1.

Rozporządzenie (UE) nr 650/2012 ( 2 ) ustanawia europejskie poświadczenie spadkowe dla rynku wewnętrznego i reguluje szczegółowo zasady jego wydawania oraz jego skutki. Poświadczenie to ma na celu umożliwienie spadkobiercom, zapisobiercom, wykonawcom testamentu lub zarządcom spadku łatwe wykazanie swojego statusu, praw lub uprawnień w każdym państwie członkowskim.

2.

Trybunał wypowiedział się już w przedmiocie europejskiego poświadczenia spadkowego w kilku wyrokach ( 3 ). W ramach niniejszej sprawy Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy, Austria) kieruje do Trybunału trzy pytania prejudycjalne odnoszące się do aspektów tego dokumentu, które nie były jeszcze rozpatrywane: trzecie z owych pytań, którego zgodnie z wnioskiem Trybunału będzie dotyczyć niniejsza opinia, dotyczy ważności w czasie ( 4 ) poświadczonego odpisu poświadczenia oraz etapu postępowania, na jakim należy oceniać tę ważność.

3.

Zarówno w praktyce krajowej, jak i w piśmiennictwie ( 5 ) istnieją rozbieżne interpretacje rozporządzenia w tym względzie, co potwierdza zasadność pytania prejudycjalnego. Udzielając odpowiedzi na pytanie prejudycjalne, Trybunał przyczyni się do zwiększenia pewności prawa w zakresie korzystania z odpisów europejskiego poświadczenia spadkowego poprzez ułatwienie jego włączenia do porządków prawnych państw członkowskich.

4.

Zgodnie z motywem 7:

„Należy ułatwić prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego poprzez usuwanie przeszkód w swobodnym przepływie osób, które napotykają obecnie trudności w wykonywaniu przysługujących im praw w zakresie spraw spadkowych mających skutki transgraniczne. W europejskiej przestrzeni sprawiedliwości obywatele muszą być w stanie uregulować zawczasu swoje sprawy spadkowe. Prawa spadkobierców i zapisobierców, innych osób bliskich zmarłemu oraz wierzycieli spadkowych muszą zostać zagwarantowane w sposób skuteczny”.

5.

Motyw 67 brzmi:

„Szybkie, łatwe i skuteczne załatwienie sprawy spadkowej mającej skutki transgraniczne w Unii wymaga, by spadkobiercy, zapisobiercy, wykonawcy testamentów lub zarządcy spadku mogli łatwo wykazać swój status lub prawa i uprawnienia w innym państwie członkowskim, na przykład w państwie członkowskim, w którym znajduje się majątek spadkowy. Aby im to umożliwić, niniejsze rozporządzenie powinno przewidywać ustanowienie jednolitego poświadczenia – europejskiego poświadczenia spadkowego (zwanego dalej »poświadczeniem«) – które byłoby wydawane w celu wykorzystania w innym państwie członkowskim. W trosce o poszanowanie zasady pomocniczości poświadczenie nie powinno zastępować wewnętrznych dokumentów, które mogą istnieć do podobnych celów w państwach członkowskich”.

6.

Zgodnie z motywem 71:

„Poświadczenie powinno mieć takie same skutki we wszystkich państwach członkowskich. Nie powinno być z samej swej istoty tytułem wykonawczym, lecz powinno mieć skutek dowodowy; należy też domniemywać, że prawidłowo stwierdza ono okoliczności, które ustalono na mocy prawa właściwego dla dziedziczenia lub na mocy innego prawa właściwego dla określonych kwestii, takich jak ważność materialna rozrządzenia na wypadek śmierci. […] Każdy dokonujący płatności lub przekazujący majątek spadkowy osobie, którą wskazano w poświadczaniu jako uprawnioną do przyjęcia takiej płatności lub takiego majątku jako spadkobierca lub zapisobierca, powinien uzyskać odpowiednią ochronę, jeżeli działał w dobrej wierze, polegając na prawidłowości informacji poświadczonych w poświadczeniu. Taką samą ochronę należy przyznać każdemu, kto polegając na prawidłowości informacji poświadczonych w poświadczeniu, nabywa lub otrzymuje majątek spadkowy od osoby wskazanej w poświadczeniu jako upoważnionej do dysponowania takim majątkiem. Ochrona powinna być zapewniona w przypadku przedstawienia aktualnie ważnych, poświadczonych odpisów poświadczenia. Skuteczność nabycia majątku przez osobę trzecią nie powinna być określana przez niniejsze rozporządzenie”.

7.

Artykuł 62 („Ustanowienie europejskiego poświadczenia spadkowego”) stanowi w ust. 1:

„Niniejszym rozporządzeniem ustanawia się europejskie poświadczenie spadkowe (zwane dalej »poświadczeniem«), które jest wydawane w celu wykorzystania w innym państwie członkowskim i które rodzi skutki wymienione w art. 69”.

8.

Zgodnie z art. 63 („Przeznaczenie poświadczenia”):

„1.   Poświadczenie jest przeznaczone do wykorzystywania przez spadkobierców, zapisobierców mających bezpośrednie prawa do spadku oraz wykonawców testamentów lub zarządców spadku, którzy potrzebują wykazać w innym państwie członkowskim swój status lub wykonywać, odpowiednio, swoje prawa jako spadkobiercy lub zapisobiercy, lub swoje uprawnienia jako wykonawcy testamentów lub zarządcy spadku.

2.   Poświadczenie można wykorzystywać w szczególności do wykazania jednego lub kilku z poniższych:

9.

Artykuł 65 („Wniosek o wydanie poświadczenia”) stanowi w ust. 1:

„Poświadczenie wydaje się na wniosek złożony przez którąkolwiek z osób, o których mowa w art. 63 ust. 1 (zwaną dalej »wnioskodawcą«)”.

10.

Artykuł 69 („Skutki poświadczenia”) stanowi:

„1.   Poświadczenie rodzi skutki we wszystkich państwach członkowskich bez wymogu stosowania jakiejkolwiek szczególnej procedury.

2.   Domniemywa się, że poświadczenie prawidłowo stwierdza okoliczności, które ustalono na mocy prawa właściwego dla dziedziczenia lub na mocy innego prawa właściwego dla danych kwestii. Domniemywa się, że osoba wymieniona w poświadczeniu jako spadkobierca, zapisobierca, wykonawca testamentu lub zarządca spadku posiada status wymieniony w poświadczeniu lub posiada prawa lub uprawnienia określone w poświadczeniu bez żadnych warunków ani ograniczeń odnoszących się do tych praw lub uprawnień innych niż określone w poświadczeniu.

3.   Domniemywa się, że każda osoba, która działając na podstawie informacji poświadczonych w poświadczeniu, dokona płatności lub która przekaże przedmioty osobie wskazanej w poświadczeniu jako osoba uprawniona do przyjęcia płatności lub przedmiotów, dokonała czynności prawnej z osobą uprawnioną do przyjęcia płatności lub przedmiotów, chyba że osoba ta wie, że treść poświadczenia jest nieprawidłowa lub nie jest świadoma tej nieprawidłowości z powodu rażącego niedbalstwa.

[…]”.

11.

Zgodnie z art. 70 („Poświadczone odpisy poświadczenia”):

„1.   Organ wydający przechowuje oryginał poświadczenia i wydaje poświadczony odpis lub odpisy wnioskodawcy i każdemu, kto wykaże uzasadniony interes.

2.   Do celów art. 71 ust. 3 i art. 73 ust. 2 organ wydający prowadzi wykaz osób, którym zostały wydane poświadczone odpisy zgodnie z ust. 1.

3.   Wydane poświadczone odpisy pozostają ważne przez ograniczony okres sześciu miesięcy, który ma być wskazany w poświadczonym odpisie przez opatrzenie go datą ważności. W wyjątkowych, należycie uzasadnionych przypadkach, organ wydający może, w drodze odstępstwa, postanowić, że okres ważności będzie dłuższy. Po upływie tego okresu osoba posiadająca poświadczony odpis musi wystąpić z wnioskiem do organu wydającego o przedłużenie okresu ważności poświadczonego odpisu lub o nowy poświadczony odpis, by móc wykorzystać poświadczenie do celów wskazanych w art. 63”.

12.

W myśl art. 71 („Sprostowanie, zmiana lub uchylenie poświadczenia”):

„1.   Na wniosek każdej osoby, która wykaże uzasadniony interes, lub z urzędu organ wydający dokonuje sprostowania poświadczenia w przypadku wystąpienia błędu pisarskiego.

2.   Na wniosek każdej osoby, która wykaże uzasadniony interes, lub – gdy jest to możliwe na mocy prawa krajowego – z urzędu organ wydający dokonuje zmiany poświadczenia lub je uchyla, w przypadku gdy ustalono, że poświadczenie lub jego poszczególne części są nieprawidłowe.

3.   Organ wydający bezzwłocznie informuje wszystkie osoby, którym zgodnie z art. 70 ust. 1 wydano poświadczone odpisy poświadczenia, o każdym sprostowaniu, zmianie lub uchyleniu”.

13.

Przedmiotem sporu jest złożony przez wierzycieli wniosek o wydanie przedmiotu świadczenia przyjętego do depozytu sądowego ( 6 ).

14.

Pierwszy wierzyciel, ojciec HC i UE, zmarł w dniu 5 maja 2017 r. Jego ostatnie miejsce zwykłego pobytu znajdowało się w Hiszpanii, a stwierdzenie nabycia spadku zostało dokonane w tym państwie zgodnie z prawem hiszpańskim, przed notariuszem.

15.

Na dowód tego, że są spadkobiercami swojego ojca (pierwszego wierzyciela), dziedziczącymi po jednej drugiej spadku, HC i UE przedstawili poświadczony odpis wydanego przez hiszpańskiego notariusza europejskiego poświadczenia spadkowego zgodnie z art. 62 i nast. rozporządzenia.

16.

Poświadczenie zostało wydane przez hiszpańskiego notariusza na wniosek HC zgodnie z formularzem V rozporządzenia wykonawczego (UE) nr 1329/2014 ( 7 ). UE wraz z HC są wymienieni imiennie w załączniku IV do wspomnianego formularza jako spadkobiercy dziedziczący po jednej drugiej spadku.

17.

W odpowiednim polu poświadczonego odpisu (rubryka „Dokument jest ważny do”) ( 8 ) wskazano, że poświadczenie zostało wydane na czas nieokreślony.

18.

Postanowieniem z dnia 17 września 2018 r. Bezirksgericht Bregenz (sąd okręgowy w Bregencji, Austria) oddalił wniosek o wydanie depozytu.

19.

W postanowieniu z dnia 28 stycznia 2019 r. Landesgericht Feldkirch (sąd krajowy w Feldkirch, Austria), działający w charakterze sądu odwoławczego, utrzymał w mocy orzeczenie sądu pierwszej instancji ze względu na to, że:

20.

HC i UE wnieśli skargę rewizyjną do Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego), który zwraca się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

21.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wpłynął do Trybunału w dniu 7 lipca 2020 r.

22.

Uwagi na piśmie przedstawiły rządy niemiecki, austriacki, hiszpański i węgierski oraz Komisja. Nie uznano za konieczne przeprowadzenia rozprawy.

23.

W pytaniu trzecim, jedynym, którego dotyczy niniejsza opinia, sąd odsyłający zwraca się o dokonanie wykładni art. 69 i art. 70 ust. 3 rozporządzenia.

24.

Pytanie to w swoim obecnym sformułowaniu wyraża alternatywę, która jest jednak pozorna, ponieważ zrównuje skutek legitymacyjny związany z poświadczonym odpisem poświadczenia spadkowego i legitymację wynikającą z samego poświadczenia ( 10 ).

25.

Z akt postępowania wynika, że pytanie dotyczy wyłącznie tego, czy odpis może wywołać skutki legitymacyjne. Ponieważ okres ważności odpisu jest ograniczony, należy określić dokładny moment, w którym organ, któremu przedstawiono odpis, musi sprawdzić, czy odpis ten jest lub pozostaje ważny w aspekcie czasowym.

26.

W tym celu istnieją zasadniczo dwie możliwości: a) ocena powinna być dokonana w odniesieniu do daty złożenia wniosku wraz z odpisem; oraz b) ocena może być również dokonana w odniesieniu do chwili, w której właściwy organ musi wydać decyzję w przedmiocie tego wniosku.

27.

Zanim rozważę te dwie możliwości, odniosę się do pewnych aspektów rozporządzenia, które mogą dostarczyć wskazówek dotyczących sporu.

28.

Zgodnie z motywem 7 rozporządzenia poświadczenie ma na celu ułatwienie prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego poprzez usunięcie przeszkód w swobodnym przepływie osób zamierzających wykonywać przysługujące im prawa w zakresie spraw spadkowych mających skutki transgraniczne.

29.

W kontekście tego celu szczególną uwagę zwraca się na skuteczne zagwarantowanie praw spadkobierców, zapisobierców i innych osób bliskich zmarłemu oraz wierzycieli spadkowych.

30.

Ustanowienie poświadczenia, które jest wydawane w jednym państwie członkowskim i umożliwia „każdemu spadkobiercy, zapisobiercy albo uprawnionemu wymienionemu w tym poświadczeniu wykazanie w innym państwie członkowskim jego statusu i praw spadkowych” ( 11 ), odpowiada bezpośrednio temu celowi.

31.

Poświadczenie posiada cechy, które w sytuacjach transgranicznej sprawy spadkowej zwykle będą wiązać się z korzyściami w porównaniu z krajowymi dokumentami o podobnym charakterze.

32.

Okoliczność, że poświadczenie może prowadzić do powstania tych korzyści, wynika z zasad jego wydawania ( 12 ). W odniesieniu do poświadczenia:

33.

W konsekwencji tych zasad oraz jednolitego wyglądu poświadczenia poświadczenie wydane w jednym państwie członkowskim automatycznie wywołuje skutki w innych państwach członkowskich, to znaczy bez konieczności przeprowadzania jakiegokolwiek postępowania.

34.

W państwie członkowskim, przed którego organami poświadczenie jest stosowane, nie jest przeprowadzana ocena co do istoty tego poświadczenia. Ponadto konieczność przetłumaczenia poświadczenia do celów obiegu jest ograniczona, ponieważ ograniczony jest również tekst dowolny w formularzu wspólnym.

35.

Poświadczenie wywołuje takie same skutki we wszystkich państwach członkowskich:

36.

Nie ma zatem znaczenia, czy dokumenty stosowane w państwie członkowskim, w którym przedstawiany jest poświadczony odpis poświadczenia, wywołują takie same skutki, czy też nie ( 14 ).

37.

Poświadczenie nie jest w obiegu w oryginalnej formie. W przeciwieństwie do innych poświadczeń ustanowionych dla europejskiej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości ( 15 ) oraz w przeciwieństwie do krajowych poświadczeń spadkowych w niektórych państwach członkowskich ( 16 ), poświadczenie ustanowione w art. 62 rozporządzenia jest przechowywane przez organ wydający i pozostaje pod jego kontrolą.

38.

Natomiast obieg odbywa się poprzez odpis lub poświadczony odpis wydany „wnioskodawcy i każdej innej osobie wykazującej uzasadniony interes” ( 17 ).

39.

Odpis stanowi odzwierciedlenie w praktyce skutków poświadczenia. Podobnie jak samo poświadczenie odpis jest wystarczający do udowodnienia informacji, które zostały w nim zawarte i które są uregulowane w rozporządzeniu.

40.

Korzystanie z poświadczenia nie jest obowiązkowe ( 18 ). Jeżeli jednak jest ono stosowane, „należy domniemywać, że prawidłowo stwierdza ono okoliczności, które ustalono na mocy prawa właściwego dla dziedziczenia lub na mocy innego prawa właściwego dla określonych kwestii, takich jak ważność materialna rozrządzenia na wypadek śmierci” ( 19 ). Państwa członkowskie nie mogą wymagać przedstawienia innych dowodów, dopóki domniemanie nie zostanie obalone.

41.

Znaczenie poświadczonego odpisu w obrocie transgranicznym wymaga, aby jego treść była prawidłowa z punktu widzenia prawa. W celu zapewnienia tej prawidłowości:

42.

Rozporządzenie zezwala jednak na przedłużenie okresu ważności (obowiązywania) odpisu po upływie tego okresu ( 22 ). W przeciwieństwie do procesu wydawania odpisu w rozporządzeniu nie uregulowano zasad przedłużenia okresu ważności.

43.

Jak wyjaśniłem powyżej, trzecie pytanie sądu odsyłającego doczekało się różnych odpowiedzi w praktyce państw członkowskich i w piśmiennictwie. Podobnie uwagi państw członkowskich, które wzięły udział w niniejszym postępowaniu, oraz Komisji są ze sobą sprzeczne.

44.

W rzeczywistości należy najpierw przeanalizować, czy kwestia wyboru chwili decydującej dla oceny ważności w czasie odpisu może być rozstrzygnięta poprzez zastosowanie rozporządzenia, czy też nie jest ona uregulowana na poziomie europejskim.

45.

W tej kwestii istnieją (rozsądne) argumenty przemawiające za całkowicie przeciwstawnymi rozwiązaniami:

46.

Z pewnymi zastrzeżeniami, które wskażę poniżej, związanymi z mnogością celów rozporządzenia – z których jednym jest ułatwienie zarządzania spadkiem – opowiadam się za drugim stanowiskiem.

47.

Rozumiem jednak, że uzasadniona jest wątpliwość, czy uregulowawszy szczegółowo zasady wydawania poświadczenia, prawodawca europejski zamierzał określić chwilę oceny ważności odpisu, pomijając tym samym przepisy krajowe w zakresie procedury.

48.

Chociaż rozporządzenie nie zawiera wyraźnego rozwiązania tej kwestii, wydaje mi się, że możliwe jest wskazanie owego rozwiązania poprzez dokonanie wykładni rozporządzenia zgodnie ze zwykłymi kryteriami wykładni (z wyjątkiem wykładni literalnej, ponieważ, co pragnę powtórzyć, w rozporządzeniu nie ma wyraźnego przepisu w tym względzie). Jednolita odpowiedź w całej Unii ( 25 ) jest niewątpliwie korzystniejsza ze względu na pewność prawa.

49.

Taka jednolita odpowiedź zapewnia ponadto jednakowe skutki poświadczenia, w przypadku gdy jego odpisy są przedstawiane do rozpatrzenia jednocześnie w więcej niż jednym państwie członkowskim. Gdyby w takich okolicznościach pozostawiono każdemu z tych państw określenie chwili oceny ważności odpisu, odpis przedstawiony w tym samym czasie w kilku sądach krajowych mógłby wywołać różne skutki w wyniku jego odmiennej oceny (wynikającej z oceny dokonywanej w różnym czasie) w każdym z owych państw ( 26 ).

50.

Rozporządzenie zawiera sformułowania wiążące wymóg ważności odpisu w czasie z pierwszą chwilą, w której osoba posiadająca odpis przedstawia go organowi mającemu rozstrzygnąć jej wniosek. Określenie, która to jest chwila (to znaczy chwila wniesienia wniosku, czy też etap późniejszy), zależy od charakteru postępowania i przepisów regulujących je w danym państwie członkowskim.

51.

Powiązanie to wynika z użytych w art. 63 ust. 1 słów „wykorzystywania” i „wykazać” oraz z odniesienia do osoby, która posiada odpis i która, aby „móc wykorzystać” poświadczenie po upływie okresu ważności odpisu, musi wystąpić z wnioskiem o jego przedłużenie zgodnie z art. 70 ust. 3.

52.

Użyte słowa sugerują czynność, która kończy się z chwilą jej wykonania: „wykorzystywanie” opisuje czynność przedłożenia odpisu lub przekazania go właściwemu organowi. Osoba, która „wykazuje” jakąś cechę, pokazuje, że posiada ją właśnie w danej chwili. Odpis, który jest przedmiotem tych czynności lub im towarzyszy, musi być ważny w czasie, gdy związana z nim czynność ma miejsce.

53.

W motywie 71 rozporządzenia stwierdza się, że „[o]chrona powinna być zapewniona w przypadku przedstawienia aktualnie ważnych, poświadczonych odpisów poświadczenia”. Z wyrażenia tego można wywnioskować, że odpis ważny w chwili jego przedstawienia może wywoływać skutki nawet po upływie okresu jego ważności ( 27 ).

54.

Niewątpliwie przytoczone zdanie wskazuje na bardzo szczególną sytuację, w związku z czym jego zakres jest ograniczony ( 28 ): dotyczy ono ochrony osób trzecich, które dokonują płatności lub przekazują składniki majątku na rzecz osoby, która jest wskazana w odpisie jako uprawniona (lub nabywają składniki majątku od tej osoby). Osoby te ( 29 ) nie otrzymują żadnej informacji o zawieszeniu skutków poświadczenia, które może nastąpić w toku postępowania mającego na celu jego sprostowanie, zmianę lub uchylenie [art. 73 ust. 1 lit. a) rozporządzenia].

55.

Skuteczność odpisu może być kwestionowana w tym okresie, jednakże w odniesieniu do osób trzecich, o których wspomniałem, pozostanie on ważny w aspekcie czasowym ( 30 ), ponieważ nie był kwestionowany w chwili jego przedstawienia owym osobom, i nie ma przepisu, który nakazywałby organowi wydającemu poświadczenie informowanie rzeczonych osób o zmianach związanych z takim dokumentem.

56.

W każdym razie uważam, że przepisy, o których wspomniałem powyżej, przemawiają raczej za (dorozumianym) jednolitym rozwiązaniem niż za wieloma stanowiskami krajowymi.

57.

Okoliczność, że przedstawienie odpisu po raz pierwszy jest chwilą o decydującym znaczeniu dla oceny jego ważności w czasie, odpowiada argumentom związanym z celami przyświecającymi systemowi tych dokumentów.

58.

Gdyby przedstawienie odpisu (po raz pierwszy) nie było kluczowym momentem i konieczne byłoby jego powtórne przedstawienie w późniejszym czasie, spowodowałoby to opóźnienia oraz dodatkowe formalności i zabiegi zarówno dla zainteresowanych osób, jak i dla organów prowadzących sprawę spadkową ( 31 ).

59.

Opisany powyżej tok rozumowania pozostaje w bezpośrednim związku z celami leżącymi u podstaw ustanowienia poświadczenia. W szczególności ustanowienie poświadczenia miało na celu:

60.

Gdyby ważność odpisu była wymagana nie tylko w chwili jego przedstawienia, lecz także w chwili, gdy organ, któremu jest on przedkładany, podejmuje ostateczną decyzję, byłoby to zagrożeniem dla osiągnięcia rzeczonych celów. Gdyby tak było, należałoby się obawiać, że w praktyce liczba przypadków, w których zainteresowany będzie musiał wystąpić do organu wydającego z wnioskiem o przedłużenie okresu ważności odpisu lub o wydanie nowego odpisu, będzie większa niż liczba przypadków, w których nie będzie to konieczne.

61.

Przy ocenie korzystnych i niekorzystnych skutków należy wziąć pod uwagę, że organ wydający odpis zwykle znajduje się ( 33 ) w innym państwie członkowskim niż to, w którym odpis jest przedstawiany, w związku z czym wielokrotne składanie wniosków spowoduje w sposób nieunikniony opóźnienia i dodatkowe koszty ( 34 ). W takim samym stopniu ucierpiałaby na tym szybkość, sprawność i skuteczność systemu.

62.

Ponadto, jak podkreśla rząd niemiecki ( 35 ), dodatkowy okres, jaki wynikałby z przedłużenia lub odnowienia poświadczonego odpisu, mógłby nie być wystarczający dla zapewnienia jego skuteczności w dniu wydania decyzji. W takim przypadku konieczne byłoby złożenie kolejnych wniosków o przedłużenie lub odnowienie okresu ważności odpisu, w zależności od dłuższego lub krótszego czasu trwania postępowania.

63.

Podsumowując, uważam, że nakładanie na osobę zainteresowaną co do zasady obowiązku złożenia wniosku o przedłużenie okresu ważności odpisu lub wydanie nowego odpisu w sytuacji, gdy przedstawiony odpis był ważny i skuteczny w chwili jego przedłożenia, nie jest zgodne z rozporządzeniem.

64.

Może się jednak zdarzyć, że po przedstawieniu odpisu po raz pierwszy pojawią się wątpliwości lub przesłanki co do tego, że poświadczenie mogło zostać sprostowane, zmienione, uchylone lub zawieszone. W takiej sytuacji odpis mógłby w sposób nieoczekiwany nie odpowiadać wiernie samemu poświadczeniu.

65.

Zamiar ułatwienia zarządzania sprawami spadkowymi mającymi skutki transgraniczne jest podstawowym celem rozporządzenia, ale nie stanowi bezwzględnego wymogu. Wiąże się to z troską o zachowanie tożsamości między treścią poświadczenia a istniejącym stanem prawnym. Cel ten wiąże się z kolei z koniecznością zapewnienia zgodności między stanem faktycznym a poświadczeniem oraz między poświadczeniem a jego odpisami.

66.

W postępowaniu kontradyktoryjnym strona, dla której treść poświadczenia jest niekorzystna, będzie miała interes w zwróceniu uwagi na te kwestie i w stosownych przypadkach będzie mogła poinformować organ rozpatrujący spór o ewentualnych zmianach w pierwotnym dokumencie (poświadczeniu), które miały miejsce po wydaniu przedstawionego odpisu ( 36 ).

67.

Nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby w takiej sytuacji organ rozstrzygający spór ocenił znaczenie twierdzeń podważających zgodność poświadczenia ze stanem faktycznym lub odpisu z poświadczeniem i wezwał do przedstawienia nowego dokumentu odpowiadającego stanowi faktycznemu.

68.

Sytuacja jest inna w postępowaniach, w których nie ma obowiązku informowania innych zainteresowanych lub potencjalnych poszkodowanych o dokumencie, tak aby mogli oni wziąć udział w postępowaniu prowadzonym przez organ podejmujący decyzję. Jak wyjaśniłem powyżej, w rozporządzeniu ustanowiono środki ostrożności ( 37 ), które stanowią rozwiązanie w takich przypadkach.

69.

Organ wydający musi bowiem poinformować osoby, którym wydał odpis ( 38 ), o wszelkich zmianach w poświadczeniu, tak aby uniknąć bezprawnego wykorzystania odpisów ( 39 ). Moim zdaniem strona, która nie poinformowałaby (organu państwa, w którym odpis jest stosowany, któremu przedstawiła odpis), że odpis nie jest już zgodny z pierwotnym poświadczeniem, ponieważ zostało ono wycofane, sprostowane lub zmienione, działałaby w sposób bezprawny.

70.

Wreszcie, gdyby organ, któremu przedstawiany jest odpis, uzyskał w inny sposób informacje, które uzasadniają racjonalnie jego wątpliwości co do statusu pierwotnego poświadczenia, nic nie stałoby na przeszkodzie temu, aby organ ów wezwał zainteresowanego do wykazania tej okoliczności.

71.

Jak już wskazałem, rozporządzenie zezwala osobie posiadającej odpis na wystąpienie z wnioskiem o jego przedłużenie lub wydanie nowego odpisu ( 40 ) bez jakichkolwiek warunków ( 41 ). Przepis ten różni się od przepisu zawartego w pierwotnym wniosku Komisji, którego art. 43 ograniczał skuteczność odpisów do okresu trzech miesięcy ( 42 ). Nie przewidziano możliwości pierwotnego wydania odpisu na dłuższy okres ani przedłużenia ważności odpisu, którego okres ważności upłynął. Zainteresowanemu pozostawiano jedynie możliwość złożenia wniosku o wydanie nowego odpisu.

72.

Fakt, iż okres, o którym mowa, miał być tak krótki, wywołał nieprzychylną reakcję w piśmiennictwie i wśród przedstawicieli zawodów prawniczych ( 43 ). Artykuł 43 wniosku został zmieniony w Parlamencie Europejskim, który zaproponował jego obecne brzmienie.

73.

Ostatecznie przyjęte, bardziej elastyczne rozwiązanie umożliwia zgodne współistnienie celów rozporządzenia:

74.

Jestem zdania, że w ten sposób zachowana jest równowaga między celem, jakim jest zapewnienie zainteresowanym „szybkie[go], łatwe[go] i skuteczne[go] załatwieni[a] sprawy spadkowej mającej skutki transgraniczne”, a celem polegającym na zapewnieniu, by właściwe organy miały pewność co do prawidłowości informacji zawartych w poświadczeniu i odzwierciedlonych w odpisie.

75.

Staranniej uwzględnia się w ten sposób domniemanie, że osobie lub osobom wymienionym w poświadczeniu (w niniejszej sprawie jako spadkobiercy) przysługują wyrażone prawa lub uprawnienia, bez żadnych warunków lub ograniczeń innych niż te wymienione w poświadczeniu, którego poświadczony odpis jedynie przekazuje tę informację właściwym organom innego państwa członkowskiego.

76.

W świetle powyższego proponuję udzielić odpowiedzi na pytanie trzecie Oberster Gerichtshof (sądu najwyższego, Austria) w następujący sposób:

Artykuł 69 w związku z art. 70 ust. 3 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego należy interpretować w ten sposób, że należy uznać skutki poświadczonego odpisu europejskiego poświadczenia spadkowego, który był ważny w chwili jego przedstawienia po raz pierwszy, lecz którego ważność wygasła przed wydaniem wnioskowanej decyzji przez właściwy organ.

W drodze wyjątku, jeżeli istnieją racjonalne przesłanki, by uznać, że europejskie poświadczenie spadkowe zostało sprostowane, zmienione, wycofane lub zawieszone w odniesieniu do swojej skuteczności przed wydaniem decyzji przez ten organ, organ ów może wezwać do przedstawienia nowego odpisu lub odpisu o przedłużonej ważności.