat większych niż te, które poniósłby w sytuacji, gdyby dana instytucja została zlikwidowana w ramach standardowego postępowania upadłościowego ( 8 ).

4.

W przedstawionej Trybunałowi sprawie bank został poddany restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, w trakcie której nastąpiło kilka umorzeń, a następnie konwersja instrumentów kapitałowych, po czym miało miejsce niezwłoczne zbycie działalności innemu bankowi, który ostatecznie przejął ten pierwszy bank.

5.

Czy w takich okolicznościach zasady znajdujące zastosowanie do tej restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji (straty ponoszone przez akcjonariuszy, finasowanie wewnętrzne oraz umorzenie i konwersja instrumentów kapitałowych) sprzeciwiają się prawu akcjonariuszy, którzy zapisali się na podwyższenie kapitału w związku z publiczną ofertą subskrypcji przedstawioną rok przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją banku, do otrzymania odszkodowania w przypadku błędnego prospektu emisyjnego zgodnie z dyrektywą 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych i zmieniającą dyrektywę 2001/34/WE ( 9 )?

6.

Ponadto czy uregulowania stosowane w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji sprzeciwiają się konsekwencjom orzeczenia (tj. zwrotowi równowartości subskrybowanych akcji wraz z odsetkami) wydanego wskutek powództw wniesionych po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, stwierdzającego nieważność umowy subskrypcji akcji z tytułu umyślnego działania lub błędu, którymi pokrzywdzeni zostali akcjonariusze w związku z błędnym prospektem emisyjnym?

7.

Tak brzmią co do zasady pytania, z którymi zwrócono się do Trybunału i na które proponuję odpowiedzieć twierdząco.

8.

Z uwagi na związek pomiędzy rozporządzeniem nr 806/2014 a dyrektywą 2014/59 oraz odesłaniem od jednego do drugiego w art. 5 tego rozporządzenia, wykładnia dyrektywy będzie miała zastosowanie do analogicznych przepisów rozporządzenia.

9.

Dyrektywa 2003/71 znajduje zastosowanie ratione temporis do sporu w postępowaniu głównym ( 10 ).

10.

Artykuł 2 ust. 1 dyrektywy stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]”.

11.

Artykuł 6 dyrektywy 2003/71, zatytułowany „Odpowiedzialność związana z prospektem emisyjnym”, stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, że [by] odpowiedzialność za informacje podane w prospekcie emisyjnym ponosi [ponosił] przynajmniej emitent lub jego organy administracyjne, zarządzające lub nadzorcze, oferujący, osoba wnioskująca o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym lub poręczyciel. Osoby odpowiedzialne są wyraźnie wskazane w prospekcie emisyjnym za pomocą ich imion i nazwisk oraz funkcji lub w przypadku osób prawnych za pomocą ich nazw i statutowych siedzib oraz przedstawione są ich oświadczenia, że według ich najlepszej wiedzy informacje zawarte w prospekcie emisyjnym są zgodne ze stanem faktycznym i że prospekt emisyjny nie pomija niczego, co mogłoby wpływać na jego znaczenie.

2.   Państwa członkowskie zapewniają, że [by] ich przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne w sprawie odpowiedzialności cywilnej mają [miały] zastosowanie do osób odpowiedzialnych za informacje podane w prospekcie emisyjnym.

[…]”.

12.

Motywy 13, 49–51 i 120 dyrektywy 2014/59 stanowią:

[…]

[…]

13.

Artykuł 2 ust. 1 dyrektywy 2014/59 stanowi:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]

[…]

[…]”.

14.

Artykuł 34 dyrektywy 2014/59, zatytułowany „Ogólne zasady rządzące restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją”, w ust. 1 stanowi:

„Państwa członkowskie zapewniają, aby organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, stosując instrumenty restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz wykonując uprawnienia w zakresie prowadzenia restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, podejmowały wszystkie stosowne środki celem zagwarantowania, że działanie w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest podejmowane zgodnie z następującymi zasadami:

[…]

[…]”.

15.

Artykuł 53 dyrektywy 2014/59, zatytułowany „Skutki umorzenia lub konwersji długu”, w ust. 1 i 3 stanowi:

„1.   Państwa członkowskie zapewniają, aby w sytuacji, gdy organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji wykonuje uprawnienia, o których mowa w art. 59 ust. 2 oraz w art. 63 ust. 1 lit. e)–i), obniżenie kwoty głównej lub kwoty pozostającej do spłaty, konwersja lub umorzenie stawały się skuteczne i natychmiast wiążące w stosunku do instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją oraz zaangażowanych wierzycieli i zainteresowanych akcjonariuszy.

[…]

3.   Jeżeli wykonując uprawnienie, o którym mowa w art. 63 ust. 1 lit. e), organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji obniża do zera wysokość kwoty głównej zobowiązania lub pozostającej do spłaty kwoty zobowiązania, zobowiązanie to oraz wszelkie wynikające w stosunku do niego [z niego] zobowiązania lub roszczenia, które nie są należne w chwili wykonania uprawnienia, są do wszelkich celów traktowane jako spłacone i nie jest możliwe ich dochodzenie w żadnym późniejszym postępowaniu prowadzonym w odniesieniu do instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją lub jakiegokolwiek podmiotu będącego jej następcą w przypadku jakiejkolwiek późniejszej likwidacji”.

16.

Artykuł 59 tej dyrektywy, zatytułowany „Wymóg umorzenia lub konwersji odpowiednich instrumentów kapitałowych”, stanowi:

„[…]

2.   Państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji miały uprawnienia do umorzenia stosownych instrumentów kapitałowych lub ich konwersji na instrumenty właścicielskie instytucji […].

[…]

10.   Przed wykonaniem uprawnienia do umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji zapewniają, by wycena aktywów i zobowiązań instytucji lub podmiotu […] była przeprowadzana zgodnie z art. 36. Wycena ta stanowi podstawę obliczenia umorzenia, które należy zastosować do odpowiednich instrumentów kapitałowych, w celu absorpcji strat oraz poziomu konwersji, który należy zastosować do odpowiednich instrumentów kapitałowych, w celu dokapitalizowania instytucji […]”.

17.

Artykuł 60 tej dyrektywy, zatytułowany „Przepisy dotyczące umorzenia lub konwersji odpowiednich instrumentów kapitałowych”, ma następującą treść:

„[…]

2.   W przypadku gdy umarza się kwotę główną odpowiedniego instrumentu kapitałowego:

[…]”.

18.

Artykuł 63 ust. 1 lit. h) dyrektywy 2014/59 stanowi:

„Państwa członkowskie zapewniają, by organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadały wszystkie niezbędne uprawnienia do zastosowania instrumentów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji […] w przypadku których spełnione są mające zastosowanie warunki uruchomienia procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Organy ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji posiadają w szczególności następujące uprawnienia […]:

[…]

19.

Artykuł 75 tej dyrektywy przewiduje:

„Państwa członkowskie zapewniają, by jeżeli w ramach wyceny dokonanej na mocy art. 74 stwierdzono, że jakikolwiek akcjonariusz lub wierzyciel, o których mowa w art. 73, lub system gwarancji depozytów zgodnie z art. 109 ust. 1 ponieśli większe straty niż straty, które ponieśliby w wyniku likwidacji instytucji w ramach standardowego postępowania upadłościowego, byli oni uprawnieni do otrzymania kwoty stwierdzonej różnicy z mechanizmów finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji”.

20.

W drodze decyzji SRB/EES/2017/08 z dnia 7 czerwca 2017 r., wydanej na podstawie art. 18 rozporządzenia nr 806/2014, SRB przyjęła program restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Banco Popular Español SA (zwanego dalej „Banco Popular”). Program ten został zatwierdzony decyzją Komisji (UE) 2017/1246 z dnia 7 czerwca 2017 r. ( 11 ).

21.

W Hiszpanii transpozycja dyrektywy 2003/71 nastąpiła w drodze zmiany Ley 24/1988 del Mercado de Valores z dnia 28 lipca 1988 r. (ustawy 24/1988 o rynku papierów wartościowych) ( 12 ), która od tej daty została zastąpiona Real Decreto Legislativo 4/2015 z dnia 23 października 2015 r. por el que se aprueba el texto refundido de la Ley del Mercado de Valores (królewskim dekretem ustawodawczym 4/2015, który zatwierdził zmianę ustawy o rynku papierów wartościowych) ( 13 ).

22.

Artykuł 38 królewskiego dekretu ustawodawczego odpowiada art. 6 dyrektywy 2003/71 i reguluje kwestie odpowiedzialności z tytułu prospektu emisyjnego co do zasady w identyczny sposób.

23.

Artykuł 1300 Código Civil (kodeksu cywilnego) stanowi:

„Można stwierdzić nieważność umów spełniających warunki z art. 1261, nawet wówczas, gdy żadna z umawiających się stron nie poniosła szkody, jeżeli umowy te są dotknięte jedną z wad, które z mocy prawa czynią je nieważnymi”.

24.

Artykuł 1303 kodeksu cywilnego brzmi następująco:

„W przypadku stwierdzenia nieważności zobowiązania strony umowy są wzajemnie zobowiązane do zwrotu rzeczy, które stanowiły przedmiot umowy, wraz z pożytkami oraz ceny wraz z odsetkami, z zastrzeżeniem kolejnych artykułów”.

25.

Artykuł 1307 kodeksu cywilnego stanowi:

„Jeżeli strona umowy zobowiązana jest do zwrotu rzeczy w związku ze stwierdzeniem nieważności, a nie może tego zrobić z powodu utraty rzeczy, to musi zwrócić uzyskane pożytki i wartość, jaką rzecz miała w chwili jej utraty, wraz z odsetkami liczonymi od tej daty”.

26.

Ley 11/2015 de recuperación y resolución de entidades de crédito y empresas de servicios de inversión (ustawa 11/2015 o działaniach naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji kredytowych i przedsiębiorstw świadczących usługi inwestycyjne) ( 14 ) z dnia 18 czerwca 2015 r. dokonała transpozycji dyrektywy 2014/59.

27.

Decyzja SRB/EES/2017/08 SRB została wykonana w drodze decyzji Fondo de Reestructuración Ordenada Bancaria (funduszu na rzecz uporządkowanej restrukturyzacji banków, Hiszpania, zwanego dalej „FROB”) ( 15 ) z dnia 7 czerwca 2017 r., której trzecia podstawa prawna wskazuje w szczególności:

„W odniesieniu do zakresu umorzenia przyjętego w drodze niniejszej decyzji zgodnie z art. 39 ust. 2 ustawy [11/2015] chodzi o umorzenie o charakterze trwałym, w związku z czym nie wypłaca się odszkodowania posiadaczom [umorzonych akcji] […]. Następuje zniesienie zobowiązań w stosunku do posiadacza umorzonych akcji, z wyjątkiem wymagalnych już ewentualnie zobowiązań lub z tytułu odpowiedzialności cywilnej, która może powstać w wyniku odwołania kwestionującego zgodność z prawem wykonania uprawnienia do umorzenia”.

28.

Sentencja tej decyzji brzmi w sposób następujący:

„Po pierwsze

Obniżenie bieżącego kapitału zakładowego [Banco Popular] o dwa miliardy dziewięćdziesiąt osiem milionów czterysta dwadzieścia dziewięć tysięcy czterdzieści sześć euro (2098429046 EUR) do zera euro (0 EUR) poprzez umorzenie wszystkich akcji znajdujących się obecnie w obiegu […] w celu stworzenia autonomicznej rezerwy niepodlegającej dystrybucji, zgodnie z art. 35 ust. 1 i art. 64 ust. 1 lit. d) ustawy [11/2015].

Po drugie

Podwyższenie kapitału z jednoczesnym zniesieniem prawa pierwszeństwa do subskrypcji z zamiarem konwersji wszystkich instrumentów funduszy kapitałowych dodatkowych należących do kategorii 1 […].

Po trzecie

Obniżenie kapitału zakładowego do zero euro (0 EUR) w drodze umorzenia akcji wynikającego z konwersji wszystkich instrumentów kapitałowych dodatkowych należących do kategorii 1, mające na celu stworzenie autonomicznej rezerwy niepodlegającej dystrybucji […].

Po czwarte

Podwyższenie kapitału z jednoczesnym zniesieniem prawa pierwszeństwa do subskrypcji z zamiarem konwersji wszystkich instrumentów kapitałowych dodatkowych należących do kategorii 2 w nowo wyemitowane akcje Banco Popular […].

Po piąte

Wskazanie [Banco Popular] jako mandatariusza mającego wykonać wszystkie niezbędne operacje konwersji i umorzenia instrumentów kapitałowych wymienionych w poprzednich punktach.

Po szóste

Transfer na rzecz instytucji Banco Santander, SA wszystkich akcji [Banco Popular] wyemitowanych w następstwie konwersji instrumentów kapitałowych należących do kategorii 2 wymienionych w trzeciej podstawie prawnej niniejszej decyzji […]”.

29.

W czerwcu 2016 r. J.A.C i M.C.P.R. nabyli akcje Banco Popular w czasie, gdy bank dokonał podwyższenia kapitału w drodze publicznej oferty subskrypcji.

30.

W ostatnim kwartale 2016 r. Banco Popular Español dokonał istotnych korekt wartości swoich aktywów, wykazując straty za rok 2016 w wysokości 3,485 mld EUR, w następstwie czego w dniu 3 kwietnia 2017 r. Banco Popular poinformował Comisión Nacional del Mercado de Valores (krajową komisję rynku papierów wartościowych, Hiszpania) o tym, że w rocznym sprawozdaniu finansowym za 2016 r. istnieją pewne nieprawidłowości, uznając jednak, że nie mają one znaczącego wpływu na to sprawozdanie.

31.

W dniu 7 czerwca 2017 r. SRB podjęła decyzję o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji Banco Popular, zaś wszystkie akcje (znajdujące się w obiegu w tym dniu i pochodzące z konwersji instrumentów kapitałowych dodatkowych, należące do kategorii 1) zostały umorzone bez wynagrodzenia. Banco Santander nabył wszystkie nowe akcje wydane przez Banco Popular (pochodzące z konwersji instrumentów kapitałowych, należące do kategorii 2) i w 2018 r. dokonał połączenia przez przejęcie, które doprowadziło do wygaśnięcia osobowości prawnej Banco Popular.

32.

J.A.C. i M.C.P.R., którzy stracili w całości swoje inwestycje w marcu 2018 r., pozwali Banco Popular, żądając stwierdzenia nieważności umowy nabycia akcji z powodu błędu skutkującego nieważnością ich oświadczenia woli, gdyż zostało ono złożone na podstawie informacji rachunkowych i majątkowych dotyczących spółki przedstawionych w prospekcie emisyjnym w sposób niedokładny i niepełny, lub ewentualnie ze względu na umyślne działanie polegające na celowym sfałszowaniu i ukryciu istotnych informacji dotyczących sytuacji majątkowej spółki.

33.

Banco Santander, strona pozwana w pierwszej instancji, wniósł apelację od wyroku wydanego w pierwszej instancji uwzględniającego powództwo o stwierdzenie nieważności ze względu na błąd i zasądzającego zwrot zainwestowanych w akcie środków pieniężnych wraz z ustawowymi odsetkami.

34.

Audiencia Provincial de A Coruña (sąd regionalny w A Coruña, Hiszpania) stwierdził, że w przypadku niedokładnego lub niepełnego prospektu emisyjnego w związku z publiczną ofertą subskrypcji orzecznictwo hiszpańskie dopuszcza możliwość wniesienia powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej lub o stwierdzenie nieważności umowy subskrypcji akcji z mocą wsteczną z powodu umyślnego działania lub błędu. Sąd ten twierdzi, że te dwa powództwa (z tytułu odpowiedzialności cywilnej lub o stwierdzenie nieważności) wywierają takie same skutki naprawcze, z tą różnicą, że moc wsteczna wyroku stwierdzającego nieważność sięga daty subskrypcji z umowy nabycia, poprzedzającej restrukturyzację i uporządkowaną likwidację banku. Sąd ten dodaje, że brak możliwości odzyskania akcji nie stanowi jako taki przeszkody dla wytoczenia powództwa o stwierdzenie nieważności.

35.

Sąd odsyłający podnosi pierwszą trudność związaną z ustaleniem tego, czy w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku zasada finansowania wewnętrznego polegająca na umorzeniu wszystkich akcji i innych instrumentów kapitałowych nie udaremnia ochrony, jaką należy zapewnić akcjonariuszom zgodnie z prawem Unii w drodze powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym lub niekompletnym prospektem emisyjnym (lub powództwa o stwierdzenie nieważności o podobnym skutku) oraz gwarancji dla nienaruszalności kapitału akcyjnego.

36.

W przypadku gdyby powództwo o stwierdzenie nieważności było dostępne dla akcjonariuszy, którzy ponieśli straty, sąd odsyłający zastanawia się nad zakresem wyjątku dotyczącego „narosłych [wymagalnych] już ewentualnie zobowiązań” ( 16 ), zgodnie z którym, co do zasady, w przypadku umorzenia akcji nie istnieją żadne zobowiązania w stosunku do posiadacza tych instrumentów. Zdaniem sądu odsyłającego moc wsteczna stwierdzenia nieważności umowy nabycia czyni prawo do zwrotu poprzedzającym restrukturyzację i uporządkowaną likwidację oraz sprawia, że z dniem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku akcjonariusze, którzy ponieśli straty, stają się wierzycielami banku i nie są akcjonariuszami.

37.

W tych okolicznościach Audiencia Provincial de A Coruña (sąd regionalny w A Coruña) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

38.

J.A.C. i M.C.P.R., Banco Santander, rządy hiszpański, włoski i portugalski oraz Komisja Europejska złożyli uwagi na piśmie.

39.

Proponuję odpowiedzieć na dwa pytania, z którymi zwrócono się do Trybunału, w kolejności wybranej przez sąd odsyłający. Uzupełnię swój wywód bardziej ogólnymi uwagami na temat skutecznego środka odwoławczego.

40.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy wykładni art. 34 ust. 1 lit. a), art. 53 ust. 1 i 3 oraz art. 60 ust. 2 lit. b) i c) dyrektywy 2014/59 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku gdy w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej umorzone zostały wszystkie akcje, na jakie dzielił się kapitał zakładowy, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby osoby, które nabyły swoje akcje kilka miesięcy przed wszczęciem postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, mogły w związku z podwyższeniem kapitału w drodze publicznej oferty subskrypcji wytoczyć powództwa odszkodowawcze lub powództwa o równoważnym skutku oparte na błędnych informacjach zawartych w prospekcie emisyjnym przeciwko emitentowi lub instytucji powstałej w wyniku połączenia przez przejęcie.

41.

Pytanie to dotyczy związku pomiędzy przepisami dyrektywy 2014/59 dotyczącymi restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji a przepisami dyrektywy 2003/71 dotyczącymi prospektu emisyjnego. Chodzi mianowicie o to, w jakim zakresie akcjonariusz, którego wartość akcji została obniżona do zera w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji poprzez finansowanie wewnętrzne wraz z umorzeniem, po którym nastąpiło zbycie działalności ( 17 ), może otrzymać odszkodowanie na podstawie nieścisłości zawartych w prospekcie emisyjnym publikowanym w związku z publiczną ofertą rok przed restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją banku.

42.

O ile obie te dyrektywy zmierzają do podniesienia standardów etycznych działalności gospodarczej, czy to poprzez zwiększenie przejrzystości finansowej podczas emitowania papierów wartościowych objętych ofertą publiczną, za której brak przewiduje się skuteczne, odstraszające i proporcjonalne sankcje, czy to poprzez walkę z przestępczością gospodarczą (motywy 41 i 43 dyrektywy 2003/71), czy to ograniczenie pokusy nadużycia (motyw 45 dyrektywy 2014/59), o tyle nie mają one takie samego zakresu stosowania ani nie zmierzają do ochrony tych samych interesów.

43.

W istocie o ile dyrektywa 2003/71 postawiła sobie niezaprzeczalnie za cel ochronę inwestorów, którzy nabyli papiery wartościowe objęte publiczną ofertą, poprzez umożliwienie im wystąpienia z powództwem z tytułu odpowiedzialności cywilnej lub związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym, o tyle dyrektywa 2014/59 ma na celu uniknięcie możliwej zapaści systemu finansowego wskutek upadłości banku. W ten sposób inwestorzy, którzy stają się akcjonariuszami, stają się pierwszymi, którzy przyczyniają się do strat w przypadku upadłości ich banku zgodnie z art. 34 ust. 1 lit. a) tej dyrektywy, co może się przełożyć na stratę całej inwestycji, tak jak w niniejszej sprawie.

44.

W niniejszej sprawie SRB, a następnie FROB, dokonały wyboru następujących instrumentów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji: finansowanie wewnętrzne w drodze umorzenia, w szczególności akcji początkowych, które zostały unieważnione ( 18 ), po czym nastąpiło zbycie działalności.

45.

Zgodnie z orzecznictwem Trybunału cele polegające na zapewnieniu stabilności systemu bankowego i finansowego oraz zapobieganiu ryzyku systemowemu są celami interesu ogólnego realizowanymi przez Unię ( 19 ).

46.

W sprawie dotyczącej podporządkowania pomocy państwa w sektorze bankowym podziałowi obciążeń pomiędzy akcjonariuszami i wierzycielami podporządkowanymi Trybunał dodał, że jest to środek nadzwyczajny, który może zostać przyjęty jedynie w kontekście poważnych zaburzeń w gospodarce państwa członkowskiego, jak również w celu uniknięcia ryzyka systemowego oraz w celu zapewnienia stabilności systemu finansowego ( 20 ).

47.

Trybunał wypowiedział się także na temat potrzeby wyważenia dwóch interesów ogólnych, którymi są ochrona inwestorów i gwarancje systemu finansowego. Trybunał uczynił to w dwóch sprawach dotyczących gwarancji należnych akcjonariuszom na podstawie dyrektywy o prawie spółek ( 21 ) i orzekł, że pomimo iż istnieje wyraźny interes publiczny w zapewnieniu solidnej i spójnej ochrony inwestorów na terenie całej Unii, interes ten nie może w każdych okolicznościach mieć charakteru nadrzędnego względem interesu publicznego, jakim jest zapewnienie stabilności systemu finansowego ( 22 ).

48.

O ile dwie sprawy, które zakończyły się wyrokami wymienionymi w przypisie 22 do niniejszej opinii, dotyczyły konkretnie praw akcjonariuszy, o tyle jednak użyte przez Trybunał sformułowanie „solidna i spójna ochrona inwestorów” ( 23 ) może równie dobrze odnosić się do niniejszej sprawy, ponieważ ochrona przyznana na podstawie dyrektywy 2003/71, która ma na celu zagwarantować możliwie najlepszą przejrzystość dla inwestujących w spółkę, ma znaczenie dla inwestorów, którzy stają się akcjonariuszami poprzez zapis na publiczną ofertę subskrypcji akcji, do której załączono prospekt emisyjny.

49.

Ponieważ interes inwestorów nie we wszystkich okolicznościach przeważa nad interesem mającym na celu zapewnienie stabilności systemu finansowego, należy dokładniej przeanalizować wzajemny stosunek dyrektyw 2003/71 i 2014/59 w przedstawionej przez sąd odsyłający hipotezie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku w drodze finansowania wewnętrznego poprzez umorzenie w szczególności akcji początkowych, w następstwie czego nastąpiło zbycie działalności.

50.

Treść art. 34 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2014/59 nie podlega dyskusji: to akcjonariusze w pierwszej kolejności ponoszą straty. Chodzi oczywiście o tych akcjonariuszy, którzy byli nimi w dniu podjęcia decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. W przypadku umorzenia i unieważnienia wszystkich akcji wartość tych akcji zostaje zmniejszona do zera, a posiadacze papierów wartościowych tracą status akcjonariuszy.

51.

Artykuł 53 ust. 3 tej dyrektywy, stosowany w sytuacji finansowania wewnętrznego stanowi, że w przypadku obniżenia wysokości kwoty głównej zobowiązania lub pozostającej do spłaty kwoty zobowiązania (tutaj: akcji) „zobowiązanie to oraz wszelkie wynikające w stosunku do niego [z niego] zobowiązania lub roszczenia, które nie są wymagalne w chwili wykonania uprawnienia, są do wszelkich celów traktowane jako spłacone i nie jest możliwe ich dochodzenie w żadnym późniejszym postępowaniu prowadzonym w odniesieniu do instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją lub jakiegokolwiek podmiotu będącego jej następcą w przypadku jakiejkolwiek późniejszej likwidacji”.

52.

Na tym etapie rozważań wydaje mi się, że powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym przewidziane w art. 6 dyrektywy 2003/71, którego zasady podlegają ustaleniu przez państwa członkowskie, jest bezpośrednio związane ze statusem akcjonariusza osoby, która miałaby wnosić takie powództwo, wbrew tezie powodów w postępowaniu głównym. W istocie bowiem do powstania prawa do powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej nie wystarczy, aby prospekt emisyjny był błędny lub niedokładny; konieczne jest również, aby skłonił potencjalnego nabywcę do subskrypcji na publiczną ofertę i w konsekwencji do stania się akcjonariuszem ( 24 ).

53.

Wynika z tego, że omawiane powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej należy do kategorii zobowiązań lub roszczeń, które uważa się za spełnione w każdym sensie, jeżeli nie wygasły one w dniu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, a zatem nie można ich podnosić w późniejszym postępowaniu wobec instytucji, która poddana została restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, lub wobec podmiotu będącego jej następcą prawnym. Powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej nie może zatem zostać wytoczone po dacie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku, który dokonał finansowania wewnętrznego, przeciwko instytucji lub podmiotowi będącymi jego następcą prawnym.

54.

Podobną zasadę zawiera art. 60 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2014/59 w odniesieniu do umorzenia instrumentów kapitałowych (tutaj: akcji): „następuje zniesienie zobowiązań w stosunku do posiadacza odpowiedniego [instrumentu kapitałowego] wynikających z kwoty danego instrumentu, która została umorzona, lub powstałych w związku z tą kwotą, z wyjątkiem narosłych [wymagalnych] już ewentualnie zobowiązań”, która może zostać poddana takiej samej wykładni: powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym prospektem emisyjnym nie może zostać wniesione po podjęciu decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji poprzez umorzenie akcji.

55.

Ten sam artykuł przewiduje jeszcze inny wyjątek oprócz tego dotyczącego wymagalnych już zobowiązań: odpowiedzialność może powstać w wyniku odwołania kwestionującego zgodność z prawem wykonania uprawnienia do umorzenia ( 25 ). Oczywiste jest, że powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym nie należy do tej kategorii. W każdym wypadku ewentualne stwierdzenie nieważności decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji nie może zgodnie z art. 85 ust. 4 akapit drugi dyrektywy 2014/59 naruszać praw osób trzecich, które nabyły akcje instytucji poddanej procedurze restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w dobrej wierze, i możliwe jest jedynie odszkodowanie za straty poniesione w wyniku tej decyzji ( 26 ).

56.

Wreszcie art. 60 ust. 2 lit. c) dyrektywy 2014/59, znajdujący zastosowanie także w przypadku umorzenia, wskazuje jasno, że żadne odszkodowanie nie jest wypłacane posiadaczowi odpowiednich instrumentów kapitałowych, co na pierwszy rzut oka zdaje się udaremniać powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej przeciwko emitentowi akcji, którego prospekt emisyjny jest podważany.

57.

Wprawdzie powodowie w postępowaniu głównym, rząd hiszpański i Komisja argumentują, że tytuł X dyrektywy 2014/59 przewiduje, iż szereg przepisów innych dyrektyw i rozporządzeń nie ma zastosowania w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku, jednakże art. 6 dyrektywy 2003/71 nie figuruje wśród tych przepisów.

58.

Na tej podstawie strony te wnioskują lub co najmniej przypuszczają, że ów brak wyraźnego odniesienia nie pozwala wykluczyć powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym prospektem emisyjnym bez naruszenia karty.

59.

Zgodnie bowiem z art. 52 karty ograniczanie praw uznanych w karcie (takich jak prawo własności, równość wobec prawa, ochrona konsumentów lub prawo do skutecznego środka odwoławczego) powinno być przewidziane w prawie i być zgodne z zasadą proporcjonalności.

60.

Tymczasem o ile motyw 120 dyrektywy 2014/59 przewiduje, że wyjątki dotyczące prawa spółek powinny być precyzyjne, lub też o ile tytuł X tej dyrektywy wyraźnie wymienia te wyjątki, o tyle należy stwierdzić, iż wszystkie te wyjątki dotyczą skutków proceduralnych restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, której sukces zależy od jej tempa. Tym samym wykonanie decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji nie może być utrudniane przez prawa, które w normalnym czasie są całkowicie uzasadnione (w szczególności głosowanie na walnym zgromadzeniu w sprawie podwyższenia lub obniżenia kapitału, fuzji lub podziału, ochrona wierzycieli w przypadku obniżenia kapitału, obowiązek rozpoczęcia publicznej oferty przejęcia w przypadku nabycia pakietu akcji). Podobnie przewidziany w art. 53 ust. 2 lit. d) dyrektywy 2014/59 wyjątek od obowiązku wydania prospektu emisyjnego z zamiarem ponownego wprowadzenia w przypadku finansowania wewnętrznego uzasadniony jest koniecznością szybkiego wykonania decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

61.

W każdym wypadku Trybunał orzekł już wcześniej, że brak wzmianki w tym przedmiocie w tytule X dyrektywy 2014/59 nie pozwala na wniosek, że inne wyjątki w dyrektywach dotyczących prawa spółek są zakazane ( 27 ).

62.

Tym samym argument wynikający z wykładni literalnej, zgodnie z którym możliwe byłoby wniesienie powództwa w oparciu o błędny prospekt emisyjny z uwagi na brak wzmianki o art. 6 dyrektywy 2003/71 w dyrektywie 2014/59, nie jest wystarczająco przekonujący, aby dojść do takiego wniosku. Przeciwnie, argumenty wynikające z wykładni literalnej przemawiają za zakazem wnoszenia takiego powództwa przez akcjonariuszy po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, w zakresie, w jakim w szczególności treść dyrektywy 2014/59 stanowi bardzo wyraźnie, że to akcjonariusze w pierwszej kolejności ponoszą straty, i jest tym samym zgodna z zasadą wyrażoną w art. 52 karty, w myśl której ograniczenie uznanych w niej praw musi być przewidziane ustawą.

63.

Jeśli chodzi o zgodność z zasadą proporcjonalności wymaganą przez art. 52 karty, wcześniej, w pkt 45–47 niniejszej opinii odniosłem się do uznania przez Trybunał celów interesu ogólnego, pozwalających naruszać prawo własności akcjonariuszy w sprawach dotyczących restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku. Podobnie Europejski Trybunał Praw Człowieka przyjął szeroki margines uznania dla państw w sprawach restrukturyzacji banków w tym samym kontekście globalnego kryzysu finansowego ( 28 ), który w celu ochrony sektora finansowego w Zjednoczonym Królestwie mógł nawet obejmować nacjonalizację banku bez odszkodowania dla akcjonariuszy ( 29 ).

64.

Wbrew twierdzeniom powodów w postępowaniu głównym nie uważam, aby ochrona konsumentów gwarantowana w art. 38 karty była przedmiotem niniejszej sprawy. Ponadto nawet gdyby tak było, ochrona konsumentów nie mogłaby zostać potraktowana inaczej niż ochrona prawa własności akcjonariuszy, a mianowicie zostałaby zniesiona na rzecz ochrony stabilności systemu finansowego, która pozwala na ochronę interesów znacznie większej grupy konsumentów.

65.

Jeżeli chodzi o podnoszone naruszenie równości, to nie można zaakceptować tego argumentu, gdyż obiektywnie rzecz biorąc, akcjonariusze, którzy nabyli swoje akcje na podstawie błędnego lub niedokładnego prospektu emisyjnego, nie znajdują się w takiej samej sytuacji, gdy wyrok stwierdzający naruszenie zostaje wydany przed decyzją o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, jak i wtedy, gdy wnoszą powództwo dopiero po tej decyzji.

66.

Co się tyczy prawa do skutecznego środka odwoławczego chronionego art. 47 karty, uważam, że jest ono przestrzegane nawet w przypadku, gdy akcjonariusz, który nabył akcje na podstawie błędnego lub niedokładnego prospektu emisyjnego, nie mógł uzyskać odszkodowania po wniesieniu powództwa cywilnego z tytułu odpowiedzialności cywilnej, po tym jak została wydana decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku.

67.

Akcjonariusz ten dysponuje bowiem innymi środkami odwoławczymi.

68.

Po pierwsze, art. 25 dyrektywy 2003/71 stanowi, że bez uszczerbku dla prawa państw członkowskich do nakładania sankcji karnych państwa członkowskie zapewniają, aby możliwe było nałożenie sankcji administracyjnych za naruszenie przepisów niniejszej dyrektywy. Ewentualny brak odszkodowania nie ma zatem wpływu na sankcje karne lub administracyjne w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym, które mają na celu ograniczenie pokusy nadużycia ze względu na ich charakter odstraszający.

69.

Ponadto w kwestii odszkodowania art. 6 tej dyrektywy stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby powództwo cywilne z tytułu odpowiedzialności cywilnej w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym obejmowało, w zależności od przypadku, przynajmniej emitenta lub jego organy administracyjne, zarządzające lub nadzorcze, oferujących, osobę wnioskującą o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym lub w razie potrzeby poręczyciela. Tym samym prawo Unii pozostawia wybór powództw z tytułu odpowiedzialności cywilnej na tej podstawie przeciwko innym osobom niż tylko emitent, co może umożliwić akcjonariuszom uzyskanie odszkodowania.

70.

Po drugie, dwa powództwa o skutku odszkodowawczym mogą zostać wniesione przez akcjonariuszy w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji na podstawie dyrektywy 2014/59.

71.

Z jednej strony akcjonariusze mogą wnosić o stwierdzenie nieważności samej decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji na podstawie art. 85 tej dyrektywy. Jednak w przypadku stwierdzenia nieważności może zostać przyznane jedynie odszkodowanie za straty poniesione wskutek stwierdzenia nieważności tej decyzji. Co więcej, takie powództwa zostały wniesione i toczą się obecnie przed Sądem ( 30 ).

72.

Z drugiej strony akcjonariusze mogą wnosić o wypłatę odszkodowania z programu finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ( 31 ) zgodnie z art. 75 tej dyrektywy, jeżeli ponieśli straty większe niż straty, jakie ponieśliby w wyniku likwidacji instytucji w ramach standardowego postępowania upadłościowego. W tym przypadku mają oni prawo do otrzymania kwoty stwierdzonej różnicy.

73.

W związku z tym nawet jeśli powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej wobec emitenta lub jego następcy prawnego w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym nie jest możliwe, akcjonariusze, których akcje zostały unieważnione w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku, mają inne drogi dochodzenia odszkodowania lub sankcji. Nie mogą zatem powoływać się na brak skutecznego środka odwoławczego.

74.

Wykładnia celowościowa omawianych przepisów w sposób oczywisty skłania do zakazania wspomnianego powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej.

75.

W istocie celem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku jest oczywiście uniknięcie zapaści systemu finansowego, jednakże z jednoczesnym utrzymaniem środków publicznych i depozytów, w odróżnieniu od mechanizmów stosowanych do tego momentu opierających się na środkach pochodzących ze składek należnych od banków.

76.

Z powyższego wynika zatem, po pierwsze, że środki publiczne można uruchomić dopiero po wniesieniu wkładu przez akcjonariuszy i niektórych posiadaczy instrumentów kapitałowych, które mogą podlegać umorzeniu. Po drugie, wypłata z programu finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest możliwa, jeśli ci akcjonariusze i posiadacze instrumentów kapitałowych pokryli straty w wysokości co najmniej 8% łącznych zobowiązań ( 32 ).

77.

Przypominam, że program finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jest utrzymywany ze składek banków danego państwa członkowskiego ( 33 ). Jest to zatem kwestia podziału między bankami ryzyka upadłości jednego z nich. Takie wspólne ponoszenie ryzyka ma na celu ograniczenie pokus nadużycia ( 34 ), które miały miejsce do czasu utworzenia mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków, gdyż instytucje bankowe mogły spodziewać się wzmożonej interwencji władz publicznych, mającej na celu uniknięcie negatywnego wpływu ewentualnej niewypłacalności na resztę systemu finansowego.

78.

Ponadto, także aby ograniczyć pokusy nadużycia, wspomniany podział ryzyka pomiędzy bankami zostaje dalej wzmocniony w ten sposób, że program finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przewiduje wypłaty rekompensat akcjonariuszom lub wierzycielom, którzy zostali gorzej potraktowani w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji niż w ramach standardowego postępowania upadłościowego ( 35 ).

79.

Zgodnie bowiem z art. 75 dyrektywy 2014/59 każdy akcjonariusz lub wierzyciel, który poniósł straty większe niż straty, które poniósłby w ramach standardowego postępowania upadłościowego w drodze wyceny ustalonej po podjęciu decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ( 36 ), ma prawo do otrzymania kwoty stwierdzonej różnicy z programu finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

80.

W ten sposób owo podwójne wspólne ponoszenie ryzyka wynikające z zasad, zgodnie z którymi stratę ponoszą w pierwszej kolejności akcjonariusze, a jedynie wymagalne zobowiązania mogą skutkować wypłatą w przypadku finansowania wewnętrznego lub umorzenia, pokazuje, do jakiego stopnia wprowadzony system jest niezgodny z możliwością wytoczenia powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej na podstawie dyrektywy 2003/71 po decyzji w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

81.

Omawiane powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej oznaczałoby, po pierwsze, obciążenie samego emitenta lub podmiotu przejmującego odpowiedzialnością, której nie przewiduje dyrektywa 2014/59, podczas gdy nawet jeżeli odpowiedzialność cywilna zostaje przewidziana, to odszkodowanie obciąża grupę banków utrzymujących mechanizm finansowania restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Ponadto jeżeli to podmiot przejmujący miałby ponosić konsekwencje finansowe błędnego lub niedokładnego prospektu emisyjnego, wówczas odczułby to bardziej dotkliwie niż w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ( 37 ) lub w przypadku gdyby akcjonariusz poniósł większe straty niż w ramach standardowej procedury likwidacji ( 38 ). W efekcie konsekwencje błędnego lub niedokładnego prospektu emisyjnego byłyby ponoszone przez osobę, która nie przyczyniła się do opracowania tego prospektu, co jest sprzeczne z troską o ograniczenie pokusy nadużycia ( 39 ).

82.

Po drugie, wspomniane powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej podważyłoby równowagę decyzji restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, wynikającą z wyceny, która została przeprowadzona przed podjęciem rzeczonej decyzji, uwzględniającej jedynie pozostałe do spłaty zobowiązania bilansowe i pozabilansowe ( 40 ). Tym samym wycena, od której zależy zastosowanie danego instrumentu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji oraz warunki tego zastosowania, nie byłyby wystarczająco wiarygodne, aby umożliwić na przykład potencjalnemu nabywcy włączenie się ( 41 ).

83.

Wreszcie pomimo że do Trybunału nie zwrócono się o wykładnię tego artykułu, warto zauważyć, że w odniesieniu do zbycia działalności, czyli instrumentu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji zastosowanego w niniejszej sprawie, dyrektywa 2014/59 przewiduje także mechanizm mający na celu ochronę podmiotu przejmującego instytucję objętą restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją. Artykuł 38 ust. 13 tej dyrektywy stanowi bowiem, że „akcjonariusze lub wierzyciele instytucji objętej restrukturyzacją i uporządkowaną likwidacją oraz inne osoby trzecie, których aktywa, prawa lub zobowiązania nie są przenoszone, nie posiadają żadnych praw w odniesieniu do przeniesionych aktywów, praw lub zobowiązań”. Z założenia unieważnione akcje nie są przenoszone, a ich dawni posiadacze nie mają prawa do przeniesionych aktywów.

84.

Tak więc zarówno w związku z finansowaniem wewnętrznym, jak i w związku umorzeniem wszystkich akcji, możliwość otrzymania odszkodowania jest ograniczona do dwóch przypadków: bycia posiadaczem zobowiązania już wymagalnego lub poniesienia strat w związku z unieważnieniem decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji. Co się tyczy przypadku zbycia działalności, dyrektywa 2014/59 nie pozwala, aby akcjonariusz, którego akcje zostały unieważnione, mógł powoływać się na prawo do aktywów przeniesionych na podmiot przejmujący.

85.

Podsumowując: wydaje się, że zarówno wykładnia literalna, jak i celowościowa omawianych przepisów prowadzi do tej samej odpowiedzi twierdzącej na pytanie pierwsze, z którym zwrócił się do Trybunału sąd odsyłający: akcjonariusz nie może wnieść powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 6 dyrektywy 2003/71 po tym, jak wskutek decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji doszło do finansowania wewnętrznego poprzez umorzenie i unieważnienie wszystkich akcji, po czym nastąpiło zbycie działalności.

86.

W konsekwencji wykładni art. 34 ust. 1 lit. a), art. 53 ust. 1 i 3 oraz art. 60 ust. 2 lit. b) i c) dyrektywy 2014/59 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku gdy w ramach postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej umorzone zostały wszystkie akcje, na jakie dzielił się kapitał zakładowy, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby osoby, które nabyły swoje akcje w związku z podwyższeniem kapitału w drodze publicznej oferty subskrypcji kilka miesięcy przed wszczęciem postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, mogły, po tym, jak została podjęta decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, wytoczyć przeciwko emitentowi lub instytucji powstałej w wyniku połączenia przez przejęcie powództwo odszkodowawcze lub powództwo o równoważnym mu skutku oparte na błędnych informacjach zawartych w prospekcie emisyjnym.

87.

W drugim pytaniu prejudycjalnym sąd odsyłający zwraca się o ustalenie, czy wykładni art. 34 ust. 1 lit. a), art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2014/59 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku gdy w ramach postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej umorzone zostały wszystkie akcje, na jakie dzielił się kapitał zakładowy, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby na podstawie powództw wytoczonych po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji na emitenta lub na podmiot będący jego uniwersalnym następcą prawnym zostały w wyniku stwierdzenia nieważności z mocą wsteczną umowy subskrypcji akcji nałożone w drodze sądowej zobowiązania do zwrotu równowartości subskrybowanych akcji oraz do zapłaty odsetek.

88.

Powodowie w postępowaniu głównym i rząd hiszpański, w oparciu o linię orzeczniczą przeważającą w Hiszpanii, twierdzą, że rozwiązanie przedstawione przez Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2013 r., Hirmann ( 42 ) można rozszerzyć na niniejszą sytuację.

89.

W tym wyroku bowiem Trybunał orzekł, że wykładni art. 12, 15, 16, 18, 19 i 42 drugiej dyrektywy 77/91 należy dokonywać w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one obowiązywaniu przepisów krajowych, które w ramach transpozycji dyrektyw 2003/71, 2004/109/WE ( 43 ) i 2003/6/WE ( 44 ), po pierwsze, przewidują odpowiedzialność spółki akcyjnej będącej emitentem wobec nabywcy akcji tej spółki z tytułu naruszenia obowiązków w zakresie ujawniania informacji przewidzianych w tych dyrektywach, oraz po drugie, nakładają z uwagi na tę odpowiedzialność na zainteresowaną spółkę obowiązek dokonania zwrotu na rzecz nabywcy kwoty odpowiadającej cenie nabycia akcji i przyjęcia z powrotem tych akcji ( 45 ).

90.

W związku z tym, mając na względzie margines uznania pozostawiony państwom członkowskim w art. 6 dyrektywy 2003/71, Trybunał zatwierdził mechanizm odpowiedzialności prowadzący do zwrotu kwoty odpowiadającej cenie nabycia akcji i przyjęcia z powrotem tych akcji przez spółkę będącą emitentem.

91.

Powodowie w postępowaniu głównym i rząd hiszpański wnioskują na tej podstawie, że w ten sam sposób powinno zostać uznane powództwo o stwierdzenie nieważności, ponieważ jego skutki (czyli zwrot kwoty odpowiadającej cenie nabycia i przyjęcie z powrotem akcji przez spółkę) są identyczne jak te, które dopuścił Trybunał w wyroku z dnia 19 grudnia 2013 r., Hirmann ( 46 ).

92.

Powodowie w postępowaniu głównym dodają, że kodeks cywilny dopuszcza powództwo o stwierdzenie nieważności nawet wtedy, gdy przedmiot zostaje utracony z winy drugiej strony. Ponadto ich zdaniem skutki te mają moc wsteczną, w związku z czym status akcjonariusza posiadaczy akcji zostałby uznany za nigdy nieistniejący, co spowodowałoby bezskuteczność całkowitego umorzenia i finansowania wewnętrznego w stosunku do tych osób.

93.

Nie można pójść drogą tego rozumowania z następujących powodów.

94.

Po pierwsze, powód ma zdolność do wniesienia powództwa o stwierdzenie nieważności tylko wtedy, gdy jest związany umową w momencie wnoszenia powództwa. Tym samym, podobnie jak w przypadku odpowiedzialności cywilnej, akcjonariusz, którego akcje zostały umorzone i unieważnione, nie może wnieść powództwa, ponieważ w następstwie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji traci on status akcjonariusza. Nie może on powołać się na moc wsteczną stwierdzenia nieważności, które nastąpi po zakończeniu postępowania sądowego, aby sanować brak statusu akcjonariusza w momencie wszczęcia postępowania. Nie można z tego wywnioskować, że z dniem restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji jego zobowiązanie staje się wymagalne z mocą wsteczną w rozumieniu art. 53 ust. 3 i art. 60 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2014/59.

95.

Po drugie, gdyby w dniu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji status akcjonariusza przestał istnieć ze względu na retroaktywny skutek stwierdzonej nieważności, cała wycena, na której opiera się decyzja o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, zostałaby podważona, ponieważ struktura kapitału stanowi część obiektywnych danych tej wyceny. Tym samym udaremnione zostałoby samo postępowanie w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, a także cele realizowane przez dyrektywę 2014/59. Dla przypomnienia – odszkodowanie dla akcjonariuszy nie należy do celów tego dokumentu: przeciwnie, oni jako pierwsi ponoszą straty.

96.

Po trzecie, system restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków stanowi przepis szczególny względem dyrektywy 2003/71 i dyrektyw dotyczących prawa spółek ( 47 ). W rzeczywistości dotyczy on bowiem tylko instytucji bankowych borykających się z poważnymi trudnościami finansowymi, a nie wszystkich spółek akcyjnych. Ponadto, jak przypomina rząd włoski, dyrektywa 2014/59 została przyjęta przed wydaniem spornego prospektu emisyjnego: ryzyko umorzenia było zatem znane nabywcom, podobnie jak ryzyko straty związane z tego rodzaju inwestycją. W związku z tym orzecznictwo oparte wyłącznie na tych tekstach prawa wtórnego dotyczącego prawa spółek i prawa rynku finansowego nie może udaremniać celów, jakie realizuje restrukturyzacja i uporządkowana likwidacja.

97.

Po czwarte, stosowanie rozróżnienia pomiędzy akcjonariuszami, którzy nabyli swoje akcje na podstawie błędnego lub niedokładnego prospektu emisyjnego i którzy byliby w związku z tym uprawnieni do odszkodowania, a innymi akcjonariuszami, których akcje zostały unieważnione, prowadziłoby do powstania między nimi znaczącej różnicy w traktowaniu, bez możliwości uzasadnienia tego interesem publicznym ( 48 ), przy czym Trybunał orzekł już wcześniej, iż ochrona inwestorów nie może we wszystkich okolicznościach mieć charakteru nadrzędnego względem interesu publicznego, jakim jest zapewnienie stabilności systemu finansowego ( 49 ).

98.

Z tych powodów odpowiedź na drugie pytanie prejudycjalne może być tylko twierdząca, a mianowicie że mechanizmy restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, z którymi wiąże się finansowanie wewnętrzne, umorzenie wszystkich akcji oraz zbycie działalności, sprzeciwiają się powództwu o stwierdzenie nieważności umowy subskrypcji akcji po podjęciu decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

99.

W konsekwencji wykładni art. 34 ust. 1 lit. a), art. 53 ust. 3 oraz art. 60 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2014/59 należy dokonywać w ten sposób, że w przypadku gdy w ramach postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej umorzone zostały wszystkie akcje, na jakie dzielił się kapitał zakładowy, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby na podstawie powództw wytoczonych po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji na emitenta lub na podmiot będący jego uniwersalnym następcą prawnym zostały w wyniku stwierdzenia nieważności z mocą wsteczną umowy subskrypcji akcji nałożone w drodze sądowej zobowiązania do zwrotu równowartości subskrybowanych akcji oraz zapłaty odsetek.

100.

O ile w niniejszej sprawie do Trybunału zwrócono się w przedmiocie przepisów dyrektywy 2003/71 dotyczących prospektu emisyjnego, o tyle istnieją inne przepisy dotyczące przejrzystości finansowej, w odniesieniu do których państwa członkowskie powinny przewidzieć mechanizm odpowiedzialności cywilnej.

101.

W ten sposób art. 7 dyrektywy 2004/109 ustanawia względem państw członkowskich obowiązek przewidzenia powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej analogiczny do obowiązku z art. 6 dyrektywy 2003/71.

102.

Moim zdaniem powództwo z tytułu odpowiedzialności cywilnej na tej ostatniej podstawie też nie powinno być możliwe w przypadku restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przeprowadzanych w takich okolicznościach jak w niniejszej sprawie.

103.

Czy jednak niniejsza sprawa, ogólnie rzecz biorąc, nie pozwala na to, aby pójść dalej i stwierdzić, że niezależnie od podstawy jedynym możliwym powództwem o odszkodowanie, po finansowaniu wewnętrznym i umorzeniu wszystkich akcji, jest powództwo przewidziane w art. 75 dyrektywy 2014/59, z wyjątkiem przypadków stwierdzenia nieważności decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji?

104.

Zasada, zgodnie z którą wierzyciel nie może być traktowany gorzej niż w przypadku likwidacji, nie powinna być interpretowana w ten sposób, że dopuszcza takie same skargi, jakie są możliwe w przypadku likwidacji w ramach standardowego postępowania upadłościowego.

105.

Treść art. 75 dyrektywy 2014/59 jest jasna: artykuł ten gwarantuje jedynie wypłatę różnicy pomiędzy stratami poniesionymi w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji a stratami poniesionymi w ramach standardowego postępowania upadłościowego.

106.

Taka wykładnia nie może sprzeciwiać się wykładni wynikającej z raportu ewaluacyjnego przygotowanego przez Deloitte w ramach niniejszej procedury restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, zgodnie z którą odszkodowanie w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym jest możliwe zarówno przy standardowej likwidacji, jak i restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji ( 50 ). Wykładnia rozpatrywanych dokumentów Unii w odniesieniu do możliwości lub braku możliwości wnoszenia powództwa w związku z błędnym lub niedokładnym prospektem emisyjnym po decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji należy bowiem do wyłącznej kompetencji Trybunału.

107.

Ponadto istnienie trybu procesowego nie gwarantuje, że ewentualnie korzystna decyzja zostanie rzeczywiście wykonana względem zlikwidowanej instytucji.

108.

Taka wykładnia tego art. 75 umożliwia zatem sama w sobie porównywanie skutków, które są realnie porównywalne, a mianowicie poniesionych strat, nie zaś istnienia trybów procesowych bez sprawdzenia ich rzeczywistego skutku odszkodowawczego.

109.

Natomiast jeżeli powództwa z tytułu odpowiedzialności cywilnej lub o stwierdzenie nieważności byłyby możliwe w ramach standardowego postępowania upadłościowego i rzeczywiście mogłyby zostać wyegzekwowane na korzyść poszkodowanego akcjonariusza, akcjonariusz ten mógłby uzyskać odszkodowanie w postaci różnicy w stosunku do straty poniesionej w ramach restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

110.

Uczynienie z tego środka ochronnego jedynego trybu odszkodowawczego dostępnego po podjęciu decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji umożliwiłoby zapewnienie realizacji celów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banku. Wśród celów zagwarantowane zostałoby, po pierwsze, wspólne ponoszenie ryzyka przez banki, gdyż odpowiedzialność za wypłatę odszkodowania spoczywałaby na grupie banków płacących składki ( 51 ), i po drugie, przewidywalność wyceny przed podjęciem decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, co pozwoliłoby podjęcie najwłaściwszej decyzji w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji.

111.

Przypominam, że Europejski Trybunał Praw Człowieka, rozpatrując podobną sprawę o unieważnienie akcji wskutek restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w drodze decyzji rządu, stwierdził co prawda naruszenie prawa do skutecznego środka odwoławczego chronionego art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności ( 52 ), jednakże stwierdzone naruszenie uzasadnił tym, że wspólnicy nie mogli zaskarżyć przed sądem oceny stanu niewypłacalności banku, który uzasadniałby podjęcie działań restrukturyzacyjnych. Natomiast gdyby sąd mógł przeprowadzić taką ocenę, wymogi art. 6 ust. 1 zostałyby spełnione ( 53 ).

112.

Tymczasem dyrektywa 2014/59 wyraźnie przewiduje prawo do środka zaskarżenia względem każdej decyzji o podjęciu środka restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, a także obowiązek, aby sąd, przed który wytoczono powództwo, wziął za podstawę swojej własnej oceny kompleksowe oceny gospodarcze, których przedmiotem są czynności przeprowadzone przez organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, z koniecznością zbadania jednocześnie, czy dowody, na których oparł się organ ds. restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, są faktycznie trafne, rzetelne i spójne ( 54 ).

113.

Gdyby Trybunał zgodził co do takiego toku rozumowania, utrzymując jako jedyną możliwość odszkodowania powództwo wszczęte po decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji przewidziane w art. 75 dyrektywy 2014/59, z wyjątkiem przypadku stwierdzenia nieważności decyzji o restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, Trybunał pozostałaby w granicach przewidzianych w art. 47 i 52 karty.

114.

Mając na uwadze powyższe rozważania, proponuję, aby na pytania prejudycjalne, z którymi zwrócił się do niego Audiencia Provincial de A Coruña (sąd okręgowy w A Coruña, Hiszpania) Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

Wykładni art. 34 ust. 1 lit. a), art. 53 ust. 1 i 3 oraz art. 60 ust. 2 lit. b) i c) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiającej ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 82/891/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/24/WE, 2002/47/WE, 2004/25/WE, 2005/56/WE, 2007/36/WE, 2011/35/UE, 2012/30/UE i 2013/36/EU oraz rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 648/2012 należy dokonywać w taki sposób, że w przypadku gdy w ramach postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji finansowej umorzone zostały wszystkie akcje, na jakie dzielił się kapitał zakładowy, po pierwsze, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby osoby, które nabyły swoje akcje w związku z podwyższeniem kapitału w drodze publicznej oferty subskrypcji kilka miesięcy przed wszczęciem postępowania w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji, mogły wytoczyć przeciwko emitentowi lub instytucji powstałej w wyniku połączenia przez przejęcie powództwo odszkodowawcze lub powództwo o równoważnym mu skutku oparte na błędnych informacjach zawartych w prospekcie emisyjnym, i po drugie, przepisy te stoją na przeszkodzie temu, aby na podstawie powództw wytoczonych po restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji instytucji na emitenta lub na podmiot będący jego uniwersalnym następcą prawnym zostały w wyniku stwierdzenia nieważności z mocą wsteczną umowy subskrypcji akcji nałożone w drodze sądowej zobowiązania do zwrotu równowartości subskrybowanych akcji oraz do zapłaty odsetek.