1

W skardze wniesionej na podstawie art. 263 TFUE Republika Grecka wnosi o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji (UE) 2020/394 z dnia 7 października 2019 r. dotyczącej środków SA.39119 (2016/C) (ex 2015/NN) (ex 2014/CP), wdrożonych przez Republikę Grecką w formie dotacji na spłatę odsetek i gwarancji związanych z pożarami w 2007 r. ([…] decyzja dotyczy wyłącznie sektora rolnego) (Dz.U. 2020, L 76, s. 4, zwanej dalej „zaskarżoną decyzją”).

2

W lipcu 2007 r. w Grecji pożary dotknęły prefekturę Magnezja, a dokładniej Pelion, wyspę Skiathos, wyspę Kefalonia, prefekturę Achaja oraz Peloponez. W sierpniu 2007 r. nowe pożary miały miejsce w prefekturach Mesenia, Elida, Arkadia, Lakonia i Eubea, a także w okręgu Ejalia w prefekturze Achaja. W związku z sytuacją spowodowaną tymi pożarami premier Republiki Greckiej ogłosił w dniu 25 sierpnia 2007 r. stan wyjątkowy.

3

Następnie Republika Grecka wprowadziła środki mające na celu wsparcie podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w jednostkach terytorialnych dotkniętych pożarami w 2007 r. (zwanych dalej „poszkodowanymi jednostkami terytorialnymi”), wyraźnie wskazanych w tych środkach.

4

W dniu 22 lipca 2014 r. Komisja Europejska otrzymała skargę dotyczącą pomocy przyznanej przez Republikę Grecką przedsiębiorstwu Sogia Ellas AE i jego spółkom zależnym (zwanym dalej łącznie „Sogia Ellas”), które prowadzą działalność w sektorze przetwarzania produktów rolnych, polegającej na przyznaniu dotacji na spłatę odsetek oraz gwarancji państwowych na istniejące pożyczki, które miały być renegocjowane i objęte okresem karencji, oraz na nowe pożyczki.

5

Pismem z dnia 25 lipca 2014 r. Komisja zwróciła się do władz greckich o udzielenie informacji na temat wskazanej pomocy, co władze greckie uczyniły, udzielając szczegółowych informacji na temat podstaw prawnych tej pomocy.

6

W dniu 11 grudnia 2015 r. Komisja przekazała władzom greckim drugie pismo, zadając im dodatkowe pytania i informując je, że dochodzenie dotyczące tych środków nie będzie ograniczone do Sogia Ellas, ponieważ sporne środki mogły zostać przyznane na rzecz innych beneficjentów.

7

Komisja podjęła decyzję o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, dotyczącego niezgłoszonej pomocy państwa [sprawa SA.39119 (2015/NN)] oraz o rozszerzeniu zakresu dochodzenia na cały grecki sektor rolny.

8

W dniu 11 lutego 2016 r. Republika Grecka dostarczyła dodatkowych informacji na temat podstaw prawnych rozpatrywanej pomocy, warunków jej przyznania oraz jej beneficjentów.

9

Pismem z dnia 17 maja 2016 r. Komisja doręczyła Republice Greckiej decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego przewidzianego w art. 108 ust. 2 TFUE w sprawie pomocy państwa SA.39119 (2016/C) (ex 2015/NN) (ex 2014/CP) – pomoc dla Sogia Ellas AE i in. (zwaną dalej „decyzją o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego”).

10

Publikując tę decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej w dniu 16 września 2016 r. (Dz.U. 2016, C 341, s. 23), Komisja na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE wezwała zainteresowane strony do przedstawienia uwag.

11

W decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego Komisja zwróciła się do władz greckich o podanie szacunkowej liczby beneficjentów każdego z programów wskazanych w tej decyzji oraz kwot pomocy, których dotyczy postępowanie.

12

Żadna zainteresowana strona nie przedstawiła uwag. Władze greckie przedstawiły swoje uwagi dotyczące decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego w dniu 23 września 2016 r. W swojej odpowiedzi poinformowały Komisję, że nie mogą dostarczyć wszystkich wymaganych informacji, co jednak ostatecznie uczyniły pismami z dnia 9 marca 2017 r. i 21 lutego 2018 r.

13

W dniu 7 października 2019 r. Komisja wydała zaskarżoną decyzję.

14

Zgodnie z zaskarżoną decyzją, która ma być stosowana wyłącznie do działalności związanej z produkcją, przetwarzaniem i wprowadzaniem do obrotu produktów rolnych, tj. produktów wymienionych w załączniku I do traktatu FUE, z wyjątkiem produktów rybołówstwa i akwakultury, Komisja uznała w szczególności, że programy pomocy ustanowione na podstawie decyzji ministerialnej nr 36579/B.1666/27.8.2007 (z późniejszymi zmianami) w formie dotacji na spłatę odsetek i gwarancji przyznanych przez Republikę Grecką (zwane dalej „spornymi środkami”) stanowiły pomoc państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, niezgodną z prawem i niezgodną z rynkiem wewnętrznym, wobec czego Republika Grecka została zobowiązana do odzyskania pomocy, o której mowa w art. 1 tej decyzji, od jej beneficjentów, z wyłączeniem przypadków wyraźnie przewidzianych w art. 3 i 4 tej decyzji.

15

Republika Grecka wnosi do Sądu o:

16

Komisja wnosi do Sądu o:

17

Na poparcie skargi Republika Grecka podnosi trzy zarzuty, z których pierwszy dotyczy braku pomocy w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, drugi – zgodności pomocy z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, a trzeci – naruszenia prawa do rozsądnego terminu i zasady dobrej administracji, braku właściwości Komisji ratione temporis oraz naruszenia zasady pewności prawa, zasady proporcjonalności i prawa do obrony.

18

Zarzut pierwszy składa się z trzech części. W części pierwszej zarzutu Republika Grecka zarzuca Komisji błędną wykładnię i błędne zastosowanie przesłanek ustanowionych w art. 107 ust. 1 TFUE. W części drugiej tego zarzutu Republika Grecka podnosi błędy w ustaleniach faktycznych i brak uzasadnienia. Wreszcie w części trzeciej Republika Grecka powołuje się na naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań. Ponieważ część trzecia zarzutu pierwszego i część pierwsza zarzutu trzeciego częściowo się pokrywają, należy je zbadać w ramach badania zarzutu trzeciego.

19

W pierwszej kolejności Republika Grecka podnosi, że sporne środki nie mają negatywnego wpływu na budżet państwa ani nie powodują ryzyka dla jej zasobów finansowych. Według niej z jednej strony wymaganie opłaty za przyznanie gwarancji zagrażałoby skuteczność środków, a z drugiej strony brak opłaty rekompensowany jest przez szereg elementów. Nie jest zatem spełnione kryterium, zgodnie z którym pomoc ma być finansowana z zasobów państwowych.

20

W drugiej kolejności Republika Grecka utrzymuje, że sporne środki nie stanowią dla swych adresatów „korzyści”, wobec czego to kryterium to jest spełnione, chociaż jego spełnienie jest niezbędne do stwierdzenia istnienia pomocy państwa.

21

Republika Grecka – choć wskazuje, że nie działała w niniejszym przypadku jako podmiot prywatny – twierdzi, że sporne środki wpisują się w racjonalność ekonomiczną w długim okresie i że może prowadzić długoterminową politykę zgodną ze swoją „odpowiedzialnością społeczną”, jak zostało to umożliwione podmiotom prywatnym. Podnosi ona, że nie można uznać, iż w niniejszym przypadku odstąpiła od zasad rynkowych, ponieważ nie jest wykluczone, że prywatny podmiot postąpiłby w taki sam sposób, osiągając długoterminową korzyść.

22

Co się tyczy konkretnie gwarancji państwowych, Republika Grecka podnosi, że brak opłaty nie oznacza istnienia korzyści. Po pierwsze bowiem, jej zdaniem opłata zagrażałaby skuteczność środków. Po drugie, brak opłaty rekompensowany jest przez kilka elementów, w szczególności przez okoliczność, że została sprawdzona rentowność przedsiębiorstw i że wykluczone zostały przedsiębiorstwa przeżywające trudności, że gwarancja została udzielona w granicach 80% każdej pożyczki, że okres kredytowania był ograniczony w czasie i że ma ona prawo odzyskać kwotę wypłaconą z tytułu gwarancji od głównego dłużnika.

23

Ponadto Republika Grecka podnosi, że sporne środki nie zmniejszyły obciążeń, które „normalnie” spoczywają na przedsiębiorstwach. Poprzez owe środki starała się ona bowiem odpowiedzieć na wyjątkową sytuację, w jakiej znajdowali się beneficjenci spornych środków.

24

Wreszcie Republika Grecka twierdzi, że sporne środki nie są selektywne. Beneficjenci spornych środków nie znajdują się bowiem według niej w sytuacji porównywalnej z innymi uczestnikami rynku. Znaleźli się oni w sytuacji wyjątkowej, ponieważ pożary w 2007 r. nie stanowiły części „ryzyka gospodarczego, z którym może spotkać się każde przedsiębiorstwo”, jak utrzymuje Komisja w motywie 118 zaskarżonej decyzji. Tak więc sporne środki miały na celu nie zakłócenie konkurencji, lecz przywrócenie warunków konkurencji.

25

W trzeciej kolejności Republika Grecka twierdzi, że sporne środki nie wpływają na wymianę handlową między państwami członkowskimi i nie zakłócają konkurencji. W tym względzie odnosi się ona do danych statystycznych, z których wynika, że w latach 2008–2010 produkt krajowy brutto i wartość dodana brutto uległy znacznemu spadkowi w poszkodowanych jednostkach terytorialnych. Ponadto Republika Grecka utrzymuje, że w swojej ocenie Komisja niesłusznie oparła się na okoliczności, iż przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji mogły skorzystać ze spornych środków.

26

Komisja nie zgadza się z argumentami przedstawionymi przez Republikę Grecką na poparcie części pierwszej zarzutu pierwszego.

27

Tytułem wstępu należy wskazać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uznanie danego środka krajowego za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE wymaga spełnienia wszystkich następujących warunków. Po pierwsze, musi to być interwencja państwa przy użyciu zasobów państwowych. Po drugie, interwencja ta musi być w stanie wpłynąć na wymianę handlową między państwami członkowskimi. Po trzecie, musi ona przyznawać beneficjentowi selektywną korzyść. Po czwarte, musi ona zakłócać konkurencję lub grozić jej zakłóceniem (zob. wyrok z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/World Duty Free Group i in., C‑20/15 P i C‑21/15 P, EU:C:2016:981, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

28

Co więcej, należy przypomnieć, że art. 107 ust. 1 TFUE nie dokonuje rozróżnienia interwencji państwa według przyczyn lub celów, lecz definiuje je ze względu na ich skutki (wyroki: z dnia 2 lipca 1974 r., Włochy/Komisja, 173/73, EU:C:1974:71, pkt 27; z dnia 29 marca 2012 r., 3M Italia, C‑417/10, EU:C:2012:184, pkt 36).

29

Co się tyczy, po pierwsze, pierwszego warunku uznania środka krajowego za „pomoc państwa” w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, analiza decyzji nr 36579/B.1666/27/8.2007, zawartej w załączniku A 12 do skargi, jak również elementy odpowiedzi udzielonej Komisji przez Republikę Grecką, zawartej w załączniku A 21 do skargi, świadczą o tym, że przedsiębiorstwa mające siedzibę w poszkodowanych jednostkach terytorialnych mogły skorzystać z przekształcenia zadłużenia oraz z udzielenia pożyczek zasilających kapitał obrotowy, które z jednej strony były przedmiotem finansowanych przez władze greckie dotacji na całkowitą lub częściową spłatę odsetek, a z drugiej strony były gwarantowane przez Republikę Grecką bez uiszczenia opłaty z tego tytułu przez beneficjentów tych pożyczek.

30

Co się bowiem tyczy dotacji na spłatę odsetek, ponieważ należne odsetki były „dotowane” w całości lub w części z rachunku utworzony przez nómos 128/1975, perí tropopoiíseos kai sympliróseos diatáxeón tinon anaferoménon eis tin leitogían tou chrimatodotikoiuris systímatos (ustawę 128/1975 o zmianie i uzupełnieniu przepisów dotyczących funkcjonowania systemu finansowego) z dnia 28 sierpnia 1975 r. (FEK A 178/28.8.1975), dotacja ta w sposób nieunikniony obciążała zasoby finansowe Republiki Greckiej, która zresztą nie zakwestionowała słuszności motywu 112 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym można było jej przypisać zarówno dotacje na spłatę odsetek, jak i gwarancje państwowe, i zgodnie z którym zostały one przyznane z zasobów państwowych.

31

Co się tyczy gwarancji państwowej, Republika Grecka zaprzecza, jakoby udzielenie takich gwarancji w drodze spornych środków miało negatywny wpływ na jej zasoby.

32

Należy wskazać, że za pomoc uznaje się w szczególności interwencje, które w różnych formach zmniejszają ciężary, które obciążają normalnie budżet przedsiębiorstwa i które tym samym, nie będąc subwencjami w ścisłym rozumieniu tego słowa, mają taki sam charakter i identyczne skutki (wyrok z dnia 19 marca 2013 r., Bouygues i Bouygues Télécom/Komisja i in. i Komisja/Francja i in., C‑399/10 P i C‑401/10 P, EU:C:2013:175, pkt 101).

33

Z orzecznictwa wynika, że udzielenie gwarancji może wiązać się z dodatkowym obciążeniem dla państwa (zob. wyrok z dnia 19 marca 2013 r., Bouygues i Bouygues Télécom/Komisja i in. i Komisja/Francja i in., C‑399/10 P i C‑401/10 P, EU:C:2013:175, pkt 107 i przytoczone tam orzecznictwo). W szczególności gwarancja wiąże się z podjęciem ryzyka, które normalnie wynagradzane jest odpowiednią opłatą (zob. podobnie wyrok z dnia 3 kwietnia 2014 r., Francja/Komisja, C‑559/12 P, EU:C:2014:217, pkt 65).

34

Tymczasem w niniejszym przypadku ustalono, że Republika Grecka zrezygnowała z pobierania opłaty za udzielenie gwarancji zawartych w spornych środkach, co miało wpływ na jej zasoby publiczne.

35

Wniosku tego nie mogą podważyć argumenty Republiki Greckiej, zresztą nieudowodnione, zmierzające do wykazania, że udzielone gwarancje nie stwarzały ryzyka dla zasobów publicznych.

36

Na rozprawie Republika Grecka potwierdziła bowiem, jak wskazuje motyw 28 zaskarżonej decyzji, że jej gwarancja została uruchomiona w wysokości ponad 6000000 EUR. Podkreśliła ona okoliczność, że kwoty te mogą zostać automatycznie odzyskane, podobnie jak długi podatkowe, z możliwością pozwania dłużnika przed sąd karny, nie wskazując jednak kwot, które rzeczywiście odzyskała.

37

W odniesieniu konkretnie do zabezpieczeń ustanowionych przez beneficjentów środków należy przede wszystkim wskazać, że ustanowienie zabezpieczenia rzeczowego nie było każdorazowo wymagane dla wszystkich pożyczek. Ponadto z dokumentu załączonego w załączniku A 24 do skargi wynika, że ustanowienie zabezpieczenia przez pożyczkobiorcę zabezpieczało gwarancję państwową jedynie do wysokości 90% jej kwoty, tak iż państwo nie miało ubezpieczenia dotyczącego spłaty całości swojego długu.

38

Co więcej, prawdą jest, że przedsiębiorstwa, które złożyły wniosek o dostosowanie zadłużenia w kwocie przekraczającej 100000 EUR, musiały uzasadnić analizę rentowności gospodarczej i że pozostałe przedsiębiorstwa musiały przedstawić tabelę znajdującą się w załączniku A 27 do skargi, w której znajdowały się w szczególności ich przeszłe dane księgowe za lata 2004, 2005 i 2006, a także dane prognozowane za lata 2007, 2008 i 2009.

39

Nie zmienia to faktu, że – jak wspomniano w motywach 129 i 131 zaskarżonej decyzji – kryteria ekonomiczne określające próg, od którego przedsiębiorstwo było już uznawane za nierentowne, nie były określone przez przedmiotowe programy pomocy, wobec czego Republika Grecka nie może twierdzić, że udzielone gwarancje były zastrzeżone wyłącznie dla rentownych przedsiębiorstw i że przedsiębiorstwa, które nie były rentowne, nie mogły z nich skorzystać.

40

Z pkt 29–39 powyżej wynika, że Komisja nie popełniła błędu w ocenie, gdy uznała w istocie w motywach 111 i 112 zaskarżonej decyzji, że sporne środki stanowiły obciążenie finansowe dla Republiki Greckiej.

41

Co się tyczy, po drugie, kryterium dotyczącego pomocy, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem za pomoc uznaje się środki, które, niezależnie od ich formy, mogą uprzywilejowywać przedsiębiorstwa w bezpośredni lub pośredni sposób lub które można uznać za korzyść gospodarczą, jakiej przedsiębiorstwo będące beneficjentem nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych (zob. wyroki: z dnia 2 września 2010 r., Komisja/Deutsche Post, C‑399/08 P, EU:C:2010:481, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 27 czerwca 2017 r., Congregación de Escuelas Pías Provincia Betania, C‑74/16, EU:C:2017:496, pkt 65 i przytoczone tam orzecznictwo).

42

W szczególności, zgodnie z równie utrwalonym orzecznictwem, pożyczkobiorca, który uzyskał pożyczkę zagwarantowaną przez władze publiczne danego państwa członkowskiego, uzyskuje zwykle korzyść ze względu na to, że ponoszony przezeń koszt finansowy jest niższy niż ten, jaki ponosiłby on, gdyby musiał uzyskać to samo finansowanie i tę samą gwarancję po cenach rynkowych (zob. wyrok z dnia 3 kwietnia 2014 r., Francja/Komisja, C‑559/12 P, EU:C:2014:217, pkt 96 i przytoczone w nim orzecznictwo).

43

W niniejszym przypadku interwencja Republiki Greckiej skutkowała umożliwieniem przedsiębiorstwom z obszarów poszkodowanych korzystania bądź to z pożyczek z odsetkami, które subwencjonowała ona w całości lub w części, bądź z gwarancji, które przyznawała bez konieczności płacenia prowizji przez te przedsiębiorstwa, czego nie mogłyby one uzyskać bez interwencji państwa.

44

Republika Grecka podnosi jednak w istocie, że w niniejszym przypadku nie wystąpiła korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE. W szczególności podkreśla ona, że ze względu na to, iż sporne środki zostały przyznane w kontekście kryzysu na rynku, wchodzą one w zakres odpowiedzialności społecznej państwa i że ze względu na tę sytuację spełniają one kryterium racjonalności ekonomicznej w długim okresie, tak iż wszystkie podmioty prywatne znajdujące się w podobnej sytuacji mogły postąpić w ten sam sposób. Na podstawie całości powyższych rozważań Republika Grecka sugeruje, że można uznać, iż środki te zostały przyznane w normalnych warunkach rynkowych.

45

Argumenty takie nie mogą zostać uwzględnione.

46

Należy bowiem podkreślić, że pojęcie „normalnych warunków rynkowych”, które jest stosowane w celu ustalenia istnienia korzyści, odnosi się do możliwości uzyskania przez przedsiębiorstwo na rynku takiej samej korzyści gospodarczej, jaką czerpie ono z pomocy, nie zaś do oceny, czy rynek funkcjonuje jak zwykle, czy też znajduje się w sytuacji kryzysowej (zob. podobnie postanowienie z dnia 5 lutego 2015 r., Grecja/Komisja, C‑296/14 P, niepublikowany, EU:C:2015:72, pkt 34).

47

Wszelka odmienna wykładnia prowadziłaby do ustalenia istnienia korzyści w zależności od przyczyny lub celu pomocy, co mogłoby podważyć obiektywny charakter pojęcia korzyści, a w konsekwencji stosowanie art. 107 ust. 1 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 16 lipca 2014 r., Grecja/Komisja, Τ‑52/12, niepublikowany, EU:T:2014:677, pkt 66, 67).

48

Co więcej, należy wskazać, że Republika Grecka nie powołuje się na to, iż w niniejszym przypadku działała jak prywatny podmiot gospodarczy, i że nie zaprzecza ona, iż działała w charakterze władzy publicznej. Próbuje ona raczej sugerować, że prywatny podmiot gospodarczy mógłby działać w podobny sposób w sytuacji możliwie zbliżonej do jej sytuacji, nie biorąc pod uwagę okoliczności, że działała ona jako władza publiczna.

49

Tymczasem żadne z postanowień art. 107 ust. 1 TFUE nie zwalnia z zakwalifikowania jako pomocy państwa pomocy, która – przyznana przez państwo członkowskie w ramach wykonywania jego władzy publicznej – spełnia kryterium racjonalności ekonomicznej w długim okresie lub wynika z jego odpowiedzialności społecznej, które to względy mogą zresztą zostać uwzględnione przy ocenie zgodności danego środka z rynkiem wewnętrznym, dokonywanej na podstawie art. 107 ust. 2 i 3 TFUE (zob. podobnie wyrok z dnia 6 marca 2018 r., Komisja/FIH Holding i FIH Erhvervsbank, C‑579/16 P, EU:C:2018:159, pkt 63, 75).

50

Republika Grecka nie może zatem powoływać się na kryterium racjonalności ekonomicznej, aby uznać warunki rynkowe, w jakich zostały przyznane sporne środki, za normalne i aby stwierdzić, że środki te nie przysparzają korzyści swoim beneficjentom.

51

Z pkt 41–50 powyżej wynika, że Republice Greckiej nie udało się podważyć motywów 113–116 zaskarżonej decyzji, na podstawie których Komisja w istocie stwierdziła z jednej strony, że beneficjenci spornych środków skorzystali z nich, chociaż nie mogliby uzyskać ich w normalnych warunkach rynkowych, to znaczy w braku interwencji państwa, a z drugiej strony, że aby ostatecznie dojść do wniosku, iż wspomniane środki stanowiły korzyść w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE, nie ma potrzeby analizowania, czy rynek funkcjonował normalnie, czy też znajdował się w sytuacji kryzysowej.

52

Co się tyczy, po trzecie, przesłanki dotyczącej wymogu selektywnego charakteru korzyści, Republika Grecka podnosi, że wbrew temu, co wskazano w motywie 118 zaskarżonej decyzji, kryterium selektywności nie jest w niniejszym przypadku spełnione, ponieważ sporne środki zostały przyznane wszystkim przedsiębiorstwom mającym siedzibę w poszkodowanych jednostkach terytorialnych, zaś przedsiębiorstwa te znajdowały się w sytuacji prawnej i faktycznej odmiennej od sytuacji przedsiębiorstw mającej siedzibę w pozostałych jednostkach terytorialnych.

53

Republika Grecka kwestionuje selektywność spornych środków, podnosząc, że rozróżnienie istniejące pomiędzy przedsiębiorstwami mającymi siedzibę w regionach objętych tymi środkami a przedsiębiorstwami, które nie mają tam siedziby, jest uzasadnione okolicznością, że te pierwsze, w odróżnieniu od tych drugich, znajdowały się na obszarach poszkodowanych w wyniku pożarów w 2007 r. i powinny odzyskać poziom gospodarczy, jaki posiadały przed tym wydarzeniem.

54

Rozróżnienie pomiędzy tymi dwoma kategoriami przedsiębiorstw jest zatem zdaniem Republiki Greckiej uzasadnione przez okoliczność, że przedsiębiorstwa należące do każdej z tych dwóch kategorii znajdowały się w sytuacjach nieporównywalnych pod względem faktycznym i prawnym, ponieważ w istocie wszystkie przedsiębiorstwa mające siedzibę w poszkodowanych jednostkach terytorialnych poniosły szkody z powodu tych pożarów.

55

Z tego względu Republika Grecka kwestionuje zdanie zawarte w motywie 118 zaskarżonej decyzji, zgodnie z którym pożary stanowią część ryzyka gospodarczego, z którym może spotkać się każde przedsiębiorstwo. Na rozprawie Republika Grecka przedstawiła ten argument, próbując wykazać, że ze względu na systemowe zaburzenia gospodarki lokalnej spowodowane pożarami w 2007 r. sporne środki były uzasadnione charakterem lub strukturą systemu, w który się wpisują, bez podania żadnych dalszych wyjaśnień.

56

Należy wskazać, że środki, poprzez które korzyści przyznawane są jedynie niektórym przedsiębiorstwom, określonym w zależności od miejsca ich siedziby, są a priori selektywne (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 września 2000 r., Niemcy/Komisja, C‑156/98, EU:C:2000:467, pkt 23; z dnia 6 września 2006 r., Portugalia/Komisja, C‑88/03, EU:C:2006:511, pkt 60, 61).

57

W tym względzie o ile pomoc nie została przyznana przez jednostki niższego rzędu niż państwo, które na poziomie swoich kompetencji posiadają wystarczającą autonomię instytucjonalną i finansową, lub przez przedsiębiorstwo publiczne ustanawiające warunki korzystania ze swoich dóbr lub usług, właściwymi ramami odniesienia są krajowe ramy prawne, zaś ocena selektywności środka, z którego korzystają, jak w niniejszym przypadku, przedsiębiorstwa mające siedzibę na części terytorium państwa członkowskiego, jest dokonywana poprzez porównanie z przedsiębiorstwami w tym państwie. Korzyść ograniczona do przedsiębiorstw mających siedzibę na części terytorium państwa członkowskiego może bowiem prowadzić do selektywności danego środka, ponieważ faworyzuje niektóre przedsiębiorstwa w stosunku do innych przedsiębiorstw w tym państwie (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 września 2000 r., Niemcy/Komisja, C‑156/98, EU:C:2000:467, pkt 23; z dnia 6 września 2006 r., Portugalia/Komisja, C‑88/03, EU:C:2006:511, pkt 56–58; z dnia 21 grudnia 2016 r., Komisja/Hansestadt Lübeck, C‑524/14 P, EU:C:2016:971, pkt 60–66).

58

W niniejszym przypadku przedsiębiorstwa mające siedzibę w poszkodowanych jednostkach terytorialnych mogły korzystać ze spornych środków. Ponieważ jednak z jednej strony na podstawie elementów wymienionych w pkt 57 powyżej ramami odniesienia, jakie należy wziąć pod uwagę w celu oceny selektywnego charakteru spornych środków, są ramy krajowe, nie zaś ramy prawne poszkodowanych jednostek terytorialnych, a z drugiej strony przedsiębiorstwa znajdujące się w innych jednostkach terytorialnych Republiki Greckiej nie mogły skorzystać z tych środków, należy stwierdzić, że wspomniane środki nie przysparzały korzyści bez rozróżnienia wszystkim przedsiębiorstwom znajdującym się na terytorium krajowym i w konsekwencji są selektywne na gruncie regionalnym.

59

Co więcej, wykluczenie selektywności wyłącznie na podstawie realizowanego celu, polegającego na naprawieniu szkód związanych z pożarami i na przywróceniu poziomu gospodarki poszkodowanych jednostek terytorialnych, uczyniłoby a priori niemożliwym uznanie za „korzyści selektywne” korzyści przyznanych przedsiębiorstwom mającym siedzibę na obszarach objętych pożarami w 2007 r. Wystarczyłoby bowiem, że władze publiczne powołają się na zasadność celów, jakie zamierzają realizować poprzez wprowadzenie środka pomocowego, aby środek ten mógł zostać uznany za środek ogólny, nieobjęty zakresem zastosowania art. 107 ust. 1 TFUE (zob. wyrok z dnia 16 lipca 2014 r., Grecja/Komisja, Τ‑52/12, niepublikowany, EU:T:2014:677, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo).

60

W konsekwencji gdyby przyjęte zostało takie podejście, środek, który – tak jak w niniejszym przypadku – ma na celu zaradzenie sytuacji przedsiębiorstw dotkniętych przez klęskę żywiołową, byłby z zasady nieselektywny i od początku nie podlegałby art. 107 ust. 1 TFUE, co z tego względu pozbawiłoby całkowicie sensu wyjątek przewidziany w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.

61

W tym zresztą kontekście należy odczytywać zdanie wspomniane w pkt 55 powyżej.

62

W zdaniu tym Komisja chciała bowiem zaznaczyć, że okoliczność, iż przedsiębiorstwa poniosły szkody wynikające z pożarów w 2007 r., a także wola Republiki Greckiej, aby przywrócić przedsiębiorstwa do sytuacji gospodarczej, w jakiej znajdowały się przed tymi pożarami, są niewystarczające do tego, aby uznać, że sporne środki nie przyznawały beneficjentom szczególnej korzyści i w konsekwencji nie stanowiły pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE.

63

W tym względzie należy przypomnieć, że niewątpliwie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pojęcie pomocy państwa nie obejmuje wprowadzonych przez państwo środków różnicujących przedsiębiorstwa, a zatem a priori selektywnych, w wypadku gdy różnicowanie to wynika z charakteru lub ze struktury systemu podatkowego, w który środki te się wpisują (zob. wyrok z dnia 21 czerwca 2012 r., BNP Paribas i BNL/Komisja, C‑452/10 P, EU:C:2012:366, pkt 101 i przytoczone tam orzecznictwo).

64

Nie zmienia to faktu, że akta sprawy i argumenty przedstawione na rozprawie przez Republikę Grecką świadczą jedynie o tym, że sporne środki miały odpowiedzieć w sposób punktowy na skutki związane z pożarami, jakie miały miejsce w poszkodowanych jednostkach terytorialnych, nie określają jednak charakteru programu odnoszącego się do tych środków. Jak z tego wynika – wbrew temu, co chciałaby przyznać Republika Grecka – w żaden sposób nie dowodzą one, iż zróżnicowanie wprowadzone przez te środki wynikało z charakteru lub struktury programu, w który się one wpisują, i że w związku z tym korzyści, jakie przyznają, nie miały szczególnego charakteru.

65

Wynika z tego, że Komisja nie naruszyła prawa ani nie popełniła błędu w ocenie, gdy uznała w motywach 117 i 118 zaskarżonej decyzji, że sporne środki były selektywne, w szczególności z tego powodu, że korzyści, jakie przyznawały one swoim beneficjentom, były ograniczone terytorialnie i nie miały zastosowania do wszystkich przedsiębiorstw na terytorium Grecji.

66

W czwartej kolejności Republika Grecka twierdzi, opierając się na danych statystycznych, że sporne środki nie wpływają na wymianę handlową między państwami członkowskimi i nie zakłócają konkurencji.

67

W tym względzie należy wskazać, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Komisja nie ma obowiązku ustalenia realnego wpływu pomocy na wymianę handlową pomiędzy państwami członkowskimi i rzeczywistego zakłócenia konkurencji, ale jedynie ma obowiązek zbadania, czy pomoc ta może wpłynąć na wymianę handlową i zakłócić konkurencję (zob. wyrok z dnia 9 czerwca 2011 r., Comitato Venezia vuole vivere i in./Komisja, C‑71/09 P, C‑73/09 P i C‑76/09 P, EU:C:2011:368, pkt 134 i przytoczone tam orzecznictwo).

68

Ponadto, jak zostało stwierdzone w pkt 59 i 60 powyżej, kompensacyjny charakter spornych środków nie może pozbawić ich charakteru pomocy, wobec czego argument Republiki Greckiej oparty na okoliczności, że sporne środki mają na celu przywrócenie sytuacji sprzed pożarów w 2007 r., nie może zostać uwzględniony.

69

Dane statystyczne, na które powołuje się Republika Grecka, dotyczą jednak produktu krajowego brutto i wartości dodanej zrealizowanej w poszkodowanych jednostkach terytorialnych, z uwzględnieniem wszystkich rodzajów działalności gospodarczej. Dane te nie są zatem rozstrzygające, jeśli chodzi konkretnie o sytuację podmiotów działających w sektorze gospodarki, którego dotyczy zaskarżona decyzja.

70

Jaki z tego wynika, niezależnie od kwestii, czy można przyjąć, że państwo członkowskie wykazało w oparciu o dane statystyczne ex post brak wpływu na wymianę handlową i brak zakłócenia konkurencji, dane statystyczne, na które powołuje się Republika Grecka, nie pozwalają wykazać braku takiego wpływu na przedsiębiorstwa objęte spornymi środkami.

71

Wreszcie w odniesieniu do argumentu Republiki Greckiej dotyczącego faktu, że przedsiębiorstwa znajdujące się trudnej sytuacji były wyłączone ze spornych środków, poza elementami wspomnianymi w pkt 37 – 39 powyżej, wystarczy stwierdzić, że – jak podnosi Komisja – element ten jest pozbawiony znaczenia dla kwestii, czy sporne środki mogły wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi i zakłócać konkurencję.

72

Z powyższego wynika, że Republika Grecka nie podważyła zasadności motywów 122 i 123 zaskarżonej decyzji, w których wskazano w istocie, że – niezależnie od celu realizowanego przez sporne środki – ze względu na to, że beneficjenci tych środków musieliby normalnie sami ponieść koszty szkód wynikających z pożarów w 2007 r. i że działali oni na wysoce konkurencyjnym rynku produktów rolnych i w sektorze leśnym, które są sektorami wrażliwymi na środki faworyzujące przedsiębiorstwom z danego państwa członkowskiego, a w niniejszym przypadku na sporne środki, wspomniane środki groziły zakłóceniem konkurencji na rynku wewnętrznym i mogły wpływać na wymianę handlową między państwami członkowskimi, tak iż stanowią pomoc państwa.

73

Z powyższych względów należy oddalić część pierwszą zarzutu pierwszego.

74

W części drugiej zarzutu pierwszego Republika Grecka podnosi, że zaskarżona decyzja jest dotknięta błędami dotyczącymi okoliczności faktycznych i uzasadnienia.

75

Republika Grecka podnosi, że Komisja nie uwzględniła wszystkich istotnych danych.

76

W szczególności zdaniem Republiki Greckiej Komisja nie uwzględniła w wystarczającym stopniu powagi pożarów w 2007 r., wymagającej podjęcia nadzwyczajnych środków, oraz ciążącego na Republice Greckiej obowiązku prowadzenia długoterminowej polityki gospodarczej. Zamiast tego Komisja poprzestała na stwierdzeniu w sposób stereotypowy, że pożary w 2007 r. można uznać za „zwykłe ryzyko handlowe”. Zatem według Republiki Greckiej zaskarżona decyzja jest dotknięta błędem dotyczącym okoliczności faktycznych i poważnym brakiem uzasadnienia, co jest tym bardziej szkodliwe, że w tej dziedzinie Komisja dysponuje szerokim zakresem uznania.

77

Ponadto Komisja nie dokonała wyważenia z jednej strony powagi sytuacji spowodowanej pożarami w 2007 r., a z drugiej strony przepisów krajowych przyjętych w celu zminimalizowania wpływu na zasoby finansowe Republiki Greckiej przy jednoczesnym umożliwieniu rozruchu gospodarki, a tym samym poboru wpływów podatkowych.

78

Komisja nie zgadza się z argumentami Republiki Greckiej.

79

Co się tyczy podnoszonego braku uzasadnienia, to zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uzasadnienie powinno być dostosowane do charakteru aktu i przedstawiać w sposób jasny i jednoznaczny rozumowanie instytucji, która wydała akt, pozwalając zainteresowanym poznać podstawy przyjętego środka, a właściwemu sądowi dokonać jego kontroli (zob. wyrok z dnia 12 września 2017 r., Anagnostakis/Komisja, C‑589/15 P, EU:C:2017:663, pkt 28 i przytoczone tam orzecznictwo).

80

Wymóg uzasadnienia należy także oceniać w świetle okoliczności danego przypadku. Nie ma wymogu, by uzasadnienie wyszczególniało wszystkie istotne okoliczności faktyczne i prawne, ponieważ ocena, czy uzasadnienie aktu spełnia wymogi art. 296 TFUE, winna nie tylko opierać się na brzmieniu tego aktu, ale także uwzględniać okoliczności jego wydania, jak również całość przepisów prawa regulującego daną dziedzinę (zob. wyrok z dnia 12 września 2017 r., Anagnostakis/Komisja, C‑589/15 P, EU:C:2017:663, pkt 29 i przytoczone tam orzecznictwo).

81

Należy również dodać, że obowiązek uzasadnienia przewidziany w art. 296 TFUE stanowi istotny wymóg proceduralny, który należy odróżnić od kwestii zasadności podstaw, dotyczącej zgodności z prawem spornego aktu. Uzasadnienie decyzji polega bowiem na formalnym wskazaniu podstaw, na jakich opiera się ta decyzja. Jeżeli owe podstawy są dotknięte błędami, przekłada się to na legalność materialną decyzji, ale nie na legalność jej uzasadnienia, które może być wystarczające, mimo że wskazane w nim podstawy są błędne. Wynika stąd, że zastrzeżenia i argumenty zmierzające do podważenia zasadności aktu są nieistotne, jeżeli są podnoszone w ramach zarzutu opartego na braku uzasadnienia lub niewystarczającym uzasadnieniu (zob. wyrok z dnia 22 października 2020 r., EKETA/Komisja, C‑274/19 P, niepublikowany, EU:C:2020:853, pkt 79 i przytoczone tam orzecznictwo).

82

W niniejszym przypadku, jak wspomniano w pkt 52–65 powyżej, z motywów 110, 116, 118, 119 i 123 zaskarżonej decyzji można wywnioskować, że Komisja oddaliła argument Republiki Greckiej dotyczący wyjątkowej sytuacji wynikającej z pożarów w 2007 r., ponieważ w szczególności uznała ona w istocie z jednej strony, że cel realizowany przez te środki nie powinien być brany pod uwagę w ramach stosowania art. 107 ust. 1 TFUE, a z drugiej strony, że niezależnie od tych okoliczności beneficjenci spornych środków skorzystali z selektywnej korzyści, ponieważ nie mogliby ich uzyskać w normalnych warunkach rynkowych.

83

Ponadto, jak wspomniano w szczególności w pkt 31–39, 41–43 i 51 powyżej, motywy 127, 129, 131 i 132 zaskarżonej decyzji pozwalają zrozumieć, że jeśli chodzi o środki dotyczące gwarancji państwowej, Komisja uznała, iż środki te stanowią pomoc państwa, w szczególności w istocie ze względu na to, że z jednej strony poza tym, że korzystający z poręczenia dłużnik nie musiał każdorazowo ustanawiać zabezpieczeń na rzecz Republiki Greckiej, środki te były przyznawane bez konieczności uiszczenia przez ich beneficjentów opłat za ryzyko przez państwo, a z drugiej strony Republika Grecka nie uzasadniła istnienia przepisu wykluczającego z korzystania z tych środków przedsiębiorstwa znajdujące się w trudnej sytuacji.

84

Z pkt 82 i 83 powyżej wynika zatem, że Komisja w wystarczający sposób wskazała w zaskarżonej decyzji powody, dla których oddaliła zarówno argumenty Republiki Greckiej dotyczące wyjątkowej sytuacji związanej z pożarami w 2007 r., jak i argumenty dotyczące dodatkowych zabezpieczeń ustanowionych przez pożyczkobiorców i wykluczenia przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji co się tyczy gwarancji państwowych.

85

Wreszcie jeśli chodzi o argumenty Republiki Greckiej, zgodnie z którymi Komisja pominęła z jednej strony znaczenie możliwości prowadzenia długoterminowej polityki gospodarczej, a z drugiej strony dokonanie wyważenia racjonalności ekonomicznej spornych środków z okolicznościami faktycznymi, należy stwierdzić, że argumenty te, oprócz tego, że pokrywają się z argumentami przedstawionymi w części pierwszej zarzutu pierwszego, które zostały oddalone w zakresie, w jakim zmierzają do zakwestionowania zasadności aktu, są pozbawione znaczenia w ramach zarzutu opartego na braku uzasadnienia lub niewystarczającym uzasadnieniu, zgodnie w orzecznictwem wskazanym w pkt 81 powyżej.

86

Z powyższych względów należy oddalić część drugą zarzutu pierwszego.

87

W zarzucie drugim, podniesionym tytułem ewentualnym, Republika Grecka podnosi, że przedmiotowe programy pomocy są zgodne z rynkiem wewnętrznym na mocy art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.

88

W tym względzie wskazuje ona w pierwszej kolejności, że w motywach 62 i 63 zaskarżonej decyzji Komisja uznała, iż sporne środki zostały przyznane bez bezpośredniego związku ze stratami poniesionymi w wyniku pożarów z 2007 r., pomimo że wszystkie przedsiębiorstwa znajdujące się w poszkodowanych jednostkach terytorialnych poniosły szkody pozostające w bezpośrednim związku przyczynowym z pożarami w 2007 r., z powodu całkowitego zaprzestania działalności polegającej na przetwarzaniu i wprowadzaniu do obrotu produktów rolnych w tych jednostkach terytorialnych. Według Republiki Greckiej przyznali to zresztą przedstawiciele Unii Europejskiej.

89

Republika Grecka podnosi w drugiej kolejności, że ocena dokonana przez Komisję w motywach 64 i 146 zaskarżonej decyzji jest błędna, ponieważ Komisja w żaden sposób nie wzięła pod uwagę okoliczności, że sporne środki nie były środkami indywidualnymi, lecz programami pomocy, i że w związku z tym nie należało ich analizować według ścisłych kryteriów prawa cywilnego, które leżały u podstaw przyznania odszkodowania.

90

W każdym wypadku jest zdaniem Republiki Greckiej oczywiste, że w niniejszym przypadku należało uwzględnić nie tylko okoliczności, które nie pozwalały na precyzyjną ocenę szkód poniesionych przez podmioty gospodarcze, ale także fakt, że sporne środki nie mogły nigdy zrekompensować szkód rzeczywiście poniesionych przez przedsiębiorstwa znajdujące się na poszkodowanych obszarach, niezależnie od faktu, że pożary w 2007 r. nie miały bezpośredniego wpływu na środki produkcji tych przedsiębiorstw.

91

Republika Grecka dochodzi na tej podstawie do wniosku, że należy stwierdzić nieważność zaskarżonej decyzji ze względu na naruszenie prawa i brak uzasadnienia.

92

Komisja nie zgadza się z argumentami Republiki Greckiej.

93

W tym względzie należy zauważyć, że – jako odstępstwo od ustanowionej w art. 107 ust. 1 TFUE ogólnej zasady niezgodności pomocy państwa z rynkiem wewnętrznym – art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE należy interpretować ściśle (zob. podobnie wyrok z dnia 29 kwietnia 2004 r., Grecja/Komisja, C‑278/00, EU:C:2004:239, pkt 81 i przytoczone tam orzecznictwo).

94

Taka ścisła wykładnia nie oznacza jednak, że terminy użyte do zdefiniowania odstępstwa powinny być rozumiane w sposób pozbawiający je zamierzonego skutku. Odstępstwo należy bowiem interpretować w sposób zgodny z realizowanymi przez nie celami (zob. podobnie i analogicznie wyrok z dnia 11 września 2014 r., Fastweb, C‑19/13, EU:C:2014:2194, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).

95

Ponadto zgodnie z utrwalonym orzecznictwem na mocy art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE zrekompensowane mogą zostać jedynie szkody spowodowane bezpośrednio klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi (zob. wyrok z dnia 9 czerwca 2011 r., Comitato Venezia vuole vivere i in./Komisja, C‑71/09 P, C‑73/09 P i C‑76/09 P, EU:C:2011:368, pkt 175 i przytoczone tam orzecznictwo).

96

Jak z tego wynika, nawet w odniesieniu do programu pomocy, tak jak w niniejszym przypadku, zastosowanie wyjątku przewidzianego w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE wymaga spełnienia dwóch przesłanek, a mianowicie z jednej strony istnienia bezpośredniego związku między szkodami spowodowanymi przez klęskę żywiołową i pomocą państwa, a z drugiej strony istnienia możliwie najdokładniejszej oceny szkód poniesionych przez danych producentów (wyrok z dnia 11 listopada 2004 r., Hiszpania/Komisja, C‑73/03, niepublikowany, EU:C:2004:711, pkt 37).

97

W niniejszym przypadku zarówno z pism Republiki Greckiej, jak i z jej oświadczeń złożonych na rozprawie wynika, że sporne środki zostały przyznane bez konieczności wykazania przez beneficjentów istnienia związku przyczynowego między poniesionymi szkodami a pożarami w 2007 r.

98

W oparciu bowiem o zasadę, że art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE nie wymaga w odniesieniu do programu pomocy, tak jak w niniejszym przypadku, dowodu na istnienie związku przyczynowego, w rozumieniu prawa cywilnego, pomiędzy poniesioną szkodą a przyznaną kwotą, Republika Grecka uznała, że na podstawie tego artykułu mogła uzależnić uzyskanie spornych środków jedynie od istnienia miejsca siedziby beneficjenta wspomnianych środków w jednej z poszkodowanych jednostek terytorialnych, ponieważ wszystkie przedsiębiorstwa mające siedzibę w tych jednostkach poniosły szkody w wyniku pożarów w 2007 r.

99

Jednakże bezsporne jest, że samo uzasadnienie miejscem siedziby w poszkodowanych jednostkach terytorialnych nie pozwalało samo w sobie, w szczególności, zweryfikować, czy kwota przyznanych środków nie przekraczała wysokości szkód rzeczywiście poniesionych przez beneficjentów tych środków i związanych z zaistniałą klęską żywiołową, a zatem ewentualnego istnienia nadmiernej rekompensaty.

100

Ponadto na rozprawie Republika Grecka potwierdziła, że nie można wykluczyć, iż sporne środki zostały przyznane również przedsiębiorstwom, które znajdują się w gminach dotkniętych klęską, ale jednak nie poniosły szkód ze względu na pożary w 2007 r.

101

Skoro zatem Republika Grecka nie przedstawiła dowodu na to, że dwie przesłanki zastosowania art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, przypomniane w pkt 96 powyżej, zostały spełnione, nie może ona zarzucać Komisji, że ta nie zastosowała w zaskarżonej decyzji wyjątku przewidzianego w tym artykule.

102

Ponadto okoliczność, że przedstawiciele Unii mogli wskazać, iż pożary w 2007 r. stanowiły zdarzenia bezprecedensowe lub też iż należy wdrożyć wszelkie dostępne środki na rzecz poszkodowanych i gospodarki lokalnej, nie ma wpływu na zgodność z prawem zaskarżonej decyzji.

103

Takie deklaracje nie mogą bowiem uzasadniać tego, że sporne środki nie spełniają przesłanek stosowania art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, przypomnianych w szczególności w pkt 96 powyżej.

104

Wniosku tego nie podważa ani podnoszona pilny charakter sytuacji, w której sporne środki musiały zostać przyjęte przez Republikę Grecką, ani zakres szkód uznany przez przedstawicieli instytucji Unii.

105

W tym względzie, w odniesieniu do podnoszonej pilnej sytuacji, należy zauważyć, że Republika Grecka nie wykazała całkowitej niemożności oszacowania wysokości szkód rzeczywiście poniesionych w wyniku pożarów w 2007 r. Byłoby to zresztą sprzeczne z twierdzeniami Republiki Greckiej, potwierdzonymi na rozprawie, zgodnie z którymi przy składaniu wniosków o zastosowanie spornych środków przeprowadziła ona wyczerpujące badania ekonomiczne odnoszące się do przedsiębiorstw, którym udzielała gwarancji, w celu zweryfikowania ich rentowności.

106

Co się tyczy zakresu klęski żywiołowej, należy przede wszystkim wskazać, że nie jest możliwe, aby oświadczenia przedstawicieli Unii uznające powagę katastrofy lub wskazujące, że należy wdrożyć wszelkie dostępne środki dostępne na rzecz poszkodowanych i lokalnej gospodarki, pozwoliły, by sporne środki nie były objęte przesłankami zastosowania art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE.

107

Następnie należy wskazać, że nawet przy założeniu, iż całkowite kwoty, na które powołuje się Republika Grecka, są wiarygodne, mianowicie całkowita kwota szkody przekraczająca 2 mld EUR, a także, co się tyczy sektora rolnego, kwota pomocy w wysokości 154 mln EUR, wskazanie takich kwot nie pozwala wykazać, że kwota pomocy otrzymanej przez beneficjentów była rzeczywiście równa kwocie odnoszącej się do szkód, jakie ponieśli oni indywidualnie w wyniku pożarów w 2007 r.

108

Z tego wynika, że Komisja nie naruszyła prawa ani nie popełniła błędu w ocenie okoliczności faktycznych, kiedy – po przypomnieniu w motywie 60 zaskarżonej decyzji postawionego w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE wymogu istnienia bezpośredniego związku przyczynowego między przyznaną pomocą a szkodami poniesionymi przez beneficjentów tej pomocy ze względu na rozpatrywaną klęskę żywiołową – uznała w istocie w motywach 62–64 oraz 146 zaskarżonej decyzji, że program przyznawania spornych środków nie pozwalał ani na wykazanie, że skorzystały z nich przedsiębiorstwa, które poniosły szkody w wyniku pożarów w 2007 r., ani na uznanie, że kwota tej pomocy odpowiadała kwocie odnoszącej się do poniesionych szkód, ponieważ przedmiotowe programy nie zawierały żadnej metody umożliwiającej jak najdokładniejszą ocenę szkód poniesionych w wyniku pożarów ani też nie określały kosztów kwalifikowalnych na podstawie tych szkód.

109

Wreszcie ponieważ lektura motywów 62–64 oraz 146 zaskarżonej decyzji pozwala zrozumieć powody, dla których Komisja uznała, że sporne środki nie spełniają wymogów związanych z odstępstwem przewidzianym w art. 107 ust. 2 lit. b) TFUE, należy oddalić żądanie stwierdzenia braku uzasadnienia odmowy zastosowania przez Komisję tego artykułu w okolicznościach niniejszego przypadku.

110

Wobec powyższego zarzut drugi należy oddalić.

111

W trzeciej części zarzutu pierwszego Republika Grecka podnosi naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

112

Zarzut trzeci dzieli się na dwie części.

113

W części pierwszej zarzutu trzeciego Republika Grecka podnosi przede wszystkim w istocie, że uprawnienia Komisji w dziedzinie odzyskiwania spornej pomocy stoją w sprzeczności z upływem dziesięcioletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania art. 108 TFUE (Dz.U. 2015, L 248, s. 9). Republika Grecka wskazuje następnie, że Komisja wydała zaskarżoną decyzję w nierozsądnym terminie i tym samym naruszyła zasadę dobrej administracji. Podnosi ona wreszcie, że Komisja nie wskazała beneficjentów spornych środków w opublikowanym ogłoszeniu zawierającym wezwanie do przedstawienia uwag dotyczących badania programów pomocy, z czego Republika Grecka wyciąga wniosek, że Komisja naruszyła zasadę pewności prawa oraz prawo do obrony. W części drugiej zarzutu trzeciego Republika Grecka podnosi, że nakaz odzyskania pomocy jest sprzeczny z zasadami proporcjonalności i pewności prawa.

114

Ponieważ argumenty dotyczące naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań rozpatrywane w części trzeciej zarzutu pierwszego pokrywają się z argumentami przedstawionymi w części pierwszej zarzutu trzeciego, należy zbadać je łącznie.

115

Co się tyczy, w pierwszej kolejności, terminu przedawnienia w zakresie odzyskania pomocy, Republika Grecka podnosi, że między przyjęciem zaskarżonej decyzji, które nastąpiło w 2019 r., a przyjęciem programów pomocy, które nastąpiło w 2007 r., upłynął okres ponad dziesięciu lat, wobec czego w niniejszym przypadku ma zastosowanie przedawnienie przewidziane w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589.

116

W tym względzie należy przypomnieć, że art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 stanowi, iż uprawnienia Komisji w dziedzinie odzyskiwania pomocy podlegają dziesięcioletniemu terminowi przedawnienia. Termin ten ma zastosowanie wyłącznie do stosunków pomiędzy Komisją a państwem członkowskim będącym adresatem wydanej przez tę instytucję decyzji o odzyskaniu pomocy (wyrok z dnia 30 kwietnia 2020 r., Nelson Antunes da Cunha, C‑627/18, EU:C:2020:321, pkt 33).

117

Zgodnie z orzecznictwem rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia następuje w chwili przyznania pomocy beneficjentowi, nie zaś w dniu przyjęcia programu pomocy. Dla celów obliczania terminu przedawnienia należy uważać, że pomoc zostaje udzielona beneficjentowi dopiero w dniu jej rzeczywistego przyznania (wyrok z dnia 8 grudnia 2011 r., France Télécom/Komisja, C‑81/10 P, EU:C:2011:811, pkt 81, 82).

118

W niniejszym przypadku pomoc była przyznawana na mocy rozpatrywanych programów w okresie od dnia 27 sierpnia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2010 r.

119

W tych okolicznościach termin przedawnienia rozpoczął swój bieg najwcześniej w dniu 27 sierpnia 2007 r., co zresztą przyznały na rozprawie zarówno Republika Grecka, jak i Komisja.

120

Jeśli chodzi o przerwanie biegu terminu przedawnienia, które na podstawie art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589 powoduje rozpoczęcie biegu nowego terminu przedawnienia, należy zauważyć, że zgodnie z orzecznictwem art. 12 ust. 2 tego rozporządzenia w związku z art. 2 ust. 2 i art. 5 ust. 2 tego samego rozporządzenia nakłada na państwo członkowskie obowiązek dostarczenia wszelkich niezbędnych informacji w odpowiedzi na odpowiednie żądanie Komisji, w wyznaczonym przez nią terminie. Kierując do państwa członkowskiego żądanie udzielenia informacji, Komisja powiadamia bowiem to państwo, że posiada informacje dotyczące bezprawnie przyznanej pomocy i że w stosownym przypadku pomoc ta powinna zostać zwrócona (wyrok z dnia 10 kwietnia 2003 r., Département du Loiret/Komisja, T‑369/00, EU:T:2003:114, pkt 81).

121

Prostota żądania udzielenia informacji nie skutkuje zatem pozbawieniem go skutków prawnych jako środka mogącego przerwać bieg terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 rozporządzenia 2015/1589, niezależnie od okoliczności, że wniosek ten nie został doręczony beneficjentom pomocy (zob. podobnie wyroki: z dnia 6 października 2005 r., Scott/Komisja, C‑276/03 P, EU:C:2005:590, pkt 32; z dnia 10 kwietnia 2003 r., Département du Loiret/Komisja, T‑369/00, EU:T:2003:114, pkt 82).

122

W niniejszym przypadku bezsporne jest, że w następstwie skargi złożonej do Komisji w dniu 22 lipca 2014 r. Komisja wysłała w dniu 25 lipca 2014 r. pismo odnoszące się w szczególności do decyzji nr 36579/B.1666/27‑8‑2007 ministra gospodarki i finansów oraz do decyzji nr 2/54310/0025/13.09.2007 sekretarza stanu ds. gospodarki i finansów. W piśmie tym Komisja zwróciła się do władz greckich przede wszystkim o przekazanie jej wszelkich informacji niezbędnych do dokonania oceny zgodności tych środków z art. 107 i 108 TFUE, następnie o wskazanie jej, czy ze spornych środków skorzystały przedsiębiorstwa inne niż Sogia Ellas i prowadzące działalność w sektorze rolnym i leśnym, a wreszcie o poinformowanie jej, w stosownym przypadku, o kwotach wypłaconej pomocy.

123

W tym względzie należy wskazać, że wbrew temu, co mogła sugerować Republika Grecka, przedmiot dochodzenia nie został zmieniony w toku postępowania dochodzeniowego.

124

Owo pismo z dnia 25 lipca 2014 r. dotyczyło bowiem dwóch decyzji wspomnianych w pkt 122 powyżej, które ponownie zostały wspomniane zarówno w wezwaniu do przedstawienia uwag na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE, jak i w zaskarżonej decyzji. Ponadto wykaz adresatów spornych środków nigdy nie ograniczał się do Sogia Ellas, ponieważ w piśmie wszczynającym postępowanie Komisja zwróciła się do Republiki Greckiej z pytaniem, czy ze wspomnianych środków skorzystały inne przedsiębiorstwa, a w wezwaniu do przedstawienia uwag na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE odniesiono się do innych potencjalnych beneficjentów w sektorach rolnym i leśnym.

125

W każdym wypadku, ponieważ – jak zostało wspomniane w pkt 116 powyżej – termin przedawnienia przewidziany w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 ma zastosowanie wyłącznie do stosunków między Komisją a państwem członkowskim będącym adresatem decyzji o odzyskaniu pomocy, argument Republiki Greckiej, zgodnie z którym uprawnienie Komisji w dziedzinie odzyskiwania pomocy uległo przedawnieniu w stosunku do przedsiębiorstw innych niż Sogia Ellas, należy oddalić jako nieistotny dla sprawy.

126

Z powyższego wynika, że pismo z dnia 25 lipca 2014 r., w którym Komisja skierowała do Republiki Greckiej żądanie udzielenia informacji, wskazując, że jest w posiadaniu informacji dotyczących bezprawnie przyznanej pomocy i że w stosownym przypadku pomoc ta powinna zostać zwrócona, przerwało bieg dziesięcioletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589.

127

Ponadto z uwagi na fakt, że przerwanie biegu terminu przedawnienia nastąpiło w dniu 25 lipca 2014 r., należy stwierdzić, że uprawnienia Komisji w dziedzinie odzyskiwania pomocy nie były przedawnione w dniu wydania zaskarżonej decyzji, czyli w dniu 7 października 2019 r.

128

W odniesieniu do argumentu Republiki Greckiej, zgodnie z którym okoliczność, że przerwanie biegu terminu przedawnienia powoduje ponowne rozpoczęcie biegu dziesięcioletniego terminu, umożliwiłaby Komisji kontynuowanie postępowania w nieskończoność, wystarczy stwierdzić, po pierwsze, że w niniejszej sprawie Komisja nie kontynuowała postępowania w nieskończoność, a po drugie, że Republika Grecka nie podniosła – w drodze zarzutu niezgodności z prawem – art. 17 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589.

129

Z powyższego wynika, że należy oddalić argumenty Republiki Greckiej dotyczące braku właściwości Komisji do odzyskania spornej pomocy ze względu na upływ terminu przedawnienia przewidzianego w art. 17 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589.

130

Co się tyczy, w drugiej kolejności, argumentów Republiki Greckiej, zgodnie z którymi zaskarżona decyzja została wydana w nierozsądnym terminie, co stanowi naruszenie zasady dobrej administracji, należy wskazać, że zgodnie z orzecznictwem jeżeli pomoc została przyznana bez zgłoszenia, opóźnienie wykonania przez Komisję przysługujących jej uprawnień kontrolnych i nakazania odzyskania tej pomocy powoduje, że decyzja o odzyskaniu pomocy jest niezgodna z prawem, jedynie w wyjątkowych przypadkach, które świadczą o oczywistej bezczynności Komisji i o oczywistym naruszeniu przez nią obowiązku staranności (wyrok z dnia 22 kwietnia 2008 r., Komisja/Salzgitter, C‑408/04 P, EU:C:2008:236, pkt 106).

131

W niniejszym zaś przypadku bezsporne jest, że czas trwania postępowania poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji wynika głównie z faktu, że Republika Grecka nie zgłosiła tych programów i że ich istnienie doszło do wiadomości Komisji dopiero siedem lat po wystąpieniu pożarów w 2007 r.

132

W tym względzie należy wskazać, że gdy Komisja otrzymała skargę w dniu 22 lipca 2014 r., wszczęła dochodzenie, kierując w dniu 25 lipca 2014 r. pismo do władz greckich w celu uzyskania informacji na temat domniemanej pomocy.

133

Następnie, po wymianie korespondencji z Republiką Grecką, która miała ostatnio miejsce w dniu 11 lutego 2016 r., Komisja wydała w dniu 17 maja 2016 r. decyzję o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego.

134

Wreszcie Komisja wydała zaskarżoną decyzję w dniu 7 października 2019 r., po wymianie korespondencji z Republiką Grecką, która miała ostatnio miejsce w dniu 21 lutego 2018 r.

135

Choć prawdą jest, że ostatniego etapu postępowania, poprzedzającego wydanie zaskarżonej decyzji, nie charakteryzowała szczególna szybkość, to z uwagi na chronologię wydarzeń, które miały miejsce między 2014 r. a wydaniem zaskarżonej decyzji, nie można zarzucać Komisji nadmiernego opóźnienia lub braku staranności w przebiegu postępowania administracyjnego, który świadczyłby o naruszeniu przez nią obowiązku staranności.

136

Z powyższego wynika, że należy oddalić argumenty dotyczące przekroczenia rozsądnego terminu, a tym samym naruszenia zasady dobrej administracji.

137

W trzeciej kolejności, co się tyczy argumentów dotyczących okoliczności, że opublikowane przez Komisję ogłoszenie zawierające wezwanie do przedstawienia uwag dotyczących badania przedmiotowych programów pomocy wywołało fałszywe wrażenie, iż chodziło tylko o pomoc przyznaną Sogia Ellas, i że wobec tego instytucja ta naruszyła zasadę pewności prawa oraz prawo do obrony, należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 108 ust. 2 TFUE Komisja wydaje decyzję „po wezwaniu zainteresowanych stron do przedstawienia uwag”. Zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 w decyzji o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego wzywa się zainteresowane państwo członkowskie i inne zainteresowane strony do przedstawienia uwag w wyznaczonym terminie, który zwykle nie przekracza jednego miesiąca.

138

Z orzecznictwa dotyczącego art. 108 ust. 2 TFUE wynika, że postanowienie to nie wymaga indywidualnego wezwania i że jego jedynym celem jest zobowiązanie Komisji do zapewnienia, by wszystkie potencjalnie zainteresowane osoby zostały powiadomione o wszczęciu postępowania i miały możliwość przedstawienia uwag w tym względzie. W tych okolicznościach publikacja ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym jawi się jako środek odpowiedni i wystarczający do poinformowania wszystkich zainteresowanych stron o wszczęciu postępowania (zob. wyrok z dnia 9 kwietnia 2014 r., Grecja/Komisja, Τ‑150/12, niepublikowany, EU:T:2014:191, pkt 58 i przytoczone tam orzecznictwo).

139

To właśnie w tym kontekście, to znaczy w celu ustalenia, czy beneficjenci pomocy podlegającej odzyskaniu mogli rzeczywiście zostać uznani za wezwanych do przedstawienia uwag w ramach postępowania administracyjnego, należy zbadać argument Republiki Greckiej, zgodnie z którym zaskarżona decyzja narusza zasadę pewności prawa, prawo do obrony i zasadę dobrej administracji ze względu na fakt, że ogłoszenie opublikowane w Dzienniku Urzędowym wywołuje fałszywe wrażenie, że jedynie Sogia Ellas jest beneficjentem domniemanych programów pomocy.

140

W tym względzie należy przede wszystkim wskazać, że Republika Grecka nie twierdzi, iż sama decyzja o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego wywołuje to fałszywe wrażenie. W swojej argumentacji Republika Grecka ogranicza się bowiem do skrytykowania ogłoszenia opublikowanego w Dzienniku Urzędowym równocześnie z opublikowaniem tej decyzji.

141

Następnie prawdą jest, że tytuł ogłoszenia odwołuje się do „pomocy na rzecz Sogia Ellas AE”, z dodaniem, w wersji greckiej, zapisanego łacińskimi literami oznaczenia „et al.”, w związku z czym, jak utrzymuje Republika Grecka, tytuł ten może rzeczywiście wywołać wrażenie, że badana pomoc dotyczy wyłącznie Sogia Ellas.

142

Jednakże z pkt 1 streszczenia stanowiącego część ogłoszenia wynika, że wstępne badanie doprowadziło Komisję do wniosku, że „pomoc mogła zostać przyznana innym beneficjentom również prowadzącym działalność również w sektorze rolnym i leśnym”. W pkt 2 tego streszczenia przypomniano podstawy prawne programów pomocy i wskazano, że pomoc została przyznana przedsiębiorstwom mającym siedzibę i prowadzącym działalność w regionach Grecji dotkniętych pożarami w 2007 r.

143

Biorąc zaś pod uwagę, że ogłoszenie, włączając w to będące jego częścią streszczenie, ma zaledwie dwie strony, można rozsądnie wymagać od starannego podmiotu gospodarczego, aby zapoznał się z takim dokumentem, który wyraźnie wskazuje, odnosząc się do elementów wymienionych w pkt 142 powyżej, że wezwanie do przedstawienia uwag nie ograniczało się wyłącznie do Sogia Ellas, lecz obejmowało wszystkich producentów mających siedziby w poszkodowanych jednostkach terytorialnych, którzy skorzystali z tej pomocy.

144

W tych okolicznościach należy stwierdzić, że zgodnie z orzecznictwem przypomnianym w pkt 138 powyżej staranny podmiot gospodarczy, który skorzystał z przedmiotowych programów pomocy, został wystarczająco poinformowany za pośrednictwem ogłoszenia opublikowanego w Dzienniku Urzędowym wraz z decyzją o wszczęciu formalnego postępowania wyjaśniającego, aby mógł uznać się za stronę zainteresowaną tą decyzją.

145

Na rozprawie Republika Grecka potwierdziła zresztą treść motywu 103 zaskarżonej decyzji, ponieważ wskazała, że ze względu na trudności we wskazaniu „beneficjentów prowadzących działalność […] w sektorach rolnym i leśnym” uznała, iż publikacja w Dzienniku Urzędowym decyzji o wszczęciu postępowania była wystarczająca, aby powiadomić zainteresowane przedsiębiorstwa.

146

Z powyższego wynika, iż należy oddalić argumenty dotyczące okoliczności, że opublikowane przez Komisję ogłoszenie zawierające wezwanie do przedstawienia uwag dotyczących badania przedmiotowych programów pomocy wywołało fałszywe wrażenie, iż dotyczy wyłącznie pomocy przyznanej na rzecz Sogia Ellas i że w związku z tym instytucja ta naruszyła zasadę pewności prawa oraz prawo do obrony.

147

Wreszcie w czwartej kolejności, co się tyczy argumentu Republiki Greckiej, zgodnie z którym zarówno ona, jak i beneficjenci żywili uzasadnione oczekiwania co do tego, że sporne środki nie stanowią pomocy państwa niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, ponieważ przez długi okres Komisja nie wyraziła wątpliwości co do zgodności z prawem tych środków, wiedząc o sytuacji wywołanej przez pożary w 2007 r., należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem uprawnienie do powoływania się na zasadę ochrony uzasadnionych oczekiwań wymaga udzielenia zainteresowanemu przez właściwe organy Unii dokładnych, bezwarunkowych i zgodnych zapewnień, pochodzących z uprawnionych i wiarygodnych źródeł (zob. wyrok z dnia 13 lipca 2018 r., Quadri di Cardano/Komisja, T‑273/17, EU:T:2018:480, pkt 109 i przytoczone tam orzecznictwo).

148

Co więcej, bezsporne jest, że państwo członkowskie, którego władze przyznały pomoc z naruszeniem zasad proceduralnych przewidzianych w art. 108 TFUE, nie może powoływać się na uzasadnione oczekiwania beneficjentów, aby zwolnić się z obowiązku podjęcia środków koniecznych do wykonania decyzji Komisji nakazującej mu odzyskanie pomocy. Dopuszczenie takiej możliwości oznaczałoby pozbawienie art. 107 i 108 TFUE wszelkiej skuteczności (effet utile), ponieważ władze krajowe mogłyby powoływać się na własne niezgodne z prawem postępowanie, aby pozbawić decyzje wydane przez Komisję skutków prawnych na mocy tych postanowień traktatu (zob. wyrok z dnia 19 czerwca 2008 r., Komisja/Niemcy, C‑39/06, niepublikowany, EU:C:2008:349, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo).

149

W niniejszym przypadku należy wskazać, że przywołane przez Republikę Grecką wypowiedzi różnych przedstawicieli Unii, które w istocie wskazują na wyjątkowy charakter pożarów i ich skutków, a także na ich wolę wdrożenia wszelkich dostępnych środków na rzecz poszkodowanych i gospodarki lokalnej, nie mogą zostać uznane za „dokładne, bezwarunkowe i zgodne zapewnienia”, z których wynikałoby, że sporne środki nie mogą zostać uznane za pomoc państwa.

150

Co więcej, poza okolicznością, że z powodów wymienionych w pkt 130–136 powyżej nie można zarzucić Komisji, iż wydała zaskarżoną decyzję w nierozsądnym terminie, bezsporne jest, że Republika Grecka nie zgłosiła w odpowiednim czasie rozpatrywanych programów pomocy, wobec czego nie może ona skutecznie powoływać się, z powodów wymienionych w pkt 147 i 148 powyżej, na naruszenie zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań.

151

W konsekwencji argumenty dotyczące naruszenia zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań należy oddalić.

152

Z powyższego wynika, że należy oddalić część trzecią zarzutu pierwszego, opartą na naruszeniu zasady ochrony uzasadnionych oczekiwań, jak również część pierwszą zarzutu trzeciego, dotyczącą braku właściwości ratione temporis, naruszenia zasad dobrej administracji i pewności prawa oraz naruszenia prawa do obrony.

153

W części drugiej zarzutu trzeciego Republika Grecka twierdzi, że obowiązek odzyskania pomocy ustanowiony w art. 2 zaskarżonej decyzji jest sprzeczny z zasadami proporcjonalności i pewności prawa.

154

W tym względzie Republika Grecka podnosi, że wyjątkowe okoliczności towarzyszące spornym środkom sprawiają, iż sporna pomoc nie podlega zwrotowi.

155

W pierwszej kolejności – rozpatrywane programy pomocy według niej nie przysporzyły bowiem „korzyści” i miały jedynie na celu zapewnienie przetrwania odnośnego rynku.

156

W drugiej kolejności – okoliczność, że pomoc miałaby podlegać odzyskaniu jedynie w sektorze rolnym, może zdaniem Republiki Greckiej spowodować nierównowagę na szkodę tego sektora, pomimo iż członek Komisji odpowiedzialny za rolnictwo ogłosił, że sektor ten otrzyma zwiększone wsparcie ze strony Komisji.

157

Komisja nie zgadza się z całością argumentów Republiki Greckiej.

158

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 16 ust. 1 rozporządzenia 2015/1589 w przypadku gdy podjęte zostały decyzje negatywne w sprawach pomocy niezgodnej z prawem, Komisja podejmuje decyzję, że zainteresowane państwo członkowskie podejmie wszelkie konieczne środki w celu odzyskania pomocy od beneficjenta, chyba że odzyskanie pomocy byłoby to sprzeczne z ogólną zasadą prawa Unii.

159

Co więcej, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem zniesienie niezgodnej z prawem pomocy poprzez jej odzyskanie jest logiczną konsekwencją stwierdzenia jej niezgodności z prawem, a spoczywający na państwie członkowskim obowiązek zniesienia pomocy uznanej przez Komisję za niezgodną z rynkiem wewnętrznym ma na celu przywrócenie wcześniejszej sytuacji (zob. wyrok z dnia 14 lutego 2008 r., Komisja/Grecja, C‑419/06, niepublikowany, EU:C:2008:89, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

160

Wskutek takiego zwrotu beneficjent traci w istocie przewagę, z której korzystał na rynku w stosunku do swych konkurentów na rynku, a sytuacja sprzed wypłaty pomocy zostaje przywrócona (zob. wyrok z dnia 14 lutego 2008 r., Komisja/Grecja, C‑419/06, niepublikowany, EU:C:2008:89, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo).

161

Odzyskania przyznanej niezgodnie z prawem pomocy państwa w celu przywrócenia sytuacji sprzed tego przyznania nie można zatem co do zasady uznać za środek nieproporcjonalny w stosunku do celów postanowień traktatu w tej dziedzinie (zob. wyrok z dnia 14 lutego 2008 r., Komisja/Grecja, C‑419/06, niepublikowany, EU:C:2008:89, pkt 55 i przytoczone tam orzecznictwo).

162

W niniejszym przypadku, w pierwszej kolejności, jak zostało orzeczone w pkt 41–51 powyżej, sporne środki stanowią korzyść dla tych, którzy je otrzymali, chociaż zostały zastosowane w następstwie wystąpienia wyjątkowych okoliczności w warunkach klęski żywiołowej, i – jak zostało stwierdzone w szczególności w pkt 136 i 151 powyżej – odzyskanie pomocy nie jest sprzeczne z ogólną zasadą prawa.

163

W drugiej kolejności, ponieważ zakres zaskarżonej decyzji jest wyraźnie ograniczony do sektora rolnego i leśnego i ponieważ Republika Grecka nie podniosła, że Komisja powinna była rozszerzyć go na inne sektory gospodarki ani nie zgłosiła takiej pomocy, nie może ona zarzucać Komisji, że ta nakazała odzyskanie pomocy jedynie od beneficjentów wskazanych w zaskarżonej decyzji.

164

Wreszcie prawdą jest, że podczas posiedzenia rady ministrów w dniu 26 września 2007 r. członek Komisji odpowiedzialny za rolnictwo poinformował delegację grecką o różnych dostępnych narzędziach (pomoc państwa, pomoc regionalna, rozwój obszarów wiejskich) i wyjaśnił w szczególności, że obszary rolne kwalifikujące się do płatności jednolitej takimi pozostaną.

165

Jednakże ponieważ takie oświadczenia, chociaż dotyczą pożarów w 2007 r., nie mają żadnego związku z kwestią dotyczącą oceny zgodności z prawem nakazu odzyskania pomocy, nie mogą one stanowić skutecznego poparcia argumentacji Republiki Greckiej w tym względzie.

166

W świetle powyższych rozważań część trzecią zarzutu pierwszego i zarzut trzeci, a w konsekwencji skargę w całości, należy oddalić.

167

Zgodnie z art. 134 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Republika Grecka przegrała sprawę, należy zgodnie z żądaniem Komisji obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów

SĄD (pierwsza izba)

orzeka, co następuje: