–

w imieniu Stanleyparma Sas di Cantarelli Pietro & C. – D. Agnello, V. Varzi i Mura, avvocati,

–

w imieniu Stanleybet Malta Ltd – R.A. Jacchia, F. Ferraro, A. Terranova i D. Agnello, avvocati,

–

w imieniu rządu włoskiego – G. Palmieri, w charakterze pełnomocnika, którą wspierali P.G. Marrone i S. Fiorentino, avvocati dello Stato,

–

w imieniu rządu belgijskiego – L. Van den Broeck i M. Jacobs, w charakterze pełnomocników, które wspierali przez P. Vlaemmincka i R. Verbekego, advocaten,

–

w imieniu rządu czeskiego – M. Smolek, O. Serdula i J. Vláčil, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – P. Rossi i N. Gossement, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 52, 56 i 57 TFUE oraz zasad niedyskryminacji w dziedzinie podatków i równego traktowania.

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Stanleyparma Sas di Cantarelli Pietro & C. i Stanleybet Malta Ltd a Agenzia delle Dogane e dei Monopoli UM Emilia Romagna – SOT Parma (agencją ceł i monopoli, urzędem ds. monopoli dla regionu Emilia Romania – oddziałem w Parmie, Włochy) (zwaną dalej „ADM”), w przedmiocie zgodności z prawem decyzji tej agencji dotyczącej obowiązku zapłaty we Włoszech jednolitego podatku od zakładów wzajemnych (zwanego dalej „jednolitym podatkiem”), ciążącego tytułem głównym na Centri Trasmissione Dati (centrach przekazywania danych, zwanych dalej „CTD”), takich jak Stanleyparma, oraz posiłkowo, na Stanleybet Malcie, w charakterze solidarnie zobowiązanego.

3

Zgodnie z art. 1 decreto legislativo n. 504 – Riordino dell’imposta unica sui concorsi pronostici e sulle scommesse, a norma dell’articolo 1, comma 2, della legge 3 agosto 1998, n. 288 (dekretu ustawodawczego nr 504 – wprowadzenie zmian w jednolitym podatku od zakładów bukmacherskich i zakładów wzajemnych zgodnie z art. 1 ust. 2 ustawy nr 288 z dnia 3 sierpnia 1998 r.) z dnia 23 grudnia 1998 r. (GURI nr 27 z dnia 3 lutego 1999 r., zwanego dalej „dekretem ustawodawczym nr 504/1998”) jednolity podatek jest należny od zakładów bukmacherskich i wszelkiego rodzaju zakładów wzajemnych, niezależnie od wydarzenia, którego dotyczą, również wówczas, gdy mają one miejsce za granicą.

4

Artykuł 3 tego dekretu ustawodawczego, zatytułowany „Osoby zobowiązane do zapłaty”, ma następującą treść:

„Zobowiązanymi do zapłaty jednolitego podatku są osoby, które urządzają, również w ramach koncesji, zakłady bukmacherskie i zakłady wzajemne”.

5

Zgodnie z art. 1 ust. 66 legge n. 220 – Disposizioni per la formazione del bilancio annuale e pluriennale dello Stato (legge di stabilità 2011) [ustawy nr 220 – wytyczne dotyczące opracowywania rocznego i wieloletniego budżetu państwa (ustawy o stabilności z 2011 r.) z dnia 13 grudnia 2010 r. (GURI nr 297 z dnia 21 grudnia 2010 r., zwanej dalej „ustawą o stabilności z 2011 r.”):

„[…]

a) […] jednolity podatek […] jest należny w każdym przypadku, nawet jeśli przyjmowanie zakładów, w tym na odległość, odbywa się w braku koncesji lub w przypadku bezskuteczności koncesji udzielanej przez ministerstwo gospodarki i finansów – autonomicznego organu ds. monopoli państwowych;

b) artykuł 3 dekretu ustawodawczego [nr 504/1998] należy interpretować w ten sposób, że zobowiązaną do zapłaty podatku jest każda osoba, która nawet w przypadku braku koncesji lub w przypadku bezskuteczności koncesji udzielanej przez ministerstwo gospodarki i finansów – niezależny organ ds. monopoli państwowych – urządza za pomocą jakichkolwiek środków, w tym drogą elektroniczną, na własny rachunek lub na rachunek osób trzecich, również znajdujących się za granicą, wszelkiego rodzaju zakłady bukmacherskie lub zakłady wzajemne. Jeżeli działalność prowadzona jest na rachunek osób trzecich, osoba, w imieniu której prowadzona jest działalność, jest solidarnie odpowiedzialna za zapłatę podatku i związanych z nim kar”.

6

Decreto del Ministero dell’Economia e delle Finanze n. 111 – Norme concernenti la disciplina delle scommesse a quota fissa su eventi sportivi diversi dalle corse dei cavalli e su eventi non sportivi da adottare ai sensi dell’articolo 1, comma 286, della legge 30 dicembre 2004, n. 311 (dekret ministerstwa gospodarki i finansów nr 111 – system mający zastosowanie do zakładów o stałych stawkach na wydarzenia sportowe inne niż wyścigi konne i na wydarzenia inne niż sportowe w rozumieniu art. 1 ust. 286 ustawy nr 311 z dnia 30 grudnia 2004 r.) z dnia 1 marca 2006 r. (GURI nr 67 z dnia 21 marca 2006 r.) stanowi w art. 16, że koncesjonariusz dokonuje zapłaty kwot należnych z tytułu jednolitego podatku.

7

Na podstawie art. 1 ust. 644 lit. g) legge n. 190 – Disposizioni per la formazione del bilancio annuale e pluriennale dello Stato (legge di stabilità 2015) [ustawy nr 190 – wytyczne dotyczące opracowania rocznego i wieloletniego budżetu państwa (ustawy o stabilności 2015)] z dnia 23 grudnia 2014 r., (dodatek zwyczajny do GURI nr 300 z dnia 29 grudnia 2014 r.), jednolity podatek stosuje się „do zryczałtowanej podstawy opodatkowania stanowiącej równowartość trzykrotności średniej wartości zakładów przyjętych w prowincji, w której znajduje się siedziba lub punkt przyjmowania zakładów, wynikającej z danych zarejestrowanych w krajowym totalizatorze za okres opodatkowania poprzedzający okres referencyjny”.

8

Stanleybet Malta prowadzi we Włoszech działalność w zakresie przyjmowania zakładów wzajemnych za pośrednictwem CTD, takich jak Stanleyparma, na podstawie umownego stosunku pełnomocnictwa. CTD znajdują się w ogólnodostępnych lokalach, udostępniają graczom połączenie elektroniczne i przekazują dane o każdym zakładzie swojemu zleceniodawcy, Stanleybet Malcie, która prowadzi działalność we Włoszech od około 20 lat, przy czym nie posiada ani licencji, ani zezwolenia policji.

9

Decyzją o określeniu wysokości zobowiązania podatkowego z dnia 21 września 2016 r. ADM skierował do Stanleyparmy oraz posiłkowo do Stanleybet Malty, jako podmiotu solidarnie zobowiązanego, wezwanie do zapłaty zgodnie z art. 3 dekretu ustawodawczego nr 504/1998 w wykładni dokonanej w świetle art. 1 ust. 66 ustawy o stabilności z 2011 r. jednolitego podatku od zakładów zebranych we Włoszech w roku podatkowym 2011 w wysokości 8422,60 EUR. ADM uznał, że podatek ten był należny z tego względu, że Stanleyparma prowadziła „na rachunek osób trzecich” działalność w zakresie urządzenia zakładów wzajemnych.

10

Stanleyparma i Stanleybet Malta wniosły do sądu odsyłającego, Commissione tributaria provinciale di Parma (prowincjonalnej komisji podatkowej w Parmie, Włochy) skargę zmierzającą do stwierdzenia nieważności tej decyzji, podnosząc, że rozpatrywane w postępowaniu głównym uregulowanie krajowe wprowadza ich zdaniem ograniczenie swobody świadczenia usług.

11

Sąd odsyłający, który ma takie same wątpliwości jak skarżące, zastanawia się w szczególności nad zgodnością uregulowania krajowego z prawem Unii, a zwłaszcza z art. 52, 56 i 57 TFUE oraz z zasadami równego traktowania i niedyskryminacji.

12

Sąd ten uznał, że okoliczność, iż CTD są zobowiązane do zapłaty jednolitego podatku, stanowi niezgodne z prawem ograniczenie swobody świadczenia usług w rozumieniu art. 56 TFUE z dwóch powodów. Z jednej strony, nie przewidziano opodatkowania tym podatkiem CDT, które działają na rachunek krajowych koncesjonariuszy, pomimo że ich działalność jest porównywalna z działalnością Stanleyparmy. Z drugiej strony, Stanleyparma, która została wezwana do zapłaty wspomnianego podatku, jest zrównana z koncesjonariuszami, których działalność jest jednak odmienna.

13

Zdaniem sądu odsyłającego nie istnieje żadne uzasadnienie ewentualnego ograniczania swobody świadczenia usług, ponieważ rozpatrywane uregulowanie krajowe realizuje cel o charakterze czysto gospodarczym. Na poparcie tego stanowiska tenże sąd powołuje się na wyrok Corte costituzionale (trybunału konstytucyjnego, Włochy) z dnia 23 stycznia 2018 r., w którym uznał on za sprzeczne z konstytucją owo uregulowanie krajowe w latach podatkowych poprzedzających rok 2011, ponieważ przewidywało ono, że CDT działające na rachunek osób trzecich, które, tak jak Stanleybet Malta, nie posiadały koncesji, podlegały jednolitemu podatkowi.

14

W tych okolicznościach Commissione tributaria provinciale di Parma (prowincjonalna komisja podatkowa w Parmie) postanowiła zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

15

Poprzez pytania pierwsze i drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 56 TFUE sprzeciwia się uregulowaniu państwa członkowskiego, które opodatkowuje podatkiem od zakładów wzajemnych CTD mające siedzibę w tym państwie członkowskim oraz na zasadzie odpowiedzialności solidarnej i posiłkowo będące ich zleceniodawcami podmioty urządzające zakłady wzajemne, mające siedzibę w innym państwie członkowskim.

16

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału gry losowe podlegają przepisom dotyczącym świadczenia usług i w konsekwencji są objęte zakresem stosowania art. 56 TFUE, jeżeli przynajmniej jeden z usługodawców ma siedzibę w państwie członkowskim innym niż to, w którym oferowana jest usługa (zob. podobnie wyroki: z dnia 13 listopada 2003 r., Lindman, C‑42/02, EU:C:2003:613, pkt 19; z dnia 22 października 2014 r., Blanco i Fabretti, C‑344/13 i C‑367/13, EU:C:2014:2311, pkt 27). Konieczne jest zatem zbadanie niniejszej sprawy z punktu widzenia swobody świadczenia usług.

17

Należy przypomnieć, że swoboda świadczenia usług przewidziana w art. 56 TFUE wymaga nie tylko wyeliminowania wszelkiej dyskryminacji usługodawców mających siedzibę w innym państwie członkowskim ze względu na ich przynależność państwową, lecz również zniesienia jakichkolwiek ograniczeń, nawet gdy mają one zastosowanie bez różnicy zarówno do krajowych usługodawców, jak i usługodawców z innych państw członkowskich, jeżeli są one w stanie uniemożliwić, ograniczyć lub uczynić mniej atrakcyjną działalność usługodawcy mającego siedzibę w innym państwie członkowskim, w którym zgodnie z przepisami świadczy on takie same usługi (wyrok z dnia 22 października 2014 r., Blanco i Fabretti, C‑344/13 i C‑367/13, EU:C:2014:2311, pkt 26).

18

Ponadto należy zauważyć, że Trybunał uznał za możliwe w sektorze gier losowych korzystanie z systemu koncesji, uznając, że może on stanowić skuteczny mechanizm pozwalający kontrolować podmioty działające w tym sektorze w celu zapobiegania prowadzeniu tej działalności w celach przestępczych lub w celu dokonywania oszustw (wyrok z dnia 19 grudnia 2018 r., Stanley International Betting i Stanleybet Malta, C‑375/17, EU:C:2018:1026, pkt 66).

19

W celu ustalenia, czy istnieje dyskryminacja, należy zbadać, czy porównywalne sytuacje nie są traktowane w odmienny sposób, a odmienne sytuacje nie są traktowane jednakowo, chyba że takie traktowanie jest obiektywnie uzasadnione (wyrok z dnia 6 czerwca 2019 r., P.M. i in., C‑264/18, EU:C:2019:472, pkt 28).

20

W niniejszym przypadku, jak wynika z akt sprawy będących w posiadaniu Trybunału, jednolity podatek wiąże się z działalnością polegającą na przyjmowaniu zakładów wzajemnych we Włoszech. Zgodnie z art. 1 ust. 66 lit. a) i b) ustawy o stabilności z 2011 r. podmiotami zobowiązanymi do zapłaty tego podatku są wszystkie podmioty gospodarcze, pod warunkiem że urządzają one zakłady bukmacherskie, niezależnie od tego, czy działają na własny rachunek, czy na rachunek osoby trzeciej oraz niezależnie od tego, czy posiadają koncesję, a nawet od tego, czy ich siedziba znajduje się za granicą.

21

W świetle takich informacji przedstawionych przez sąd odsyłający okazuje się, że jednolity podatek ma zastosowanie do wszystkich podmiotów gospodarczych urządzających zakłady bukmacherskie przyjmowane na terytorium Włoch, bez ustanawiania różnicy ze względu na miejsce siedziby tych podmiotów w taki sposób, że zastosowanie tego podatku do Stanleybet Malty nie może być uznane za dyskryminujące.

22

Należy bowiem zauważyć, że sporne w postępowaniu głównym przepisy krajowe nie przewidują odmiennego systemu podatkowego w zależności od tego, czy świadczenie usług odbywa się we Włoszech czy w innych państwach członkowskich.

23

Ponadto, jeżeli chodzi o argumentację Stanleybet Malty dotyczącą tego, że zgodnie ze spornymi w postępowaniu głównym włoskimi przepisami spółka ta podlega podwójnemu opodatkowaniu na Malcie i we Włoszech, należy wskazać, że w obecnym stanie rozwoju prawa Unii państwa członkowskie korzystają, z zastrzeżeniem przestrzegania prawa Unii, z pewnej autonomii w tej dziedzinie oraz że w związku z tym nie mają one obowiązku dostosowywać własnego systemu podatkowego do różnych systemów podatkowych innych państw członkowskich, w szczególności w celu wyeliminowania podwójnego opodatkowania wynikającego z równoległego wykonywania przez wspomniane państwa ich kompetencji podatkowych (zob. podobnie wyrok z dnia 1 grudnia 2011 r., Komisja/Węgry, C‑253/09, EU:C:2011:795, pkt 83).

24

Z powyższego wynika, że Stanleybet Malta nie podlega w porównaniu z krajowym podmiotem gospodarczym wykonującym działalność na tych samych warunkach, co ta spółka, żadnemu dyskryminującemu ograniczeniu z powodu zastosowania do niej uregulowania krajowego, takiego jak sporne w postępowaniu głównym. Podobnie, wspomniane uregulowanie nie wydaje się zakazywać, utrudniać lub czynić mniej atrakcyjną działalność spółki takiej jak Stanleybet Malta w danym państwie członkowskim.

25

Jeżeli chodzi o Stanleyparmę, to prowadzi ona jako pośrednik Stanleybet Malty za wynagrodzeniem działalność polegającą na oferowaniu i przyjmowaniu zakładów.

26

Spółka ta prowadzi w szczególności na tej samej podstawie co krajowe podmioty prowadzące działalność w zakresie urządzania zakładów, co stanowi warunek wymagany dla opodatkowania jednolitym podatkiem. Z tego powodu na podstawie art. 1 ust. 66 lit. b) ustawy o stabilności z 2011 r. Stanleyparma jest zobowiązana solidarnie ze Stanleybet Maltą do zapłaty tego podatku.

27

Ponadto z art. 16 dekretu ministerstwa gospodarki i finansów nr 111 z dnia 1 marca 2006 r. wynika, że podmioty, które posiadają koncesję na urządzanie zakładów we Włoszech, również płacą jednolity podatek. Zdaniem sądu odsyłającego ich CTD nie są jednak, w przeciwieństwie do Stanleyparmy, solidarnie zobowiązane do zapłaty tego podatku.

28

Należy jednak zauważyć w tym zakresie, że w odróżnieniu od CTD, które przekazują dane o grach na rachunek krajowych podmiotów urządzających zakłady, Stanleyparma przyjmuje zakłady na rachunek Stanleybet Malty, która ma siedzibę w innym państwie członkowskim. W związku z tym nie znajduje się ona w świetle celów ustawy o stabilności z 2011 r. w sytuacji porównywalnej z sytuacją podmiotów krajowych.

29

W konsekwencji sporne w postępowaniu głównym uregulowanie krajowe nie powoduje żadnego dyskryminującego ograniczenia w stosunku do Stanleybet Malty i Stanleyparmy i nie narusza w dotyczącym ich zakresie swobody świadczenia usług.

30

W świetle ogółu powyższych rozważań na pytania pierwsze i drugie trzeba odpowiedzieć, iż art. 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on uregulowaniu państwa członkowskiego, które opodatkowuje podatkiem od zakładów wzajemnych mające siedzibę w tym państwie członkowskim CTD i na zasadzie odpowiedzialności solidarnej i posiłkowo będące ich zleceniodawcami podmioty urządzające zakłady wzajemne, niezależnie od miejsca siedziby tych podmiotów oraz niezależnie od braku posiadania przez nie koncesji na urządzanie zakładów wzajemnych.

31

Przez pytanie trzecie sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 56 TFUE sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu, które przewiduje podwyższenie podatku od zakładów wzajemnych w oparciu o ryczałtową podstawę opodatkowania odpowiadającą trzykrotności średniej liczby przyjętych zakładów w punkcie przyjmowania znajdującym się w państwie członkowskim dla CDT działających na rachunek podmiotów urządzających zakłady z siedzibą w innym państwie członkowskim, którzy nie posiadają koncesji, jak również dla samych podmiotów urządzających zakłady.

32

Rząd włoski i Komisja kwestionują dopuszczalność pytania trzeciego, ponieważ ich zdaniem odpowiedź na nie nie jest konieczna dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.

33

W tym zakresie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem odmowa Trybunału udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne zadane przez sąd krajowy jest możliwa jedynie wtedy, gdy wnioskowana wykładnia prawa Unii w sposób oczywisty nie ma żadnego związku z rzeczywistością lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem ma charakter hipotetyczny albo gdy Trybunał nie dysponuje informacjami dotyczącymi okoliczności faktycznych i prawa koniecznymi dla udzielenia użytecznej odpowiedzi na przedstawione mu pytania [zob. podobnie wyroki: z dnia 9 października 1997 r., Grado i Bashir, C‑291/96, EU:C:1997:479, pkt 12; z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego), C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 98).

34

W niniejszej sprawie należy stwierdzić, że uregulowania krajowe wynikające z ustawy nr 190 z dnia 23 grudnia 2014 r. nie ma zastosowania do sporu w postępowaniu głównym, ponieważ decyzja o określeniu wysokości zobowiązania podatkowego zaskarżona w sprawie w postępowaniu głównym dotyczy roku podatkowego 2011. W konsekwencji pytanie trzecie, które nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sporu zawisłego przed sądem odsyłającym, jest niedopuszczalne.

35

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 56 TFUE należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwia się on uregulowaniu państwa członkowskiego, które opodatkowuje podatkiem od zakładów wzajemnych mające siedzibę w tym państwie członkowskim centra przekazywania danych i na zasadzie odpowiedzialności solidarnej i posiłkowo będące ich zleceniodawcami podmioty urządzające zakłady wzajemne, niezależnie od miejsca siedziby tych podmiotów oraz niezależnie od braku posiadania przez nie koncesji na urządzanie zakładów wzajemnych.